جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از موضوعات مهمی که به طور معمول در بحث معاد مطرح و بررسی می شود، شکل گیری انسان در مراحل مختلف آفرینش اوست. بحث معاد در این کتاب در دو فصل پیگیری شده است فصل اول مربوط به آفرینش انسان است. این فصل از شش درس تشکیل می شود، در درس نخست ابتدای شکل گیری عالم مورد بحث و بررسی قرار می گیرد. درس دوم مربوط به مراحل خلقت انسان است. مباحث مربوط به ترکیب روح و بدن در درس سوم بررسی می شود. موضوع درس چهارم نیز بحث از حقیقت روح و بدن است و بالاخره درس پنجم پیرامون خلقت انسان از خاک و گل است. فصل دوم مطالبی درباره بازگشت انسان و برپایی قیامت را در بردارد. این فصل شامل پانزده درس است که به موضوعاتی چون جایگاه اعتقادی معاد، امکان معاد، شبهات منکران معاد، مرگ، برزخ، عذاب برزخ، وضعیت ارواح در برزخ، فنای عالم و برپایی قیامت، کیفیت زنده شدن مردگان و برپایی قیامت، واژه های کلیدی معاد در قرآن، کیفر اعمال، تجسم اعمال، شفاعت و بهشت و جهنم است.

بررسی تطبیقی جهتگیریها و دیدگاهه ای امام محم د غزّالی و جلال الد ین مولوی نسبت بهدنیا، در حیطهی ادبیات تطبیقی است. مسلماً بین این دو عارف مشترکات فراوانی وجود دارد. ابتدابه ماهی ت دنیا از دیدگاه اسلام و ادیان مختلف پرداخته می شود و پس از اشاره ای گذرا به زندگی ایندو عارف در ادامه به ابعاد منفی و گمراهکننده ی آن و علّت نکوهش آنان از دنیا و همچنین به ابعادمثبت دنی ا، دنیاگرایی و دنیاستایی پرداخته میشود. آن هنگام که دنیا ابزاری برای کمال رسیدن وتعالی روح انسان ، جایگاه کسب سعادت و توشه ی اخروی، محل کسب فضائل، معرفت، محبت عشق،اختیار و محل عبادات و همچنین نعمت و عطایی از سوی خداوند باشد، هردو به ستایش دنیامی پردازند. زمانی هم که دنیا منشأ همه ی خطاها، گناهان، عامل گمراهی، بدبختی انسان و غفلت اواز یاد خداوند می شود دنیا را نکوهش میکنند، زیرا در این صورت انسان از هواهای نفسانی وشیطانی متابعت کرده و زمینه های سقوط و هلاکت خود را فراهم میکند. همچنین برای فهم بهتر،از آیات و احادیث و تشبیه دنیا به سایه، زندان، چاه، مار، ده و جزیره استفاده نمودهاند. در پایان هموجوه افتراق و اشتراک آن ها بیان میگردد.

در این پژوهش با توجه به موضوع این پایان‌نامه «بررسی تطبیقی دو منظومه «منطق‌الطیر» و «الهی‌نامه» از دیدگاه عرفانی»، با نگاه به تحولات فکری و اجتماعی و دوران بحران‌‌زای روزگار عطار در اثر حمله غز و مغول و اینکه کتاب الهی‌نامه پیش از منطق‌الطیر به نظم در آمده می‌توان نتیجه گرفت که در منظومه الهی‌نامه، عطار به عنوان شاعری متعصب و معتقد نگاهی شریعتمدارانه به انسان دارد و ارتباط انسان با خدا همراه با حسابگری و خرد‌ورزی و محبت است، ولی در منظومه منطق‌الطیر عطار به عنوان یک شاعر عارف برجسته نگاهی طریقت‌مدارانه به انسان دارد و ارتباط انسان با خدا عاشقانه است.از سویی در این پژوهش اثبات شده است که کمال انسان در منطق‌الطیر در انسان کامل دیده می‌شود ولی در الهی‌نامه کمال انسان در خوب بودن و آرمانی بودن اوست.نکته‌ی آخر اینکه مرغان در منطق‌الطیر رمز و نماد شخصیتهای انسانی هستند که بهانه‌جویی‌ها و تعلقات مادی آن‌ها طبیعی و ذاتی است انسان سالک با تزکیه نفس و با تقویت بعد روحانی می‌تواند خود را از این تعلقات برهاند و نفس خود را مهار سازد تا بتواند مظهر خلافت و کرامت و امانت الهی باشد .

