جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

«گوهر دین و دینداری» مسأله ای فلسفی- کلامی است که بستر آن مغرب و زمان رویش آن رنسانس می باشد. دو نظریه «تجربه دینی» و «حکمت خالده» از دیدگاه های مطرح در این زمینه اند. در نگرش اول گوهر دین، تجربه ای است که سبب می شود، فاعل آن تجربه، دیندار تلقی گردد و صدف مجموعه عقاید خواهد بود که با وصول به گوهر از آن استغناء حاصل می شود و در نظریه دوم دینْ دارای دو ساحت ظاهری و باطنی است و سطح باطنی آن توحیدی است که به صورت حکمت خالده در درون انسان تجلی نموده و صدف نیز سنت هایی هستند که رهنمون به سوی گوهرند. در عرفان اسلامی، دین حقیقتی واحد است که دارای تجلیات سه گانه ظاهری، باطنی و بطن الباطنی می باشد؛ لایه باطنی وحدت شخصیه و گوهر دین است و جلوه های ظاهری، اگر چه به عنوان صدف مطرح می شوند، اما رقیقه همان حقیقت باطنی است، پس هیچ گاه قابل زوال نخواهند بود. دینداری نیز حقیقتی سه لایه است که گوهر آن، شهود حق الیقینیِ توحید عرفانی است؛ بنابراین گوهر دین ودینداری بایکدیگر متناظرند.

در این‌ مقاله‌ بر آن‌ شده‌ایم‌ تا «ولایت» را که‌ نقطة‌ اوج‌ تکامل‌ انسان‌ در عالَم‌ عرفان‌ و سیر و سلوک، و فصل‌ ممیز حقیقت‌ انسانی‌ و انسان‌ حقیقی، کمال‌ انسانی‌ و انسان‌ کامل‌ از ماسوای‌ خویش‌ در عالم‌ و آدم‌ است‌ و علامت‌ سفرای‌ الاهی‌ و سالکان‌ کوی‌ دوست‌ به‌شمار می‌رود از افق‌ اندیشه‌های‌ قرآنی‌ و عرفانی‌ و عقلانی‌ استاد، علامه، آیت‌ا سیدمحمدحسین‌ طباطبایی4 با رویکردی‌ به‌ تفسیرالمیزان‌ و رسالة‌الولایة‌ آن‌ حکیم‌ و عارف‌ و مفسر الاهی‌ به‌ تحلیل‌ و تفسیر بکشانیم‌ که‌ ماحصل‌ آن‌ چنین‌ شده‌ است: ولایت، یعنی‌ قرب‌ و اتصال‌ و لقای‌ الاهی‌ که‌ در اثر معرفت، محبت، عبودیت‌ و اخلاص‌ حاصل‌ می‌شود و سالک‌ را به‌ مقام‌ فنای‌ ذاتی، اسمائی‌ و صفاتی‌ می‌رساند؛ یعنی‌ ولی‌ خدا، عالم‌ و آدم‌ را تحت‌ تدبیر و ولایت‌ مطلقة‌ الاهیه‌ مشاهده‌ می‌کند و به‌ مقام‌ توحید ناب‌ که‌ توحید معرفتی‌ و صمدی‌ است، راه‌ می‌یابد. راه‌ ولایت‌ که‌ به‌ نبوت‌ تعریفی‌ و مقامی‌ و اِنبائی‌ و استعدادی‌ در مقابل‌ نبوت‌ تشریعی‌ تفسیر شده، راهی‌ گشوده‌ است‌ و همة‌ مستعد‌ان‌ و اهل‌ معنا و کمال‌ در اثر شریعت‌ محوری‌ و عبودیت‌مداری، توان‌ نیل‌ به‌ آن‌ را دارند؛ اگر چه‌ میان‌ اولیای‌ خدا، مراتب‌ و درجات‌ فراوانی‌ وجود دارد؛ پس‌ راه‌ ولایت، راه‌ باز است، نه‌ بسته. راه‌شناسی‌ به‌ مقام‌ ولایت‌ از معرفت‌ نفس‌ (خودشناسی) و مراقبت‌ نفس‌ (خودنگه‌داری) و انقطاع‌ از دنیا و عبور از عالم‌ ماده‌ و طبیعت‌ و اتصال‌ به‌ جهان‌ ملکوت‌ و عالم‌ معنا، البته‌ در پرتو هدایت‌ وحیانی‌ و حمایت‌ باطنی‌ اولیای‌ دین‌ یعنی‌ پیامبر اکرم6 و امامان‌ معصوم: ممکن‌ و میسور است. رویکرد و روش‌ علامه‌ در تفسیرالمیزان‌ و رسالة‌الولایه‌ به‌ مقولة‌ ولایت، روش‌ و رویکردی‌ ترکیبی‌ و تلفیقی‌ از عقل، نقل‌ و کشف‌ است؛ چه‌ این‌که‌ علامه، برهان‌ و عرفان‌ و قرآن‌ را در عرض‌ هم‌ نمی‌داند؛ بلکه‌ در طول‌ هم‌ و افزون‌ بر آن، قرآن‌ کریم‌ را حاوی‌ بهترین، ناب‌ترین‌ و کامل‌ترین‌ معرفت‌های‌ برهانی‌ و عرفانی‌ و مافوق‌ بشری‌ می‌داند؛ بدین‌ سبب‌ در تفسیرالمیزان، به‌ تصریح‌ و تلویح‌ و بازتاب‌ عبارت‌ و اشارت‌ و در رسالة‌الولایه، فصل‌ اول‌ و دوم‌ با روش‌ عقلانی‌ و فلسفی، و فصل‌ سوم‌ و چهارم، با روشی‌ برهانی‌ و عرفانی‌ و قرآنی‌ و روایی‌ و در فصل‌ پنجم، با روش‌ محض‌ قرآنی‌ و روایی‌ به‌ ولایت‌شناسی‌ پرداخته‌ است. مؤ‌لف، ویلیام‌ چیتیک، در اندک‌ برگ‌های‌ موجود بخوبی‌ توانسته‌ است‌ آنچه‌ را که‌ خود از آن‌ به‌ «مکتب‌ ابن‌ عربی» یاد می‌کند ارائه‌ نماید. وی‌ در گام‌ نخست‌ آنچه‌ را که‌ از «مکتب‌ ابن‌ عربی» در نگاه‌ دارد را برمی‌شمارد، سپس‌ نشان‌ می‌دهد، چسان، قونوی، پسرخوانده‌ او، با ایجاد حلقه‌ خویش، اندیشه‌های‌ شیخ‌ را به‌ واژگانی‌ فلسفی‌ - عرفانی‌ پیچیده، گسترش‌ داده‌ است. مقاله‌ بر کتاب‌ «فصوص‌ الحکم» او به‌عنوان‌ «شناخته‌ شده‌ و پرخوانده‌ شده‌ترین» از میان‌ بسیار کارهای‌ ابن‌ عربی‌ پای‌ می‌فشرد، و شروح‌ گوناگون‌ نگاشته‌ شده‌ را برمی‌شمرد. در پایان‌ نیز، نویسنده، بر دیگر اعضای‌ مکتب‌ در سراسر گسترة‌ جهان‌ اسلام‌ اشارت‌ می‌کند.

