جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

نویسنده افزون بر تحلیل عقاید گروه‌های اسلامی شرح حال برخی شخصیت‌های بزرگ ملل اسلامی را فراهم می‌آورد .هدف وی ترسیم واقعی عقاید مذاهب اسلامی و ایجاد امکان همبستگی و همکاری مسلمین است .عقاید گروه‌های اسلامی که مورد بررسی قرار گرفته‌اند به این شرح است :((اهل حدیث و حنابله))، ((اشاعره و پیروان ابوالحسن اشعری))، ((حرکت‌های ارتجاعی مانند جهیه، کرامیه، ظاهریه و((...، ((قدریه))، ((ماتریدیه))، ((معتزله))، ((خوارج))، ((وهابیت))، ((شیعه زیدی و اسماعیلی)) و ((شیعه امامی اثنی عشری)) .

چکیده:جهت کشف معنای سنت از دو راه تاریخ انگاره و معناشناسی اقدام گردیده و تلاش شده از برآیند این دو روش به معنای مقصود از مفهوم دست پیدا کرد. معناشناسی سنت با توجه به کاربردهای روایی و قرآنی و بر اساس روش جانشینی و همنشینی صورت پذیرفت. واژه سنت در روایات به معانی قانون و ضابطه، نظر و عقیده، سیره نهادینه شده در میان آحاد اجتماع در روایات وارد شده است. البته سنت در سه مورد در تقابل معنایی با واژه ای دیگر قرار گرفته است که این خود در فهم معنایی سنت موثر است که عبارتند از: سنت در مقابل بدعت، سنت در مقابل واجب، سنت در مقابل کتاب. این واژه در کاربردهای قرآنی خویش در معانی قانون(طریقه و روش)، آداب و رسوم زندگی، امری ثابت و تکرار پذیر نیز استعمال شده است.در نگاه انگاره ای به مفهوم سنت و تطابق معنای آن با قبل از اسلام دریافتیم سنت همان قانونی است که بر اثر توافق همگانی که در میان افراد جامعه ایجاد می کند بستری برای دوام و استمرار آن حکم را در درون جامعه مهیا می سازد. سه مولفه معنایی سنت که عبارتند از:قانون، شفاهی بودن و ثابت بودن در هر دو نظام (قبل و بعد از اسلام) مشترک می باشند. به هر روی، معنای برداشت شده از سنت نبوی با لحاظ اینکه مسلمانان موظف بودند بر اساس این سنت عمل کنند، اگرچه در عمل عدول از سنن جاهلی محسوب می شود، ولی در معنای سنت، نشان دهنده حفظ کلیت آن معناست.تغییرات معنایی سنت در بستر بوم های حدیثی مدینه، مکه، بصره و کوفه شکل گرفت. نخستین معنای سنت توسط اصحاب اثر مثابه سخنان پیامبر(ص) و صحابه و تابعین وسیره مسلمانان(بلاغات) معنا کردند. اصحاب حدیث گسترده بودن و نظام گسیختگی این معنا را درک کرده و به محدود نمودن دایره سنت پرداختند. سپس با ظهور اصحاب ارایت، سنت به معنای ایجاد فقهی تقدیر گرا و نظام مند شکل گرفت. در ادامه اصحاب رای کوشیدند با تکمیل کار ناتمام اصحاب ارایت،سنت را به معنای نظام فقهی تدوین یافته با گرایش به رای گرایی پایه گذاری نمایند. در پایان نیز شافعی با گرایش به اصحاب حدیث توانست با در هم شگستن نظام بوم گرایی، سنت را به معنای احادیث مرفوع تغییر دهد.امام صادق(ع) به جهت همزمانی با جریانات مذکور، به نقد هر دو دیدگاه اصحاب حدیث و اصحاب رای پرداخته و نقاط ضعب مکاتب ایشان را گوش زد نموده و معنای صحیح از سنت را بیان نموده اند.کلیدواژه‌ها: سنت، قانون، اصحاب حدیث، اصحاب رأی، بوم