ارتباط انسان و خدا مسأله‌ای است که در همه‌ی نظام‌های فلسفی و عرفانی دینی از اهمیت خاصی برخوردار است تا آنجا که می‌توان آن را از وجوه مشخص این گونه نظام‌ها‌ دانست. در این میان در عرفان اسلامی و بیش از همه در مکتب وحدت وجودی ابن‌عربی، عشق و تجلی مهم‌ترین مقوله‌هایی هستند که ارتباط حق با ماسوای خود از طریق آنها صورت می‌گیرد. چنانکه در مکتب ادویته ودانته شنکره نیز این ارتباط از طریق مایا و لیلا انجام می‌پذیرد. انسان در هر دو مکتب، نقطه محوری عالم محسوب می‌شود که در کنه وجودی خود با برهمن یا خدای متعال یکی است. ابن‌عربی انسان و به خصوص انسان کامل را به مثابه‌ی عالم صغیر و روح این عالم می‌داند و معتقد است که انسان به صورت الله آفریده شده است. در مکتب عرفانی شنکره نیز انسان، حقیقتی الهی دارد که همان آتمن است که چیزی جز برهمن نیست. در رساله پیش‌رو بعد از معرفی اجمالی مکتب عرفانی ابن‌عربی و شنکره؛ به بررسی مفهوم خدا و انسان و رابطه آن دو بر اساس کارکردهای مشابه و قرابت‌های قیاس‌پذیر پرداخته‌ایم.

چکیده : در این پایان‌نامه رویکرد روان‌شناختی اریک فروم در باب دین مورد بررسی قرار می‌گیرد. فروم دین را از نگاه روان شناسي اجتماعي، یک کانون اجتماعی می‌داند که به افراد نگرش مشترک می‌دهد. به سخن دیگر او دین را یک مقوله اجتماعی برمی‌شمرد و از تأثیر اجتماعی دین دفاع می‌کند و از این منظر، به تبیین روان شناختی دین می‌پردازد. از این رو دین از نظر فروم عبارت استاز « هرگونه نظام فکری و عملی که گروهی در آن سهیم باشند و نوعی چهارچوب جهت گیری و منبع دلبستگی برای فرد فراهم کند ». در نظر فروم دین تسکین آلام و رنج های زندگی افراد است و از همین روست که دین یک نظام اجتماعی است که برای اعضایش اطمینان و آرامش می‌آورد. فروم معتقد است که خودآگاه معرف انسان اجتماعی است و ناخودآگاه، کل انسان است منهای آن بخشی از او که با جامعه سازگاری دارد. خدا تصور ذهنی است که بازگو کننده تجربه‌ای درونی و شکل گرفته در متن تاریخ است. او سمبول را زبان اسطوره و رؤیا می‌داند و شعایر را اعمال دینی تلقی می‌کند که بیان کننده افکار و احساسات انسانهای دیندار است و از نظر او اسطوره‌ها در صورتی با ارزش‌اند که در خدمت دین باشند. رؤیاها از فکر خود ما سرچشمه می‌گیرند که یا دینی‌اند یا منشأ روانی دارند. فروم معتقد است که دین باید در خدمت انسان باشد و نظامی و دینی قابل ستایش است که بتواند استعدادهای و انگیزه‌های انسان را شکوفا کند و او را در مسیر حقیقی راهنمایی کند. در واقع منش‌هایی که دارای خصوصیات خلاق، عشق و خرد باشند مایه رشد رهبران شایسته‌ای خواهند بود که در میان آنها رهبران ادیان جهان را می‌یابیم که توانستند اکثریت انسانها را هدایت کنند. اخلاق سازنده و ایمان یقینی از دستوراتی و احکامی سرچشمه می‌گیرد که انسان را به درستی شناخته و به کمالات و استعدادها او آگاه بوده است. فروم یک اومانیست است که برای انسان ارزش والایی قائل است. از دیدگاه او بشر درگذشته از احکام و دستوراتی پیروی می‌کرد که کمکی به رشد روح و روان او نمی‌کرد و امروزه نیز ماشین و تحولات زندگی ماشینی معیار ارزشی او واقع شده است. معیاری که انسانها را به جنون کشانده است و آنها را دچار آشفتگی و بیماریهای روحیو روانی کرده است. کلمات کلیدی: فروم، دین، روان، اجتماع، انسان، سمبول، ایمان، اخلاق

چکیده ندارد.

