جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این مقاله با رویکرد تحلیلی و بررسی اسنادی، به دنبال این است که نقش نظام تربیتی در تعلیم و تربیت ارزش ها را با توجه به نقش معلم، دانش آموز، همسالان، فضای مدرسه و تأثیر متقابل نظام تربیتی و ارزشی به اجمال بررسی می کند. روابط انسانی در مدرسه عامل مهم در تبیین ارزش ها می باشد. دو رکن اساسی روابط انسانی، معلم و دانش آموز می باشند که معلم نقش مهمی در سلامت روانی دانش آموزان ایفا می کند. دانش آموز نیز در فرایند تبیین ارزش با پذیرش فرهنگ، گروه خود را با خواست های آنان هماهنگ می کند. همسالان نیز با برقراری ارتباط افقی امکانات یادگیری مهارت های اجتماعی انتقال ارزش ها را فراهم می کنند. تأثیر فضاهای آموزشی مانند کتاب درسی، معلم و شیوه ارزشیابی یکی از اصول برنامه ریزی درسی به شمار می آیند. ارزش هایی که فرد در مدرسه به دست می آورد، چنانچه با ارزش های حاکم بر روابط اجتماعی سازگار نباشند، بی تأثیر خواهند بود و افراد در جریان اجتماعی شدن، آرمان های مدرسه را فراموش می کنند.

هر نظام تعلیم و تربیت دارای عناصر و مؤلفه هایی است که کیفیت و کمّیت آنها، بر پایه مبانی شناختی هر نظام مشخص میشود. یکی از این عناصر زیربنایی، برنامه درسی است که هدف گذاری آن بر پایه اصول فلسفی، علمی، جامعه شناختی و... صورت میگیرد. کارآمدی نهایی برنامه درسی هم از طریق صحت و استحکام مبانی شناختی آن، تأمین میشود. از این رو، برنامه ریزان باید در رجوع خود به مؤلفه های معرفت شناختی، از جامعیت و صحت آنها مطمئن بوده و سپس جهت دهی محتوای برنامه را بر این اساس تنظیم نمایند.هدف این مقاله، نگاهی به نظریات فلسفی و دینی علّامه طباطبائی و برخورداری از رویکردی تحلیلی ـ توصیفی، زمینه را برای تشکیل چنین زیربنای شناختی فراهم نماید تا از این طریق بتواند به برخی از سرفصل های مهم در زمینه برنامه درسی کارآمد دست یابد. با توجه به مطالعات انجام شده، میتوان گفت چهار عنوان اصلی: مختصات و ویژگیهای برنامه درسی، شعب علم، محتوای علم و آسیب شناسی علم با نگاه به نظریات علّامه طباطبائی در این زمینه، مورد توجه میباشند که در مقاله به ویژگیها و ضرورت های هریک اشاره شده است.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

علوم انسانی عهده دار پژوهش و كاوش در احوال درونی، حيات معنوی، اجتماعی و رفتاری انسان به عنوان فاعل شناسايی است. هدف اين علوم فهم، ادراك و تفاهم و روش آن تفسير است. علوم انسانی بر مبنای نوع نگاه به حقيقت انسان و موقعيت وی در هستی تبيين می شود. بدين سبب می توان آن را علومی راهبردی و تمدن ساز ناميد. به دليل نقش اين علوم، بررسی جايگاه آن در برنامه درسی به عنوان محور فعاليت های تربيتی، سازنده و راهگشا خواهد بود. هدف اين مقاله، بررسی برنامه درسی و جايگاه علوم انسانی در آن، با روش تحليل محتوا در نظام تعليم و تربيت اسلامی و اگزيستنسياليستی، با رويكردی تطبيقی بوده است. ضمن پژوهش به بحث درباره مبانی هستی شناسی، انسان شناسی، معرفت شناسی و ارزش شناسی هر دو ديدگاه پرداخته شد. به لحاظ انسجام در امر پژوهش، بعد از مطالعه مبانی فلسفی هر دو نظام، از رويكرد اسلامی، استاد مرتضی مطهری ( 1358 1298 ) و از رويكرد اگزيستنسياليسم، كارل ياسپرس 1883-1969 ) به عنوان نمايندگان اين دو نحله برگزيده شدند و آرايی اين دو فيلسوف مورد بررسی قرار گرفت. سپس اهداف، فرايندها و رويكردهای ياددهی_ يادگيری، از نظر فعاليت های معلم و شاگرد بررسی گرديد. براساس يافته های پژوهش، هر دو رويكرد با ديدگاه های متفاوت با تأكيد بر جايگاه انسان، او را موجودی آزاد، آگاه و مسئول دانسته اند كه به صورت بالقوه در دنيا و در ارتباط با طبيعت و ديگران قرار دارد و در يك فرايند زمانی خود را می ساز د. اگزيستنسياليسم با تقدم وجود بر ماهيت و تأكيد بر خودشكوفايی انسان، او را موجودی به خود وانهاده معرفی می نمايد، كه مسئول تشخص فردی و تعالی وجودی خويش است. از سوی ديگر، در تربيت اسلامی با تأكيد با فطرتی كمال جو معرفی می نمايد كه گنجايش ،« حی متأله » بر تثبيت توحيد حضوری، انسان را ظهور اسما و صفات خداوندی را دارد. لذا پژوهش پس از بررسی هردو مكتب، دلالت های متناسب با ديدگاه اسلامی در جهت تبيين برنامه درسی اسلامی را به دور از درآميختگی با رويكرد اگزيستنسياليستی استخراج نموده است.

