جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

دراین پژوهش علل و پیامدهای انحراف از عدالت اجتماعی از دیدگاه روایات مورد بررسی قرار گرفته است. پس از بیان مفهوم و اوصاف عدالت و نیز ابعاد آن از منظر روایات، عدالت به عدالت فردی و اجتماعی، و در مرحله عدالت اجتماعی به ابعاد سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و قضایی تقسیم گردیده است. عدالت اجتماعی به معنای اعطای حقوق و مطالبات منطقی هر شخص به تناسب صلاحیت، شایستگی و نیازمندی‌های واقعی، فطری و اجتماعی او است. از رهگذر این تحقیق مشخص می‌شود، چه عواملی منجر به انحراف جامعه از مسیر عدالت شده است؛ و اینکه انگیزه‌های منحرفان از عدالت اجتماعی چه می‌باشد؟ این عوامل با توجه به روایات، در سه گروه سیاسی، فرهنگی و اقتصادی مورد بررسی قرارگرفته است. همچنین آثاری که انحراف از عدالت اجتماعی دارد، از بیان حضرات معصومین (ع)، در دنیا و آخرت بیان شده است. با نگاهی کلی به پسندیده بودن تحقق عدالت اجتماعی و ناپسندی آثار انحراف از این مسیر ودر نتیجه، از بین بردن عوامل این انحراف می‌توان بیش از پیش در راستای تحقق جامعه ای عدالت منظر گام برداشت.

در نوشته پیش روابتدا به مفهوم و نیز سرشت تجربه دینی وعرفانی پرداخته شده است و ضمن بررسی عناصر تحلیلی و درون مایه های آنان، نسبت تجربه دینی و عرفانی و تقسیمات آنها مورد توجه بوده است.مفهوم شناسی تفصیلی"بیان"بخش دیگری از این تحقیق را به خود اختصاص داده است و در ادامه ضمن اشاره به مواردی که در مظان خلط با بیان ناپذیری است، اهم دلایل بیان ناپذیری طرح،تحلیل و بررسی شده است و نتیجه آنکه دلایل بیان ناپذیری ادعا شده مفید به مقصود-بیان ناپذیری مطلق تجربه عرفانی- نیستند. در ادامه تحلیلهایی به نفع بیان پذیری بررسی شده است و در نهایت سوال از امکان بیان تجربه عرفانی با پاسخی مثبت مواجه می شود.

معری و ناصرخسرو هر دو در روزگاری به سر می‌بردند که آشفتگی سیاسی و اجتماعی در آن بیداد می‌کرد، تا جایی که سیاهترین صفحات تاریخ برای دو ملت ایران و عرب در همین برهه‌ی زمانی رقم خورده است. با واکاوی در سروده‌های این دو شاعر گرانمایه در می‌یابیم که مضامین حکمی، چاشنی و بن‌مایه‌ی اصلی سروده‌های آن دو می‌باشد. آن‌ها اساس و شالوده شعر خویش را بر پایه‌ی عقل و خردورزی بنا نهاده‌اند.این دو شاعر با تفاوت‌هایی که در زمینه‌های فکری و عقیدتی با هم دارند، در اندیشه‌های حکمی شباهت‌های زیادی میان آنان به چشم می‌خورد که از جمله آن‌ها می‌توان به ستایش عقل و خرد، دنیا ستیزی، دین‌گرایی، پرهیز از وصف می و معشوق و...اشاره کرد. در پژوهش حاضر به بررسی مضامین حکمی مشترک میان معری و ناصرخسرو پرداخته‌ایم. این پژوهش، طی چهار فصل با روش تحلیلی _ تطبیقی به انجام می‌رسد. در فصل اول مفهوم حکمت را در نزد زبان شناسان، مفسران و ادیبان وامی‌کاویم آن‌گاه در دو فصل بعد، به صورت مختصر زندگی شخصی و ادبی هر دو شاعر را با تکیه بر اوضاع سیاسی، اجتماعی و فرهنگی روزگارشان مورد بررسی قرار می-دهیم و در خاتمه، به مقایسه‌ی میان مضامین حکمی دو شاعر می‌پردازیم و سپس تفاوت‌ها و شباهت‌های این دو را تبیین و تشریح می‌نماییم. مهم‌ترین دستاورد پژوهش حاضر، آن است که ناصرخسرو در افکار و اندیشه‌های حکمی تحت تأثیر معری بوده است، زیرا این دو علاوه بر مضامین حکمی، شباهت‌های فراوانی در سبک وسیاق زندگی داشته‌اند.