یکی از پرسش‏های مهم انسان خردمند از خود و دیگران این است که چه چیزی سبب تعالی و پیشرفت او در عرصه‏های مختلف زندگی می‏شود؟ و چه عواملی در پیشرفت انسان‏های بزرگ تاریخ دخالت داشته است؟ تا اونیز با به کار بستن تجربیات انسان‏های موفق به درجاتی از کمال و تعالی دست یابد؟ پرسش هایی از این قبیل در طول تاریخ بشر ذهن او را به خود مشغول داشته، تا جایی که دانشمندان بسیاری برای پاسخگویی به این پرسش، دست به کار تألیف و تحقیق شدند و هر کدام بنا به سلیقه خود با به جا گذاشتن آثاری راه‏های زیادی را فراروی انسان نهاده‏اند. اما بهترین پاسخ‏ها به این پرسش در ادیان الهی و سخنان حاملان وحی آسمانی یافت می‏شود. در این مقاله سعی شده است با استفاده از نهج البلاغه که آیینه‏ای از فروغ اندیشه‏های والای امام علی(ع) می‏باشد، راهکارهای مفیدی را فراروی انسان‏های جویای کمال قرار دهد؛ چنان‏که در مقاله دوم )آسیب‏شناسی کرامت انسان( سعی شده است چالش‏هایی را که فراروی کرامت انسان قرار دارد بررسی نموده و معرفی نماید. بدان امید که خواننده گرامی با استفاده از فرهنگ انسان‏ساز اسلام و سخنان ارزنده امام علی(ع) گام‏های مفیدی به سوی کرامت و تعالی انسانی بردارند.

از دغدغه‌های وجودشناختی انسان، علم به خود و تبیین عقلانی آن است. به همین سبب، در ادیان گوناگون، تبیین-های نظام‌مند بسیار متنوعی دربارۀ انسان وجود دارد. ادیان چین باستان و حکمای مربوط به آنها نیز از این قاعده مستثنی نبوده‌ و در پی انسان‌شناسی بوده‌اند. پژوهش حاضر با بررسی تحلیلی آراء کنفوسیوس و منسیوس سعی کرده است بخشی از تاریخ تفکر چین باستان به‌ویژه انسان‌شناسی آن را روشن کند. از این‌میان، تبیین‌های این دو حکیم در باب مسائل وجودی آدمی به ویژه سرشت او بسیار قابل توجه‌ و مکمل یکدیگرند. کنفوسیوس پیوسته بر نیک بود فطرت آدمیتأکید کرده است، لکن این منسیوس بوده است که به تعالی و مفهوم سازی هرچه بیشتر آن همّت گمارده است. منسیوس در تکمیل تعالیم استاد خود بر وجود سرآغازهای چهارگانه در سرشت آدمی و نقش آن در حیات انسان متمرکز می شود. با وجود این، هردو حکیم ارتباط مطلوب انسان با کائنات و جامعه را مورد پردازش قرار داده و از این رهگذر برنامۀ کامل و منظمی را برای کمال حیات آدمی پی ریزی می کنند. هم‌چنین برای این منظور نقش تائو یا طریقه را که نزد اکثر متفکران جایگاه عمده ای راداراست و نیز تقدیر را که سرنوشت نوع انسانی را مشخص می کند، برجسته‌تر می‌کنند.منسیوس نیز در تأکید بر ضرورت نقش انسان در اجتماع و نیز شرح تقریباًروان‌شناختی و اخلاقی آراء کنفوسیوس، حاکم وحکومت نیک خواه را وارد صحنه می کند. با وجود این، هردو حکیم چینی اشاره ای اندک به عالم ماوراء داشته و بحث وبررسی کامل آن را برعهده ی متفکران دیگر مکاتب واگذارده اند. پژوهش حاضر به روش توصیفی – تحلیلی و با استناد به منابع موجود کتابخانه‌ای انجام یافته است.

