جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از مباحث مهم مربوط به معاد و عالم پس از مرگ چگونگی دریافت پاداش و کیفر اعمال است. دیدگاه دانشمندان در این باره بر دوگونه است؛ برخی معتقدند که جزای اعمال در آخرت، نظیر کیفر و پاداش دنیایی از سنخ قرارداد است. این گروه که مخالفان نظری? تجسم اعمال محسوب می شوند در تأیید دیدگاه خود به دلایلی از جمله عرض بودن اعمال و آیات قرآن دالّ بر قراردادی بودن جزای اعمال، استناد کرده اند. برخی دیگر معتقدند که جزای اعمال در آخرت از سنخ خود عمل است لذا نظری? تجسم اعمال را برگزیده اند. مهمترین ادله ای که این گروه اقامه کرده اند؛ یکی بقای نفس و تأثیر متقابل عمل بر روی نفس است و دیگری آیات قرآن و روایات معصومین (ع) دالّ بر تجسم اعمال است. در حدود 95 آیه از قرآن با تعابیر گوناگون به تجسم اعمال اشاره شده است. علامه طباطبایی یکی از برجسته ترین و شاخص ترین مفسران قرآن کریم نظری? تجسم اعمال را اختیارکرده اند. ایشان با استناد به نظری? بقای نفس و با تبیین حقیقت معنایی عمل یعنی هیئتی ملکوتی و نفسانی که بر روی نفس نقش می بندد، نظری? عَرَض بودن اعمال را بی پایه و اساس دانسته است، و با استناد به ادل? نقلی مانند آیات قرآن دالّ بر تجسم اعمال از جمله آیاتی که جزا را عین عمل دانسته اند؛ یا آیاتی که بر حضور اعمال در قیامت دلالت دارند، و غیره، و روایات معصومین (ع)، نظری? تجسم اعمال را به اثبات رسانده اند. عقید? علامه طباطبایی در خصوص آیات دالّ بر قراردادی بودن جزای اعمال این است که این آیات جاری مجرای احکام کلی? عقلائیه است و برای سهولت فهم مردم به این صورت بیان شده اند. نظری? تجسم اعمال از این نظر که اولاً عدالت خداوند در جزای اعمال را به اثبات می رساند و ثانیاً به بسیاری از شبهات وارده بر جزای اعمال از جمله علت خلود در جهنم، پاسخ می گوید، بسیار حائز اهمیت است.

بحث امامت از بحث های مهم عقیدتی است که در وجوب آن بین شیعه و اهل سنت اختلافی نیست. ولی در حقیقت امامت، نوع وجوب، شیوه¬ی تعیین و صفات امام اختلاف نظر وجود دارد. علامه¬طباطبایی از مفسرین شیعه، نصب امام را به حکم عقل بر خداوند واجب دانسته و تنها راه شناخت امام را منحصر در نص شرعی(کتاب وسنت) می¬داند. و چون امامت از منظر ایشان امری انتصابی از سوی خداست، پس خداوند به هر که بخواهد(خرد¬سال-بزرگ¬سال) اعطا می¬نماید. همچنین امامت از منظر ایشان، دارای جایگاه رفیعی بوده، بنابراین، وجود صفاتی چون عصمت را در امام شرط کرده است. ولی شنقیطی، از مفسرین اهل سنت، نصب امام را به حکم شرع بر مردم واجب دانسته و وجود صفاتی چون عصمت را در امام لازم نمی داند و تنها بر عدالت ظاهری، علم در حد یک مجتهد و بلوغ اکتفا می¬کند. در این پژوهش که به شیوه ی توصیفی-تحلیلی سامان یافته است، سعی شده به بررسی تطبیقی بحث امامت از منظر شنقیطی و علامه¬طباطبایی بپردازد و با ارائه¬ی دلایل عقلی و نقلی متقن اثبات شده است که مقام امامت همانند نبوت، عهدی الاهی است که خداوند به افراد در سنین مختلف(خرد¬سالی یا بزرگ¬سالی) اعطا می¬نماید. همچنین ثابت شده که امام، همچون نبی باید معصوم باشد و چون عصمت از امور باطنی بوده و تشخیص آن از حیطه¬ی فهم بشر بیرون است، وخداوند با احاطه¬ی علمی¬اش می¬داند که چه کسی معصوم است؛ پس نصب امام با این صفت، تنها در اختیار اوست و از آن¬جایی که نصب امام بدون آگاه ساختن مردم لغو خواهد بود، قطعاً خداوند او را معرفی کرده است.