امروزه دین پژوهی رشته ای نوین به شمار می رود که در بین شاخه‌های آن، روانشناسی دین مورد توجه بسیاری از متفکران حوزه دین و روانشناسی قرار گرفته است. مسئله کارکردهای دین و آثار ایمان نیز در دو سده اخیر از مباحث جدید حوزه دین پژوهی است، چنانچه جامعه شناسان و روانشناسان به این مسئله پرداخته و درباره آن دیدگاه های مختلفی ارائه داده اند و از آثار مثبت و سازنده آن سخن گفته اند. روانشناسان دین از جمله زیگموند فروید، کارل گوستاو یونگ و اریک فروم با رویکردی روانشناختی و با توجه به جنبه های روانی و عاطفی انسان به بررسی کارکردهای دین پرداخته اند. هر یک از آنان با توجه به مبانی نظری خود فوائد و کارکردهایی را برای دین ذکر می کنند. که از آن جمله می توان به تسکین رنج های زندگی، وحدت شخصیت، حفظ تعادل روانی و احساس اطمینان و آرامش اشاره کرد. در این میان فروید دین را پندار می داند و برای آن کارکرد منفی نیز قائل است اما یونگ و فروم از تأثیر و نقش مثبت دین به شدت دفاع می کنند.

با وجود آنکه دوره ی معاصر، با تصور مرگ مابعدالطبیعه و به معنای هستی‌شناسی توأم بوده است، اما دُلوز هستی‌شناسی را پایان یافته قلمداد نمی کند. او حتیفلسفهرا با هستی‌شناسی آمیخته می‌داند و توجه خود را به هستی شناسی در اغلب آثار خود، آشکار می‌کند. دُلوز هستی‌شناسی را به معنایی نو، حیات می‌بخشد: هستی‌ای که پیوسته در کار شدن و تفاوت سازی و از این رو هستی‌ای متفاوتاز هستی جامد و سنتی است. هدف از این پژوهش، کند و کاوی در اندیشه های هستی شناختی دلوز و ارایه ی تصویری از هستی شناسی اوست. برای دست یابی به این منظور، به بررسی مفاهیم کلیدی اندیشه ی دُلوز و پیوند های میان این مفاهیم، پرداخته شده است. نتیجه‌ی این مطالعات ،آن بود که مفاهیم‌های ویرچوآلیتی و اَکچوآلیتی، به عنوان عناصر توأمان واقعیت، هسته‌ی هستی‌شناسی دُلوز را تشکیل داده اند؛ به گونه ای که ارتباط این دو مفهوم را می‌توان به روشنی با سایر مفاهیم برجسته‌ی اندیشه‌ی او مشاهده کرد. روش کار این رساله، از روش خود دلوز، یعنی مطالعه ی اندیشه ها و مفاهیم در آینه ی سایر اندیشه ها و مفاهیم و بررسی پیوند میان آنها، الهام گرفته شده است.

