جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ابن عربی منکر خلود در جهنم و جاودانه بودن عذاب ظاهری و باطنی نیست. اگر وی، از قطع عذاب و حدوث نعمت برای اهل آتش (جاودانگان در جهنم) سخن می گوید، منظور از آن، حصول عادت و مزاج مناسب با عذاب و عدم احساس الم آن، و در برخی، تلذذ به آن می باشد که تنها درباره عذاب ظاهری مطرح است و جاودانگی اصل عذاب ظاهری و نیز باقی بودن عذاب و الم باطنی و نفسی را نفی نمی کند. وی در همین راستا از سعادت مناسب با جهنم برای اهل آن (جاودانگان در جهنم) سخن می راند که این نیز نباید منافی با خلود صورت عذاب حسی و الم عذاب باطنی شمرده شود. وی سعادت فی الجمله اهل جهنم را با سعادت و نعمت اهل بهشت، یکسان یا همسان نمی داند و بیش ترین توجه وی این است که به مقتضای متن کتاب و سنت، برای اهل جهنم نیز نعمت و سعادتی فی الجمله وجود دارد. نظر وی این است که آنچه نص صریح متون دینی است، خلود عذاب ظاهری (مثل آتش و زقوم) است، نه خلود الم ناشی از آن.

«خوف» و «رجاء» دو عامل سرنوشت ساز و نقش آفرین در زندگی انسان است. در آموزه های دینی اسلام، «ترس» از عقوبت و گرفتار آمدن به غضب الهی و «رجاء» و امید به رحمت بیکران او، هر دو، مورد توجه قرار گرفته اند و بر ضرورت حفظ تعادل میان آنها تأکید شده است. مؤلف محترم در این مبحث با استفاده از آیات الهی و روایات اهل بیت علیهم السلام به ذکر مصادیق عدم تعادل در این زمینه میپردازد و در این زمینه به «استدراج» اشاره میفرماید. بر این اساس، افراط در امید به خداوند موجب احساس ایمنی از عذاب خدا میشود و شخص با غرق شدن در لذت های دنیوی از بندگی و یاد آخرت باز میماند. از سوی دیگر، افراط در ترس و خوف موجب یأس از رحمت الهی خواهد شد. مراتب خوف و رجا به تناسب مراتب وجودی بندگان متفاوت است، ولی آنچه مسلّم است این حقیقت است که امید به رحمت الهی بدون انجام عمل مناسب نوعی خودفریبی است.

در این رساله با بررسی دقیق،خوف و رجاء به معنا و مفهوم ترس از پروردگار و امید به رحمت پروردگار تعبیر شده است.در ادامه با توجه به اینکه خوف و رجاء یکی از مقامات در عرفان اسلامی است،با تأکید بر قرآن کریم که سرچشمه اصلی عرفان اسلامی میباشد و بررسی احادیث ناب معصومین علیه السلام پرداخته شده است.همچنین شناخت دقیق و تحلیل حدود و قلمرو خوف و رجاء در عرفانو میزان اعتبار به دست آمده از منظر غزالی مسأله ای است که به آن پرداخته و سعی شد تعریف و انواع خوف و رجاء از دیدگاه این عارف بزرگ را مشخص سازیم و همچنین شناخت دقیق و تحلیل خوف و رجاء در آثار علامه محمد باقر مجلسی می باشد و همچنین ارزیابی خوف و رجاء در آثارشان که چه نقاط اشتراک و تفاوتهایی دارند.اما روش کار در این رساله مراجعه مستقیم به آثار این دو شخصیت بزرگ و آثاری که دیگران در شرح و توضیح عقاید ایشان نگاشته اند و سرانجام تحلیل آنها به وسیله نگارنده است.آنچه طی این بررسی معلوم گشت آن است که گرچه تفاوتهایی میان نظریات علامه مجلسی و غزالی در تعریف،انواع و محدوده شناخت حاصل از آن قابل لحاظ است،اما می توان گفت که در یک نگاه هر دو شخصیت معتقدند که انسان پرهیزکار کسی است که خوف و رجایی برابر و معتدل داشته باشد و در دل مومن خوف و رجاء هر دو باید به کمال برسند.

این مقاله شرح و تفسیری است بر کلام امام سجاد علیه السلام، که به بحث از توسل و تقرب به خدای سبحان می پردازد. انسان از آن جهت که دارای فقر ذاتی است، هیچ چیز از آن خود برای عرضه و تقرب به خدای سبحان ندارد. ایمان هم چیزی است که خدای سبحان به او بخشیده است. انسان به دلیل این فقر ذاتی، نمی تواند وسیله ای به سوی خدا عرضه کند و به آن وسیله تقرب جوید؛ چون واسطه باید عرضه شدنی باد و خدای سبحان غنی مطلق است.امام سجاد علیه السلام می فرمایند: «ما دو وسیله برای توسل و تقرب به خدای سبحان داریم: عواطف و رحمت و شجاعت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله» تنها ابزار نیل به قرب الهی، شفاعت معصومان علیهم السلام است.