این تحقیق، بیان دیدگاه ابن‌تیمیه درباره بحث امامت و نقد افکار او بر اساس دیدگاه علامه طباطبایی است؛ زیرا که بخش عمده معتقدات و افکار ابن‌تیمیه در حنبلی‌ها و سلفی‌های بعد از او بسیار تأثیرگذار بوده است. برای دستیابی به این هدف، بعد از شناخت مفهوم و جایگاه امامت با استفاده از آثار هر دو طرف بحث، مباحثی از جمله: ویژگی‌ها و وظایف امام و شیوه تعیین او بررسی شده است. مهم‌ترین مسأله در این میان، شاید مسأله عصمت باشد که ابن‌تیمیه تأکید فراوان بر نفی آن دارد تا بتواند ادعاهای خود را ثابت نماید. اما بحث اصلی تحقیق که بعد از رحلت پیامبر تا‌کنون، با اهمیت‌تر می‌نماید و مرکز اختلافات میان فرق گوناگون اسلامی است، بحث بر سر مصداق امام است. در این فرصت نیز سعی بر آن است که این مباحث از دیدگاه ابن‌تیمیه بررسی شده و سپس نقد آن‌ها با تکیه بر اندیشه‌های علامه طباطبایی انجام گیرد.

دراین جامی توان گفت مفاهیم شفاعت متاسفانه دچارتحریف شده است وآن را به معنای شرک قلمداد کرده اند در حالی که شفاعت از آیات وروایات ونیز دلایل عقلی مایه می گیرد بااوردن براهین وشواهد استدلالی به شبهات پاسخ گفته شد.

تحقیق حاضر به موضوع احباط و تکفیر از دیدگاه دانشمندان بزرگ و صاحب نام شیعی همچون شیخ مفید، علامه حلی و علامه طباطبایی پرداخته است و سپس سیر بحث را در چهار بخش تنظیم نموده است. در بخش آغازین این پژوهش کلیات مورد بحث و بررسی قرار گرفته است و واژگان کلیدی همچون احباط، تکفیر، موازنه و...در لغت و اصطلاح تعریف گردیده و در پایان بخش معرفی اجمالی از این دانشمندان صورت گرفته است. در بخش دوم عوامل احباط و تکفیر در قرآن و روایات بررسی شده است. قرآن شاخصه هایی مانند ارتداد، کفر، شرک و... را از عوامل احباط و امور همچون ایمان، توبه، صدقه پنهانی، هجرت و...را از عوامل تکفیر دانسته است در روایات نیز عناوین مانند: نپذیرفتن ولایت علی (ع)، کبر، ریا، حسد و...از عوامل احباط و عناوین دیگری از قبیل اسلام، شفاعت، ولایت، عبادت و... از عوامل تکفیر قلمداد شده است. بخش سوم رساله به دیدگاه طرفداران و مثبتین احباط و تکفیر اختصاص داده شده است و دلایل عقلی، نقلی، اصول و مبانی همچون وجوب عمل به وعده و وعید، دائمی بودن ثواب و عقاب و امتناع جمع شدن ثواب و عقاب و... که ثبوت این مساله بر آنها استوار است مورد بررسی و کنکاش قرار گرفته است. در بخش چهارم این رساله احباط و تکفیر از دیدگاه فرهیختگان مورد نظر من حیث مخالفین مساله بحث و بررسی شده است و دلایل عقلی همچون مستلزم ظلم بودن احباط و تکفیر، تضاد نداشتن استحقاق ثواب و عقاب و جدا نبودن شیوه خداوند در پاداش و کیفر از شیوه عقلا و ... و دلایل نقلی مثل این آیه "فمن مثقال ذره خیرا یره" 1 و آیه "ان الحسنات یذهبن السیئات" 2 که سوی دانشمندان یاد شده بر رد مساله احباط و تکفیر اقامه شده مورد بحث و بررسی قرار گرفته است و در خاتمه فصل جمع بندی از کل رساله انجام شده‌است.

در این پژوهش سعی شده است تا ضمن ارائه دیدگاه فخر رازی و علامه طباطبایی در باره شفاعت ، اشکالاتی که از ناحیه منکران و منتقدان مطرح گردیده همراه با پاسخ تبیین گردد و با استناد به آیات و روایات اثبات نموده‌ایم که مسئله شفاعت نه تنها منافاتی با توحید ندارد بلکه تاکیدی است بر اینکه با تمسک به ارواح طیبه انبیاء، اولیاء و صالحان در سایه اذن الهی زمینه تقرب و دستیابی به رحمت واسعه الهی برای بندگان فراهم می‌آید.

