جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این کتاب، پژوهشی درباره مبادی و سیر تکاملی چهار گروه غالی «بيانيه»، «مغيريه»، «منصوريه» و «جناحيه» در سده‌های دوم و سوم هجری در عراق و ایران است. اندیشه‌های این گروه‌ها آمیزه‌ای از تعالیم و اعمال ادیان اصالتاً غیر اسلامی را در نخستین سده‌های حکومت اسلامی نشان می‌دهد. نویسنده ضمن اشاره به تأثیرپذیری این گروه‌ها از «عبدالله بن سبا»، «مختار» و «كيسانيه»، تمرکز ویژه‌ای بر نقش تاریخی – اجتماعی این گروه‌ها دارد که همگی شورش‌هایی علیه خلفای بنی‌امیه به راه انداختند.

پژوهش حاضر ترجمه و نقد کتاب مهدی‌ها و هزاره‌گراها ـ شیعیان تندرو در عراق نخستین اسلامی ـ ، نوشته آقای ویلیام إف تاکر، دانشیار گروه تاریخ دانشگاه آرکانزاس (آمریکا)، می‌باشد. وی در این نوشتار در پی اثبات یک کلان نظریه است که در هر فصل با ارائه دلائل گوناگون، موجبات اثبات و تحکیم کلان نظریه خویش را فراهم می‌آورد. به طور مختصر نظریه اصلی او را می‌توان در قالب ـ سیَّالیت مرزهای دینی و اعتقادی تشیع در دوران نخستین اسلام (دو سده نخست) که سبب ورود برخی از آموزه‌های کنونی تشیع، از جانب فرق و گروه‌های منحرف و شورشی به داخل تشیع گردید، مطرح ساخت. وی معتقد است تصویر ذهنی ما از تفکرات اسلامی، متعلق به دوره‌ای است که این گروه‌ها فعال بوده‌اند. در آن دوران که هنوز مرزهای اعتقادی تشیع تعیُّن و تشخّص نیافته بود، این گروه‌ها موفق شدند برخی از تفکرات شیعی را شکل داده و مرز آن را گسترده‌تر نمایند. به عنوان مثال، سبئیه اعتقاد به غیبت رهبر دینی را پایه گذاری کردند و کم‌کم رجعت برای شیعیان بعدی مفهوم پیدا نمود. کیسانیه پایه گذار نظریه بدا و نصب ائمه از طرف أجداد گذشته بوده‌اند. به علاوه، تحت تعالیم مختار بود که مفهوم مهدی شکل گرفت. گروه دیگر، بیانیه، اولین کسانی بودند که معتقد به انتقال قدرت پیامبری و استمرار نبوتگردیدند.مغرییه، دیگر گروه مورد مطالعه هستند که در مورد حضرت علی افراط زیادی نموده، ایشان را بالاتر از انبیاء گذشته می‌خواندند. به علاوه، معتقد به نخبه سالاری دینی بودند که این اعتقاد، سرلوحه‌ی گروه‌های تروریستی و هزاره‌گرای بعدی قرار گرفت. البته درست است که در آن زمان این گروه‌ها به عنوان گروه‌های مخالف دینی شمرده شدند، اما تفکرات ‌آ‌ن‌ها ریشه کن نشد و نقش مهمی را در تفکرات اسلامی ـ شیعی ایفا نمودند.در باب ارزیابی مطالب کتاب، پس از بازسازی استدلال اصلی نویسنده، مشخص خواهد گردید که استدلال آقای تاکر از نتیجه ایشان حمایت نمی‌کند؛ چرا که ایشان دچار مغالطه مصادره به مطلوب گردیده‌است. یعنی در تمام استدلال‌های خود مقدمه‌ای را پیش‌فرض در نظر گرفته‌ که جایگاه مناقشات بسیار زیادی می‌باشد و اساسا ادعایی باطل است. آن مقدمه این است ‌که قبل از زمان غالیان، بخشی از اعتقادات در میان شیعیان وجود نداشته است. همین سبب شده که ایشان نتیجه‌گیری نمایند که آن‌ها اعتقادات کنونی خود را تحت تاثیر تفکرات غالیانه شکل داده‌اند. لذا به عنوان نمونه به بررسی دو آموزه بدا و مهدی پرداخته و نشان دادیم که این تفکرات ریشه در منابع اصیل اسلامی دارند. سپس در پی برخی از ادعاهای نویسنده، به بررسی مفهوم مهدی در کاربردهای برگزیده مختار، عدم توجه نویسنده به آموزه خاتمیت و نقل نادرستی که در مورد جابر جعفی آورده است پرداخته شده است.

گلگت-بلتستان (اردو: گلگت بلتستان, بلتی: གིལྒིཏ་བལྟིསྟན) که پیشتر با نام مناطق شمالی شناخته می‌شد، از شمالی‌ترین تقسیمات سیاسی تحت کنترل پاکستان است. مردم گلگت بلتسان مسلمان هستند. عمده جمعیت را شیعیان تشکیل می‌دهند و اقلیت قابل توجهی از اهل سنت نیز در منطقه حضور دارند. گلگت بلتسان تنها منطقه با اکثریت شیعه در پاکستان عمدتاً سنی است. در دوره ضیاء الحق دولت مهاجرت سنی‌ها را به این منطقه تشویق کرد. اسماعیلیه و صوفیان نوربخشیه همچنان در گلگت-بلستان حضور دارند.

