جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

قرآن کریم استوارترین سند برجای مانده از رسالت پیامبر اسلام است. از این رو هم بداهت عقل و هم صراحت نقل آن را مهم ترین معیار و مرجع در نقد سایر گزاره های دینی می داند. در این نوشتار سعی شده است با جستجوی شواهد قرآنی روایات «باب شکر» کافی شریف میزان سازگاری این روایات با آیات قرآن سنجیده شود. این پژوهش ضمن آنکه نشان می دهد که تمامی 30 روایت این باب با آیات کتاب خدا همساز هستند و از این طریق نمونه هایی ملموس و عینی از موافقت حدیث با قرآن را عرضه می دارد، شیوه ای جدید در عرضۀ روایات بر قرآن را نشان می دهد که با کنار هم نهادن آیات و ایجاد ملازمه میان آن ها انطباق روایات با آیات به دست می آید و این انطباق گاه تا حد جزئیات روایات پیش می رود.

رساله حاضر پژوهشی است پیرامون نقد و بررسی اسرائیلیات در داستان حضرت داود و سلیمان علیهما السلام، با توجه به تفاسیر روایی اهل سنت و شیعه. در ابتدا به معرفی شخصیت حضرت سلیمان و داود علیهما السلام در قرآن و عهدین پرداخته ایم و سپس به سراغ تفاسیر روایی رفته و روایاتی که در ذیل آیات مربوط به حضرت سلیمان و داود علیهما السلام بوده و دستخوش ورود اسرائیلیات قرار گرفته را مورد نقد و بررسی قرار داده ایم و مشاهده گردید که علاوه بر تفاسیر اهل سنت، متأسفانه فاجعه ورود اسرائیلیات ریز و درشت گریبانگیر تفاسیر شیعه نیز گردیده است و در ادامه بررسی روایات متوجه شدیم که بسیاری از این اراجیف و بافته ها از فرهنگ یهود و کتاب مقدس محرف وارد تفاسیر شده است و باعث وارونه نمودن حقایق دینی در سرگذشت انبیاء گردیده است. ما در این پایان نامه تلاشی هر چند اندک در زدودن این نسبت های ناروا به انبیاء عظام و روشن نمودن حقیقت مطلب نموده ایم. روش تحقیق در این پایان نامه در گردآوری اطلاعات، به صورت کتابخانه ای و در تحلیل اطلاعات، استنباطی-اجتهادی به روش قرآن به قرآن و در پرتو روایات مأثور از اهل بیت علیهم السلام می باشد. هدف کلی از تحریر این پایان نامه پالایش مطالب وارداتی از کتب تحریف شده اهل کتاب از سوی دشمنان مغرض و یا دوستان جاهل به حوزه کتب تفسیری و درک صحیح از سیره پیامبران می باشد.کلمات کلیدی: اسرائیلیات، نقد حدیث، حضرت سلیمان(ع)، حضرت داود (ع)

پژوهش حاضر به دنبال تحلیل و نقد دیدگاه مستشرقان در نقد متن حدیث نزد محدّثان و رجالیان متقدّم اهل‌سنّت است چه آنکه رویکرد غالب مستشرقان در حوزه مطالعات حدیثی، فرآیند نقّادی حدیث اسلامی را محدود به نقد سندی دانسته و بر این باور است محدّثان مسلمان به پدید? نقد متنی بی‌توجّهی یا کم‌توجّهی داشته‌اند. تحقیق از نظر هدف بنیادی و با روش توصیفی‌ـ‌تحلیلی انجام‌شده و روش تحلیلِ داده‌ها کیفی بوده است. جامع? تحقیق متنی و شامل کتب محدّثان و رجالیان اهل‌سنّت در سد? سوّم و چهارم هجری و نگاشته‌های مستشرقان در نقد متن حدیث اسلامی بوده است که به صورت هدفمند و با توجّه به سوالات تحقیق مورد مطالعه قرار گرفت. یافته‌های پژوهش نشان داد که نقد متن حدیث نزد محدّثان و رجالیان متقدّم اهل‌سنّت وجود داشته است. هم‌چنین در پیِ بررسی آرای مستشرقان در این خصوص، نظراتشان در دو محور اصلی عدم نقّادی متن احادیث و چرایی آن شامل مبانی خاصّ کلامی اهل‌سنّت و رقابت‌های اهل‌حدیث و اهل‌رأی مورد بررسی قرار گرفت. نتیجه آنکه برخلاف تصوّر مستشرقان در منحصر ساختن سنجش اعتبار حدیث اسلامی به نقد سندی، محدّثان و راوی‌شناسان متقدّم اهل‌سنّت در بررسی اعتبار احادیث، به نقد متنی نیز توجّه داشته‌اند.

