جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

آنچه نگارنده در این رساله آورده است ، بیان عقیده و نظر فیلسوف جهان اسلام و احیاء کننده فلسفه اسلامی، صدرالمتالهین شیرازی در بحث اجساد و حشر ارواح است .

خلاصه آنچه که این پایان‌نامه به دنبال آن است بدین قرار است : در بخش اول آن سعی شده است که گوشه‌ای از شخصیت والا و بلند مرتبه سرباز گمنام اسلام، مولی‌الموحدین و نیز کتاب ارجمند و مقدس نهج‌البلاغه از زبان صاحبنظران مختلف اعم از مسلمان و غیرمسلمان برشته تحریر کشیده شود، هرچند که شناخت و معرفت شخصیت آن ابرمرد تاریخ به جهت اتصال به عالم قدس‌الهی غیرممکن و محال می‌نماید. در بخش دوم به اثبات صانع مقدس از طرق گوناگون (فطرت ، حدوث و خلق عالم، قصد و عنایت ، فسخ عزائم و نقص همم) پرداخته شده است . اگرچه کتاب نهج‌البلاغه کتاب جامعی است و در راستای موضوع خاصی نیست و همانطور که از عنوان آن پیداست مولف و گردآورنده آن سعی نموده که تنها خطب و رسائل و کلمات قصار آن حضرت را که از جنبه ادبی و بلاغی نظر وی را جلب کرده گردآورد، لذا مسائل و موضوعات نهج‌البلاغه متفاوت بوده و مطلب خاصی را دنبال نمی‌کند. بنابراین در این قسمت برهان‌هایی را که در رابطه با اثبات باریتعالی بکار رفته، به آن اشاره شده و پیرامون آنها توضیحات مختصر داده شده است . در بخش سوم به این مطلب اشاره شد که اگرچه بر وجود اقدس خداوند، دلایل مختلف اقامه شده و چنانچه گفته‌اند الطرق الی الله بعدد انفاس الخلائق اما عقول را بر ذات و کنه او راهی نیست و عقل و فهم بشری عاجز و قاصر از آن است که وجود حضرتش را تحدید نماید و از آنجا که وجود مقدس او از هر جهت وجودی بی‌حد و نهایت و از هر نظر علی‌الاطلاق است ، موجود مقید و محدودی همچون انسان و یا ملائکه مقرب را به ذات او راهی نبوده و هرگز کنه وجود او را درک نخواهد کرد. در بخش دیگر به توحید و وحدانیت حضرت حق پرداخته و ضمن بیان یکتایی خداوند صفات ثبوتیه و سلبیه‌ای را که در کتاب نهج‌البلاغه به آنها اشاره شد و نیز قرآن کریم در مواردی به آنها پرداخته، مورد بحث قرار گرفته است . ابتدا با بیان این مطلب که صفت غیر از موصوف است به بیان غیریت و دوگانگی آنها اشاره شده و سپس در مورد خداوند بحث شده و با نفی صفات از او به توحید صفاتی خداوند و اینکه ذات او با صفات ، عینیت داشته، اشاره شده و در مورد بعضی از صفات زیر بطور مختصر توضیحاتی داده شده است . در قسمت نبوات و ولایات ، به نبوت عامه و خاصه اشاره شده و ویژگی و اختصاصات نبی و نیز وضع اجتماعی زمان ظهور، ذکر شده و به بیان فلسفه و فایده نبوت پرداخته و اینکه رسالت تنها وظیفه پیامبران است و تنها پیامبران هستند که می‌توانند واسطه میان خداوند و انسانها باشند. در بخش پایانی به اهمیت و ضرورت معاد و بازگشت به آخرت اشاره و آنگاه به خصوصیات بهشت و جهنم پرداخته و مقایسه‌ای اجمالی میان دنیا و آخرت صورت گرفته است و در آخر مراتب و درجات بهشت و رضوان الهی گفته شده و اینکه جایگاه و سرانجام اهل طاعت و معصیت بهشت و جهنم خواهد بود.