چکیده ندارد.

علوم انساني ، عهده دار پژوهش و كاوش در احوال درونی، حیات معنوی، اجتماعی و رفتاری انسان به عنوان فاعل شناسايي است. هدف اين علوم فهم، ادراك و تفاهم و روش آن تفسير است.علوم انساني برمبناي نوع نگاه به حقيقت انسان وموقعيت وي در هستي تبيين مي‌شود. بدين‌سبب مي‌توان آن را علومي راهبردي وتمدن ساز ناميد. به دليل نقش اين علوم، بررسي جايگاه آن در برنامه درسي به عنوان محور فعاليتهاي تربيتي، سازنده و راهگشا خواهد بود. هدف اين پژوهش، بررسي برنامه درسي و جايگاه علوم انساني در آن، با روش تحليل محتوا در نظام تعليم و تربيت اسلامي واگزيستانسياليستي، با رويكردي تطبيقي بوده است. ضمن پژوهش به بحث درباره‌ي مباني هستي‌‌شناسي، انسان‌شناسي، معرفت‌شناسي و ارزش-شناسي هر دوديدگاه پرداخته شد. به لحاظ انسجام در امر پژوهش، بعداز مطالعه مباني فلسفي هردو نظام، ازرويكرد اسلامي، استاد مرتضي مطهريو از رويكرد اگزیستانسیالیستي ، كارل ياسپرسبه عنوان نمايندگان اين دو نحله برگزيده وآراي اين دو فيلسوف مورد بررسي قرار گرفت. سپس اهداف، فرايندها و رويكردهاي ياددهي – يادگيري، از نظر فعاليت‌هاي معلم و شاگرد بررسي گرديد.بر اساس يافته‌هاي پژوهش، هر دو رويكرد با ديدگاه‌هاي متفاوت با تأكيد بر جايگاه انسان او را موجودي آزاد، آگاه و مسئول دانسته‌اند كه به صورت بالقوه در دنيا و در ارتباط با طبيعت و ديگران قرار دارد و در يك فرايند زماني خود را مي‌سازد. اگزیستانسیالیسم با تقدم وجود بر ماهيت و تأكيد بر خودشكوفايي انسان، او را موجودي به خود وانهاده معرفي مي-نمايد، كه مسئول تشخص فردي وتعالي وجودي خويش است.از سويي ديگر، در تربيت اسلامي با تأكيد بر تثبيت توحيد حضوري، انسان را«حي متأله‌»، با فطرتي كمال‌جو معرفي مي-نمايد كه گنجايش ظهور اسماء و صفات خداوندي را دارد. لذا پژوهش پس از بررسي هر دو مكتب، دلالت‌هاي متناسب با ديدگاه اسلامي در جهت تبيين برنامة درسي اسلامي را به‌دور از درآميختگي با رويكرد اگزيستنسياليستي استخراج نموده است. =

