جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در این پایان نامه، موضوع «صحابه در قرآن» با تأکید بر مسأله مورد نزاع شیعه و اهل تسنّن، یعنی عدالت بررسی شده است: در بخش اول، معنای لغوی «صحابه» با استفاده از منابع اصیل لغت بررسی شده و سپس به معنای اصطلاحی آن پرداخته شده و دو شرط لزوم پیروی کردن و طولانی بودن مدت مصاحبت مورد تأکید قرار گرفته و سپس نظر عامّه و خاصه درباره معنای «صحابه» و نیز دیدگاه های مختلف در معنای عدالت بررسی و نقد شده است. در بخش دوم، برای تأیید نظر شیعه درباره عدالت صحابه، به چهل و پنج آیه از قرآن کریم استناد شده است و پس از بررسی میزان دلالت این آیات، به بیان نظر علمای اهل سنّت در تفسیر آن آیات پرداخته و نتیجه گرفته شده است که صحابه از حیث عدالت چند دسته اند: برخی در بالاترین درجه عصمت، برخی عادل، برخی مسلمان فاسق و برخی منافق بوده اند. در بخش سوم، از ادلّه قرآنی اهل سنّت بر عدالت تمامی صحابه، شش آیه از میان تفاسیر اهل سنّت به ترتیب تاریخی ذکر شده و مورد نقد قرار گرفته و نیز روشن گردیده است که عدالت صحابه در زمان پیغمبر(ص) و قرون اول مطرح نبوده و سپس بر قرآن تحمیل شده است و هیچ یک از آیات مزبور نه تنها دلالتی بر عدالت تمامی صحابه ندارد، بلکه گاهی همین آیات بر فسق برخی از صحابه دلالت می کند.

این تحقیق بر آن است که با مراجعه به آیات نورانی قرآن کریم و دیگر منابع معتبر اسلامی ، « سیمای صحابه» را مورد تحلیل و بررسی کامل قرار دهد . در ابتدا ضمن بیان روشنی از ابعاد مختلف مساله با استناد به آیات ، ضرورت این تحقیق اثبات گردیده است و برای رسیدن به هدفهای تحقیق اهداف ویژه ای شامل : بررسی معنای صحابه و عدالت و جرح از نظر لغوی و اصطلاحی ، بررسی عدالت صحابه از دیدگاه شیعه و اهل سنت ، بررسی موارد جرح صحابه در قرآن ومعرفی برخی از اصحاب نمونه پیامبر اکرم (ص) طراحی گردیده است . برای رسیدن به اهداف مذکور سؤالاتی به شرح زیر مطرح شده : جایگاه صحابه در قرآن و سنت چیست ؟آیا جمله « الصحابة کلهم عدول » مورد قبول فریقین هست ؟ دلایل اهل سنت بر عدالت کل صحابه چیست ؟ آیا جرح صحابه مساوی با کفر جارح است ؟ موارد جرح صحابه در قرآن کدامند ؟ با توجه به ماهیت ، اهداف و امکانات موجود روش تحقیق توصیفی – تحلیلی برای انجام تحقیق برگزیده شده است . پس از گردآوری اطلاعات و تجزیه و تحلیل آنها نتایج ذیل بدست آمد : صحابه پیامبر (ص) یعنی همان کسانی که ملازمت و همراهی آن حضرت را اختیار کرده اند و بعد از پیامبر (ص) مبلغ سیره و سنت پیامبر (ص) بودند می تواند برای ما الگوهای کاملی در زندگی باشند ولی مطلبی که باید متذکر شویم این است که صحابیان پیامبر (ص) بنا به گزارش تاریخ نویسان و کتب رجالی بالغ بر صد هزار نفر بوده اند که همگی نتوانستند پیوسته و دائم همراه حضرت باشند . و برخی فقط برای حفظ جان و موقعیت خود تظاهر به اسلام و همراهی با پیامبر (ص) نموده اند و برخی مرتکب گناهانی از قبیل : فسق ، فرار از جنگ و جهاد ، نقض عهد با خدا و رسولش ، چشم چرانی در حال نماز ، افشا کردن اسرار پیامبر (ص) و بر خورد نادرست با آن حضرت ، ارتداد و نفاق و ... شده اند که همگی دال بر این است که نمی توان به همه آنها اعتماد کرد وهمه راه را عادل دانست . ولی اهل سنت بدون توجه به موارد فوق ذکر عدالت کل اصحاب را عقیده دارند و هر گونه تهمت و ذکر گناهی برای یکی از اصحاب را کفر و خروج از اسلام می دانند . ولی شیعه با ژرف نگری عدالت صحابه راستین را قبول دارد و به آن ایمان دارد و نظریه عدالت صحابه را چیزی جز یک نظریه سیاسی که در سایه حکومت آزادشدگان (بنی امیه) پاگرفته ویا زیر نظر مستقیم آنها به وجود آمده ، می داند . محقق در این پژوهش با محدودیت هایی چون : عربی بودن منابع موضوع ، عدم دسترسی آسان به کتابخانه و محدودیت زمانی برای پژوهش و نگارش روبرو بوده است و پیشنهاد می گردد که در این زمینه تحقیقات جزئی تری مانند عدالت صحابه صورت پذیرد .

