جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

سیاست و روش کاری نظام اسلامی و استراتژی اصول راهبردی حکومت اسلامی از مهم ترین مقوله های حکومت به شمار می رود. اصول و ضوابط راهبردی ای که حکومت اسلامی باید بر اساس آن استراتژی سیاسی، اقتصادی، آموزشی و اجتماعی خود را بنا نهد، با اختصار و جامعیت به آن ها اشاره شده است، هر کدام از این اصول ویژگی مخصوص خودش را دارد که عمل به آنها موجب به وجود آمدن جامعه ای نمونه و مطلوب خواهد شد. آنچه مطلوب و خواست اسلام است، نیز همین می باشد، چرا که اسلام درصدد است تا انسان در این دنیا به گونه ای زندگی کند که آرامش و امنیت، حاکم شود و موجبات سعادت وی در دنیا و آخرت را فراهم آورد.

هماره در طول تاريخ تفكر عرفانی، ميان نوع نگاه عارف و تلقی فقيه از دين، تفاوت جدی وجود داشته است. فقيه متشرع تمام دين را محدود به شريعت می پندارد و ماورای آن را كفر و بدعت می شمارد؛ در حالی كه عارف، دين را شريعت و طريقت و حقيقت می دانـد و شـريعت را ظاهر دين می نامد. از اينجاست كه جماعتی از فقهاء، عرفای حقه الهـی را شـريعت گريـز و حتی شريعت ستيز می خوانند و عرفاء، فقهاء را سطحی نگر و ظاهر بين خطاب می نمايند. ايـن تفاوت در نوع نگاه؛ گاه به خصومت كشيده می شود و فقيه، عارف را تكفير می كند و كـافرش می خواند و ريختن خونش را مباح می داند و از آن سوی عارف، فقيه پای بند به شريعت را در اين امر مأجور می داند و بر وی ترحم روا می دارد. می توان گفت: آنچه زبان فقيه متشرع را به تكفير می گشايد؛ زاييـده دو علـت اسـت: علـت نخست به نگاه سطحی نگر و ظاهر بين فقيه به دين برمی گردد و دومين علت به رفتار شـريعت گريزی برخی حلقه های جهله صوفيه عارف نما كه با سرباز زدن از عمل بـه شـريعت، عرفـای حقه الهی را بيشتر در مظان اتهام قرار می دهند؛ بازمی گردد. در اين مقاله برآنيم تا به تبيين جايگاه شريعت و طريقت و حقيقت نزد عرفـای حقـه الهـی بويژه شيخ محمود شبستری و ابن فارض مصری بپردازيم.

علم اقتصاد در بستر فلسفة اخلاق متولد شد و رشد نمود و به صورت یکی از شاخصه های اخلاق مطرح گردید. اسلام به عنوان یک دین جامع از ابتدای ظهورش تمامی فعالیت های اقتصادی را با ارزش های اخلاقی توأم نموده است. دنیا یعنی وابسته بودن انسان به امکانات دنیوی را نکوهش فرموده اما انجام کار اقتصادی را عبادت و وظیفة فرد مسلمان شمرده است. توزیع نامناسب را معلول سرکشی و ناسپاسی انسان ها دانسته و برای رفع آن تعالیم زیادی وضع فرموده است. برخی از این آموزه ها عبارت است از: تحریم کنز، نکوهش تکاثر، نکوهش غش و احتکار، توصیه به مواسات و احسان.در حوزۀ مصرف نیز ضوابط اخلاقی مانند: تحریم اسراف و تبذیر و اتراف، نکوهش نیازهای کاذب، توصیه به تقدیر معیشت و اعتدال و قناعت و انفاق از جمله مصادیق اخلاق اقتصاد در اسلام است.