زیبایی و هنر از دیدگاه سهروردی با آنچه امروزه به عنوان استتیک مطرح است، تفاوت دارد؛ چرا که امروزه، این هنرها برای حظّ نفس و خوشایند حواس خلق شده‌اند. در حالی که از نظر شیخ اشراق پیوند زیبایی و هنر با معرفت و نیکی ایجاد " جذبه " می‌کند و هدایت از طریق چنین زیبایی‌ای خیر مطلق را به دنبال دارد. زیبایی از نظر سهروردی در قالب سه رویکرد مفهوم‌شناسی، وجود-شناسی و معرفت‌شناسی قابل بررسی به شرح ذیل می‌باشد. به لحاظ مفهوم‌شناسی، واژه زیبایی به حُسن تعبیر می‌شود که به جمال و کمال، توامان به یک پدید اشاره دارد، پس هر چه در نهایت کمال قرار دارد، زیباست. به لحاظ وجود‌شناسی، زیبایی امری عینی است که با عالم خارج منطبق می‌باشد. روابطی از جمله نورها، رنگ‌ها و شکل‌های مختلف (نمودهای عینی) منشأ درک و بروز احساس زیبایی می‌شود و به لحاظ معرفت‌شناسی، زیبایی، لذت ادراک و وصول کمال است که به ‌واسطه عشق تجلی می‌کند و سبب حرکت می‌شود. الگوهای زیبایی‌شناسانه‌ای که سهروردی در ساختار حُسن و عشق معرفی می‌کند، به خیال باز می-گردد. با در نظر گرفتن خیال به عنوان یکی از عوالم چندگانه هستی( رویکرد هستی‌شناختی) و قوای انسانی( رویکرد معرفت‌شناختی)، و مظهر دانستن قوه متخیله برای صور خیالی در عالم خیال و وجود رابطه قهر و محبت میان مراتب مختلف هستی، بازتاب صور معلقه آن عالم در روح هنرمند را می‌تواند معیاری برای کشف ریشه‌های متعالی هنر اسلامی معرفی ‌کند. بنابراین اگر عالم خیال نبود و یا اگر بود و صرفاً به مثابه حافظه و نیروی بایگانی، نقش ایفا می‌کرد، هیچ یک از انحاء هنر صورت نمی‌بست، هیچ اثر هنری شکل نمی‌گرفت و دیگر زبان دارای رمز و استعاره نبود و ادبیات شعری پدید نمی‌آمد. با مبنا قراردادن خیال به عنوان عالم هنر و هنرمندی، هنر، قوه خیال و عالم خیال با هم تعامل دارند. یعنی عالم خیال و شئون آن، جرقه‌های هنر را پدیدار می‌کند و قوه خیال به عنوان مظهر صور عالم خیالی شاهکارهای هنری را پدید می‌آورد. این مسئله می‌تواند تئوری نسبتاً کاملی در ایجاد واسطه میان زیبایی ناشی از شهود عرفانی و تماثیل هنری در جهان اسلام قرار گیرد و حلقه گمشده نقوش، تذهیب، معماری و آثار هنری متعالی و شگفت‌انگیز هنر اسلامی باشد. هنر متعالی در ساختار زیبایی‌شناسی سهروردی با هنری که گروهی به نام سنت‌گرا هنر قدسی تبیین می‌کنند، سازگار و قابل تطبیق است.

پژوهش درباره‌ی عدالت علی‌رغم قدمت تاريخی آن هنوز تازگی خود را حفظ كرده است. به گونه‌ای كه امروزه با حوزه‌های مختلف از جمله‌ حقوق، سياست و فلسفه اخلاق ارتباط دارد. در اين پژوهش عدالت اخلاقی افلاطون و جان راولز با تأكيد بر مبانی هستی‌شناسی، معرفت‌شناسی و انسان‌شناسی از اهميت ويژه‌ای برخوردار است. افلاطون به دنبال توجيه عدالت اخلاقی هم در فرد و هم در جامعه بود، لذا وی با نگرشی واقع‌گرايانه به دنبال رسيدن به سعادت و خير بود و همچنين معتقد بود كه عدالت در عالم مُثُل وجود دارد و در بُعد معرفتی هم عدالت را قابل شناخت از طريق عقل می‌دانست. راولز هم در خاستگاه تاريخی ديگر و براساس سنّت قراردادگرايی به توجيه عدالت پرداخت. هدف راولز بازگرداندن برابری و احقاق حقوق فردی برای جامعه‌ای ليبرال بود كه در آن عدالت جايگاهی نداشت و نابرابری‌ها فاصله‌ِ بين مردم تهی‌دست و غنی را به حداكثر رسانده بود. لذا وی در سنت كانتی و با بهره‌گيری از مفهوم عدالت به نگرشی ناواقع‌گرايانه در اخلاق رسيد.در اين پژوهش با تأكيد بر مبانی و همچنين مقايسه‌ی دو ديدگاه افلاطون و راولز با روش توصيفی، تحليلی و نقد هر دو ديدگاه درباره‌ی عدالت اخلاقی به نگرش عميق‌تری از عدالت برسيم.

