جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

نویسنده در تحقیق حاضر به این نتیجه رسیده است که تمدنی که از این ویژگیها برخوردار باشد، جاوید خواهد ماند: از توحید شروع شده و در توحید رشد نماید، در آن مردم بر سرنوشت خود حاکم باشند، ثروت در انحصار قشر خاصی نباشد، تشکیلات بر اساس عدالت باشد، قانونی که عدالت را تثبیت کند، وجود داشته باشد؛ نیروی تفکر جامعه فعال باشد، علم و ایمان و کار همگام باشد، عواملی چون اختلاف، رفاه طلبی، شرک، امر به معروف و نهی از منکر، جهل و نادانی، تفرقه و دوگانگی، تهاون و سستی در دفاع، عدم اطاعت از رهبری، ظلم پذیری، تقلید کورکورانه، عدم درک صحیح از دین، مفاسد اخلاقی از عوامل سقوط تمدنها است.

این تحقیق(پژوهش) به شرح و بررسی حدیث مبارک سلسلة الذهب می پردازد؛ که از زبان مبارک حضرت ثامن الحجج(ع) در نیشابور روایت شده است. ابعاد گسترده ی اصول دینی از دو بعد، توحید(لا اله الا الله) و امامت(انا من شروطها) مورد بحث و بررسی قرار می گیرد. فصل اول توضیح و شرح واژه های حدیث و بررسی نظریات صاحب نظران گذشته در خصوص حدیث را در بر می گیرد. فصل دوم و سوم به چگونگی شرایط ورود به حصن الهی که همسان توحید با تأکید بر تفسیر معانی(لا اله الا الله) و امام شناسی به شرح ویژگی های انسان کامل، شرایط خلیفه الهی و صفات امام می پردازد. در فصل چهارم اوضاع سیاسی، اجتماعی، فرهنگی زمان امامت امام رضا(ع) هنگام حکومت بنی عباس مورد بررسی قرار گرفته و به بیان چگونگی مسئله ولایتعهدی می پردازد. در یک نگاه کلی هدف عمده و اصلی این پژوهش شرح و بیان اهمیت حدیث شریف سلسلة الذهب می باشد. واژه های کلیدی : حدیث : ( تهانوی) در ( کشف اصطلاحات الفنون) می گوید : ( حدیث در لغت ضد قدیم است و استعمال می شود در کلام کم و زیاد، و در اصطلاح چنانکه مرحوم شیخ بهایی در کتاب نفیس(وجیزه) نوشته است عبارتست از ( کلامی که از قول یا فعل و یا تقریر معصوم حکایت می کند.) سلسلة الذهب : وقتی جمله ای از کسی نقل می شود، گاه چندین نفر در بازگو کردن آن نقش دارند و آن را از قول کسان دیگر روایت می کنند. این افراد را در اصطلاح علم حدیث، ( سلسله سند حدیث) می گویند. مثلا در همین حدیث، که امام رضا(ع) این سخن را از قول پدران خود نقل می فرماید، این افراد سلسله سند این حدیث نامیده می شوند. از آنجا که همه این افراد، امامان عزیز ما شیعیان هستند، این حدیث در تاریخ به عنوان حدیثی که همه سلسله سند آن طلایی و زرین هستند معروف شده است و آن را ( سلسلة الذهب، یعنی رشته طلایی) نام داده اند. توحید : توحید یگانه گردانیدن، یکتا قرار دادن، حکم به واحد شیء، یکی دانستن چیزی و حکم به یکتایی آن. حصن : دژ، قلعه، پناهگاه، جای محکم و بلند. امام : پیشوا، پیشرو ( نزد شیعه اثنی عشری) هر یک از دوازده پیشوا که نخستین آنان علی بن ابیطالب ( ع) و آخرین آنان مهدی ( عج) است امامت : یعنی پیشوایی و زمامداری کلی در تمام امور دینی و دنیوی.

موضوع این پایان نامه شرک است و در آن درباره موضوعات ذیل بحث شده است: توحید و شرک، توسل،شفاعت، پاسخ شبهات وهابیت. در این پایان نامه بواقع سیمای مشرکان نمایانده شده است؛ نه مشرکان به معنای لغوی که شامل همه کسانی است که برای خدای یگانه شریکی قائلند و نه مشرکان به معنای معهود عصر رسول خدا (ص) که آن حضرت در میان آنان به پیامبری مبعوث شد .

