جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

عشق و محبت، نخستین مرحله از معرفت خداوند است و یکی از مهم‌ترین منابع الهام شاعران است. مقوله‌ی عشق و محبت در هر دوره، ویژگی‌ها و خصایص متفاوتی داشته است؛ شرایط خاص اجتماعی، به همراه دیدگاه شخصی شعرا، در ایجاد این تفاوت ها تاثیرگذار بوده است؛ در این پایان نامه کوشیده‌ایم تا حد امکان مفهوم و جایگاه عشق و محبت را با روش تحلیلی و تطبیقی از دیدگاه مولانا و مسیحیت بررسی و مقایسه کنیم. و پس از بررسی‌های کامل به این نتیجه رسیدیم که در مسیحیت محبت کامل‌ترین و بالاترین آموزه‌ی انجیلی و پایه و اساس دین مسیح است. عیسی مسیح تمامی احکام و گفتار انبیا را خلاصه شده در محبت می‌داند و انجام آن را به منزله تمامی احکام می‌شمارد. درابعاد مختلف روابط انسانی محبت و عشق پرتو افکنده و هیچ‌کس نباید از این تعهد به رفتار استثنا شود. این موضوع در دیدگاه مولانا نیز بسیار فراگیر است و روح سخنان مولوی به شمار‌ می‌آید. از نظر او عشق نیرویی است که تمام کائنات را به یکدیگر پیوند می‌زند. مولانا معتقد است که واجب الوجود، محور محبت و عشق است و جهان مدارهای متّصل و وابسته به آن.

احمد غزالی عارفی است متفاوت از بسیاری از عرفای پیشین. وجه تمایز وی به سبب محوریت عشق در عرفان بوده است؛ عشق در عرفان به مانند بذری است که ابتدا توسط صوفیان خراسان از قبیل بایزید بسطامی، ابوالحسن خرقانی و... کاشته و بعدها در کتب احمد غزالی شکوفا شد. اگر بخواهیم تصوف احمد غزالی را به عنوان مهمترین شاخص آن بگوییم باید آن را مظهر عشق بخوانیم.به عقیده‌ی او، حقیقت عشق از جمله اموری است که فقط از طریق ذوق می‌توان به آن دست یافت. واژه‌ها از اینکه بتوانند معنای واقعی عشق یا حقیقت مربوط به آن را بیان کنند قاصرند و زبان از گفتن آن الکن است.وجه تمایز احمد غزالی در این است که او از عشق به‌گونه‌ای سخن می‌گوید که چه عاشق خدا باشد، چه انسان، فرقی نمی‌کند و چه معشوق خدا باشد یا انسان باز تفاوتی ندارد، صرفا از مراتب عاشقی و معشوقی به طور مطلق بحث می‌شود. محدودیتی در موجودات و مفاهیم ندارد و می‌تواند در حوزه‌هایی غیر قابل تصور ظهور کند. او کلمه‌ی مجاز هم در مورد عشق انسانی بیان نمی‌کند، آن را حق می‌داند و تفاوت را در راستای شدت و ضعف می‌بیند. وی عاشقی است اهل صحو؛ همچنان‌که عشق در تمام عرفان وی به عنوان یک ویژگی بارز درخشان است، افراد را به پیروی از شرع و برپایی امور شرعی فرا می‌خواند.شرایط اجتماعی غزالی به گونه‌ای است که زمینه را برای ایجاد عشق و محبت و ایجاد میل و رغبت به سوی آن ایجاد می‌کند.