عن امام صادق علیه السلام: «الا وانّ بکلّ شی اماماٌ وامام الأرض ارض تسکنها الشیعه». امام صادق علیه السلام فرمود: آگاه باشید که هر چیز را که امام و رهبری است و امام زمین (سرزمین ها) آن سرزمینی است که شیعه (مسلمان پیرو مکتب اهل بیت علیهم السلام) در آن سکونت دارد. صاحب نظرانی که به صورت منصفانه و بی طرف مکتب تشیع را مورد بررسی قرار داده اند بر این موضوع صحه گذاشته اند که این مکتب غیر از اسلام اصیل نیست که بر محوریت مکتب اعتقادی و فقهی خاندان پیامبر(ص) قرار دارد. شیعیان امارات با در اختیار داشتن بیست درصد جمعیت این کشور بخش عمده ای از جمعیت این کشور محسوب می شوند. این تحقیق در صدد است وضعیت سیاسی ـ اجتماعی شیعیان امارات را مورد بررسی و مطالعه قرار دهد و مشخص نماید که شیعیان در چه وضعیت اجتماعی و سیاسی قرار دارند و از چه فرصت هایی برخوردار و با چه چالش هایی مواجه می باشند. بنابراین این سؤال اصلی تحقیق است. سؤال: شیعیان امارات در ساختار اجتماع و سیاست این کشور چه وضعیتی داشته و در راستای رسیدن به حقوق و جایگاه در شأن خود، باید از چه فرصت هایی استفاده نمایند و با چه چالش هایی مواجه می باشند؟

شرح و بررسی نقش‌آفرینی قابل‌توجه شیعیان در ساختار قدرت عباسیان در سده پایانی این سلسله (از خلافت ناصر تا سقوط بغداد) و ارزیابی چگونگی سازگاری اندیشه سیاسی شیعه با شرایط جدید است. آن‌چه در این دوران حایز اهمیت است، راه‌یافتن شیعیان به‌عنوان بخشی از کارگزاران به ساختار قدرت بود که توانستند در ارکان مختلف حکومت، حضور پررنگی داشته باشند و تا زمان سقوط بغداد به دست مغول، این نقش‌آفرینی‌ها را ادامه دهند. این حضور، در چرخش قدرت به نفع تشیع و برهم‌زدن معادلات سیاسی به سود شیعیان تاثیر به‌سزایی داشت. به اعتقاد نویسنده، همکاری و نزدیکی ویژه‌ای که در میان ساختار و کارگزار در این زمان ایجاد شد، وابسته به علل و زمینه‌هایی است که ضرورت تبیین چرایی این جریان را ثابت می‌کند.

کتاب «تاریخ سرّی امامت» تصویری واضح و تا حدی کامل از دولت پنهانی ارائه می‌دهد که پنج نفر از ائمه علیهم السلام به صورت متوالی به تاسیس و رهبری آن همت گماشتند و به یُمن این دولت پنهان، بنای تشیع را به صورت یک بنای فاخر انسانیِ قوی و کامل بازسازی کردند که با شکل قبلی آن اختلاف ریشه‌ای داشت. و بدین ترتیب آن را در مسیر زنجیره‌ای از تکاملاتی قرار دادند که حلقه‌ای پس از حلقه‌ای می‌آمد که تا هم‌اکنون هم از برکات آن برخورداریم. غیبت و فقدان این تصویر در نوشته‌های مورخان یا شبه مورخان، از عجایب روزگار است. چراکه اطلاعات و مواد آن در ده‌ها منبع و مصدر به شکل‌های مختلف پراکنده است. در حقیقت ویژگی ممتاز این کتاب، ترکیب هوشمندانه‌ و فنی داده‌های پراکنده‌ی تاریخی است که منجر به جوشش چشمه‌ی جدیدی از تاریخ شده است. فهم رویکرد برخی از ائمه به این اسلوب عملیاتی و پیروزی شگفت‌انگیز در آن، مستلزم تغییر آن تصویر برجای مانده از سیره‌ی آنان در اکثر کتاب‌های سیره است که از ایشان افرادی آرام و سر به زیر و منفعل و صبور در برابر تدابیر سلطه ی حاکمه ارائه می‌دهند که ائمه را تبعید یا زندانی و یا حصر خانگی می‌کردند، در حالیکه تصویر واقعی از ایشان، طبق اسناد تاریخی، تصویر رهبران فعال و خستگی‌ناپذیری هست که در نهایت حفاظت و رازداری و انضباط، شیعیان و پیروانشان را وارد فعالیت سازمان‌یافته‌ای کردند تا جبران نبود حاکمیت عادله برایشان باشد.