نوشتة حاضر جهت بازشناسی سیمای صحابه با نگاهی میانه و دور از هر گونه افراط و تفریط عرضه شده است. این رساله دارای پنج فصل و یک نتیجه گیری است: فصل اول (کلیات): در این فصل معنای لغوی صحابه و عدالت، مفهوم دقیق آن از نظر فریقین و نیز واژه «صحابه» در قرآن و حدیث بیان شده است. فصل دوم: در این فصل، صحابه از دیدگاه قرآن مورد بررسی قرار گرفته و در دو بخش تنظیم شده است؛ بخش اول مربوط به آیاتی است که علمای اهل سنت براساس آن ها ادعا کرده اند همة صحابه عادل اند و بخش دوم در مورد آیاتی است که در مذمت برخی از صحابه نازل شده است. فصل سوم: این فصل به سیمای صحابه در روایات اختصاص دارد و از دو بخش تشکیل شده است؛ بخش اول در مورد روایاتی است که از علمای اهل سنت در مدح صحابه آمده و بخش دوم دربارة روایاتی است که در مذمت برخی از صحابه وارد شده است. فصل چهارم: این فصل، اعمال و کردار صحابه را از منظر تاریخ مورد بررسی قرار داده است. فصل پنجم: در این فصل، صحابه از دیدگاه تشیع و از دیدگاه امام علی(علیه السلام)، امام سجاد(علیه السلام) و برخی از علمای شیعه مورد بررسی قرار گرفته است.

این پژوهش به نقد و بررسی روش و دیدگاه های قرآنی و حدیثی علامه عسکری پرداخته و شامل پنج بخش با این عنوان هاست: بخش اول، کلیات: زندگی و آثار علامه و شیوه نگارش آن آثار؛ بخش دوم، مباحث علوم قرآنی: جمع قرآن، اقراء، مصحف علی(ع)، نسخ، تحریف؛ بخش سوم، مباحث رجالی: رجال ساختگی، رجال اسرائیلی، زندقه و زندیقان، غلات، احادیث منتقله؛ بحش چهارم، فقه الحدیث: روش علامه در فقه الحدیث، حدیث تعداد ائمه، افسانه «علی در ابر آمد»، روایات مخالف شأن رسالت، اخبار پیش از وفات رسول خدا(ص)، روایات بعثت پیامبر(ص)، جریان افک،...؛ بخش پنجم، اصطلاحات اسلامی: اصطلاح شرعی، اصطلاح متشرعه، روش علامه در معناشناسی مصطلحات، اصطلاح صحابه، خلیفه، وصی.

کتاب «السيرة النبوية» نوشته نجاح طائی، که به زبان عربی نوشته شده شرح زندگانی پیامبر (ص) از آغاز تا وفات و شرح وقایع صدر اسلام و صحابه‌ آن حضرت، و ذکر دشمنان و مخالفان صدر اسلام و پس از آن است. جلد ششم این مباحث را در بر دارد: زهد عمر، صراحت ابوبکر و عمر، تهمت بر ضد پیامبر و اصحابش، علاقه بین ابوبکر و عمر؟، نظریه فقهی ابوبکر و عمر، نظریه ابوبکر و عمر در تعیین والی.

«الصحیح من سیرة النبی الاعظم (ص)» نام مجموعه کتاب‌ هایی است در ۳۵ جلد که توسط سید جعفر مرتضی عاملی در شرح زندگانی حضرت محمد (ص) نوشته‌ است. نویسنده از بیست سالگی شروع به مطالعه و تحقیق در مورد سیره نبوی کرده و حاصل مطالعات خود را به تدریج منتشر ساخته‌ است. نویسنده در این کتاب‌ ها به بررسی اثرات مسئله منع حدیث در درستی حقایق تاریخی و نقش تازه‌ مسلمانان اهل کتاب در تاریخ اسلام می‌ پردازد و روش‌ های سیره‌ نگاری را بررسی و اسلوب خود را تشریح می‌ کند. جلد بیست و چهارم به بررسی جنگ حنین و پراکندگی لشکر می پردازد.