محبت یعنی میل و رغبت به سوی چیزی که محبوب و دوست داشتنی است . در آیاتی از قرآن کریم خداوند متعال دسته هایی از مردم را از جمله محبوبان خود قرار داده است ؛ توابین ، محسنین ، متوکلین و ... که معلوم می شود پاره ای از اعمال باعث ایجاد محبت الهی می گردد . هدف از این پژوهش شناساندن افرادی است که در قرآن کریم خداوند صریحاً آنها را مورد محبت خود قرار داده و به طور مفصل به ویژگیهای آنان با استفاده از آیات و روایات پرداخته می شود ، تا روشن شود چه اعمال و رفتاری سبب جلب محبت پروردگار می گردد .این مجموعه در سه فصل تنظیم و گرد آوری شده است : فصل اول در دو بخش ( کلیات و واژه شناسی )؛ کلیات شامل : شرح و بیان مسئله پژوهشی ، ضرورت و اهمیت موضوع ، اهداف ، سوالات تحقیق ، پیشینه علمی موضوع و روش تحقیق می باشد؛ بخش دوم واژه شناسی : در این بخش واژگان مترادف با محبت ( حُبّ ، ودّ ، عشق، صدیق ، خُلت ، ولی ) آورده می شود ؛ فصل دوم : حقیقت محبت با نگرشی به محبت خداوند ؛ که در این فصل به حقیقت ، اقسام ، اسباب ، نشانه های محبت خداوند به انسان و ... پرداخته ، و در فصل سوم ؛ به معرفی آن دسته از افراد که خداوند در قرآن کریم آنها را صریحاً مورد محبت خود قرار داده پرداخته می شود . و در آخر به این نتیجه رسیده ایم که علت اینکه خداوند چنین افرادی را دوست می دارد ، آن است که ایشان راه محبت را که همان راه فطرت و گرایش به سوی خدا باشد پشت سر گذاشته و به جایی رسیده اند که ذاتشان از هر نقص و عیبی منزه شده است . علاوه بر آن ، ایشان مظهر جمال و جلالخداوندند. و ایمان و عمل صالح دو عامل اصلیند برای اینکه انسان محبوب خداوند بشود.

در فصل اول به واژه‌شناسی انفاق و سپس و به جایگاه و اهداف آن از دیدگاه آیات و روایات پرداخته شده است نخست واژه انفاق از لحاظ لغت، آیات و روایات مورد بررسی قرار گرفته است که دارای یک معنای محوری می باشد و آن عبارت است از هزینه کردن، خرج نمودن و صرف کردن. فصل دوم نیز به بیان انواع انفاق پرداخته و آن را از لحاظ موارد که عبارت است از انفاق مالی و انفاق غیر مالی مورد بررسی قرار داده است انفاق مالی مانند انفاق های واجب،‌ مستحب،‌ حرام،‌ و مکروه و به دنبال آن انفاق غیر مالی را که عبارت باشد از: انفاق علم،‌ مشورت دادن، کمک به مردم از طریق موقعیت و نفوذ اجتماعی، انفاق جان و زکات اعضای بدن را مطرح نموده است. در فصل سوم با استفاده از آیات و روایات به بررسی آثار و شیوه های پرداخت انفاق پرداخته شده است. فضل چهارم تبیین کننده موانع و عوامل بازدارنده انفاق است که پیامدهای منفی در جامعه دارد و موجب فقر و محرومیت و سبب ایجاد فاصله طبقاتی گردیده و اثر تخریبی آن تمام بحرانها و مشکلات و گرفتاریهای فردی واجتماعی را برای افراد بوجود می‌آورد، آن عوامل عبارتند از: وسوسه های شیطان، حرص و آزمندی، بخل ورزیدن،‌ غفلت از یاد خدا و نعمتهای او و در پایان نیز جمعبندی، نتایج و پیشنهادات ارائه شده است.

موضوع این پژوهش ( ارزش ایثار در قرآن و سنت، آثار و پیامدهای فردی و اجتماعی آن) است. واژه ایثار به معنی برگزیدن، ترجیح دادن، مقدم کردن چیزی بر چیز دیگر است. ایثار به عنوان بالاترین احسان، انفاق و صدقه محسوب می شود و از آن در روایات با تعابیری مانند بهترین نیکی، خوی نیکان، برترین مراتب ایمان، نشان شیعه بودن و ... یاد شده است. گرایش به ایثار در افراد تحت تأثیر عواملی چون اعتقاد و ایمان به خدا، یاری دین الهی، محبت و ترس از خدا و برخورداری از صفاتی چون سخاوت، قناعت، توکل، ... قرار می گیرد. جلوه های ایثار شامل ایثار جان، مال، آبرو، آسایش، وقت و... می شود. تطهیر و تزکیه، آمرزش گناهان، تقرب الهی، خشنودی خدا، برکت در روزی، رفع گرفتاریهای دنیوی و اخروی، آرامش روانی، نیک نامی، رسیدن به پاداشهای الهی و رستگاری از پیامدهای فردی ایثار است همچنین فقر زدایی، حفظ و گسترش جامعه، مطیع شدن مردم، سرکوبی دشمنان، زمینه سازی تعجیل در ظهور حضرت مهدی ( علیه السلام)، احیای فریضه امر به معروف از جمله پیامدهای اجتماعی آن می باشد. آسیب هایی که برای ایثار متصور است ریا، کبر و غرور، عجب و خودپسندی، منّت و آزار رساندن، بی ثباتی و ندامت می باشد. بخل، حرص، ترس، راحت طلبی، علاقه به دنیا از عوامل باز دارنده فردی ایثار می باشند. هم چنین علاقه مندی به تجمل گرایی مسئولین حکومتی، فساد اخلاقی و رواج منکرات در جامعه از موانع باز دارنده اجتماعی آن می باشند. انتخاب چنین موضوعی به منظور احیاء و ترویج روحیه ایثارگری در جامعه می باشد. در این تحقیق تلاش کرده ایم مطالب فوق را در طی بخش هایی با عنوان: مفهوم ایثار و عوامل ایجاد آن، انواع ایثار، پیامدهای فردی و اجتماعی ایثار، آسیب ها و عوامل باز دارنده فردی و اجتماعی آن مورد توصیف و تحلیل قرار داده ایم. و در پایان پیشنهادهایی را برای ترویج ایثار ارائه داده ایم. لذا با استفاده از روش های ( کتابخانه ای، کاربردی، تحلیل، توصیفی، بنیادی) مطالب سودمندی را که غالبا در کتاب های تفاسیر ( المیزان، نمونه و...) و مجامع روایی ( اصول کافی، بحار الانوار الجامعة لدرر اخبار الائمه الاطهار ( علیهم السلام) و ...) و لغت نامه ها و کتابهای اخلاقی و مقالاتی پیرامون این موضوع بود جمع آوری و تدوین نمودم.

