جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

اين رساله جامعي است وجيز در تحقيق مسئله جبر و اختيار كه اختلافي بين عدليه و اشاعره است - رساله بدين نمط ترسيم شده كه پس از تحرير محل نزاع 17 برهان عقلي و 18 دليل از آيات بر اثبات مذهب عدليه نگاشته سپس ادله جبريون را ذكر و رد نموده - يكي از علماء اهل سنت هند رساله اي بر رد اين رساله نبشته و قاضي نورالله شوشتري كتاب النور الانور في مسئلة القضاء و القدر را در دفع اشكالات و رد آن و تاييد اين رساله نگاشته است. (مهدي ولايي) آن را بخواهش سلطان خدابنده نگاشته است. رساله جامعي است درخصوص مسئله جبر و اختيار که مورد اختلاف عدليه و اشاعره مي باشد و حضرت علامه 17 دليل عقلي و 18 برهان نقلي ازآيات قرآن کريم بر اثبات نظريه شيعه اماميه در اين باب آورده و پس از آن به ذکر ادله جبريون پرداخته و يک يک آنها را رد نموده است. اين كتاب چاپ شده است. (فاضل) نام كتاب «استقصاء البحث و النظر» نيز آمده است. وي آن را براي اولجايتو خدابنده مغولي (جلوس 703مرگ716) به هنگامي نگاشت كه مغولان تشيع را بر تسنن ترجيح دادند. ليكن سابقه ذهني جبرگرائي تسنن در ايشان مانع آن مي شد. پس علامه اين كتاب را در حل اين معضل الجايتو ساخت. و چون يك هندي سني بر اين كتاب جوابي نگاشت قاضي نور الله شوشتري (956-1019) پاسخي در رد آن هندي نگاشت و آن را «النور الأنوار و النور الأزهر» ناميد. يكسال پس از تأليف اين كتاب قاضي را زير شلاق خاردار كشتند (ذريعه ج2ص31ش122 و ج24ش1952) اين كتاب در نجف 1354همراه با «انقاذ البشر من الجبر و القدر» چاپ شده است (ذريعه ج2ش1612) (علينقي منزوي) از علامه حلي است كه بنام سلطان محمد خدابنده نوشته و در آن از قضا و قدر بروش شيعي گفتگو نموده و اشعريان و معتزليان را رد كرده است (ذريعه 2/32). نام اين رساله در ديباچه چنين آمده و در خلاصه (ص25) از آن به «استقصا النظر في القضاء القدر» ياد شده است اين رساله با انقاذ البشر من الجبر و القدر سيد مرتضي در نجف بسال 1354 بچاپ رسيد. (دانش پژوه) رساله اي استدلالي است در نفي جبر و تفويض. مؤلف در اين رساله استدلالات عقلي و نقلي اين مسئله را به درخواست سلطان محمد الجايتو خدابنده طرح کرده است. قد ألفه للشاه خدابنده لما سأله بيان الأدلة الدالة علي أن للعبد اختياراً في أفعاله و أنه غير مجبور عليها (خادمي، محمد علي) آغاز كتاب: بسمله. الحمدلله الحكيم الغفار القديم القهار العظيم الستار ... اما بعد فانه لما كان السلطان ... او لجا يتوخدا بنده محمد مالك وجه الارض ... سألني بنظر الادلة الدالة ان للعبد اختيار في افعاله و انه غيره مجبور عليها ... انجام كتاب: و الفرق بين الصورتين ثابت. و لتكن هذا آخر ما نورده في هذا الكتاب و الله الموفق للصواب، و اليه المرجع و المآب. و الحمدلله ... [فهرست مجلسي 12/16و13/149و14/224و41938 و 11/250؛ الذريعة 2/31 و 32؛ فهرست مرعشي 7/362 و 27/216 و 29/458؛ التراث العربي 1/207؛ کتابخانه جامع گوهرشاد 3/1268؛ الهيات مشهد 2/86؛ فهرست آستان قدس 4/15 و 1/206؛ كتابخانه ملي 11/19و 16/185و 13/270 و 18/204؛ ف عربي مشار ص 49؛ عكسي مركز احياء ميراث 5/122 و 1/266؛ مجلس شورا 2/410 و 12/16 و 13/149و 11/250 و 14/225 و 14/237 و 15/306 و 38/419و2/4322و13/4954 و 28/76؛ عكسي مرعشي 2/400؛ ادبيات تهران 1/27؛ دانشكده حقوق تهران 244؛ مكتبه العلامة الحلي، سيد عبدالعزيز طباطبائي ص 49؛ فيلم دانشگاه 1/671 و 1/776؛ دانشگاه تهران 8/714 و 16/137 و 16/498؛ مرعشي 34/692 و7/274؛ مركز مطالعات و تحقيقات اسلامي 2/233؛ اهدائي به آستان قدس ص 280؛ نشريه 5/647؛ نسخه پژوهي 3/74؛ تراثنا س6ش/3 112؛ كشف الحجب 24و44؛ هدية العارفين 1/284؛ مشار عربي 49؛ رايانه آستان قدس] شرح و حواشي: النور الانور و النور الازهر في تنوير خفايا رسالة القضاء و القدر شوشتري، نورالله بن شرف الدين (956-1019) اجالة الفكر في فضاء القضاء و القدر فاضل هندي، محمد بن حسن (1062-1137)