چکیدهسرآغاز تحول در آموزش و پرورش رسمی، طراحی و تدوین نظام تعلیم و تربیت دینی متمایز از سایر مکاتب تربیتی بشری است. این مهم زمانی تحقق خواهد یافت که مولفه‌های آن یعنی مبانی، اصول، اهداف و روش‌ها از تحلیل روش‌مند منابع دینی بویژه منبع اصیل اسلام؛ قرآن کریم کشف و اخذ گردد.تعیین مولفه‌های تعلیم و تربیت از طریق تحلیل آموزه‌های قرآن کریم، علاوه بر امکان طراحی منسجم نظام آموزشی متناسب با فرهنگ اسلامی، و جلوگیری از التقاط، امکان ارزیابی از نظام تعلیم و تربیت موجود و سنجش مقدار کارایی و کارآمدی و هر گونه پیشنهاد و برنامه‌ریزی برای تغییر و بهسازی آن را مهیا می‌سازد.این تحلیل باید بتواند در گام اول با تعیین مشخصات مخاطب تربیت، یعنی انسان از طریق تفسیر ساختار وجودی او و روابطش با سایر عناصر هستی، مبانی و اصول تعلیم و تربیت دینی را ارائه دهد. بر این اساس، پس از تبیین کلیات و مفاهیم این پژوهش، مبانی تعلیم و تربیت دینی بر اساس ساختار وجودی انسان و جایگاه انسان در ساختار و روابط نظام هستی، تعیین گردید که عبارت بودند از: «وحدت ذاتی بشر»، «وجود تفاوت‌های فردی»، «اثرگذاری و اثرپذیری»، «خیرطلبی ذاتی»، «ذات یکپارچه خیر»، «ذوابعاد بودن»، «کرامت ذاتی و اکتسابی انسان»، «حقیقت غیرمتعین داشتن»، «شاکله‌های متفاوت اکتسابی»، «عالم بالفعل بودن»، «فقر ذاتی» و ... . بر اساس این مبانی، اصول تعلیم و تربیت نیز ارائه گردید.این تحلیل در گام دیگر باید با تحلیل افعال، مفاهیم و تمثیل‌های ناظر به تربیت و روش‌های تربیت در قرآن کریم، مولفه‌ها و روابط معنایی هر یک از آنها را معین ‌کند. تفسیر این مفاهیم، ضمن ارزیابی از ساختار و کفایت مفهوم برای کاربرد در پژوهش‌های تربیتی، تلقی قرآن کریم را از تربیت و چیستی آن ارائه می‌دهد. بر این اساس با مفهوم‌شناسی افعال ناظر به تغییر انسان و روش‌های تربیتی، برخی از مولفه‌های تعلیم و تربیت دینی نظیر «آگاهانه و ارادی بودن»، «عالمانه بودن»، «مستمر بودن»، «تعاملی بودن»، «ابتنای بر دانش و تفکر»، «محوریت مخاطب» و ... استخراج شد.در گام بعدی، با تحلیل آموزه‌های قرآنی ناظر به غایات و اهداف خلقت به صورت عام و انسان به نحو خاص و بررسی اهداف و غایات افعال تربیتی و ابزارهای هدایت بر اساس نص قرآن کریم، ضمن طبقه‌بندی این اهداف و تعیین روابط معنایی میان آنها، شبکه‌ای از اهداف و غایت را طراحی نماید و به این وسیله، تمایز تعلیم و تربیت دینی را از سایر نظام‌های تربیتی، معین سازد. در این مرحله، شبکه‌ای از اهداف با محوریت غایت «عمل احسن»، اهداف واسطه‌ای «ایمان» و «عمل صالح»، اهداف واسطه‌ای ابزاری «علم» و «تفکر» و اهداف جزئی در سه حیطه‌ی «شناخت، باور و عملکرد درونی و بیرونی» ارائه گردید.در فصل آخر، با توجه به مولفه‌های پیشین، برنامه‌ی درسی تعلیم و تربیت دینی رسمی، ارزیابی گردید که بر اساس آن، این برنامه در برخی از مبانی، با مولفه‌های قرآنی تربیت غیرهمسو و در مواردی تعارض دارد. اهداف آن از الگوی قرآن تبعیت نمی‌کند و از جامعیت لازم برخوردار نیست و در مواردی تفسیر غیرواقع از اهداف قرآنی ارائه شده است.مفهوم‌شناسی افعال و روش‌های تربیت در برنامه‌ی درسی نیز در وجوهی نظیر جامعیت، محل تأمل است. ضمن آن‌که در برخی موارد، فهمی متفاوت از واقع ارائه شده است.واژگان کلیدی: مبانی و اصول انسان‌شناسی، اهداف تربیت، روش‌های تربیت، برنامه‌ی درسی تعلیم و تربیت دینی.