موضوع تحقیق پایانی حقوق والدین از دیدگاه، آیات و روایات می باشد. هدف از این تحقیق: آشنایی افراد مخصوصا نسل جوان به وظایفشان در مقابل والدین خود به صورتی که اسلام به آن توصیه کرده است، بیان گوشه ای از حقوق والدین و آثار رعایت کردن آن و همچنین پیامدهای عدم رعایت حقوق آنها با بیان آیات و روایاتی در این زمینه جهت بالا بردن سطح آگاهی افراد، و اینکه آیا برای رعایت حقوق والدین فقط فرزندان وظایفی دارند یا والدین نیز ملزم به انجام وظایفی هستند. بنابراین تحقیق در چهار فصل تدوین شده است که فصل اول ابتدا جایگاه و اهمیت خانواده در اسلام را بیان می کند سپس با استفاده از آیات و روایات آمده از ائمه اطهار ( ع) به بررسی جایگاه و اهیمت حقوق والدین در سلام پرداخته می شود. فصل دوم تحقیق ارتباط بین اعمال و نتایج حاصل از آثار نیکی به والدین که شامل آثار دنیوی و اخروی است پرداخته می شود. فصل سوم به پیامدهای عاق والدین که آن نیز در دو مبحث، پیامدهای دنیوی و اخروی بیان شده است. فصل چهارم تحقیق به بررسی حقوق متقابل والدین و فرزندان پرداخته شده است تا والدین و فرزندان بهتر به وظایف خود آشنا شوند و در پی احقاق حقوق یکدیگر باشند.

