جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫مفهوم آزادي يکي از موضوعات و مفاهيم اساسي در فلسفه سياسي اسلامي است که نقش ارزندهاي در تحقق ارزشهاي اسلامي و تکامل فردي و حيات اجتماعي دارد. به همين جهت، از منظر فلسفه سياسي اسلامي، انسان به رغم برخي عوامل که آزادي او را محدود ميکند، مسئول دانسته شده؛ تا با ايمان و تعقل، بر اين عوامل غلبه نموده و با اختيار و آزادانه مسيرش را به سمت کمال و سعادت هموار سازد. اين تحقيق در پنج فصل، به تبيين و بررسي آزادي سياسي از منظر فلسفه سياسي اسلامي و تطبيق آن بر جامعه کنوني افغانستان پرداخته است. آزادي سياسي که در نظام فلسفه سياسي اسلام جايگاه حياتي دارد و با عناويني چون حق انتخاب، حق رأي، مشارکت در فرايند سياست گذاري و تصميمگيري، آزادي احزاب، آزادي بيان و آزادي عقيده شناخته ميشود، در جامعه افغانستان به صورت اساسي نهادينه نشده است. دليل آن اين است که ساختار حاکم بر اين کشور، بر محور قوم، قبيله، نژاد، مذهب و زبان خاص استوار بوده، که نتيجه آن چيزي جز استبداد، ظلم، تبعيض، بي عدالتي، بيثباتي سياسي و نابرابري اجتماعي نبوده است. بر اين اساس، مردم و جامعه افغانستان در طي دهههاي گذشته در تعيين حقوق اساسي و آزاديهاي سياسي- اجتماعي خود نقشي نداشتهاند. در شرايط کنوني نيز به رغم به رسميت شناخته شدن آزادي سياسي در قانون اساسي و برگزاري دو دوره انتخابات، به دليل وجود زمينههاي گفتمان قوم مداري، تعصبات مذهبي و ناملايمات فرهنگي در جامعه افغانستان، آزادي سياسي هنوز نتوانسته جايگاه خود را در جامعه و محافل سياسي کشور باز نمايد. لذا براي نهادينه کردن آزادي و ساير ارزشهاي اسلامي و انساني در جامعه افغانستان، بايد به سمت قانونگرايي و حاکميت قانون در جامعه پيش رفت. همچنين با توجه به اينکه در فلسفه اسلامي هدف از آزادي، رسيدن به رشد و تعالي انساني است، در صورتي ميتوان به اين هدف دست يافت که قانون و قانونگرايي در تمام سطوح جامعه حاکم گردد. در واقع آزادي در سايه قانون و قانونمند زيستن معني مييابد.

کتاب بنیاد فلسفه سیاسی در غرب اثر شادروان دکتر حمید عنایت با توجه به اصل ضرورت نقد بویژه در حوزه معارف سیاسی از یکسو و اهمیت این اثر از سوی دیگر که با شیوه‏ای روان و ساده و با رعایت اصول آزاداندیشی و اعتدال‏خواهی به نگارش درآمده است، در این نوشتار مورد بررسی و نقد قرار گرفته است. این اثر ارزشمند متکفل بررسی عقاید و اندیشه‏های سیاسی غرب از هراکلیت تا هابز است و به صورتی فشرده و مختصر کلیت آرای سیاسی نه اندیشمند، دو نحله فلسفی و مسیحیت را مورد توجه قرار داده است. کتاب با آنکه دارای چهارچوب و ساختار منطقی بوده، از سلاست روانی و قابلیت فهم خوبی برخوردار است و از پیچیدگی، طمطراق، نقل و ابهام به دور می‏باشد و رویکردی اعتدالی و آزاداندیشانه بر آن حاکم است ولی همچون سایر آثار بی‏نیاز از نقد و بررسی نمی‏باشد. از این رو کتاب در این نوشتار بر اساس معیارهای منطقی مورد توجه قرار گرفته و حتی الامکان سعی شده است به دور از پیش داوری و بافتن در تاریکی به محاسن و نقایص آن توجه گردد.

‫انسان موجودي اجتماعي است، و قوام زندگي اجتماعي در گرو شاخص‌هايي مانند تشکيل خانواده و حکومت است. خانواده و حکومت به‌عنوان دو نهاد اجتماعي پايدار، همواره مورد توجه انديشمندان در حوزه سياست بوده است. يکي از اين دانشمندان بزرگ، شخصيت پرآوازه فلسفي در سده چهارم و پنجم، ابونصر فارابي است، که پژوهش حاضر با روش کتابخانه‌اي و توصيفي، آراي او را در مورد بهترين روش زندگي اجتماعي و الگوي حکومت‌داري مورد بررسي قرار داده است. فارابي با درک عميق بحران‌هاي سياسي روزگار خود، در حوزه علم سياست وارد شده و بناي فاخر فلسفه سياسي را بر مبناي حکومت اسلامي، و با تکيه بر انديشه‌هاي ناب شيعي بنيان‌گزاري نموده، و آن را "مدينه فاضله" ناميد. فارابي زير بناي مدينه فاضله را امور معنوي دانسته و مبناي مباحث سياسي را معرفت ديني قرار مي‌دهد. از نظر او، مشروعيت حکومت به ارتباط آن با عقل فعال و مبدأ فيض الهي بستگي دارد، و پذيرش مردم به حاکميت، فعليت مي‌بخشد. رئيس اول در ساختار نظام سياسي فارابي، پيامبر اکرم( مي‌باشد. ويژگي‌هاي رئيس دوم، با ائمه هدي( انطباق دارد. نوع سوم رهبري، رياست سنت و مصداق اين رياست "ولايت فقيه" است. اگر کسي با ويژگي‌هاي "رئيس سنت" يافت نشود، "رؤساي سنت" يا "رؤساي افاضل" به‌صورت جمعي حکومت را اداره مي‌کنند. مطلب اساسي اين بحث که جان کلام هم محسوب مي‌شود، تطابق کامل فلسفه سياسي فارابي با اصل ولايت فقيه است. با بررسي مباني حاکميت، منشأ حاکميت، شرايط حاکم، ملاک مشروعيت، وظايف حاکم در نظام سياسي پيشنهادي فارابي، و مقايسه موارد ياد شده در نظام مبتني بر ولايت فقيه، به اين نتيجه دست مي‌يابيم که فارابي در زمان خود مبين ولايت فقيه، البته به‌شيوه فلسفي و استدلال عقلي، بوده و ويژگي‌هاي نظام تصوير شده از سوي او کاملاً با شرايط و ويژگي‌هاي ولايت فقيه مطابقت دارد.