جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

اگر بخواهیم در میان انبوه احادیث نبوی روایت شده، متواترات را فهرست کنیم، بی شک حدیث ثقلین در شمار صدر نشین ها و در کنار غدیر و کسا و منزلت و یوم الدار و ... جای خواهد گرفت. به نقل فریقین، رسول گرامی خاتم (صلی الله علیه و آله) در مناسبت های چند، به ویژه در روزهای پایانی عمر شریف خود، چنین فرموده اند: «إنّی تارکٌ فیکم الثقلین: کتابَ اللهِ و عترِتی اهلَ بیتی». این سخن که اهمیّت و هم سنگی خاندان رسالت را در کنار کتاب گران ارج خدا ( قرآن ناطق و قرآن صامت ) یاد آور است ـ در چنان جایگاهی از ارجمندی بوده است که کتاب های گوناگونی درباره آن به نگارش آمده است. کتاب الله و أهلُ البیت فی حدیثِ الثقلَینِ من الصِّحاح و السُّنن و المسانید ... من مصادر أهل السٌّنّة عنوان تازه ترین اثر جامع تحقیقی است که در این زمینه منتشر شده است. لجنة التحقیق فی مسأله الإمامة از مدرسة الإمام باقرالعلوم (علیه السلام) در قم عرضه کنندۀ این اثر در 592 ( الف – و+ 572 ) صفحه در یک مجلد است و ناشر آن دلیل ما، این نخستین چاپ را به شمارگان 2000 نسخه در 1422 ق با کیفیت تجلید خوب عرضه کرده است. ویژگی این تحقیق، آن است که در آن حدود 600 متن از میان 160 مأخذ - در فهرست 180 نام آمده - بررسی و تنظیم شده است که با واژه ها و عبارات گوناگون، همتایی دو یادگار نبوی را بیان می دارد.1 این متن ها از سه زاویه دسته بندی شده اند: 1- سند؛ 2- موقعیت صدور؛ 3- محتوای متن. به سخن دیگر، اسناد گونه گون و مناسبت های مختلف و عبارت های متنوع در نقل های حدیث استقراء و استقصا گردیده است. الف) سند هر نقل همراه آن، لفظ به لفظ از مأخذ بازنویسی شده است، امّا نه جداگانه. توضیح اینکه هر یک از احادیث با این شیوه دیده می شود: شمارۀ ترتیب ( از 1تا 587 ) ـ نام مشهور مؤلّف کتاب مأخذ ـ سند حدیث ( مطابق نسخة مبنا) ـ متن حدیث -که در آن، بخش مورد نظر با حروف سیاه متمایز است؛ شمارۀ ارجاع - که به پاورقی حاوی نام مأخذ و شمارۀ مجلّد و صفحه و گاه شمارۀ حدیث راهنمایی می کند. ب) بخش نخست کتاب (ظروفُ حدیثِ الثّقَلَین شامل سه باب) یاد کرد متن های تاریخی و حدیثی است که جا، روز، ساعت بیان، سخن و موقعیت و حالت پیامبر اکرم ( صلی الله علیه و آله )را به هنگام آن نشان می دهد. برای نمونه، براساس آمار کتاب، سه نقطۀ مکۀ مکرمه ( زمزم، عرفات، مسجد خیف) شنوندۀ این توصیۀ جاودان رسول گرامی بوده اند و نیمه روز 18 ذی الحجه سال 10 یکی از زمان ها. از حالات آن حضرت نیز سوار بر شتر بودن و هم در بستر بیماری گزارش شده است. ج) حجم عمدۀ کتاب ( مُحتوَی حدیثِ الثَّقَلین ) انبوه دسته بندی شدۀ متن است در 4 باب زیر: 1- ماوَرَد فی متن الحدیث بشأنِ الکتاب و العترة معاً ( شامل 6 فصل، از جمله: ما ورد من فعلِ النبیِّ ( صلی الله علیه و آله )بالثقلین فی حدیث الثقلین و ...) 2- ماوردَ فی حدیث الثقلن بشأن الکتاب العزیز ( شامل 4 فصل، از جمله: أوصاف القرآن و ...) 3- ماورد فی حدیث الثقلین بشأن العترة (شامل 4 فصل از جمله: العترة فی تعابیر الحدیث و ...) 4- ماورد فی حدیث الثقلین بشأن علیّ (علیه السلام) ( شامل 6 فصل ، از جمله: ماورد من فعلِ النبیَّ ( صلی الله علیه و آله ) بشأن علیٍّ (علیه السلام) فی حدیثِ الثقلین و ...) باب های 4 گانه هر یک شامل فصل هایی است پرشاخه ( که نخستین هر کدام یاد شد). برای نمونه، واپسین فصل باب سوم ( ثمرة اتباع العترة فی حدیث الثقلین ) دو شاخه «الثَّمرة الأولی: النجاة » و« الثّمرة الثانیة: الاعتصام بملازَمَتهِم من الهَلکة و الضلال » را دارا است. روشن است که این دسته بندی پس از جمع آوری انبوه اسناد و متون سامان گرفته است. گفتنی است که اگر یک سند، به مناسبت هایی، بیش از یک جا در این دسته بندی جای می گیرد، متن کامل و شمارۀ آن تنها یک بار آمده و در دیگر جاها از ارجاع استفاده شده است. در این جا، به تیمن، متن یکی از روایات گوناگون این حدیث شریف، به گزارش یکی از مخالفان سرسخت شیعه، فخرالدین رازی، نقل می شود: «*انّی تارکٌ فیکُم ما ان تمسَّکتمُ به لَن تضِّلوا: کتابَ الله و عترتی». با پاس داشت تلاش ستایش انگیز گردآورندگان این مجموعۀ نفیس، پژوهشگران فرهنگ شیعی را به بهره گیری از این اثر مفید دعوت می کنیم.