وي اين كتاب را به درخواست برخي از دوستانش در اصول اعتقادات مشتمل بر دوازده باب نگاشت و هر باب مشتمل بر چند «قول». الباب الاول: في العقل الباب الثاني: في المحسوسات و المعلوم الباب الثالث: في إثبات الصانع الباب الرابع: في إثبات الصفات الباب الخامس: في الأسماء الباب السادس: في إثبات الوحي علي الرسول عليه السلام الباب السابع: في معرفة الإيمان الباب الثامن: في شرائط الإيمان الباب التاسع: في الدين و الشرايع الباب العاشر: في التكليف و الطاقة الباب الحادي عشر: في الخلافة و الإمارة الباب الثاني عشر: في السنة و الجماعة و الرد علي البدعظ بعد از عنوان هر باب، نام مؤلف با عبارت «قال المهتدي» ... تكرار مي شود. «طباطبائي بهبهاني» كتاب معروفي است در عرفان نظري و در بيان اصول معرفة و التوحيد در چند باب و هر باب در چند قول، با اين عنوانها: الباب الاول: في العقل و فيه تسعة اقوال؛ الباب الثاني: في المحسوس و المعقول و فيه سبعة اقوال؛ الباب الثالث: في اثبات الصانع و فيه سبعة اقوال؛ الباب الرابع: في اثبات الصفات و فيه احد عشر قولا؛ الباب الخامس: في الاسماء الحسني و فيه ستة اقوال؛ الباب السادس: في اثبات الصانع الوحي علي الرسل و فيه عشرون اقوال؛ الباب السابع: في المعرفة و الايمان و فيه احد عشر قولا؛ الباب الثامن: في شرائط الايمان و فيه تسعة عشر قولا؛ الباب التاسع: في الدين و الشرائع و فيه ثلاثة اقوال؛ الباب العاشر: في التكليف و الطاقة و فيه سبعه اقوال؛ الباب الحاد يعشر: في الخلافة و الامارة و فيه ثمانية اقوال؛ الباب الثاني عشر: في السنة و الجماعة و الرد علي اهل البدعة و فيه ستة عشر قولا؛ (صدرائي خوئي، علي) [مجلس شورا 24/420؛ كشف الظنون 484: 1؛ ذيل بروكلمان 744: 1؛ فهرست برلين 572: 2؛ فهرست مختصر مجلس ص 215؛ رايانه ملي ص 1606]

از هانري مارتين كشيش مسيحي (پدر = پادري) در نقص مباني اسلام. (عبدالحسين حائري) هنري مارتن Henry Martyn انگليسي كشيش كه پاتر (Pater = پدر) يا پادري خوانده مي شد بر كتابي كه فيليپ hilippeP پادري در فرنگ در رد بر اسلام نوشته بود افزوده رساله اي ساخت و در دسترس مسلمانان گذارد. [مجلس شورا 10/2099] شرح و حواشي: رد پادري (-) رد پادري = رد رساله نصراني در رد اعجاز قرآن (-) رد پادري (-) رد پادري (-) رد پادري (-) فهرست ارشاد المضلين همداني (-) سيف الامة و برهان الملة نراقي، احمد بن محمد مهدي (1185-1245) رد پادري نائيني، محمد هادي بن ابو الحسن (-1265) هداية المسترشدين في رد المضلين كاشاني، محمد تقي بن حسين (1236-1321) حجة الاسلام = برهان الملة = رد پادري نوري، علي بن جمشيد (-1246) فرهنگ سيف الامة نراقي، عبدالصاحب محمد بن احمد (1215-1297) اثبات نبوت خاصه = رد نصاري ايجي، علي اكبر بن محمد باقر (-1232) رد پادري = رد عقايد مسيحيان و جواب به اشكالات پادري خطيب، عبدالمؤمن (امام جمعه سنندج) (-13) الرد علي اظهار الحق بهاري همداني، محمد باقر بن محمد جعفر (1277-1333) ارشاد المضلين في نبوة خاتم النبيين = منتخب مفتاح النبوة = مختصر اثبات النبوة كوثر همداني، محمد رضا بن محمد امين (-1247) مفتاح النبوة (خاتمه) كوثر همداني، محمد رضا بن محمد امين (-1247) مفتاح النبوة كوثر همداني، محمد رضا بن محمد امين (-1247) اظهار الحق دهلوي، رحمة الله بن خليل الرحمن (-1306) رد پادري خاتون آبادي اصفهاني، محمد حسين بن عبدالباقي (1162-1233) رد پادري = رد ميزان الحق تبريزي، نجفعلي بن حسنقلي (-13) سيف الاسلام في دفع شبهات ارباب الظلام گواري، محمد باقر بن سلطانعلي (-1325) لسان الحق و ميزان الصدق عليخان تالپر، ميرمحمد حسن (-)

