جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از مباحث مهم در اندیشه مسلمین به ویژه شیعه نظریه نظام سیاسی مطلوب اسلام در عصر حاضر است.پس از پیروزی انقلاب عناوینی چون جمهوری اسلامی، حکومت الهی- مردمی، دموکراسی دینی و اخیرا تعبیر مردم سالاری دینی مورد عنایت نظریه پردازان و مسوولان اسلامی قرار گرفته است.در این مقاله در طرح چند بحث مقدماتی، اولا مفهومی روشن از مردم سالاری دینی ارایه گردیده و سپس به دیدگاههای اندیشوران معاصر شیعه در این زمینه اشاره شده است. رای ده نفر از افرادی که به جهت مکانت علمی یا موقعیت سیاسی قابل توجه است در این بخش بررسی می شود. به طور کلی آیات شورا، آیات مربوط به خلافت انسان در زمین، آیه وفای به عهد، آیات دال بر توجه به خطابات تکالیف عمومی به مردم به عنوان چهار دلیل قرآنی بحث مورد توجه قرار گرفته است.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

یکی از موضوعات بسیار مهم مطرح در فلسفۀ علم و فلسفۀ دین، نسبت میان علم و دین است. این نسبت در دو حوزه مورد توجه قرارمی گیرد: نیاز انسان به هر دو و تقابل میان گزاره های آن دو در توصیف قوانین طبیعت. این مسئله از حوزۀ بررسی عمیق استاد مطهری بیرون نبوده است؛ چنان که می توان اشتغال بدان را در آثار ایشان ردیابی کرد و این کاری است که در کتاب رویکرد استاد مطهری به علم و دین انجام شده است. نویسنده در این اثر کوشیده است با استفاده از آثار استاد، دیدگاه ایشان را در باب نسبت میان علم و دین بیان کند. این مسئله در اندیشۀ استاد به دو صورت بحث شده است: یکی نسبت علم و ایمان و تأکید بر نیاز انسان به هر دو و دیگری مسئلۀ نزاع علم و دین. از نظر استاد، دین ثابت و قطعی، و علم متغیّر و نسبی است. در این مقاله، هدف نقد و بررسی این کتاب و طرح برخی نکات پیشنهادی برای اصلاح آن است.

در کنار تاکیدات فراوانی که قرآن کریم بر کتابت دین کرده است فقهای امامیه آیه 282 سوره بقره و روایات گوناگونی را دلیلی بر اعتبار و حجیت کتابت دین دانسته و برای کتابت دین به عنوان یک سند حجیت قائل اند. از سوی دیگر، برخی اندیشمندان اسلامی، با نگاهی مخالف، دلالت این ادله، به ویژه روایاتی را که در این زمینه وارد شده است، برای اثبات حجیت کتابت دین ناکافی می دانند.در این مقاله ضمن بررسی روایی این موضوع و طرح اشکالات و مناقشات موجود و نقد و بررسی آن ها و رد استنباطاتی که مخالفین از روایات مبنی بر عدم اعتبار کتابت دین داشته اند به این نتیجه رسیده ایم که آیه مذکور و روایات موجود در این خصوص، بر اعتبار سند کتبی به عنوان یکی از ادله اثبات موضوع دلالت تام دارند و تمامی مناقشات و اشکالات در این زمینه مردود و قابل پاسخ هستند.

بدون تردید واژه جهانی شدن از رایج ترین اصطلاحات قرن ما است. جهانی شدن به عنوان یک فرامفهوم، بسیاری از مفاهیم دیگر را به بازخوانی فراخوانده و در راستای بازساری آنها برآمده است. در عرصه دین نیز جهانی شدن سوالات متعدد جدیدی را ایجاد کرده و رویکردهای متفاوتی را برانگیخته است. هم زمان با جهانی شدن و توسعه ارتباطات بین فرهنگی و میان دینی، ما شاهد رشد حرکت های ناسیونالیستی ـ قومی و مذهبی همگام با افزایش نزاع های خشونت بار و جنگ های شهری هستیم. این تحولات جدید سیاسی و اجتماعی، تحولات دیگری را در عرصه بین الملل ایجاد کرده است و در نتیجه سوال اساسی این است که آیا جهانی شدن و بازگشت مجدد دین به عرصه های سیاسی و اجتماعی و بین المللی، چالش های جدیدی را ایجاد کرده است؟ این چالش ها کدامند؟ آیا چالش جدیدی بین جهانی شدن و دین همانند چالش دین و مدرنیته در قرن ١٨ و ١9 ایجاد خواهد شد. فرض اساسی ما در این تحقیق این است که جهانی شدن ضمن اینکه موجب توسعه ارتباطات میان فرهنگی و میان دینی خواهد شد چالش های جدیدی را نیز در درون کشورها و بین کشورها ایجاد خواهد کرد.