پ‍‍‍‍‍‍ژوهش حاضر با هدف بررسی میزان تأثیر آموزه های قرآنی کتاب « دین و زندگی 3 » بر تربیت دینی دانش آموزان مقطع پیش دانشگاهی شهر« نیشابور » شکل گرفته است . در این پژوهش ضمن تعریف تربیت ، دین ، تربیت دینی و بیان عوامل موثر بر تربیت ، نقش تربیت دینی بر آرامش روانی ، اصول و مبانی تربیت و نیز توجه به اهداف ، ابعاد ، روشها ، مراحل تربیت دینی و اصول حاکم بربرنامه ی دینی و قرآن دوره ی متوسطه ، به بررسی میزانحجم آیات قرآن کریم و احادیث و روایات معصومین (ع) در کتاب دین و زندگی پایه ی سوم متوسطه پرداخته است .نمونه ی مورد نظر در این پژوهش شامل 252 نفر دانش آموز مقطع پیش دانشگاهی شهر نیشابور است . که با روش نمونه گیری تصادفی از مجموعه ی 776 نفر از دانش آموزان تمامی مدارس پسرانه ی دولتی در مقطع پیش دانشگاهی شهر نیشابور انتخاب گردیده است .

در پژوهش حاضر به بررسی رويكرد برنامه درسي آموزش مفاهیم دینی در مهد های قرآن شهر تهران پرداخته شد.چهار سوال در این پژوهش مطرح شده است وجامعه آماری در این پژوهش 200نفر از مربیان مهدهای قرآن شهر تهران می باشد. ابزار اندازه گیری در این پژوهش پرسشنامه است که به صورت انفرادی اجراءگردید در مورد مسئله پژوهش، که رویکرد برنامه درسی آموزش مفاهیم دینی در مهد های قرآن شهر تهران کدام است؟ نتایج بدست آمده در این پژوهش نشان دهنده این است :که در مهدهای قرآن شهر تهران علاوه بر حفظ قرآن مفاهیم دینی از قبیل خداشناسی، نبوت، امامت، نماز، احادیث، دعا، نیکی به والدین، نظافت، عدلو سلام آموزش داده می شود. وهمچنین در این پژوهش نشان داده شد که مهد هایقرآنی شامل مقاطع مختلف هستند که در هر مقطع آموزشهای خاص که متناسب با سن قرآن آموزان است آموزش داده می شود .واین آموزش با استفاده از روش های جدید آموزشی مانندروش تلفیقی،نوین (نمایشی، شعر و قصه و.... )به متربیان داده می شود. تااثر گذاری بیشتر وبهتری داشته باشد .

این مقاله درپی کشف و ترسیم گوشه ای از مسائل تربیتی و کمابیش اخلاقی ره یافته در آثار پرشمار جاحظ است. این مهم از رهگذر پژوهشی بنیادی ـ تاریخی، با بهره گیری از روش پژوهشی توصیفی ـ تحلیلی و با استناد بی واسطه به آثار جاحظ رقم خورده است. از این پژوهش برمی آید که نگرش های تربیتی و اخلاقی جاحظ که نیک درخور توجه اند، در آثار پرشمار او به صورت پراکنده منکعس شده است و با کاوش در آثار او می توان به دیدگاه ها و گاه نوپردازی های وی درباره مسائل مهمی چون چیستی، هدف ها، اصول، مراحل، عوامل، روش ها، حوزه های تعلیم و تربیت دست یافت و نیز دریافت که تنها پس از گذشت کمتر از یک سده از برآمدن طلعت تاریک سوز اسلام، عالمانش در زمینه تعلیم و تربیت و اخلاق تا چه مایه نیک پردازی کرده اند و چه طرفه ها آورده اند.