جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در دهه های اخیر، رویکرد کیفی به قلمرو پژوهش های علوم انسانی و علوم تربیتی وارد و به آن توجه شده است. از مسائل اصلی این نوع پژوهش، معیار یا معیارهایی است که نتایج این پژوهش ها را قابل اعتماد می سازد. یکی از معیارهای مطرح در این میان، روایی تحقیقات کیفی است که موضوعی حیاتی و چالش برانگیز است. در این مقاله، محققان با بهره گیری از شیوه توصیفی و تحلیلی و با بررسی ادبیات مربوط به تحقیقات کیفی، سه رویکرد عمده به مفهوم روایی را مطرح و روش های دستیابی به روایی در این سه رویکرد را بررسی کرده اند. این سه رویکرد عبارت است از: رویکرد سنتی، کل نگر و رویکرد هدف - روایی که به زعم نویسندگان، رویکرد کل نگر بر دو رویکرد دیگر برتری داشته، می تواند مساله روایی در پژوهش های کیفی را حل کند.

درک جامع سازمان ها و انجام مطالعات و تحلیل های سازمانی یکپارچه، در گرو توجه به بافت فرهنگی و اجتماعی آنها است. در این راستا، تحلیل گفتمان به عنوان یکی از استراتژی های پژوهشی کیفی، با مدنظر قراردادن زمینه و بافت موقعیتی سازمان ها و توجه به این نکته که «ذهنیت ها» و «تجربه ها» بوسیله زبان خلق می شوند، به پژوهشگران کمک می کند تا به این مهم دست یابند. بر این اساس، هدف این مقاله تبیین مبانی نظری گفتمان و تحلیل گفتمان، تعیین جایگاه این طرح پژوهشی در میان پارادایم های تحقیق و تشریح شیوه انجام آن است.

جنبه های هستی شناسانه، معرفت شناسانه، روش شناسانه و روشی چهار جنبه از پژوهش و فهم هستند که از اهمیت خاصی برخوردارند و همگی به هم وابسته اند. در ادبیات پژوهش جداسازی هستی شناسی و معرفت شناسی، از لحاظ مفهومی، با مساله خاصی روبه رو است. اصطلاح روش شناسی نیز با بی دقتی مورد استفاده قرار می گیرد و پژوهشگران روش های پژوهش را به کار می گیرند بی آنکه اطلاعی از مفروضات هستی شناختی و معرفت شناختی مورد قبول خود داشته باشند. همه این مسائل بر نیاز به شفاف سازی روش ها، روش شناسی ها، معرفت شناسی ها و هستی شناسی ها تاکید می کند. این پژوهش مبتنی بر رویکردی نظری است. در جریان گردآوری داده ها این چهار جنبه مفهوم سازی و ترکیب شده است. با مراجعه به ادبیات وسیع در این حوزه سعی شده اهمیت و ارتباط این جنبه ها با یکدیگر در پژوهش های کیفی مشخص گردد. یافته ها نشان می دهد که روش شناسی و روش به هیچ وجه جدا از موقعیت های هستی شناختی و معرفت شناختی انتخاب نمی شوند. موقعیت های متفاوت هستی شناسی و معرفت شناسی، روش شناسی و روش های متفاوتی را تولید می کند که نهایتا منجر به دانش درباره جهان اجتماعی می گردد.

زنان نیمی از جمعیت را تشکیل می دهند. بنابراین سلامت آنان زیربنای سلامت جامعه و خانواده است. هدف این پژوهش کیفی، تبیین دیدگاه های زنان در زمینه مفهوم سلامت است. 22 خانم 20 تا 50 ساله در تهران، طی نمونه گیری مبتنی بر هدف انتخاب و تا اشباع داده ها مورد مصاحبه های عمیق نیمه ساختار تعاملی قرار گرفتند. مصاحبه ها ضبط، دست نویس و با روش سه مرحله ای مقایسه مداوم تحلیل شدند.این عوامل که به منزله طبقه های استخراج شده هستند عبارتند از: شیرینی و دشواری نقش مادری، عوامل فرهنگی ـ اجتماعی موثر بر سلامت و خانواده سالم زیربنای سلامت زنان.سلامت زنان محور سلامت خانواده است که تحت تاثیر شرایط مناسب خانواده، روابط زناشویی خوب و برخورداری از حمایت های اجتماعی است. از این رو، نیازهای زنـان که زیـربنـای خـانواده هـا هستند می بایست در تصمیم گیری و برنامه ریزی ها مبتنی بر شواهد واقعی باشند.

پژوهش حاضر با هدف آسیب شناسی پدیده انتقال آموزش در آموزش های ضمن خدمت سازمان آموزش و پرورش آغاز شد که بدین منظور ابتدا به شناسایی دوره های آموزشی ضمنخدمت دچار شکست انتقال آموزش پرداخته شد در مرحله دوم به بررسی علل و پیامد های این امر، و در مرحله سوم به طراحی مدل توجیهی این فرایند اقدام گردید. در مرحله پایانی نیز به منظور اعتباربخشی نظریه پایانی از معیارهای تناسب (بازنگری توسط شرکت کنندگان)، جامعیت (بازنگری توسط شرکت کنندگان)، قابلیت فهم (طراحی مدل و بازبینی توسط متخصصان و شرکت کنندگان)، شفافیت (توضیح روندکار) استفاده شد. رویکرد پژوهش حاضر از نوع کیفی و روش نظریه مبنایی بود که محیط پژوهش (جامعه) شامل تمامی معلمان با سابقه در زمینه حضور در دوره های آموزشی ضمنخدمت بود. اطلاع رسان ها (نمونه) نیز شامل 23 نفر از معلمان استان خراسان رضوی بودکه بر اساس روش نمونه گیری هدفمند و قاعده اشباع نظری انتخاب شدند. ابزار پژوهش، مصاحبه های عمیق نیمه ساختارمند و روش تجزیه و تحلیل داده ها، روش پیشنهادی استراس و کوربین بود. نتایج حاوی دو پدیده محوری "انتقال آموزش" و "یادگیری" بود که متاثر از عوامل زمینه ای موثر یادگیری (یادگیرنده، آموزش دهنده، محتوا، امکانات و تجهیزات آموزشی، زمان و مکان آموزش، ارزشیابی و بازخورد) بودند. این دو پدیده شامل پیامدهای نیز بودند که به دو دسته پیامد برای معلمان (دید منفی و بی انگیزگی نسبت به سایر ضمن خدمت ها، اتلاف وقت، کاهش سطح و کیفیت تدریس) و پیامد برای دانش آموزان (بی نظمی و شلوغی در کلاس، بهره مندی از روش های کلیشه ای و تکراری، عدم بهره مندی از مطالب روز، دل مردگی و روزمرگی) تقسیم شدند.