حدیث به عنوان یکی از منابع و مآخذ اصلی تعالیم دین مبین اسلام در طول تاریخ دستخوش تغییر و تصحیف، سوء فهم، دستبرد و جعل شده است. از آنجا که برای نیل به سعادت، افزون بر بهره‌گیری از قرآن کریم به سنت هم نیازمندیم، ناگزیریم که به پیرایش و بازشناسی حدیث اقدام کنیم. این اقدام در عصر خود معصومان (علیهم السلام) تدبیر شده و ایشان در تحقق هم? این امور، شاگردان و پیروانشان را راهنمایی کرده‌اند که این امر علاوه بر اثبات مشروعیت نقد حدیث، لزوم به کارگیری این شیوه و روش را نشان می‌دهد.افزون بر نقدهای بسیاری که از سوی معصومان (علیهم السلام) در زمینه‌ها و موضوعات مختلف همچون مباحث توحیدی، امامت، فقهی، اخلاقی، قرآنی، فضایل، تاریخ و سیره نقل شده است؛ اصول و معیارهایی نیز مانند عرضه به قرآن، سنت و اجماع در سخنان ایشان به عنوان معیار سنجش روایات بیان شده است. با این حال در مقام نقد علاوه بر استفاده از این اصول و معیارها، به ویژه قرآن و سنت، از معیارهای دیگری نیز به تناسب موضوع استفاده کرده‌اند. استدلالهای عقلی و منطقی که معمولاً در کنار دیگر معیارها مورد استفاده قرار می‌گیرد در سیره و منش نقّادان? معصومان (علیهم السلام) فراوان مشاهده می‌شود. همچنان‌که در مواردی با استناد به مطالب مورد قبول مخاطب به نقد روایات پرداخته‌اند که اینها همگی نشان از موقعیت‌شناسی و جامع‌نگری ایشان در برخورد با مسائل و موضوعات مطرح‌شده در جامعه دارد. از نکات مهم و قابل توجه در نقدهای معصومان (علیهم السلام) بر یک مسئله، توجه به شرایط و موقعیت آن است. به دیگر سخن، ایشان با درک صحیح شرایط جامعه با بینش و آگاهی کافی و با توجه به موقعیت خود و پیروانشان و در نظر گرفتن میزان فهم و درک آنها به بررسی و سنجش روایات اقدام کرده‌اند.بخشی از نقدهای معصومان (علیهم السلام) مربوط به سند روایات و بخشی دیگر به نقد متون و محتوای روایات مرتبط است. این نقدها معمولاً متناظر به اشتباهاتی است که گاه به دلیل سوء‌ فهم راویان، گاه به دلیل خطاهای بشری و در مواردی نیز به خاطر جعل و وضع عمدی پدید آمده است.از نظر کمّی تعداد روایاتی که در این زمینه از امام صادق و امام رضا (علیهما السلام) نقل شده است بیش از دیگر معصومان است و به طور کلی فراز و نشیبهایی نیز در نقدهای ایشان وجود دارد که معمولاً متأثر از فرصتهایی است که در هر زمان وجود داشته و نیز موضوعاتی که در هر دوره‌ای مطرح شده است. بر این اساس با توجه به اوضاع و شرایط زمان امام صادق (ع) روایات نقد ایشان در هم? موضوعات اعم از اعتقادی، فقهی، اخلاقی و ... است در حالی که روایات امام رضا (ع) با توجه به گسترش بحثهای کلامی آن دوره، بیشتر در زمین? مباحث اعتقادی و فضایل است.