او می‌خواهد بگوید انسان در این جهان چه وضعی دارد و چه باید بکند. انسان را برای بندگی خلق کرده‌اند. این جهان به خودی خود غایت نیست. مرحله‌ای است که خود را برای رفتن به مراحل بالاتر باید آماده کرد یا به عبارتی مرحله‌ای است که باید در آن برای آخرت بذر پاشید. انسان باید از زندگی دنیا برای آخرت استفاده کند. در این جهان چند روز به او مهلت داده‌اند که حتی عمر نوح هم داشته باشد در برابر جهان باقی ناچیز است. از او خواسته‌اند به غیر از خدا به چیز دیگری نیندیشد، ولی دلبستگی او به امور دنیوی انسان را به جایی می‌رساند که از انجام گناه ابایی ندارد و باعث حجاب بین او و آن جهان می‌شود که برای آغاز سفر معنوی خود باید این حجاب را بردارد. او سعی می‌کند که امید انسان را به دنیا قطع کند. انسان در این دنیا وضع معلومی ندارد و تکلیفش هم معلوم نیست، آمدنش به اختیار نبوده، مدتی در آن می‌ماند و بعد با اکراه اینجا را ترک می‌کند.عین‌القضات همدانی (525-492 میانه ه.ق)، حکیم، نویسنده، شاعر، مفسر قرآن، محدث و فقیه که به زبان‌های فارسی، عربی و پهلوی میانه آشنایی داشت و در عین حال در عرفان و تصوف در بالاترین جایگاه قرار داشت نیز اینطور استنباط می‌کند که خدا به ذات خود عشق می‌ورزید و آن را دوست داشت که همان وحدت ذات است. خواست که این عشق و محبت به ظهور رسد؛ «یحبهم» (مخلوقات را خلق کرد و در میان آنها محبت را پدید آورد، در نتیجه آنها هم به خدا عشق ورزیدند)، «یحبونه» (محبت خدا در دل‌هایشان قرار گرفت که می‌توان آن را کثرت در عین وحدت نام نهاد چون از عالم مخلوق به سمت خالق حرکت می‌کند.) همدانی عارفی است که عشق مجازی را پرتوی از عشق واقعی می‌داند و در این زمینه سخنانی نیز بیان کرده است. وی معتقد است انسان می‌تواند همواره برای رسیدن به نهایت کمال از عشق به مخلوق شروع کند. این اعتقاد او زمینه‌ای برای گسترش و ترویج پیدا کردن این عقیده در دوره‌های بعدی شد. وی در حالی که انسان را به عشق ورزیدن به محبوب و معشوق واقعی تشویق می‌کند، از عشق مجازی هم نیز دم می‌زند. در این زمینه نیز پیروانی به دست می‌آورد که از نظر عقیده با عین‌القضات نظری یکسان دارند. او مسیر را هموار می‌کند تا اینکه بسیاری از افراد دیگر قدرت بیان این موضوع را در نگارش خود داشته باشند. اگر آنها هم چیزی در این مورد به زبان می‌آورند نشأت گرفته از وجود اوست که مسیر را برایشان آماده ساخته است. عین‌القضات همدانی رسیدن به معشوق را آسان نمی‌بیند، ولی عقیده دارد که می‌توان از عشق مجازی به راه‌حل این مشکل دست یافت. او حضرت محمد(ص) را به عنوان یکی از این عشق‌های مجازی معرفی می‌کند که نماینده خداست برای رسیدن به حقیقت. او پیامبر را نماینده‌ای از جانب خدا می‌داند که باید از این عشق شروع کرد و به ذات اقدس الهی رسید. باید از وسیله استفاده کرد. او خداوند را بسان خورشیدی می‌داند که بشر توان نگاه مستقیم به آن را ندارد، مگر از طریق مدد جستن از وسیله‌ای دیگر برای رسیدن به مقصود و بهره بردن از این منبع نور. او پیامبر را همان وسیله توصیف می‌کند که می‌توان با آن به معشوق نگاه کرد؛ به عبارت دیگر پیامبر بهترین دستاویز برای رسیدن به عشق لایتناهی پروردگار است.