حدیث الثقلین فی کتب الخاصه عنوان کتابی است از سید حسین رجایی که در 955 صفحه و توسط انتشارات مدرسه الامام باقرالعلوم علیه السلام در سال 1392 در دو جلد به چاپ رسیده است. موضوع اصلی این کتاب امامت است. کتاب با بررسی محتوای درونی «حدیث ثقلین»، به اهمیت آن نزد مسلمانان و عالمان بزرگ شیعه و سنی اشاره می‌كند. متن عربی و ترجمه این حدیث شریف در بخشی دیگر از كتاب نگارش یافته، و در خلال آن نكات متعددی نیز بیان شده‌است. فواید حدیث ثقلین و نقش آن در نزدیك ساختن مذاهب و فرق اسلامی از دیگر موضوعات كتاب است؛ كه مؤلف با آوردن دلایل معتبر روایی از اهل‌سنت و شیعه به اثبات و تأیید این حدیث می‌پردازند.

کتاب " معرفة الإمام" تعریب کتاب امام‌شناسى از مهمترين آثار علاّمۀ طهرانى بشمار مى‌رود كه در 18 جلد تدوين شده است اين كتاب مجموعه‌اى است از بحثهاى تفسيرى، فلسفى، روائى، تاريخى، اجتماعى دربارۀ امامت و ولايت به طور كلّى و دربارۀ امامت و ولايت اميرالمؤمنين (علیه السلام) ائمّۀ معصومين عليهم‌السلام بالخصوص كه به صورت درسهاى استدلالى علمى متّخذ از قرآن كريم و روايات وارده از خاصّه و عامّه و ابحاث حلّى و نقدى پيرامون ولايت مى‌باشد اين مجموعه كه شامل 270 درس است در سال 1391 هجرى قمرى در ماه مبارك رمضان براى برخى از دوستان ايمانى تدريس شده است. اهمّ مطالب "جلد چهارم" به قرار زير است: امام وارث همۀ علوم قرآن، علوم همۀ انبياء و بالاخره وارث جنبه‌هاى روحى و علمى پيامبران است،ذكر برخى از معجزات و مناقب اميرالمؤمنين (علیه السلام) و اينكه اميرالمؤمنين (علیه السلام) وارث همه كمالات پيامبر صلی الله علیه و اله و سلم جز نبوّت بوده است، مراد از آيۀ "و من عنده علم الكتاب" اميرالمؤمنين (علیه السلام) مى‌باشد، مراد از شاهد در آيۀ 17 سورۀ هود و مراد از هادى در آيۀ "و لكلّ قوم هاد" امير المومنين علیه السلام است،ضرورت وجود امام و بيان اينكه زمين هيچگاه از حجّت خدا خالى نيست.