تربیت یعنی پرورش دادن، پروردن، استعدادهای درونی‌ای را که به صورت بالقوه در یک شی موجود است به فعلیت درآوردن . نهایت اینکه، این استعدادها گاه مربوط به جسم و قوای جسمانی فرد است که در این صورت با تربیت جسمی سرو کار داریم و گاه مربوط به اخلاقیات و دین و دیگر ساحت های انسان می‌باشد. تربیت دینی در حکومت و دولت اسلامی در سه عرصه خودنمایی می‌کند که امور دیگر را نیز در پی دارد. در این رساله به سه حیطه از انواع تربیت اسلامی که شامل تربیت اخلاقی، تربیت اجتماعی و تربیت سیاسی می‌باشد می‌پردازیم و هر کدام از این سه حیطه را در دو قسم تربیت عموم مردم و تربیت کارگزاران اسلامی مورد بررسی قرار می‌دهیم. تربیت اخلاقی در قبال مردم شامل: تزکیه و تهذیب نفس، اخلاص، تقوا، توکل و ... و در قبال کارگزاران اسلامی نیز شامل: صدق، خدمت به خلق و حفظ اسرار مردم، اخلاص و ... می‌باشد. تربیت اجتماعی در قبال عموم مردم ؛ حسن خلق، خوش رویی، پرهیز از عیب جویی و .... می‌باشد. و در بخش کارگزاران ؛ احترام به حقوق و کرامت انسانها و نفی تبیعض، فاصله ناپذیری از مردم، عدالت محوری و ... می‌باشد. همچنین تربیت سیاسی نیز در قبال عموم مردم شامل : دقت در انتخاب کارگزاران و نظارت و مراقبت بر آنها و .... . در قبال کارگزاران اسلامی؛ اصلاح نفس، کسب رضایت الهی، مشورت و نظرخواهی از مردم و ... از دیدگاه امام خمینی(رحمه الله تعالی علیه)با تأکید بر سیره امام علی(علیه السلام) بررسی شده است.

اساطیر و باورهای دینی دو عنصر جدا نشدنی هر جامعه ی انسانی می باشند که از اندیشه، احساسات و نگرش افراد آن جامعه شکل می گیرند. از آنجایی که این باورها از محبوبیت عمومی برخوردار بوده و به گونه ای برای زمانی طولانی کارکرد خود را حفظ می کرده تاثیرشان در سطوح مختلف هر جامعه ای دیده می شود. آثار هنری مهمترین تجلی گاه تفکرات جوامع انسانی محسوب می شوند که از گذشته های بسیار دور نگاره هایی را در ارتباط با اساطیر و باورهای دینی به همراه داشته اند. امپراتوری ساسانی یکی از دوران درخشان ایران باستان می باشد که در آن هنر به اوج شکوفایی خود می رسد. از آنجایی که ساسانیان چهارچوب نگرش سیاسی خویش را بر پایه ی اتحاد دین ودولت قرار دادند نمادهای مذهبی و ملی به تعداد قابل ملاحظه ای در آثار هنری این عصر، چه از نظر معماری و چه از نظر ساخت اشیاء و به خصوص فلزکاری به عنوان نوعی تبلیغات سیاسی و دادن مشروعیت الهی به پادشاهان این سلسله قابل مشاهده است که در این پایان نامه به آن پرداخته خواهد شد.

غیردینی‌سازی یا «سکولاریزاسیون» به معنای جدا کردن حوزه‌ی دین از تمام حوزه ها می باشد. این رویکرد به دین ادعا دارد که دین فاقد تأثیر بر امور دنیوی است و باید از حوزه هایی نظیر جامعه، سیاست، اقتصاد، روانشناسی، اخلاق و...، جدا گردد. به عبارتی به طور طبیعی با رشد و توسعه‌ی جامعه و مدرنیته و روشنفکری، دین اعتبار خود را برای حضور در همه‌ی صحنه ها از دست خواهد داد. این نظریه از زمان قدیم و مخصوصاً در جهان مسیحیت نیز پیروان بسیاری داشته است. از طرفی از حدود یک قرن پیش، مطالعات علمی متعددی دین را از زوایا و جنبه های مختلف نظیر ابعاد جامعه شناختی،روان شناختی، اقتصادی، سیاسی، اخلاق، و مثل آن‌ها مورد بررسی قرار داده است.چنین مطالعاتی، این امکان را تقویت می کند که دین دارای گستره‌ای بسیار فراخ در ابعاد و وجوه مختلف است، و قابل تحدید و جداسازی از سایر جنبه های زندگی انسان، آن‌گونه که رویکرد غیردینی‌سازی می‌ اندیشید، نیست. نتایج این مطالعات نشان می‌دهد که نه تنها دین در عصر جدید رنگ نباخته است؛ بلکه می‌توان به نحو معنادار از حضور و نقش دین و کارکرد آن در حوزه‌های گوناگون سخن گفت. به عبارت دیگر مطالعات اخیر در مورد دین تردیدی جدی در اعتبار و مبانی نظریه غیردینی‌سازی ایجاد کرده و حاکی از آن است که این جداسازی تصنعی و غیرواقعی است.