در این نوشته ما قدیمی‌ترین نسخه که بسال 1261 ه نگارش یافته را بعنوان نسخه اصل اتنخاب نموده و بقیه نسخه‌ها را بعنوان نسخه بدل استفاده نموده و اختلافات را در پاورقی ذکر کرده‌ایم. در مورد حواشی نیز اختلاف در حد عدم تطبیق در شماره صفحات است و علت این بوده که هر کدام از چهار نفر که حاشیه نوشته‌اند یک نسخه واحد را در اختیار نداشته‌اند لذا طبق نسخه خود شماره‌گذاری نموده‌اند، که در تطبیق قابل شناخت بود و مشکلی نداشت . در این نوشته ضمن تصحیح متن کتاب که خطی می‌باشد به تصحیح حواشی نیز پرداخته شده که بسیار بد خط همراه با افتادگی و ناخوانا بود، که با تطبیق نسخه‌ها مشکلی در مطالعه آن نمی‌ماند. در ترجمه نیز سعی گردیده عین کلمات و عبارات حکیم سبزواری بدون کم و کاست ترجمه شود تا بیشتر مورد استفاده علاقمندان باشد. اضافات مترجم در میان علامت پرانتز() قرار گرفته است . چون این متن از عصر حکیم سبزواری در حوزه‌های علمیه و خارج ازآن بعنوان کتاب درسی مورد استفاده بوده و می‌باشد و واژه‌های فلسفی و کلامی آن که دارای بار معنایی ویژه‌ای هستند، نیاز به شرح مفصل دارد . اما در اینجا به توضیحات کوتاهی اکتفا شده است . از طرفی چون متن این کتاب بعنوان شرحی بر اشعار خود آن حکیم می‌باشد، در مواردی نکات ادبی و صرف و نحوی نیز بیان شده که ربطی به متن ندارد اما در مطالعه و ترجمه یاری گرند، لذا از ترجمه عین آن کلمات صرفنظر شد و مقصود حکیم در ترجمه رعایت شد. بطور مثال مبتدا و خبر را در شعر معین نموده که نقل آن در ترجمه زائد است اما رعایت آن لازم می‌باشد.

در زمینه عقادی و کلام اسلامی، کتابهای زیادی به رشته تحریر درآمده است . یکی از آنها "تجریدالاعتقاد" اثر حکیم و متکلم بزرگ شیعه، خواجه نصیرالدین طوسی است که جامع‌ترین و دقیق‌ترین کتاب در علم کلام و موافق مذهب امامیه است و علمای بزرگ شیعه و سنی، شرحهای بسیاری به زبان فارسی و عربی به آن زده‌اند. در این رساله دو شرح از شرحهای معتبر این کتاب برگزیده بین نظرات مصنفان آن دو کتاب (علامه‌حلی و مقدس‌اردبیلی) مقایسه و تطبیق صورت پذیرفته است تا وجوده تشابه و اختلاف تحلیل ایشان از نظرات محقق طوسی در دو مبحث صفات خدا و معاد روشن گردد و همچنین بررسی شود آیا مواردی از کلام محقق طوسی که در این دو کتاب نیامده، مورد پذیرش مصنفان آنها واقع شده است یا نه؟ این رساله از یک مقدمه و سه فصل تشکیل گردیده است . به این ترتیب که در مقدمه، هدف این تحقیق و خلاصه نکاتی که در این رساله مورد بررسی قرار گرفته، بیان شده است . در فصل اول برای آشنایی بیشتر، خلاصه‌ای از شرح حال این سه متکلم و ویژگیهای سه اثر مورد نظر ارائه شده است . فصل دوم شامل سه بخش است . بخش اول به بحث از اثبات وجود و وحدانیت حق تعالی و بخش دوم به بررسی صفات ثبوتیه ذات باری پرداخته است . بخش سوم نیز بر بحث از صفات سلبیه خداوند تبارک و تعالی می‌باشد که در این فصل کلام محقق طوسی مورد پذیرش علامه‌حلی و مقدس‌اردبیلی واقع شده است . بحث معاد و احوال آن در فصل سوم بررسی شده است که در این بحث مقدس‌اردبیلی در اکثر موارد بر جناب مصنف اشکال وارد کرده است . در دو فصل اخیر بعد از بیان کلام محقق طوسی، ابتدا نظر علامه‌حلی طور کامل ذکر گردیده، در نهایت آرا مقدس‌اردبیلی با آن تطبیق شده است .البته در مواردی که ایشان در شرح بر کلام محقق طوسی اتفاق نظر داشته‌اند یا شیوه بیان هر دو در یک مساله یکسان بوده، از ذکر نظر مقدس‌اردبیلی صرفنظر شده است . در نتیجه‌گیری، شیوه شرح هر یک و موارد تاییی و نقض ایشان از نظرات خواجه نصیرالدین طوسی ذکر گردیده است .

«اللوامع الإلهية فى المباحث الكلامية»، تاليف جمال الدين مقداد بن عبدالله الأسدى السيورى، يكى از آثار ارزشمند ايشان در مباحث كلامى و اعتقادى شيعى است. صاحب روضات الجنات اين كتاب را جزء بهترين آثار كلامى شيعه دانسته كه به بهترين صورت نگارش يافته است و از اين كه شرح حال نويسان و ارباب تراجم به اين اثر در شمار آثار و تاليفات فاضل مقداد اشاره ‏اى نكرده ‏اند، اظهار شگفتى مى‏ كند. كتاب، مشتمل بر دوازده لامع به عدد دوازده امام معصوم شيعه عليهم السلام است كه در آنها مباحث ذيل مطرح شده است: در لامع نخست مباحث مربوط به معرفت مطرح شده و سپس مباحث مرتبط با وجود، وجوب، امتناع، امكان، حدوث و قدم، ماهيت، ممكنات و حدوث عالم مورد بررسى قرار گرفته است. مباحثى درباره وجود صانع، صفات و افعال او از مباحث ديگر كتاب است. مبحث نبوت و امامت در ادامه آن مباحث آمده و در نهايت مباحث مربوط به معاد به طور گسترده مطرح شده است. پايان بخش كتاب تعليقاتى است كه مرحوم شهيد قاضى طباطبايى بر مباحث گوناگون كتاب افزوده است.