تحقیق حاضر در پنج فصل به بررسی شیوه سؤال و جواب در قرآن کریم پرداخته است: فصل اول، توحید: سؤال و جواب در باب رازقیت و مالکیت و محیی و ممیت بودن خداوند، در باب خواندن خدا به نام الله یا رحمن،...؛ فصل دوم، نبوت: سؤال و جواب خداوند با فرشتگان در باب خلقت آدم(ع)، داستان ذبح گاو بنی اسرائیل،...؛ فصل سوم، معاد: ذبح ابراهیم چهار پرنده را و احیای آنها بوسیله خدا، پرسش از هنگام وقوع قیامت و پاسخ بدان،...؛ فصل چهارم، احکام: سؤال و جواب پیرامون عادات ماهانه زنان، سؤال در باب شراب، قمار و انفاق، سؤال در باب ایتام، پرسش و پاسخ در باب هلالهای ماه،...؛ فصل پنجم، اخلاق: داستان حضرت سلیمان(ع) و بلقیس، در عهدبستن خدا با انسان به عدم پرستش شیطان و پرستش خداوند و اینکه فقط این صراط مستقیم است، درباره کسانی که به سوی خدا دعوت می کنند، در نهی از غیبت کردن و تشبیه آن به خوردن گوشت مرده برادر...