مسئله اراده و شمولیت اراده خداوند نسبت به اراده انسان، یکی از کهن‌ترین مسائل کلامی و فلسفی... می‌باشد که اندیشمندان درباره آن اختلاف نظر فراوانی دارند. گروهی اراده را غیر از قدرت و صفت تخصیصی می‌دانستند، یعنی هرگاه دو مقدور در عرض هم بر نفس عرضه شوند و شخص قادر به انجام هر دو باشد، در اینجا اراده مخصص یکی از آن دو برای انجام است و با تأکید بر آیات و روایاتی که درباره قضاء و قدر وجود داشت، طرفدار عقیده جبر شدند و خداوند را خالق افعال انسان دانستند، اشاعره از این دسته بودند. گروهی دیگر اراده را علم، شوق، میل... در نظر گرفتند، و با توجه به برخی آیات دیگر و برای دفاع از عدل خداوند، انسان را خالق افعال خود دانستند، معتزله از این گروه بودند. گروهی دیگر از حکماء از جمله ابن‌سینا، اراده را همان علم به نظام اصلح در نظر گرفتند، و در رابطه با شمولیت اراده خداوند، نظریه «لاجبر و لا تفویض» را انتخاب کردند و با مطرح ساختن فاعل «قریب و بعید» به دفاع از توحید افعالی و اختیار انسان در افعالش برخاستند، اما ملاصدرا با توجه به اصول و مبانی فلسفی خود،‌ چون «اصالت وجود و تشکیک آن»، تفسیر جدیدی از اراده و توحید افعالی ارائه نمود.

در این تحقیق عقاید و دیدگاههای عرفا در خصوصابعاد گوناگون وجود آدمی مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گرفته استروشکار به این صورتبوده که ضمن مطرح نمودن دیدگاههای عرفا در هر مورد عقاید ایشان مورد تجزیه و تحلیل واقع شده، گذشته از این مقایسه‌ای ضمنی میان آراء ایشان و عقاید فلاسفه و موضوعاتمطرح شده در قرآن و سنتصورتگرفته استتا دیدگاه هر کدام بدرستی معلوم گشته و شناخته شود. انجام این تحقیق ما را به این نتیجه کلی می‌رساند که اکثر عرفا به این نکته قائلند که: روح جوهری مخلوق، محدثو غیرجسمانی است ، علاوه بر این ایشان به وجود روح حیوانی و انسانی معتقدند و بر این باورند که روح انسانی هرگز دچار مرگو نیستی نمی‌گردد و جوهری باقی استو تنها روح حیوانی استکه دچار بطلان و نیستی می‌گردد، و گذشته از این ترقی و تعالی روح با ضعفو کاهشجسم رابطه متقابل دارد و به بیان دیگر رشد و تعالی یکی باعثتنزل و انحطاط دیگری است . علاوه بر این بر اساسباور ایشان دل انسان عبارتاز باطن و حقیقتوجودی آدمی استکه از خلقتی بی‌مانند و جدای از سایر ابعاد وجود آدمی برخوردار است ، و هر چه جز آن استدر حکم تبع، لشکر و خدمتکار او محسوبمی‌شود و معدن اصلی آن حضرتالهیتاستو سرانجام به جایگاه اصلی خود رجوع خواهد نمود. از نتایج دیگر تحقیق روی نظر عرفا درباره عقل آدمی به عنوان یکی از مهمترین ابعاد وجود بشر است . از دیدگاه ایشان عقل آدمی آنگاه مثبتو ممدوح استو به کار آدمی می‌آید که مطیع اوامر حق و احکام الهی باشد و هرگز از صراط مستقیم ایمان و تبعیتاز احکام و تعالیم عالیه الهی روگردان نشود، چه در غیر این صورتاز پایگاه برتر و والای خود تنزل می‌نماید و در حکم پای بندی می‌شود که انسان از سپردن راه حقیقتو معنویتباز می‌دارد. از این گذشته اهل معرفت ، نفسآدمی را منبع شر و قاعده سوء و اصل جامع همه صفاتمذموم در وجود آدمی می‌دانند که همواره بر عداوتدیرینه خود با فرزندان آدم پای می‌فشارد و هر لحظه به رنگی در می‌آید و طرحی نو می‌اندیشد تا آدمی را تا اعماق تباهی و سقوط تنزل دهد و در این میان تنها راه تسلط و ولایتبر نفسرا ریاضت ، مخالفتبا نفسو خوار و حقیر شمردن آن می‌دانند. و در نهایتانسان کاملی که سالکان طریق حقیقت ، او را به عنوان نمونه، سرمشق و راهنمای خود در سیر و سلوکمی‌جویند و دست‌یابی به دامان رهبری و پایگاه معنویشرا آرزو می‌کنند، به عالی‌ترین صفاتو سجایای اخلاقی آراسته است ، به بیان دیگر انسان کامل مثل اعلا و نمونه تام و تمامی استاز پویندگان راه پر مخاطره سیر به سوی حق که ارزشهای والای انسانی را در حد کمال در وجود خود پرورانده‌اند و با چیرگی بر نفساماره و تمایلاتشیطانی، وادی سلوکرا به قدم صدق و رهتوشهء ایمان در نور دیده و به سرمنزل مقصود دستیافته‌اند.