جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

چکیدهتاریخ ایران در سراسر دوران اسلامی تا قبل از روی کارآمدن سلسله‌ی پادشاهی صفوی و برای برهه‌ای کوتاه در زمان آل بویه، هیچ گاه شاهد حاکمیت دولتی شیعی مذهب نبوده است. در حقیقت می‌توان گفت پس از نه قرن از زمان ورود اسلام به ایران و با روی کار آمدن صفویان می‌توانیم شاهد احیای هویت ملی و ارزش‌های باستانیو همچنین حاکمیت مذهب تشیع و پیوند با تصوف و سیاست در ایران باشیم. در این پژوهش تأثیر تشیع بر گونه‌های مختلف هنر بررسی خواهد شد. به منظورجمع‌آوری اطلاعات، از روش توصیفی-تحلیلیاستفاده شده و ضمن مطالعه تحقیقات گذشته و بررسی آثار هنری عصر صفویه از جمله مجموعه فرهنگی شیخ صفی الدین اردبیلی و سلطان علی در اردهال میزان و چگونگی تاثیر اندیشه‌ی تشیع در این آثار را مورد مطالعه و شناسایی قرار داده و بدین ترتیب تاثیرات متقابل هنر و اندیشه شیعی را در عصر صفویه بررسی نموده است

گستره و قلمرو مجبور بودن یا مختار بودن آدمیان در برابر اراده، قدرت و خواست خالق هستی و مدبر آن، از مناقشه آمیزترین و دیرپای ترین موارد اختلاف در بین پیروان ادیان بزرگ بوده است. در عالم اسلام فرقه های معتزله، زیدیه، اسماعیلیه، امامیه، ماتریدیه، اشاعره و جبریه خالص به ترتیب از بیشترین تا کمترین حوزه اختیار را برای انسان ها قایل بوده اند.این مقاله با بررسی اشعار حکیم سنایی غزنوی (پیشرو شعر عرفانی فارسی) در پی اثبات این مدعاست که برخلاف باور بسیاری از محققان، موضع سنایی در این مبحث و بسیاری از مباحث مرتبط با آن، همسوی با ماتریدیه و تا حدودی شیعه امامیه است و با اشاعره و معتزله فاصله بسیار دارد.

قول، فعل و تقریرات حضرت زهرا (س) به عنوان شخصیت بانوی نمونه اسلام، ملاک عمل و نظر محسوب شده و حجیت دینی دارد. از جمله این اقوال، سخنان استوار و قدسی آن حضرت در دفاع از دین خدا و وصی بلافصل حضرت پیامبر (ص) است که به عنوان نخستین باورهای شیعی مورد تایید اهل بیت پیامبر (ص) واقع شده و توسط آنان تکمیل و به عنوان بخشی از عقاید شیعه در آمده است. در واقع مساله جانشینی پیامبر (ص)، ادله اثبات امامت امیرالمومنان (ع) و امامت امامان شیعه، ویژگی های امام، فلسفه امامت و امامت امام دوازدهم از رئوس سخنان گهربار و راهگشای آن حضرت (س) به شمار می رود. این سخنان و تعالیم ارزشمند منظومه ای سیاسی و اعتقادی را ترسیم می نماید که می تواند بیانگر بسیاری از باورها و خطوط فکری کلی شیعه بوده و ملاک نظر و عمل متبعان قرار گیرد.

باور به ظهور امام مهدی (ع) هر چند یک اعتقاد اسلامی است، ولی در مذهب تشیع از جایگاه خاصی برخوردار است و می توان گفت دلیل اصلی آن هم این است که ولادت و حیات آن حضرت را قبول دارند. برخی از نویسندگان اهل سنت، بدون توجه به مبانی و دلایلی که شیعه برای خود دارد، سخت این باور را مورد هجوم قرار داده اند؛ از جمله این افراد احمد ابن تیمیه می باشد. وی در کتاب «منهاج السنه النبویه» ایراداتی بر اعتقاد شیعه گرفته است؛ از جمله اینکه امام عسکری (ع) هیچ فرزندی نداشته است و دیگر اینکه بر فرض که پسری داشته وی هنگام درگذشت پدر، به سن رشد نرسیده تا بتواند امامت جامعه را بر عهده گیرد و سوم اینکه اگر حتی در آن سن به امامت هم رسیده باشد، چگونه ممکن است از عمری این اندازه طولانی برخوردار باشد؟ این مقاله ضمن طرح دقیق اشکالات ابن تیمیه درصدد پاسخگویی به این اشکالات برآمده است؛ با این توضیح که در این پاسخ ها، از منابع اهل سنت استفاده شده است.