«مراقد اهل البيت فى القاهره»، اثر ابوالبركات زكى الدين محمد زكى ابراهيم، كتابى است به زبان عربى كه به معرفى آرامگاه‌هاى آن دسته از ذريه پيامبر اكرم (صلی الله علیه و آله و سلم) كه در مصر واقع شده مى‌پردازد. مولف در باب نخست كتاب با اشاره به خصومت نواصب نسبت به اهل بيت (علیهم السلام) و انكار فضائل ايشان، به نقل حديث شريف ثقلين پرداخته و آن را مورد بررسى قرار مى‌دهد. وى ابتدا به نقل دو حديث مشهور كه از اهل سنت روايت شده مى‌پردازد. در اين دو حديث از سنت پيامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) به عنوان ثقل دوم در كنار قرآن كريم نام برده شده و سپس به نقل حديث مشهور ثقلين از طرق متعددى مى‌پردازد كه در آنها از اهل بيت پيامبر(علیهم السلام) به عنوان عِدل كتاب خدا نام برده شده است. مولف همچنين در ادامه با اين ادعا كه اين حديث شريف به صورت متواتر روايت شده به برخى كسانى - از جمله بسيارى از صحابه پيامبر اكرم (صلی الله علیه و آله و سلم) - كه اين حديث را روايت نموده‌اند، اشاره مى‌كند.

في رحاب حديث الثقلين و أحاديث اثني عشر، اثر علی احمدی میانجی، با تحقیق مجتبی فرجی، پژوهشی است پیرامون حدیث شریف ثقلین و احادیثی از پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) که به وجود دوازده امام و پیشوا پس از ایشان دلالت دارند.کتاب به زبان عربی و مقدمه آن در سال 1433ق نوشته شده است. کتاب با مقدمه محمد کاظم طباطبایی آغاز و مطالب در دو قسم؛ قسم اول در شش فصل و قسم دوم در دو فصل، تنظیم شده است. نویسنده در ابتدا، به بحث پیرامون حدیث شریف ثقلین پرداخته و ضمن اشاره به صحابی، راویان و علمایی که در طی قرون متمادی این حدیث را روایت کرده‌اند، به ذکر برخی از لطایف مستفاد از این روایت شریف پرداخته است. سپس، احادیث معروف به اثنی عشر را مورد بحث و بررسی قرار داده است.

«فتح البیان فیما روی عن علی علیه‌السّلام من تفسیر القرآن» تالیف علامه سید مصطفی حسینی و حواشی و اضافات سعد رستم می‌ باشد. موضوع این اثر، سخنان نقل شده از امام علی علیه‌ السّلام درباره آیات قرآن و به زبان عربی می‌ باشد. مطالب فتح البیان در چهار باب تنظیم شده است. باب اول، جمع آوری امام علیه‌ السّلام که بیشتر جنبه علوم قرآنی دارد و با عنوان علی علیه‌ السّلام و قرآن است که اهم موضوعات مطرح شده در این باب کلام امیر علیه‌ السّلام در ذم تفسیر به رای، ظاهر و باطن قرآن، ترتیب سوره‌ های قرآن در مصحف ایشان، در تفسیر حروف مقطعه و... باب دوم در تفسیر آیات الاحکام و عبادات از جمله: در تعظیم امر نماز، وضو، در تفسیر صلوة الوسطی، در تفسیر آداب نماز، نماز جمعه، نوافل صبح و مغرب، در امر به معروف و نهی از منکر در تفسیر آیه نکاح و طلاق و در تفسیر آیه وصیت وارث. باب سوم سخنان ایشان در تفسیر و شرح الفاظ با بیان لغوی آیات قرآن است. و باب چهارم اختصاص به اقتباسات امیرالمؤمنین از قرآن کریم دارد و ۵۰ مورد از این گونه اقتباسات ذکر شده است. در اول کتاب فهرست مطالب و در آخر آن منابع و مصادری که در تدوین مورد استفاده قرار گرفته گنجانده شده است.

با توجه به تکرار سوره حمد در نمازهای یومیه (اعم از نمازهای واجب و مستحب)، شناخت جایگاه آن برای نیایشگران مسلمان از اهمیت بالایی برخوردار است. در این مقاله با توجه به این که ثقل اصغر بیانگر راز و رمز قسمت‏های باطنی قرآن است، با امعان نظر به روایات، در آغاز به وجه تسمیه و راز و رمز اسامی و القاب این سوره توجه شده است؛ شامل امّ الکتاب، فاتحة الکتاب، شفاء، اساس القرآن، الصلوة، الکافیه، الوافیه، سؤال و مسألت، دعا و شکر. در بخش دوم به امور زیر رهنمون می‌شویم: سوره حمد وابسته به عرشی الهی و سوره ویژه پیامبر و اسم اعظم الهی و عدل قرآن و شفاست. اثر وضعی برآورده شدن حاجات و دفع بلاها، و عمق گسترده معارف سوره حمد بخش پایانی این مقاله است.