حکماي اسلامي از جمله ابن‌سينا، عشق انساني را به عشق حقيقي و مجازي تقسيم کرده‌اند. عشق حقيقي همان اشتياق و حب شديد به ذات و صفات الهي است و عشق مجازي، خود به عشق نفساني و عشق حيواني تقسيم ميشود. مبدأ عشق نفساني، سنخيت و مشالکت جوهري نفس عاشق و معشوق است، اما مبدأ عشق حيواني، شهوت جسماني و خواهش لذت حيواني است. ابن‌سينا، عشق مجازي را يکي از عوامل «تلطيف سر» ميداند و «تلطيف سر» از اهداف رياضت عارفانه و طريقي براي رسيدن به کمال است. ملاصدرا نيز معتقد است که در عشق مجازي نفساني، اتحاد نفس عاشق با معشوق از طريق استحسان و تمثل زيباييهاي ظاهري و باطني معشوق، منجر به لطافت روح و آمادگي در نفس عاشق ميگردد بطوري که او را آماده پذيرش مقام فناء في‌الله ميگرداند. برهمين اساس ميگويد: «المجاز قنطره الحقيقة»؛ عشق مجازي پلي است براي رسيدن به عشق حقيقي و در نهايت کمال انساني.

نگرش اسلام به جوان و دوران جوانی، نگرشی مبتنی بر واقعیت است. این نگاه واقع بینانه تصویری کامل از ابعاد و زوایای وجودی انسان در دوره جوانی به تصویر می کشد، به گونه ای که نقاط مثبت و منفی ویژگی هایی انگاشته شده است؛ بدین معنا که اسلام برخی ویژگی هایی را که ما نسبت به آن ها ارزش داوری منفی داریم، مقتضای دوره جوانی و حتی لازم? آن می داند که البته باید هدایت و تربیت شود؛ این ویژگی ها مقطعی و عرضی است و چنان نیست که همیشگی و تا آخر عمر با جوان همراه باشد. از منظر آیات و روایات ویژگی های دوران جوان که عبارتند از: 1.ضمیری بسیار پذیرا و مستعد 2.تنش های روانی شدید 3. گرایش به دین و معنویت 4. جوانی سرشار از نیروهای جسمی 5.جوان، بر خوردار از استعدادها و توانایی های عقلی و ادراکی زیاد 6.جوان و علم و دانش اندک 7.حساسیت و زودرنجی جوان 8. زیبا خواهی و زیبایی جویی جوان9 و10. استقلال خواهی و مشارکت جویی جوان 11.نرم دلی و انعطاف پذیری جوان 12.آرزومندی جوان تبیین شده است و سعی بر آن بوده شناخت و معرفت نسب به جوانی و دوران جوانی ایجاد شود تا بتوان برنامه ریزی صحیحی انجام شود. در بیان موانع رشد و تربیت دینی در دوران جوانی به دو حوزه بسیار مهم اشاره شده است. الف:عوامل محیطی (شامل: خانواده، دوست، اجتماع، سیاست، اقتصاد و محتوای آموزش اعتقادی و روند بستر اخلاقی پیرامون جوان) ب:عوامل فردی (شامل: سعی و کوشش، تقوا، انجام واجبات و تکالیف الهی، دوری از دام های شیطان، دوری از رزائل اخلاقی همچون غفلت، آرزهای دراز، غرور، لجاجت، حب دنیا، تکبر، سوئ ظن، عجله، تعصب بی اساس). با فرض موضوعات مطروحه و آشنایی کامل و وافی مربی نسبت به متربی می توان از ابزارهایی همچون.1- الگوپذیری و محبت خدا و رسول و اهلبیت بهترین روش جذب و تربیت جوان 2- خیرخواهی، محبت به جوان در دعوت و تربیت جوان 3- محیط تربیتی نشاط آور، جذاب و سالم باید باشد 4- ایجاد گروه های دوستی سالم 5- نقش تربیتی قرآن و عبادات 6- تکریم شخصیت7-ایجاد قوای تعادلی. در جذب و تربیتی جوانان بهره جست.