برّ و نیکی، در روابط بین افراد و مناسبت‌های اجتماعی نقش تعیین کننده‌ای ایفا می‌نماید؛ به گونه‌ای که با ایجاد فضایل اخلاقی، موجب استحکام روابط اجتماعی گردیده و استعدادهای متعالی انسان را به رشد و کمال مطلوب رسانیده و موجب نزدیکی قلوب آحاد ملت به یکدیگر شده و در ایجاد امّت واحده‌ی اسلامی، بسیار نقش آفرین است. هر جامعه‌ای که اساس فرهنگ آن بر پایه‌ی توجه به خیرات باشد، آن جامعه رو به سوی سعادت دنیوی و اخروی نموده و می‌تواند برای ملل و جوامع دیگر الگویی والا باشد. ایجاد زمینه برای تربیت انسان‌های خیّر، براساس معارف اصیل قرآن و عترت (علیهم السلام)، از اهداف اساسی این تحقیق است. مفهوم و حقیقت برّ؛ جامع خیرات است، که در ابعاد اعتقادی ـ اخلاقی و عملی قابل بررسی بوده و مصادیق متعدّدی از آن، در آیات و روایات عنوان گردیده است. در بیان اهمیت این موضوع، همین بس که: تمام اعمال نیک، در حیطه‌ی برّ قرار گرفته و بخش عمده‌ای از احکام و فروعات اسلام، بر پایــه‌ی برّ نهاده شده است و با پرداختن به آن، می‌توان به بخش عمده‌ای از مبانی و معارف اسلام دست یافت. برّ در بعد فردی و اجتماعی قابل بررسی می‌باشد، بدین ترتیب که؛ در بعد فردی از انسان نیکوکار، انسانی آراسته به عقاید حقّه و اخلاق حسنه و اعمال صالحه می‌سازد و در بعد اجتماعی، نقش کلیدی در بهبود مشکلات اجتماعی ـ اقتصادی و فرهنگی داشته و روابط مستحکمی بین مردم ایجاد می‌نماید و با رشد و توسعه برّ، همدلی و تعاون در جامعه پدید آمده و وحدت اسلامی در معنای حقیقی آن تجلّی می‌یابد؛ به گونه‌ای که، امنیت و عدالت و رفاه اجتماعی در میان اقشار مختلف استقرار می‌یابد. دستیابی به این اهداف متعالی در مورد برّ ـ که منظور نظر اسلام است ـ امکان پذیر نخواهد شد، مگر با مهیّا نمودن ملزومات آن، که عبارتند از: بهره‌مندی افراد از پشتوانه‌های اعتقادی و اخلاقی، همراه با معرفت به خداوند و یقین به قیامت و نیز، بهره‌مندی از تقوا، به معنای: پاکسازی درون از رذایل و آراستگی باطن به فضایل اخلاقی. سیمای برّ در آیات و روایات؛ با بیان اهتمام افراد به نیّت‌های خیر و ایجاد شرایط لازم برای احسان حقیقی و بیان اوصاف أبرار تصویر گردیده است. برخی آفات و موانع برّ و احسان، مانند: فخر فروشی، عجب، منّت گذاری، آزاررسانی، ریا و سُمعه در مسیر نیکوکاری آسیب‌های جدّی وارد می‌کنند و باید از سر راه برداشته شوند. از عوامل رشد و کمال برّ، می‌توان از : قدرشناسی از نیکوکاران، نیکی به عموم افراد، شتاب و استمرار در نیکوکاری و امثال اینها نام برد، که حرکت آدمی را به سوی برّ تسهیل می‌نمایند. آنچه در این پژوهش بدست آمد این است که: برای نهادینه کردن برّ در اجتماع، باید فرهنگ برّ را در جامعه ترویج نمود، به همین جهت می‌توان، در مقیاس‌های کوچکی از اجتماع، مانند: خانواده، مدرسه و خویشاوندان، افرادی نیکوکار را تربیت نمود، تا این افراد بتوانند در مقیاس‌های بزرگتری از اجتماع در امور خیرخواهانه نقش آفرین باشند. در این تحقیق به ارائه‌ی طرح‌هایی جدید، برای ایجاد خیریه‌هایی موفق اشاره شده و به مسئله‌ی وقف و احیای آن و پیشنهادهایی در این مورد پرداخته شده و نیز، صله‌ی أرحام به عنوان یکی از مبانی تقویت برّ و نیکوکاری در اجتماع مورد ارزیابی قرار گرفته است.

در این تحقیق، دوستی و مهرورزی از دیدگاه امیرالمومنین (ع) در نهج‌البلاغه مورد بررسی قرار گرفته است. این پایان‌نامه در دو فصل که هر کدام حاوی چندین بخش است تدوین گردیده است. در ابتدا شرح مختصری از دوستی و محبت: دوستی به معنای حب و یکدلی و عشق و مهر و در اصطلاح عبارت است از محبت و دوستی انسان به چیزی که به آن میل و لذت دارد و غلیان دل در مقام اشتیاق به لقاء محبوب است.در فصل دوم شرایط دوست خوب بررسی شده است که عبارت است از عاقل باشد، از خاندان اصیل باشد، اهل خیر باشد و خوش‌اخلاق و....باشد و در در بخش بعدی انواع دوستی بررسی شده است که در نهج‌البلاغه قریب به 25 نوع دوستی آمده است همانند دوستی به دنیا، دوستی آخرت و مرگ و دوستی خدا، دوستی پیامبر واهل بیت و...و در بخش بعدی آداب دوستی بررسی شده است که چگونگی رفتار و آداب و سلوکی که باید در مقابل دوست داشته باشیم از جمله خشوع و فروتنی و ایثار و...و در بخش بعدی حدود دوستی که حضرت به اندازه نگهداشتن در دوستی و دشمنی بسیار تأکید می‌وزرد و این‌که انسان نباید تمام اسرار خود را به دوست افشا کند و در دشمنی نباید آتش کینه را شعله‌ور نماید و در بخش بعدی حقوق دوستی بررسی شده است که حقوقی که بر انسان واجب است بیان شده است از قبیل یاری با جان و دل و احسان و فداکاری و... و بخش بعدی موانع دوستی که نباید با افراد پست و بخیل و نادان و... دوست شد و بخش آخر در مورد فوائد دوستی بحث می‌کند که دوست در شرایط سخت، حامی و یاور انسان است و از او پشتیبانی می‌نماید.