کتاب «السيرة النبوية» نوشته نجاح طائی، که به زبان عربی نوشته شده شرح زندگانی پیامبر (ص) از آغاز تا وفات و شرح وقایع صدر اسلام و صحابه‌ آن حضرت، و ذکر دشمنان و مخالفان صدر اسلام و پس از آن است. جلد هفتم و هشتم شامل موضوعات: عثمان در زمان پیامبر (ص)، نسب، صفت و اخلاق عثمان، اعمال عثمان، عثمان و جهاد، عثمان و حدیبیه، عثمان و سقیفه، عثمان و ابی بکر، عثمان و عمر، عثمان و قریش، عثمان در زمان حکومتش، عثمان و یهود و غیره می باشد.

«اَلْمَوسوعَةُ الْکُبْری عَنْ فاطمَة الزّهراء علیهاسلام» مجموعه‌ ای بیست و پنج جلدی به زبان عربی درباره حضرت زهرا (س) نوشته اسماعیل انصاری زنجانی است. نوشتن این اثر از سال ۱۴۰۷ قمری شروع شده و تمامی ابعاد زندگی و شخصیت حضرت فاطمه زهرا (س) را در بر گرفته است. مؤلف در نگارش کتاب به بیش از سی‌ هزار منبع مراجعه کرده است. روش تألیف موسوعه بر اساس موضوعات مربوط به حضرت زهرا است که طبق یک تقسیم‌ بندی جامع به سه بخش کلی تقسیم شده است: حضرت زهرا (س) قبل از این عالم، حضرت زهرا در این عالم، حضرت زهرا بعد از این عالم. مؤلف سپس در مقدمه کتابش مسائلی را پیرامون حضرت زهرا (س) را در پنج بخش مطرح می‌ کند: عظمت حضرت زهرا (س) در طول ۱۴ قرن (خلقت حضرت زهرا (س) قبل از خلقت حضرت آدم و برکات آن حضرت) گام‌ های اساسی و اولیه در تدوین موسوعه (مراحل حیات حضرت زهرا (س) در این عالم به طور همه جانبه و مفصل) روش تألیف موسوعه و مراحل آماده‌ سازی آن (موضوعاتی که درباره حضرت زهرا (س) در معارف دینی بیان شده، از جمله اشعار، روایات، معجزات، زیارت‌ ها و دعاها) فهرستی از منابع موسوعه (کتابشناسی حضرت زهرا و به طور تفصیلی اولین کتاب‌ ها که درباره آن حضرت تدوین شده و همچنین تمامی کتبی که به زندگانی حضرت زهرا (س) ارتباط دارد). مختصری از زندگی حضرت زهرا (س) (در بیان عظمت حضرت زهرا (س) در روز قیامت). موضوع جلد نهم این کتاب، احوالات حضرت زهرا (س) در دوران حیات پیامبر (ص) و امام علی (ع) می باشد.

اثر حاضر که چهاردهمین اثر از مجموعه «سلسله المعارف الاسلامیه» می باشد، مفهوم «صحابه» در قرآن، سنت و تاریخ شرح و بررسی شده است .مولف ابتدا معنای لغوی و اصطلاحی «صحابه» را براساس قرآن و حدیث تعریف می‌کند؛ سپس آیات و روایاتی که در مدح و ذم «صحابه» آمده تفسیر می‌نماید. در دو فصل پایانی خصوصیات مختلف صحابه در دوران رسول‌الله، خلفا، حضرت علی (ع) و معاویه بررسی و ارزیابی می‌شود.

کتاب «آراء ع‍ل‍م‍اء‌ال‍م‍س‍ل‍م‍ی‍ن‌ ف‍ی‌ ال‍ت‍ق‍ی‍ه‌ و ال‍ص‍ح‍اب‍ه‌ و ص‍ی‍ان‍ه‌ ال‍ق‍ران‌ ال‍ک‍ری‍م‌» گردآوری نظرات علمای اسلامی در باره ی تقیه، صحابه و حفاضت از قرآن می باشد، نویسنده در این اثر می کوشد تا با جمع آوری نظرات علمای شیعه و سنی به تبیین مباحث فوق بپردازد.