از مدرنیته در تلقی عام و کلاسیک، به عنوان مهم  ترین عامل عرفی شدن یاد شده است و انتظار می رفت با بسط آن، دین از صفحه ذهن و زندگی انسان مدرن بیرون رود. وجود شواهدی از حضور پر نشاط دین در دنیای مدرن، این نظریه و پیش بینی های آن را به زیر سوال برده و امیدواری هایی برای به هم آوری دین و مدرنیته در برخی از نواندیشان دینی پدید آورده است. این مقال با تاکید بر تمایز میان «نوشدن»، «مدرن شدن» و «مدرنیته» و ملاحظه تفاوت های آموزه ای اسلام و مسیحیت، این امیدواری را به چالش کشیده است: در گام نخست با آشکارسازی نسبت نقیض میان دین و عرفی شدن و اثر غیر قابلِ انکار مدرنیته بر وقوع این فرایند و در گام دوم با ابرام بر عدم صدق مهم ترین مصادیق همزیستی میان دین و مدرنیته.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (pdf) مراجعه فرمایید.

موضوع سنجش دینداری همواره یکی از دغدغه های اساسی پژوهشگران حوزه دین بوده و بر همین اساس پژوهشگران فراوانی تلاش و اهتمام خود را صرف ساختن سنجه های مناسب دینداری کرده اند. هر چند که برخی از سنجه های ساخته شده بیشتر از بقیه مورد استفاده قرار گرفته اند، با وجود این، هنوز اجماعی درباره مناسبت سنجه ها به وجود نیامده است. پرسشی که نقطه عزیمت این پژوهش قرار گرفته است، این بوده که آیا سنجه های متفاوت دینداری میزان دینداری با سایر متغیرها استفاده از سنجه های متفاوت منجر به نتایج متفاوتی می شود؟ برای بررسی این موضوع، سه سنجه مشهور دینداری که در پژوهش های ایرانی مورد استفاده قرار گرفته و یا با این منظور ساخته شده اند (سنجه گلاک و استارک، سنجه شجاعی زند و سنجه خدایاری فرد) در یک جمعیت واحد مورد آزمون قرار گرفتند. این کار به روش پیمایش و با نمونه ای 352 نفره از دانشجویان خوابگاهی دانشگاه سمنان در سال تحصیلی 86-85 انجام شد. یافته های تحقیق نشان داد که اولا، هر سه سنجه از اعتبار و پایایی بالایی برخوردارند. ثانیا، از نظر تعیین سطح دینداری، سنج خدایاری فرد سطح دینداری را بالاتر از دو سنجه دیگر نشان می دهد. با این حال، این تفاوت چندان قابل ملاحظه نیست و میزان دینداری نمونه بر حسب هر سه سنجه دینداری در سطح بالایی قرار دارد. ثالثا، از نظر رابطه دینداری با سایر متغیرها، رابطه های به دست آمده برای هر سه سنجه تقریبا یکسان بود. دلالت های این یافته ها برای پژوهش های آتی به تفصیل مورد بحث قرار گرفته است.

هدف این پژوهش، بررسی رابطه احساس قدردانی نسبت به خدا با کارکردهای مثبت روانی و عامل های شخصیت بود. 226 دانشجوی ایرانی و 220 دانشجوی لهستانی به «پرسش نامه قدردانی نسبت به خدا»، «پرسش نامه شخصیت هگزاکو-60»، «مقیاس شادی فاعلی»، «مقیاس رضایت از زندگی»، و «مقیاس حرمت خود روزنبرگ» پاسخ دادند. یافته ها نشان داد که در هر دو بافت، احساس قدردانی نسبت به خدا با نمره های بالا در شادی، رضایت از زندگی، حرمت خود، صداقت- فروتنی، و برون گرائی رابطه مثبت داشت. احساس قدردانی نسبت به خدا، پس از کنترل شخصیت نیز توانست مقادیر معناداری از تغییرات در کارکردهای مثبت روانی را پیش بینی کند. همچنین یافته های این پژوهش نشان داد که نقش مثبت قدردانی مستقل از شخصیت است و دارای عمومیت میان- فرهنگی می باشد.