الحمد لله رب العالمین و صلی الله علیه و اله الطاهرین. شناخت خداوند متعال با ارزش ترین آگاهی هاست، زیرا ارزش هر معرفت به مقدار ارزش موضوع آن است، و حضرت احدیت که جامع همه ی صفات جمال و جلال می باشد، با ارزش ترین موضوعات است. بنابراین معرفت او گران بهاترین آگاهی هاست. بنابراین اینجانب در این رساله که با عنوان خداگرایی و خداشناسی در آئینه نهج البلاغه است بر آن شده ام که به موضوع شناخت خداوند از دیدگاه و منظر خانه زاد خدا بپردازدم، و برای این منظور به کتب معتبر و شرح ها و ترجمه های نهج البلاغه و تفاسیر قرآن کریم رجوع کردم. در این رساله به اثبات وجود خدا، آفرینش حکیمانه ی خداوند، ذکر نعمت های بی شمار خدا، سجده ی عمومی موجودات و صفات خداوند مانند: علم، قدرت، اراده، رحمت و ... پرداخته شده است و خواننده با این مطالب آشنا می شود. هدف این نوشته نزدیک کردن خوانندگان با معارف نهج البلاغه، شناساندن صفات خدا و ایجاد انگیزه ی خداگرایی و خداشناسی در افراد می باشد. هر چه در توصیف خداوند بگوییم، به اندازه ی نمی است از یمی و نمی توان او را توصیف کرد و شناخت. اما با مختصری که راجع به شناخت خداوند گفته شد، می توان فهمید که خالق ما چه وجودی عظیم و نامتناهی دارد و احساس ما در مقابل وجود غیر قابل توصیفی مانند پروردگار عالمیان چیزی جز عجز و ناتوانی نیست، در عین حال مفتخر به بندگی این وجود ذیجود بی پایان هستیم، اگر چه به کنه عظمت خداوندی و صفات و اسماء او پی نبردیم و نخواهیم برد، اما لااقل این را درک می کنیم که تنها و تنها چنین خدایی شایسته ی پرستش همه ی ذرات و موجودات عالم هستی است. آن چه که از مطالعه ی این رساله عاید خواننده ی محترم می گردد، علاوه بر همه ی این ها، این است که صفات خداوندی مانند: قدرت او، علم او، رحمت بی انتها و حکمت بالغه اش و ... او را از تمامی خدایان متصور در ذهن کوتاه و کوچک بشر ممتاز می کند، نه تنها مجموع ای صفات، بلکه فقط مطالعه و شناختی یکی از آن ها کافی است تا فرد را به این معرفت برساند که لااله الا الله.

رساله ی حاضر، در باب تصویر خدا در قرآن و تورات است. که طی چهار بخش با عناوین: مدلهای خداباوری, تصویر خدا در قرآن, تصویر خدا در تورات, مقایسه ای میان تصویر خدا در قرآن وتورات می باشد.ازآغاز وجود بشر تا به حال انسان همواره در وجود خداوند واوصاف او به تف ّ کر می پرداخته است.وهمین امر موجب شده که, نگرش و تصویر های زیادی در ذهن بشر به وجود بیاید. در میان اکثر اقوام, اسطوره های مختلفی درباره ی خدایان رواج داشته است و این اسطوره ها در قالب اشیاء بوجود آمده.مثلاً: انسان های اولیه به موجودی بنام "مانا" اعتقاد داشته اند وآن را می پرستیدند که این خود از سنخ طبیعت بوده است.یا مدل های زیادی از خداوند بوجود آمده است. مثلاً:خدای صنعتگر, خدای مادر , خدای انسان گونه.اما از نظر قرآن کریم, رحمت خداوند برغضبش سبقت می گیرد و جنبهی رحمانیت غالب است. حّتی آن جایی که خداوند از عذاب سخن به میان می آورد بلافاصله در مورد رحمانیت و بخشندگی سخن می گوید وبندگان را به سمت خود فرا می خواند. در قرآن تصویر خدای رحمان و رحیم تصویر اصلی است. مثلاً: خداوند می فرماید:رحمت من به وسعت عالم است , یا رحمتم بر غضبم سبقت می گیرد.در تورات کنونی خصوصاً در بخش هایی که در متن آن تحریف و تغییر وارد شده ، عموماً از خداوند با اوصاف انسانی یاد شده و یا متن گفتار او در حد سخنان افراد بشر تنزّل داده شده است. مثلاً: برای خداوند اعضاء انسانی، مانند دست، پا و تکّلم و... قائلشده اند. اما در قسمت های دیگری که در آن تحریف وارد نشده است، خداوند با صفات و گفتار حقیقی که به ذات باری تعالی مرتبط است توصیف گردیده است. مثلاً: وحدانیت خداوند، قدرت مطلق او، علم نامتناهی و... که خدا به آن خوانده شده است.