مسئله اصلی در اینپایان نامه بررسی حقیقتایمان و کفر از دیدگاه ابن تیمیه ، شهید ثانی و علامه طباطبایی است که در سه فصل ویک نتیجه تنظیم شده است . وسعیما بر اینست که در این پایان نامه به این بپردازیم که مرز بین این دو در حقیقت و واقع چگونه است . که این در سه فصلمورد بررسی قرارگرفته است .ابن تیمیه بر این باور است کهایمان حقیقی،ایمان قلبی است واین ایمان اصلش تصدیق قلبی وسپس قول قلبی (اقرارو معرفت قلبی "علم") استوانگاهعمل قلبی( محبتبه خدا و رسولان وترس ازخدا) تابع تصدیق وقول قلبی است وعمل بدن وجوارحتابع قلب است. ایشان در باره حقیقت کفربراین باور است کههر فردی ، پیامبر یا اولیایی از اولیاء الله را در دنیا واسطه شفاعت در قیامت قرار دهدیا متوسل به او شودبه گونه ای که قدرت خداوند واراده اورا به صورت مستقیملحاظ نکندمشرک وکافر است واگر توبه نکرد باید کشته شود. شهید ثانی بر این باور است که ایمان یا شرعی وحقیقی است که همان تصدیق قلبی است ویاایمان عرفی و لغوی که همانتصدیق زبانی است.حقیقت ایمان جایگاهش در قلب است و عمل و شدت وضعف در حقیقت ایمان راه ندارد بلکه عمل شرط قبول ایمان است. ویکفررا مقابل ایمانمی داند ومی نویسدکفر عبارت است ازعدم ایمان از انچه شانش این است که مورد ایمان واقع شود .واز نگاه علامه طباطبایی حقیقت ایمان عبارت است ازجایگیر شدن اعتقاد در قلب استبه گونه ای که این ایمان واعتقاد همراه با ادراک و تسلیم قلبی است.ایشان ایمان را تصدیق واذعان به چیزی به همراه التزام عملی به ان می داند .وی حقیقت کفر رابر اسا س روایات اینگونه بیان می دارد :1- انکار ربوبیتخدا 2- ترک عبادت او .وطبق نظر ایشا ن ناامیدی از رحمت خدا وند از گناهان کبیره است ولذا کفر محسوب می شود

وجود امامان برای بقا و تحریف نشدن دین و شریعت ضروری است. و با خاتم نبی بودن حضرت محمد (ص) تناقض ندارد وامامت چیزی جز تداوم واستمرار وظایف وشءون نبوت ورسالت نیست و مقام امامت مقام تحقق وعینیت بخشیدن به اهداف رسالت است.این پایان نامه به بررسی ابعاد خاتمیت و امامت و رابطه این این دو و عدم تعارض آنها با استناد به دلایل عقلی و نقلی پرداخته است و بیان شد که امامت مکمل خاتمیت و اکمال دین است.

موضوع بحث ما در این رساله، بررسی نقش قرآن در تکامل معنوی انسان است. تکامل معنوی انسان بحثی مهم و حساس در زندگی بشر است. چگونگی تکامل و راه رسیدن به آن، پرسش درونی هر انسانی است. به همین دلیل، مسئله پژوهشی ما در این رساله پیرامون دو محور ذیل است:1-کمال معنوی انسان چیست؟ و در چه حالتی حاصل می‌شود؟2-قرآن کریم چگونه انسان را به این کمال معنوی می رساند؟در بیان نتیجه حاصل از تحقیق پیرامون این موضوع باید گفت: از دیدگاه قرآن کریم، کمال انسان، حاصل شدن حالت اعتدال در ارضای امیال و خواهش‌های نفسانی است. قرآن کریم ابتدا انسان را با خودش، جایگاهش، قوای درونی و نقاط قوت و ضعفش آشنا ساخته و سپس مسیر هدایت مناسب با این نیازها و استعدادها را برای او بیان می‌دارد. ضمن آن‌که تعالیم خویش را بر پایه فطرت و عقل که در نهاد هر انسانی موجود است قرار می‌دهد و بدین علت انسان با خواندن قرآن و گوش فرادادن به معانی و دستوراتش آن را نوری روشنگر و رفع کننده شبهات و مشکلاتش می‌یابد. به طوری‌که با مداومت بر خواندن و عمل به تعالیم آن در مسیر تکامل معنوی خویش گام بر می دارد. لذا در وصف قرآن باید گفت: قرآن همان هدایت است و هدایت همان قرآن است.

در این پایان نامه دیدگاه علامه طباطبایی و جان کالون درباره ی خداگرایی فطری بررسی شده است. نظریه ی حس الوهی کالون با نظریه ی فطرت علامه طباطبایی مقایسه شده و مورد تحلیل قرار گرفت است