خانواده از دیدگاه اسلام، کانون الفت و محبت و کانون مهر ورزی و مودت است. در این میان امام علی (علیه السلام) محبت و صداقت را ارکان اصلی خانواده عنوان می‌نماید. پژوهش حاضر در صدد بررسی و شناخت الگوی رفتار در خانواده از دیدگاه کلام و سیره علوی می‌باشد. سئوال اصلی این پژوهش به دنبال پاسخ به آن می‌باشد که الگوی رفتار در خانواده در کلام و رفتار امام علی (علیه السلام ) چگونه بوده است؟محقق با استفاده از روش اسنادی و کتابخانه ای و بهره‌گیری از منابع و متون معتبر در این زمینه به بررسی وشناخت الگوی متعارف رفتار در خانواده، رفتار والدین با فرزندان، زن و شوهر و فرزندان در برابر یکدیگر در کلام و سیرۀ علوی پرداخته است. نتایج این بررسی نشان می‌دهد که محبت ورزیدن و صداقت از بنیان‌های اصلی خانواده در مکتب امام علی (علیه السلام) به حساب می‌آیند. پرهیز از دروغ و خشونت ورزی، داشتن حسن خلق و احترام متقابل اعضای خانواده نسبت به یکدیگر از مهمترین ارزش‌هایی است که پر کاربرد‌ترین عناصر مورد تأکید امام علی (علیه السلام)، محبت و مهربانی و خوش خلقی بوده و در فرهنگ علوی با صراحت کامل خشونت و زور در رفتار با خانواده نهی شده است. همچنین پاکدامنی، خوش خلقی، پرهیز از انتظارات نامعقول و تربیت صحیح فرزندان از توصیه‌های مهمی در فرهنگ علوی به زنان و همسران خانواده‌ها برای داشتن یک زندگی شیرین بوده است.

معناشناسی واژه‌های قران، از روش‌های نوین پژوهش در قران است. معناشناسی رحمت و محبّت قصد دارد از طریق بررسی کلمات وعبارات هم نشین برخی از واژگان کلیدی مربوط بدان نظیر: مودّت، ولایت، عبادت، قرب، ذکر و خلیفه الله، در بافت و سیاق آیات قران، معارف نهفته را در باطن آیات آشکار نماید و به‌هم پیوستگی معارف قران و اندیشه‌ی نظام‌دار بودن آن را هویدا سازد تا پاسخی باشد برای خاورشناسانی که محتوای قران را مطالبی با سبک پریشان و گسیخته و بیگانه از یکدیگر می‌دانند.برخی از نتایج این رساله عبارتند از:توحید در میدان معنائی رحمت و محبّت و واژه‌های مربوط بدان، نقش اساسی و محوری دارد. از مصادیق رحمت الهی بر بندگان آن است که با اندیشیدن مداوم در آیات الهی در صحنه‌ی هستی، ایمان آنها افزایش یافته و به تدریج به مقام توحید رسیده و در خلوص و محبّت به خداوند توانمندتر می‌شوند(بقره/2،163-165). داشتن اندیشه ‌و رفتار توحیدی و خلوص،مومنان را در مسیر کمال و طی درجات عبادی و قرب الهی ، امداد می‌رساند(انعام/6،102)؛ (هود/11، 61). همراهی عبادت و قرب با ذکر الهی، او را مصداقی از خلیفه الله بر روی زمین می‌گرداند(بقره/2،30-31). در مقابل، کسانی که به آیات الهی در هستی بی‌توجّهند، توحید را کنار زده و نتیجه‌ی شرکشان عذاب الهی و محروم ماندن از رحمت رحیمی پروردگار خواهد بود(عنکبوت/29، 23 )؛(مائده/5، 74-73)؛( نحل/16، 106-107).