این مقاله سعی دارد نزدیکی وهمسویی تفاسیر امامیه و معتزله، تعامل وتضارب سازنده افکار و بهره گیری اندیشمندان شیعی از آراء تفسیری معتزلی را نشان دهد. بدین جهت مهمترین و ارزشمندترین آثار تفسیری شیعه یعنی امالی شریف مرتضی، تبیان شیخ طوسی و جوامع الجامع طبرسی مورد بررسی قرارگرفته و اقتباس و استفاده آنان از تفاسیر بزرگان معتزله چون رمانی ، بلخی ، جبایی و زمخشری در کنار نقد سازنده این تفاسیر بیان شده و ستایش بزرگان هر یک از فریقین ازدیگری بویژه ستایش امامیه از آراء تفسیری معتزله آمده است تا روابط سازنده و سالم پیشینیان روشن تر شود و به نزدیکی مذاهب اسلامی به یکدیگر و به وحدت مسلمانان کمک گردد.

نگارنده در این نوشتار به بررسی شکل‌گیری مذهب تشیع و گسترش آن در مصر به عنوان یکی از سرزمین‌هایی که به دور از منازعات و رقابتهای سیاسی امویان و عباسیان بوده، می‌پردازد. نکته‌های اصلی مطرح شده در این نوشتار عبارت است از: جایگاه و موقعیت مصر در دوره خلفای راشدین، توجه خاص علی (ع) به مصر، عامل اصلی شکل‌گیری تشیع در آن جا، تشکیل خلافت عباسی و واکنش شیعیان مصر، پی‌آمد قیام نفس زکیه و ولایتعهدی علی بن موسی الرضا (ع)، تبلیغات شیعیان امامی و زیدی، برخورد خلیفگان عباسی با شیعیان، اخراج علویان و قیامهای علوی مصر در سده سوم هجری. در پایان به گونه اجمالی برخی از علل گسترش تشیع در مصر بررسی شده است. این عوامل عبارتند از: مهاجرت شیعیان، دوستی اهل بیت (ع)، قیامهای علوی و تقیه.

با طرح نظریه «پایان تاریخ» فرانسیس فوکویاما، متفکر ژاپنی الاصل آمریکایی، بار دیگر مباحث مربوط به فلسفه سیاسی تاریخ زنده شد؛ وی مدعی گردید لیبرال دموکراسی مکتب و نظام سیاسی پایان تاریخ است. فوکویاما، بر بنیاد نظریه هگل و با توجه به تفسیر الکساندر کوژو، لیبرال دموکراسی را نقطه پایان تکامل ایدئولوژیک بشر، آخرین شکل حکومت بشری و پایان تاریخ معرفی کرد.از سوی دیگر، شیعه اثنی عشری نیز نظریه خاص خود را درباره «آخرالزمان» دارد و، بر خلاف نظر فوکویاما، «اسلام ناب محمدی» و «دولت حضرت مهدی (عج)» را ایدئولوژی و حکومت پایان تاریخ معرفی می کند.حال- با توجه به این دو نظریه و جنگ نرمی که پس از فروپاشی مارکسیسم شوروی، در جهان، بین اسلام ولیبرالیسم، برای فتح آینده، در جریان است- پرسش این است که کدام یک از دو نظریه آخرالزمان شیعه و پایان تاریخ لیبرالیسم برتر است.روش تحقیق در این مقاله «مطالعه تطبیقی» است؛ مطالعات تطبیقی عموما سه فرایند توصیف، مقایسه و نتیجه گیری را در بر دارند. فرضیه نویسنده، در این پژوهش، «برتری نظریه آخرالزمان شیعه» و مردود بودن فرضیه رقیب است، که لیبرال دموکراسی را نظریه برتر می داند.