مسئله جواز و عدم جواز رویت خداوند در زمره مسائلی است که در قرون اولیه اسلام بعنوان مسائل اصلی و یا اصول اعتقادی در جامعه اسلامی مطرح گردید و طیف عظیمی از مسلمانان آنروز بنام اهل سنت و جماعت و اصحاب حدیث از آن دفاع می‌کردند و انکار آنرا نوعی خروج از دین بحساب می‌آوردند. باتوجه به اینکه موضوع رویت باریتعالی در ارتباط با مبادی و اصول اسلامی در بادی امر غیرقابل قبول و به اصطلاح ممتنع می‌نماید و از اینجهت اثبات آن برای کسانی که به هر دلیل بدان معتقدند. مستلزم طرح مطالبی است که به عنوان دلیل و برهان قبول و دفاع از آن همراه با تحمل تکلف و تصنع فراوان و چه بسا خود در نهایت اعتراف به عدم امکان دفاع و بهرحال اعتقاد به چنین مسئله‌ای در عالم اسلام مطرح و تا آنجا که به عقیده برخی از محققین طرح مسئله رویت خداوند در قرون اولیه حاکمیت اسلام به وسیله متظاهرین به اسلام از اهل کتاب طرح‌ریزی و به وسیله جاعلان حدیث امثال ابوهریره لباس عمل به خود پوشید و بهرصورت سیر تاریخی مسئله رویت بطور اشاره و به نحو اختصار به قرار ذیل است : 1 - اهل سنت و جماعت و اصحاب حدیث که بطورکلی در تمام مسائل اسلامی - چه اعتقادی و چه فرعی - معتقد به اعتبار نصوص و احادیث میباشند و به هیچ وجه ارزش و اعتباری برای عقل قائل نیستند، از حامیان اصلی امکان و جواز رویت و حتی وقوع آن می‌باشند. 2 - اشاعره نیز در این مسئله به اصحاب حدیث پیوستند و گرچه در مقام تلفیق روش افراطی اصحاب حدیث و اعتبار و ارزش عقل و حاکمیت آن بودند، ولی در توجیه و تقریر جواز رویت و اقامه دلیل برای اثبات آن مواجه با مشکلاتی بودند و با تکلف و تصنع فراوان توجیهاتی را بعنوان دلایل عقلی و نقلی بر جواز رویت خداوند مطرح نمودند که در مورد دلایل نقلی از جمله آیات قرآنی ناچار متوسل به تاویل و خروج از نص و ظاهر قرآن شدند و در مقام دلایل عقلی نیز متوسل به توجیهاتی شدند که در نهایت به غیر موجه بودن آن اعتراف ، و از آن قطع امید و بدلایل نقلی روی آوردند که نص صریح بر عدم جواز رویت ذات باریتعالی میباشد از جمله آیات شریفه : ((لاتدرکه ابصار و هو یدرک الابصار... و قال ربی ارنی انظر الیک قال لن ترانی ... 3 - در مقابل آنان، معتزله که به اصالت عقل و اعتبار آن در تمامی مسائل اعتقاد داشتند، به عدم جواز رویت که مخالف تمام مبانی عقلی و نصوص شرعی و بخصوص آیات محکمات قرآنی است رای دادند. 4 - امامیه نیز با حفظ اصالت و استقلال مواضع فکری و اعتقادی خود، در این مسئله با معتزله توافق نظر و رای دارند. 5 - نظر نگارنده رساله با توجه به جهات فوق‌الذکر نیز عدم امکان و جواز رویت ذات باریتعالی می‌باشد.

اشعريان از مهمترين خاندان های شيعي و مهمترين خاندان شيعي قم و ايران مي باشند. ايشان در خدمت رسول اکرم (ص) به اسلام مشرف شدند و در اواخر قرن اول هجري قمري روي به ايران آورده و در قم سکونت گزيدند. اين خاندان بارها مشمول عنايت و مدح حضرت رسول (ص) و ائمه اطهار (ع) واقع شدند. افراد اين خاندان که بعضاً توفيق مصاحبت امامان شيعه را داشته اند عده قابل توجهي از محدثان و راويان تشيع را شامل مي شوند. مجامع حديثي شيعه حامل روايات متعدد و فراوانی از ايشان و کتب رجالي حاوي مدح و توثيق آنها مي باشد. استخراج مدح و تعديل محدثان اشعري از منابع رجالي منجر به شناخت کيفيت احاديث ايشان شده و تطور در آثار و احوال آنان موجب آشنايي با تاريح حديث شيعه مي شود.اشعريان در قرن سوم وچهارم مکتب حديثي بزرگي را در قم بنيانگذاري و اداره کردند ودر آن بيش تر از پيش به نشر فرهنگ اهل بيت (ع) پرداختند. اين مکتب از بزرگترين مکاتب حديثي تشيع بوده و ويژگي هاي منحصر به فرد آن ، وجه تمايز اين مکتب را با مکاتب شيعي فراهم نمود. دامنه گسترة حوزه حديثي قم بستر تعاملات و ارتباط متقابل باديگر حوزه هاي حديثي را آماده نموده و بر آنها تأثير به سزايي گذاشت.

در این مقاله تلاش شده تا اندیشه های کلامی ابن حزم اندلسی و هبة الله لالکایی دو متفکر بزرگ فرقه های ظاهریه و اهل حدیث بررسی و مقایسه شود. علی رغم برخی اشتراکات میان این دو، مانند پیروی از اهل سنت و جماعت، مخالفت با قیاس، استحسان، رأی و نص گرایی در امور دینی، اختلافاتی جدی نیز با یکدیگر دارند. از جمله این اختلافات، عقل گرایی ابن حزم، موضع گیری متفاوت هر یک در قبال معتزله، اشاعره و احتجاج با مخالفان به شکلی متفاوت است. در انتهای مقاله، این مسئله مورد تأکید قرار گرفته که با وجود این اختلافات جدی، نمی توان دو فرقه یاد شده را یکی دانست.