موضوع:آثار تربیتیمحبّتبه اهل‌بیت(ع) در دوران نوجوانی و جوانی از منظر قرآن و حدیثچکیده:تأثیرات تربیتی محبّت اهل‌بیت(ع) در دوران نوجوانی و جوانی موضوع این پژوهش است. محبّت اهل‌بیت(ع) به‌عنوان ذریه پیامبر، در همه موجودات، حتی ملائکه و خداوند وجود دارد و در روایات پیامبر اسلام(ص) به آن سفارش شده و نشانه محبّت به رسول خدا(ص)، ایمان واقعی و حیات طیبه شمرده شده است. تعبیراتی مثل اجر رسالت، ولایت الهی، حیات امت، اکمال دین، اتمام نعمت، رضایت الهی، بهشت مومنان، وسیله تقرب، صدقه قلبی و نشانه اصالت نسب و شایستگی فرد، اهمیّت محبّت اهل‌بیت(ع) را می‌رساند. البته این محبّت باید با اطاعت از دستورات الهی در تمام شئون زندگی همراه گردد تا تأثیرگذار باشد. از آثار تربیتی محبّت اهل‌بیت(ع)، می‌توان در ایمان به خداوند متعال و بیم و امید ، ایمان به اولیاء الهی و ایمان به معاد و بخشش گناهان ، شفاعت اهل‌بیت(ع) و توفیق توبهو در زمینه اخلاقی گرایش به فضائل اخلاقی مانند عدالت و اجتناب از رذائل اخلاقی مانند دوری از ظلم و همچنین در انجام تکالیف الهی مانند عبادات ، امر به معروف و نهی از منکر ، تولّی و تبرّی را نام برد. محبّت به اهل‌بیت(ع) از طریق الگو بودن آن بزرگواران و نیز شاگردی معرفتی آنها و نیز تأثیر و تأثر متقابلی که بین محب ومحبوب وجود دارد باعث تحقق تربیت و رشد تربیتی در نوجوانان و جوانان خواهد بود.واژه‌گان کلیدیمحبّت ، اهل‌بیت ، تربیت ، نوجوان ، جوان

چکیدهموضوع پایان نامه‌ى حاضر "جلوه‌هاى محبت و هدایت امام غائب بر امت در آیات و روایات" مى‌باشد.از مهمترین أهداف این پژوهش بازخوانى جلوه‌هاى محبت و هدایت امام غائب نسبت به امت اسلامى،نفى باورهاى اشتباهى چون خشونت حضرت یا رها بودن امت اسلامى در هنگام غیبت آن بزرگوار و افزایش گرایش امت اسلامى به انتظار و محبت نسبت به امام عصر عجل الله تعالى فرجه الشریف مى‌باشد. نگارنده با تتبع در منابع کتابخانه‌اى و نرم افزارهاى تخصصى مرتبط، به دسته بندى داده‌هاى پژوهش در چهار فصل پرداخته است: فصل اول تحت عنوان " کلیات" به بیان ساختار و روش تحقیق و مفهوم شناسى واژگان کلیدى پژوهش مى‌پردازد. فصل دوم ذیل عنوان " جلوه‌هاى محبت امام غائب بر امت" به واکاوى کیفیت و مصادیق محبت امام غائب به امت مى‌پردازد.در فصل سوم تحت عنوان "جلوه‌هاى هدایت امام غائب بر امت" پس از تحلیل نقش هدایتگرى حضرت در زمان غیبت صغرى، هدایت حضرت مهدى علیه السلام در حوزه‌ى معارف، احکام دین و اخلاق الهى در زمان غیبت کبرى مورد بررسى قرار مى‌گیرد. فصل چهارم نیز به خلاصه و نتیجه گیرى این تحقیق مى‌پردازد.بر اساس نتایج این پژوهش، رابطه‌ی امام زمان علیه السلام با امت اسلامی در دوران غیبت بر اساس قاعده‌ی لطف خداوند تا زمان ظهور آن حضرت در ابعاد مختلف ادامه دارد و بر اساس محبّت، شفقت و هدایت می‌باشد و دارای جلوه هایی مانند "هدایت نمودن مردم از طریق توقیعات"، "انجام معجزه یا خبر دادن از غیب جهت اثبات امامت خویش"، "ایجاد شبکۀ وکالت و نمایندگان خاص"، "روشنگری درباره جریان‌های انحرافی"، "شناساندن مدعیان دروغین به مردم"، و "نامه‌نگاری‌های گسترده و وسیع" در دوران غیبت صغری و جلوه‌هایی مانند"تأیید فقهای جامع الشرایط و توصیه به مراجعه به آنها"، "اجماع لطفی"، "حل بعضی از معضلات علمی بزرگان شیعه"، "هدایت به امر امام غائب" و ...در دوران غیبت کبری می‌باشد. نوع منابع استفاده شده در این تحقیق،تفاسیر قرآن کریم، کتب روایى، سیره و تاریخى بوده است.کلیدواژگان: هدایت، محبّت، امام زمان علیه السلام، قرآن ، روایات.