«عقايد الامامية» كتابى است به زبان عربى، در عقائد اسلامى از ديدگاه شيعه‏، تاليف شيخ محمدرضا مظفر با هدف تقريب مذاهب اسلامي. «عقايد الامامية» مجموعه ‏اى از عقايد اسلامى است كه بر پايه تفكر شيعى نوشته، و به صورتى فشرده و رسا تنظيم شده است. اين اثر بر خلاف كتاب‏ هاى كلامى پيشينيان، از هر گونه پيچيدگى عارى، و براى همگان قابل فهم است. مولف در مقدمه كتاب به بيان عقيده شيعه درباره نظر و شناخت، تقليد در فروع دين، اجتهاد و نيز مجتهد مى‏ پردازد. فصول كتاب به بررسي ديدگاه شيعه با عناويني در موضوعات الهيات، نبوت، امامت، آداب و عبادات و معاد اختصاص يافته است.

«الأنوار الجلالية فى شرح الفصول النصيرية»، كتابى است به عربى در اصول عقايد شيعه كه در شرح فصول نصيريه خواجه نصيرالدين طوسى، كه خود كتابى است فارسى در علم كلام به قلم فاضل مقداد نگاشته شده است. كتاب فصول نصيريه در چهار فصل توحيد، عدل، نبوت، امامت و معاد نگارش يافته است.

«الشفاء - الالهيات» یکی از مشهورترین کتاب های فلسفی و از جمله تالیفات شیخ الرئیس ابوعلی سینا مي باشد که سال ها در اروپا تدریس می شده است و هم اکنون در حوزه های علمیه تدریس می شود. «الشفاء (الالهيات)»، بخشى از كتاب گران‌ سنگ شفاى بو على است. اين كتاب به زبان عربى و حاوى مباحث فلسفه اعلی يا الهیات بالمعنی الاعم مى‌ باشد. تأثير اين بخش از شفاء، نه تنها در شرق كه در غرب نيز بسيار شگفت‌ انگيز بوده است؛ به گونه ‌اى كه متفكرين غربى، آن را مقدم بر ساير اجزاى شفاء، به زبان لاتينى ترجمه كرده‌ اند.

وقوع رفتارهای مغایر با عفت و اخلاق عمومی در هر اجتماع امری مسلم و انکار ناپذیر است. آنچه در این میان مهم می نماید، نوع واکنش اتخاذ شده از سوی حکومت در قبال رفتارهای نامبرده است. راهبرد انتخاب شده از سوی برخی جوامع از جرم انگاری آنها در چارچوب حقوق کیفری حکایت دارد. از آنجایی که شدیدترین شیوه برخورد حکومت با اعمال و رفتارهای افراد از رهگذر تصویب قوانین و مقررات کیفری نمایان می شود و به این طریق بخشی از گستره آزادی فردی به نفع اقدامات قهری دولت مضیق می شود، باید معیارها و ضوابطی برای به کارگیری فرآیند جرم انگاری موجود باشد تا ضمن مشروعیت یافتن استفاده از ضمانت اجرای کیفری از سوی حکومت، از تعرض غیر قانونی به آزادی های افراد جلوگیری به عمل آید. به موازات گزینش چنین رویکردی درباره رفتارهای خلاف عفت و اخلاق عمومی، پرسشی که به مخیله آدمی خطور می کند، این است که تجریم این رفتارها و اعمال واکنش کیفری درباره آنها با چه مبنایی مشروعیت می یابد و اینکه کدام اصل یا اصول توجیه کننده جرم انگاری، در تخصیص ضمانت اجرای کیفری برای رفتارهای مذکور مورد استفاده قرار گرفته است. مبانی مبدأ و معاد و انسان شناسی مادی- فرامادی در جامعه دینی و اومانیسم و انسان شناسی مادی در جامعه غیر دینی مبنای اتخاذ چنین رویکردی است. هم چنین اصل اخلاق گرایی قانونی و بعد از آن برخی تفاسیر از پدرسالاری بیشترین کاربرد را در این جرم انگاری دارند. همین طور در موارد اندکی هم می‌توان ردپای اصل ضرر را در اعمال واکنش کیفری نسبت به رفتارهای عفافی نظاره نمود.