تفسير فخر رازی، تفسيرى كلامى، نوشتهء فخرالدين رازى، متكلم و مفسر اشعرى قرن ششم و هفتم هجرى است. تفسير كبير مهم‏ترين و جامع‏ترين اثر فخر رازى و يكى از چند تفسير مهم و برجستهء قرآن كريم به زبان عربى است. اين كتاب به سبب حجم بسيارش به تفسير كبير مشهور شده، ولى نام اصلى آن مفاتيح الغيب است. فخر رازى، بر خلاف زمخشرى، كه هدف از تفسيرش دفاع از آموزه‏هاى معتزلى است، به صراحت به انگيزه و هدف خود در نگارش اين تفسير اشاره‏اى نكرده، ولى عملا در جاى جاى آن، به دفاع از مذهب كلامى ابوالحسن اشعرى(متوفى ٣٣۴) و رد آراى مخالفان وى، به ويژه معتزله، پرداخته است. يكى از دلايل شهرت و اعتبار تفسير كبير، تأثير آن بر تفاسير بعدى است. برخى از مفسرانى كه از محتواى تفسير كبير و روش آن استفاده كرده يا تأثير پذيرفته‏اند، عبارت‏اند از: نيشابورى در غرائب القرآن، بيضاوى در انوار التنزيل، آلوسى در روح المعانى، قاسمى در محاسن التأويل، طباطبائى در الميزان و رشيدرضا كه عالمى سلفى و پيرو ابن تيميّه است، در المنار از شيوهء استدلال و محتواى تفسير كبير بسيار استفاده كرده و طنطاوى نيز در الجواهر، قرآن را به همان شيوهء فخر رازى تفسير كرده است. اين اثر شامل سى و دو جلد مى‏باشد. هر چند فخر رازى در ابتداى تفسير كبير گفته است كه آن را در مقدمه و ابوابى تنظيم كرده و مقدمه نيز شامل ابواب و فصولى است، عملا در همان فصل اول از مقدمه، به تفسير {/«اعوذ باللّه من الشيطان الرجيم»/} پرداخته است. او تفسير هر سوره را با ذكر نام آن، محل نزول، تعداد آيات و اقوال مربوط به آن آغاز كرده، سپس با ذكر يك يا دو يا چند آيه از آن سوره، توضيح كوتاهى دربارهء مناسبت آنها با آيات قبلى داده است. اين ويژگى از امتيازات بارز اين تفسير است. سپس، چنانچه روايت يا حديثى از پيامبر اكرم(ص)، صحابه يا تابعين دربارهء آيه يا آيات وجود داشته، آنها را بررسى كرده، يا به ذكر مسائلى چون ناسخ و منسوخ يا شرح مصطلحات حديثى(مانند متواتر و آحاد و جرح و تعديل) پرداخته، آنگاه آيه يا آيات مورد نظر را به كوچكترين اجزاى مفهومى، تجزيه كرده و تحت عناوينى؛ چون مسئله، سؤال، وجه، اقوال، امور و غيره، از ابعاد مختلف كلامى و فلسفى و لغوى و ادبى و فقهى و مانند اين‏ها به بررسى و تفسير آنها پرداخته و در پايان، نظر خود را بيان نموده است. اين بحث‏هاى تفصيلى و پرداختن به ابعاد گوناگون يك مسئله، از ويژگى‏هاى بارز و منحصر به فرد تفسير كبير است. تفسير كبير را از نظر روش، در شمار تفاسير عقلى و كلامى آورده‏اند. ذهبى آن را از نوع تفسير به رأى جائز دانسته است. علامه طباطبائى نيز از طرفى اين تفسير را تفسيرى كلامى ذكر كرده و از طرف ديگر، تفسير متكلمان را تطبيق ناميده و رد كرده است. هر چند تفسير فخر رازى پر از مباحث كلامى و عقلى است، ظاهرا خود او لزوما به دنبال نگارش تفسيرى كلامى يا فلسفى يا تفسير به رأى، چه ممدوح چه مذموم، نبوده است، زيرا در تفسير خود به اين نكته اشاره‏اى نكرده و در وصيتنامه‏اش مى‏نويسد كه هيچ يك از اين روش‏هاى فلسفى و كلامى در كنار روش قرآنى ارج و ارزشى ندارند. با توجه به اين كه محور غالب مباحث كلامى، آيات قرآن كريم بوده است، در تفسير كبير كه صبغه‏اى كلامى دارد، مى‏توان مجموعهء نسبتا كاملى را از آراى كلامى اشاعره، معتزله، كراميه و برخى فرق ديگر ملاحظه كرد و به يك دورهء كامل از مباحث كلامى دست يافت. برخى از مباحث كلامى - فلسفى كه فخر رازى به آنها پرداخته عبارت‏اند از: معرفت خداوند و اين كه آيا در شناخت او نظر و استدلال جائز است يا نه، ايمان و اسلام، تفاوت ميان اين دو و اركان ايمان، كلام الهى و بحث از حدوث و قدم آن، رؤيت خداوند، عدل الهى، جبر و اختيار و قضا و قدر، حدوث و قدم عالم، اعجاز قرآن، ارادهء خداوند، مفهوم استواى خداوند بر