محور اصلی بحث در این پایان نامه مبنی بر این است که هنگامی که بداء ، دعا و استجابت و مسئله سخط ومحبت روی می‌دهد تغییری در واجب الوجود رخ می‌دهد یا خیر. با توجه به اینکه مسئله انفعال در ذات امری محال است چرا که صفت باری تعالی، عین کمال ثبوتی است و مانند محسوسات نیست، زیرا او برتر از آن است که حتی او را دریابد، و از نوع صفات زائد که خواه لازم و یا جدا باشند هم نیست وگرنه لازم می-آمد که در مرتبه ذات یعنی از جهت احدیت ذات از آن صفات خالی باشد، در این صورت آراستگی و بهاء او به غیر ذات خود بوده، و غیر او در به کمال و تمام رسیدن ذات موثر بوده است و ناچار منجر به دور محال می‌گردد. بر این اساس لازم است تا اصطلاحات بداء، دعا و استجابت و سخط و محبت از نظر فلسفی و کلامی مورد بررسی و تعریف قرار گیرند.بداء: بداء عبارت است از تغییر رای خداوند درباره موضوعی پس از اثبات آن. ملاصدرا در مورد بداء معتقد است که هرگاه نفس نبی یا ولی خدا به عالم ملکوت یا نفوس مدبره عالم متصل شود و آنچه را خداوند بر صحیفه قلب آنها نگاشته است ببیند و به مردم خبر دهد سخن او حق و صدق است. و ممکن است بار دیگر به آن نفوس متصل شود و چیزی غیر از آن چه قبلا دیده و اسباب طبیعی اقتضای آن را داشته است ببیند. در این صورت اگر آنچه بار اول دیده با آنچه بار دوم دیده است متفاوت باشد، چنین چیزی را بداء گویند.دعا: در مورد دعا واستجابت ملاصدرا معتقد است که دو عامل نفوس فلکی و نفوس انسانی از عوامل استجابت دعا هستند.محبت: اطلاق لفظ محبت بر خداوند و ممکنات یکسان نیست و محبت حق تعالی از سنخ محبت‌های خلق شمرده نمی‌شود. تمام الفاظی که بر خداوند و ممکنات اطلاق می‌گردد این گونه است. اما حق تعالی از نقایص مادی و کدورات امکانی پیراسته است.سخط: سخط و غضب از حالات روانی و تحولات بشری است و از عوارض بشمار می‌آید. بدین جهت ساحت قدس ربوبی از آن منزه و مبری است، بلکه رضا و خشنودی کبریایی ظهوری از آن تواب و اجر و پاداشی است که به اهل ایمان موهبت می‌فرماید و از آن صفت فعل تعبیر می‌شود.اگر تغییری رخ می‌دهد واجب الوجود از سافل اثر پذیرفته است و قاعده عالی از سافل اثر نمی‌پذیرد پیش می‌آید و اگر تغییری در واجب الوجود رخ نمی‌دهد پس تغییر را در کجا باید یافت. پس ناچار تغییر در یکی از مراتب هستی رخ می‌دهد. حال در این که در کدام مراتب از مراتب هستی تغییر رخ می‌دهد نظرات متفاوت است.