کتاب «تجلی ولایت در آیه تطهیر» تالیف عبدالله جوادی آملی، به بررسی مسئله امامت و تحقیق پیرامون آیه ولایت برای اثبات عصمت و طهارت ائمه اطهار (ع) می پردازد. مولف در ابتدای کتاب خود در رابطه با مفاد آیه تطهیر سخن گفته و سپس در رابطه با اقسام اراده تشریعی و تکوینی مطالبی را عنوان می کند. وی همچنین در رابطه با موضوعاتی مانند: تفسیر آیه تطهیر، تعیین مصداق اهل البیت، ماجرای مباهله از زبان فخر رازی، طهارت های سه گانه و آیه تطهیر و دیگر مباحث مرتبط سخن گفته و به شبهاتی که در این باب مطرح شده است پاسخ می دهد.

کتاب «تقلید در مسائل اعتقادی» تالیف محمد حسینی شاهرودی است. نظر به این که مسائل اعتقادی اموری عقلی هستند، واجب است که مکلف خودش از نظر برهانی به نتیجه برسد و با شناخت تفصیلی برایش اعتقاد حاصل شود نه این که تقلید کند. اگر این سخن درست است آیا شامل همه عقاید است یا مربوط به اصول و اساس عقاید است نه تفصیلاتش؟ در مورد تفصیلات و جزئیاتی که مورد اختلاف است چطور؟ و در تشخیص صحیح و صحیح تر به چه مرجعی می توان رجوع کرد؟ آیا برای استادی که نسبت به مسائل دینی گوناگون (غیر از احکام شرعی) مطلع است، جائز است که افکار و مفاهیم اسلامی را تبیین و ارزیابی کند؟ و در مسائل مختلف صاحب نظر شود؟ و آیا برای ما جایز است که این مسائل را از او بپذیریم؟ یا این که نیازمند فراگیری علوم حوزوی و مراجعه به علما است؟ پاسخ به سوال هایی از این دست و مطالب متنوعی که در باب موضوع اعتقادی مطرح شده است موضوع بحث این کتاب است. در این کتاب مباحثی همچون: قضا و قدر، عصمت انبیا، مراتب عصمت، رجعت، تصوف و دیگر مباحث اعتقادی مورد بررسی قرار گرفته است.