آیة تطهیر یکى از آیات بیانگر عصمت خاندان ویژة پیامبر است. در میان دانشمندان اسلامى، دو احتمال دربارة مصداق اهل بیت در این آیه، بیشترین طرف دار را دارد: «آل کسا و همسران پیامبر» و «خصوص پنج تن آل کسا». پژوهش در آثار روایى نشان می دهد که روایات ناظر به خصوص پنج تن آل کسا به حد تضافر مى رسد. خود همسران پیامبر نیز از پیامبر روایت کرده اند که آیة تطهیر شامل آنها نمی شود. همچنین پیامبر اسلام با رفتار و گفتار خود، مفهوم اهل بیت را ویژة همین پنج تن ساخته بود. در مقابل، معدود گزارش هایی دربارة نزول این آیه دربارة «همسران پیامبر» یا «همسران و آل کسا» موجود است که آثار ضعف در سند و متن آنها پدیدار است. مهم ترینِ این اسناد، روایتی منسوب به عکرمه و ابن عباس است که عدم گزارش آن در منابع دست اول روایی فریقین، ضعف سند و ویژگی های شخصیتی عکرمه و ابن عباس، از ادله و شواهد ساختگی بودن آن است.

عبد الاعلی موسوی سبزواری (1328/1329ـ1414) از محدثان و عالمان برجسته عصر حاضر و دارای اثار گران سنگی در زمینه دانش های مختلف دینی است. در این میان، کتاب مواهب الرحمن فی تفسیر القران از جایگاه ویژه ای برخوردار است زیرا اندیشه های حدیثی علامه موسوی سبزواری را می توان در این اثر به خوبی مشاهده کرد.علامه روایات را شارح قران می داند و به همین دلیل در بیان معانی و یا تعیین مصادیق آیات به روایات استناد می کند.برای رفع ابهام از روایات یا حل تعارض میان آن ها، شیوه هایی از قبیل توجه به دلالت الفاظ، پرداختن به معانی مجازی و کنایی و نیز تاویل احادیث در کلمات علامه قابل بررسی است.جایگاه نقد در حوزه حدیث پژوهی علامه بیانگر آن است که وی به روایات معارض قرآن، سنت و عقل اعتماد نمی کند و در بررسی روایات، صحت سند را ملاک پذیرش حدیث نمی داند و با دقت در محتوای حدیث، نظر قطعی خود را در این باره می دهد و گاه به رد حدیث و طرح آن حکم می کند.

بی شک، پرداختن به تبیین و تشریح مراد حدیث، مبتنی بر احراز صحت صدور و نیز احراز صحت متن قابل استناد به معصومین (ع) و به دیگر عبارت، بررسی میزان انطباق متن نقل شده با متن اصلی است. در این خصوص، اهتمام عالمان دین در گذشته و حال پوشیده نیست، به گونه ای که می توان نقد حدیث را همزاد تقریبی نقل حدیث دانست، اما روش اصحاب در نقد حدیث به خصوص از ناحیه صدوری، در مقابل روشی که می کوشد تا از راه بررسی سند یک نقل، میزان اعتبار آن نقل را مشخص سازد، روش واحدی نبوده است. برخی، مواردی همچون تواتر، محفوف بودن به قراین، و در باب فقه، روش عملی اصحاب ائمه (ع) و شهرت فتوایی را نشان اعتبار حدیث دانسته و به این ترتیب، روشی جداگانه در نقد حدیث اتخاذ نموده اند. از سالکان قسم دوم، می توان سیدعبداله شبر از دانشمندان پر کار امامیه را نام برد که روش ایشان در دو حوزه نقد صدوری و متنی، موضوعی است که در این مقاله مورد بررسی قرار گرفته است.