امام علی ابن موسی الرضا علیه السلام در مکتب و اعتقادات شیعه هشتمین جانشین پیامبر (ص) می باشد. مکتب شیعه معتقد است که امام دارای ویژگی های ممتاز و خاصی است که مردم با علم محدود خود نمی توانند او را شناسایی و انتخاب کنند. از جمله این ویژگی ها مصونیت کامل از هر نوع خطا و اشتباه در درک حقایق، گفتار و عمل به احکام الهی می باشد. به همین دلیل چون مردم دارای بینش کافی برای انتخاب امام نیستند و بدلیل برهان لطف الهی که ضرورت وجود پیامبر را برای راهنمایی و سعادت انسان لازم می داند، در ادامه انتصاب پیامبر، انتخاب امام نیز از سوی خداوند ضروری می باشد. در مکتب تشیع هدایت سیاسی جامعه زیر مجموعه و جزئی از ماموریت اصلی امام یعنی هدایت بشریت به سوی رستگاری، کمال و تقوی می باشد. به این دلیل در این نگارش پژوهش نشان داده شده استکه کلیه برخوردها و منازعات سیاسی خلفای هم عصر امام رضا (ع) و قیامها و جنبش هایی که علیه حکومت سیاسی صورت گرفته است و مواضع امام در مقابل آنها با میزان ارتباط میان آنها و توجه به اصل اعتقاد به امامت، ارزیابی و ارزشگذاری شده است. در این پژوهش تلاش می گرددکه به این پرسش پاسخ داده شود که امامت در اندیشه سیاسی امام رضا(ع) از چه جایگاهی برخوردار است. بهبیان دیگر ایشان در رابطه با تبیین امامت به عنوان دال مرکزی گفتمان اندیشه سیاسی خود چه اقداماتی نموده است. پژوهش حاضر بر این فرض استوار است که امام(ع) با بیان حدیث سلسله الذهب در آن زمان برای مردمان آن دوره و آیندگان خط واضح و روشنی را ترسیم کرد و اندیشه سیاسی ناب شیعه را برای مسلمانان تبیین نمود.

سوره توبه نهمین سوره قرآن کریم است که بنابر نقل مشهور، در سال نهم هجری بر پیامبر (ص) نازل گشته و دارای 129 آیه می‌باشد. آیات این سوره را می توان به بخش‌هایی تقسیم‌بندی کرد. از جمله: آیات بیزاری جستن از مشرکان، آیات مربوط به ایمان حقیقی و انحصارش به ولایت خدا و رسولش، اشاره به داستان جنگ حنین، آیات مربوط به منافقین و ...... فریقین برای آیات این سوره اسباب النزول‌های مختلفی را ذکر کرده‌اند. با عنایت به اهمیت روایات اسباب النزول در آرای تفسیری، این پرسش مطرح می‌شود که پیرامون سوره توبه چه اسباب النزول‌های در کتاب‌های تفسیری و روایی مطرح شده است؟ این پایان نامه در صدد است با اتّخاذ روش توصیفی- تحلیلی، پس از معرفی تفصیلی سوره توبه، دیدگاه مفسران شیعه و اهل سنت را راجع‌به اسباب النزول آیات مختلف این سوره مورد بررسی و تحلیل قرار دهد و دیدگاه صحیح را مشخص نماید. در ضمن میزان تأثیر روایات اسباب النزول بر آرای تفسیری که از سوی مفسران فریقین صادر می شود، نیز مورد بررسی قرار می گیرد. دستاوردهای حاصله از پژوهش حاکی از این مطلب است که با توجبه به حجم انبوه روایات اسباب النزول سوره توبه، از نظر شیعه تنها روایاتی مورد پذیرش اند که از معصومین (ع) با اسناد صحیح نقل شده باشند و اهل سنت نیز تنها روایاتی را می پذیرند که مطابق با سیره رسول خدا (ص) و کلام صحابه باشد. روایات اسباب النزول آیات مختلف این سوره، تأثیر بسیاری بر رأی نهایی مفسران نهاده است تا حدی که در برخی موارد، روایات اسباب النزول، جزو ابزار مفسر جهت صدور آرای تفسیری است و بدون روایات اسباب النزول، نظر قطعی در تفسیر آیهمشکل است.کلیدواژه‌ها: قرآن کریم، سوره توبه، اسباب النزول، شیعه، اهل سنت، تفسیر.