کتاب «نیت و عبادت» تالیف حسین ایرانی، با رویکردی اخلاقی - عبادی به مبحث نیت و عبادت که اثر قابل توجهی در ایمان و عمل در مکتب تشیّع دارد می پردازد. مولف، رساله حاضر را با هدف تبیین فرهنگ ارزشی و آرمانی اهل بیت (ع) در دو بخش، که بخش اوّل: نیّت (در 8 فصل) و بخش دوم: عبادت (در 20 فصل) تألیف کرده است. در این کتاب مباحثی مانند: معنا شناسی نیّت، مراتب نیّت، انواع عبادت، اخلاص در عبادت، عبادت در حکومت مهدی (ع) و دیگر مباحث مرتبط مطرح شده است.

این مقال شرحى است بر کلام امام رضا علیه السلام در باب صفات شیعیان. امام رضا علیه السلام ویژگى بارز شیعه واقعى را اطاعت محض از خداى سبحان، انجام وظایف الهى و پرهیز از محرمات و نافرمانى خدا مى دانند. همچنین ویژگى هاى شیعیان عبارتند از: خداترسى، اطاعت از او، فروتنى و خشوع، امانت دارى و یاد فراوان خدا، اقامه نماز و روزه، نیکى به والدین، مراعات حال همسایگان، مستمندان و یتیمان، راستى گفتار، تلاوت قرآن، نیکى به مردم. امانت داران واقعى شیعه، به درستکارى و امانت دارى میان خویشان و مردم شهره هستند. اگر کسى صرفا ادعاى دوستى با خدا و اهل بیت علیهم السلام داشته باشد، هیچ گاه امان نامه آزادى از جهنم نخواهد داشت. ملاک محبت و ولایت اهل بیت علیهم السلام، اطاعت از خدا و ملاک دشمنى با آنها، عصیان و نافرمانى از خداست. ازاین رو، ولایت و محبت اهل بیت علیهم السلام با عمل صالح و اطاعت خدا به دست مى آید.

کتاب مصباح الهدایه یکی از منابع مهم درسی در رشته عرفان اسلامی به شمار می آید که در طی دوره کارشناسی ارشد و دکترا جزء کتب درسی می باشد و همچنین در آزمون ورودی مقطع دکترا مورد سوال قرار می گیرد. کتاب مصباح الهدایه در سال 1349 ق/1309 ش به قلم امام خمینی (ره) تألیف گردیده است. این کتاب درباره حقیقت محمدیه و ولایت علویه و چگونگی سریان آن در دو عوالم غیب و شهود و سربان آنها در مراتب نزول و صعود و بررسی مقام نبوت در این جهان و عالم دیگر به سبک و شیوه عرفانی است. حضرت امام خمینی (ره) در این کتاب همواره بر نکته مهمی تأکید می ورزند که مطالعه و بحث علمی برای رسیدن به مقامات معنوی و دریافت حقیقت مکفی نیست حتی اگر آن علم علم عرفان باشد بلکه رسیدن به حقیقت نیاز به سلوک عملی مجاهده و ریاضت دارد.

هدف پژوهش تعیین رابطه سبک های هویت و راهبردهای مقابله ای با ولایت پذیری در جمعیت دانشجویی دانشگاه تبریز بود. جامعه آماری پژوهش کلیه دانشجویان کارشناسی مشغول به تحصیل دانشگاه تبریز بودند. نمونه آماری بر اساس جدول کرجی مورگان (1970) 370 نفر به شیوه نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شدند. آزمودنی ها به پرسشنامه های سبک های هویت بنیون آدامز، راهبردهای مقابله ای بلینگز و موس و پرسشنامه محقق ساخته ولایت پذیری پاسخ دادند. برای تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون های معنی داری ضریب همبستگی پیرسون، رگرسیون چندگانه هم زمان استفاده شد. تحلیل داده ها با ضریب همبستگی پیرسون بیانگر رابطه منفی معنی دار ولایت پذیری با سبک هویت آشفته و راهبرد مقابله ای هیجان مدار و رابطه مثبت معنی دار ولایت پذیری با سبک های هویت زودرس، دیررس و کسب شده و راهبرد مقابله ای مساله مدار است. رگرسیون هم زمان نشان داد که مولفه های روان شناختی به صورت ترکیبی، ولایت پذیری را پیش بینی می کنند. نتیجه پژوهش نشان داد که ولایت پذیری بر اساس ویژگی های روان شناختی دانشجویان متغیر است. دانشجویان ولایت پذیر دارای هویت شگل گرفته، سبک مقابله مساله مدار با مشکلات زندگی هستند.