عرش، تجسيم، تثليث، عصمت انبيا، شفاعت پيامبر اكرم،عقيدهء شيعه در امامت معصوم و احتمال صحت آن، بيان لزوم وجود معصوم در هر زمانى با اين توضيح كه بر خلاف نظر شيعه و بنابر اعتقاد اشاعره و خود فخر رازى، مجموع امت معصوم است نه يك تن، و بحث معاد. در ميان مفسران، فخر رازى بيش از همه در تبيين آيات باران كوشيده است. از آراى خاص تفسيرى رازى، اعتقاد به نبودن واژه‏هاى دخيل و غير عربى در قرآن است، همچنين وى به نقل روايات اسباب نزول و ذكر قرائت‏هاى مختلف اهتمام فراوانى داشته است. غلبهء صبغهء كلامى - عقلى در تفسير كبير مانع از اين نشده است كه فخر رازى در مواردى، از شيوهء قرآن به قرآن، در تفسير آيات كريمه استفاده كند؛ ولى با وجود اشاراتى كه به احاديث پيامبر اكرم و امامان شيعه كرده و رواياتى كه از صحابه و تابعين آورده، در تفسير خود اعتماد اندكى به احاديث داشته است. گفته مى‏شود كه او در نقل احاديث به شيوه‏اى كه در عصر او معمول بوده، سلسله سند حديث را ذكر نكرده و نيز احاديثى را كه بسيارى از مفسران، حتى عقلى مشربانى چون زمخشرى و طبرسى،در فضائل سوره‏ها و ثواب قرائت آنها نقل مى‏كنند، نياورده است. در تفسير كبير استفاده از رواياتى كه از اسرائيليات شمرده مى‏شوند، بسيار اندك است. براى نمونه ذيل آيهء «ن» در سورهء قلم، «ن» را به معناى نهنگى كه زمين بر پشت آن قرار دارد، دانسته است. فخر رازى هر چند اين روايت را در تفسير آيهء مذكور آورده، آن را نه به سبب مخالفت با عقل يا اشكال در سلسله روايت يا محتواى حديث يا از اسرائيليات بودن رد كرده، بلكه از جنبهء ادبى و نحوى مردود دانسته اس. تفسير فخر رازى با وجود صبغهء كلامى، از اشارات صوفيانه خالى نيست و در تفسير برخى آيات به ذكر طريق و شيوهء عارفان در تفسير آيات نيز پرداخته است. از ويژگى‏هاى بارز روش فخررازى در تفسير كبير، اهتمام جدّى او به بيان مناسبات ميان آيات و سور قرآن كريم است. وى تنها به ذكر يك مناسبت اكتفا نمى‏كند، بلكه در بيشتر مواقع به بيان چند مناسبت مى‏پردازد. عنايت به نكات ادبى و بلاغى، از جمله استشهاد به شواهد شعرى دورهء جاهليت در مباحث لغوى و نحوى و بلاغى، از ديگر ويژگى‏هاى روش تفسيرى فخر رازى محسوب مى‏شود. وى در اين خصوص، بيشترين استفاده را از كشاف زمخشرى برده است. توجه به مباحث فقهى نيز از جمله خصايص روش فخر رازى در تفسير كبير است. فخر رازى در برخورد با آيات احكام، ابتدا آراى مكاتب و مذاهب مختلف فقهى را در خصوص آنها مطرح مى‏كند و سپس به تفصيل به بيان گرايش فقهى خود، يعنى مذهب فقهى شافعى، مى‏پردازد و بر صحت آن استدلال مى‏كند. تفسير كبير به دليل مهارت فخر رازى در علوم مختلف، سرشار از مباحث كلامى، فلسفى، منطقى، فقهى، ادبى و غيره است و همين ويژگى آن را دايرةالمعارف گونه كرده است. اين گستردگى و اطناب تفسير فخر رازى مى‏تواند از آن جهت باشد كه وى آن را براى عموم ننوشته است. به نظر برخى از علماى تفسير، اشتمال تفسير فخر رازى بر اين حجم مطالب متنوع، از اهميت تفسيرى آن كاسته است. به گفتهء ابوحيّان غرناطى، (مفسر قرن هفتم و هشتم)، در تفسير فخر رازى مطالبى هست كه در عالم تفسير نيازى به آنها نيست. ابن تيميّه نيز آن را تفسيرى دانسته كه در آن، جز تفسير از هر موضوعى سخنى يافت مى‏شود. به عقيدهء سيوطى، اين تفسير مملو از سخنان حكما و فلاسفه است و بحث‏هاى تفسيرى‏اش بى‏ارتباط با آيات است. ابن خلّكان نيز مى‏گويد كه در آن مطالب غريب و نا آشناى فراوانى آمده است. عده‏اى نيز بر محتواى آن خرده گرفته‏اند و معتقدند كه تفسير كبير از اين جهت عيوب فراوانى دارد، از جمله ابوشامه مقدسى (متوفى ۶۶۵) معتقد است كه فخر رازى در تفسير خود شبهات جدّى مخالفان اسلام و اهل سنّت را به بهترين شكل مطرح كرده، ولى از حل آنها در نهايت عجز و ناتوانى فرومانده است.

بر اساس روایات پرشمار، «وساطت فیض» یکی از شئون تکوینی امامان ع است. مقصود از وساطت فیض، آن است که خداوند به واسطه ایشان نعمت های خاص و عام خود را بر بندگانش فرو می فرستد. در معنایی بالاتر، این عالم و پایداریِ آن چیزی جز فیض خداوند نیست که خداوند چنین فیضی را به واسطه وجود امامان ع انجام می دهد. نگارنده در این پژوهش، با رویکردی نقلی به اثبات این شأن و تحلیل آن پرداخته است. اگرچه در نگاه نخست، شأن وساطت فیض غالیانه می نُماید و ممکن است مورد انکار برخی قرار گیرد، در روایات معتبر و متعددی این شأن برای امامان ع ثابت شده است.

یکی از مهم ترین مسائلی که طرز تفکر حکما و متکلمان را با دگرگونی بنیادی روبرو ساخته، مسألة اصالت وجود است که در حکمت متعالیه نیز با براهین محکم اثبات شده است.<br /> این نوشتار به بررسی اثبات ارتباط اصالت وجود و وحدت وجود می‌پردازد؛ چراکه اصالت وجود و وحدت وجود ملازم یکدیگرند.<br /> پرسش اساسی این است که با اثبات تلازم آنها، آیا توحید واجب‌الوجود اثبات می‌شود یا خیر؟ در پاسخ باید گفت یکی از راه‌های اثبات توحید حق‌تعالی، اثبات وحدت وجود و اصالت وجود است که در واقع اثبات وحدت همه ی هستی خواهد بود.

این مقاله اوصاف الهی را از منظر شیخ صدوق با مراجعه به کتاب «التوحید» ایشان و صدرالمتألهین مورد بررسی قرار داده است. شیخ صدوق و ملاصدرا از جمله متفکرانی هستند که با رویکردهای متفاوتی به بحث اوصاف الهی به صورت گسترده، پرداخته‌اند. شیخ صدوق، روایاتی را که در مورد اوصاف الهی از معصومین: مطرح شده است، در کتاب «التوحید» گردآوری و متناسب با نظام فکری خود، گزینش نموده است. ملاصدرا نیز بر اساس مبانی فلسفی خود که متناسب با قرآن و روایات است، مبحث اوصاف الهی را مطرح و ارائه نموده است. اساس بحث اوصاف الهی در نظریات شیخ صدوق و حکمت صدرایی، بر پایه‌ توحید و عینیت ذات و صفات، مبتنی شده است. به این ترتیب، این دو دیدگاه، اوصاف کمالی ذاتی مانند: علم، اراده‌و قدرت را عین ذات الهی دانسته‌اند و هر آنچه را که با ذات حق تعالی، ناسازگار است از ساحت مقدسش مبرّا نموده‌اند. بنابراین با بررسی تطبیقی و نشان دادن نزدیکی نکات مطرح شده در روایات معصومین: و دیدگاه‌های مؤسس حکمت متعالیه که در اصل، تشریح سخنان معصومین: در قالب نظام فلسفی خود است و همچنین با صرف نظر از اختلاف دیدگاه‌های شیخ صدوق و ملاصدرا، تبیینی جامع از اوصاف الهی ارائه شده است

این مقاله اصل عدل را از نظر شیعه مورد بررسی قرار داده و برای آن جایگاه محوری و ویژهیی در نظر میگیرد و از این منظر به ارتباط آن با اصول دیگر میپردازد. در این میان برهانی بدیع بر عصمت از نگاه شیعه استخراج و اقامه شده است. سپس از سخنان پیامبر اکرم(ص) مؤیدی بر این دیدگاه عرضه میشود، و نتیجه» چنین دیدگاهی را برای پاسخگوئی به پرسش اساسی «انتظار بشر از دین» بکار گرفته میشود. در پایان نتیجه میگیریم که از نظر مکتب شیعه، موجه ترین انتظاری که یک شیعه میتواند از دین داشته باشد همان وعدهیی است که دین خود متعهد انجام آن شده، و آن تحقق عدالت بمعنای جامع آنست.

براساس آیات قرآنی، اصول و ارزش­های دینی سازگار با فطرت انسانی است. از جمله این ارزش­ها تأکید بر دین واحد، یعنی اسلام می ­باشد. بررسی قیام­ های اخیر کشورهای عرب مسلمان منطقه نشان می­ دهد که خواست ه­های آنها منطبق بر اصول و ارزش­های دین اسلام است. حقیقت­گرایی، میل به ارزش­های اخلاقی و کمال­ جویی، از فطریات انسانی است. این گرایش­­ های فطری انسان را به­ سوی اسلام و اصول و ارزش­های متعالی آن همچون عدالت و توحید رهنمون می ­نماید. مضامین خواسته­ های مردم منطقه حاکی از انطباق حرکت و مطالبات آنها بر فطرت پاک انسانی بوده و این امری است که این بیداری را در پیوند عمیق با اسلام و آموزه ­های اسلامی قرار می ­دهد. این ویژگی مهم را همچنین می­توان نشانی از تداوم این بیداری تا حصول نتیجه تلقی کرد.