اعتقادي در توحيد (محمد شيرواني) آغاز كتاب: حديقة في التوحيد و تنزيه الله من صفات التحديد ... الخ. انجام كتاب: يا علي من ابغضك فقد ... ابغض الله و من ابغض الله فقد اتعس الله جده و ادخله نارجهنم ... [كتابخانه وزيري 3/951]

رساله مفصلي است که درآن مناظراتي را که علماء با کريم خان درسفر وي درسال1275 به تهران با وي درمجالس متعدد داشته وعقايد وي را نقد نموده اند واواز پاسخ عاجز شده، درآن جمع آوري شده است. افرادي که درمجالس باوي مناظره داشتند عبارتنداز: اعتضاد السلطنة، محمد ولي ميرزا، ملا نظر علي شاگرد آقا علي مدرس درمنزل آقا علي مدرس، بهاء الدوله و ... دراين رساله از جمله رکن رابع بودن کريم خان رد شده است. بعد از پايان رساله جوابيه محمد کريم خان براين رساله درپنج صفحه تحرير شده است ودرآن براي اثبات مدعاي خود مقدمه فصل الخطاب را ذکر نموده است. از ناشناس. مؤلف از خود با عنوان ابن عم صاحب حال، يعني حاج محمد كريم خان كرماني (1225-1228 ق/1810-1871م) ياد مي كند كه مي تواند اعتضاد السلطنه عليقلي ميرزا (1234-1298ق) فرزند فتحعلي شاه باشد كه فتنه باب او چاپ شده است (تهران، 1333ق) ؛ هر چند بارها در آن آمده «از اعتضاد السلطنه شنيدم ... » و يا از وي به گونه سوم شخص نام برده شده است. در ديباچه مي گويد: احوال جناب فضايل مآب حاج محمد كريم خان ابن ظهير الدوله ابراهيم خان قاجار را مي نگارم تا بعضي از عوام كالانعام كه ايشان را ركن رابع مي دانند كه به اصطلاح دعوي او، اين شخص رابع خدا و سول و امام است ... او را مانند ساير خلق تصور كنند. نامبوب. (احمد منزوي) از پسر عموي حاجي محمد كريم خان كرماني (1225-1288) كه از او بنام « ابن عم بزرگوار» ياد مي كند (پايان) در آن بر شمرده شده مجالسي كه در تهران برگزار شده و شاهزادگان و دانشمندان مانند اعتضاد السلطنه و فرهاد ميرزا و نواب ايلخاني كيومرث ميرزا و محمد ولي ميرزا و نظر علي شاگرد شيخ مرتضي و امان الله ميرزا و ميرزا ابو القاسم همداني و لا لاله زار يهودي و شيخ حسين شيرازي و حاجي آقا باباي حكيم باشي و آقا علي مدرس و شاهرخ ميرزا و ديگران در موضوعهاي علمي و ادبي با او گفتگو داشته و او را مجاب ساخته اند. از اين رساله ناتواني علمي او بخوبي پيدا است. اين رساله در 1275 سيزده سال پيش از مرگ كريمخان ساخته و هفت سالي پيش از مرگ او نوشته شده است. (محمد تقي دانش پژوه) آغاز كتاب: بسمله. الحمد الله الذي جلعنا من الذين اتبعوا الحق و نصروه و اجتنبوا الباطل و انكروه ... . . اما بعد من كه مسود اين اوراقم ... . حقيقت احوال جناب حاج محمد كريم خان ابن ظهير الدوله ابراهيم خان قاجار را مي نگارم تابعضي از عوام كالانعام كه ايشان را ركن رابع مي دانند كه باصطلاح و عقيده او اين شخص رابع خدا و رسول و امام است از اين خيال منصرف شده و از اين طريقه منحرف گشته او را مانند ساير خلق تصور كنند و اگر كلمه كفر آميزي از عباراتش برايد و قابل تاويل است تاويل نمايند و الا تكفير كنند و مرا در اين رساله مقصودي نيست كه بگويم فلان كلام را در ارشاد العوام بر خلاف ظاهر شرع گفته يا فلان بيان را در هداية الصبيان مخالف شرع انور رانده. و وجه عدم تعرض دو چيز است اول آنكه رد و قبول آن كلامي مبسوط و كتابي مشروح مي خواهد و ثاني آنمه مرا چندان با علماي ظاهر الفتي نيست و با شيخيه كلفتي [نه] غرض بيان حق است بدون مقصود و منظوري و آنچه در مجلس دار الخلافه سوال و جواب با وي شده يا محرر حضور داشته يا آنكه از ثقات شنيده مي نگارد ... . حال در اين سال كه يكهزار و دويست و هفتاد و پنج هجري است جناب حاجي محمد كريم خان بدار الخلافه باهره آمد و شرف حضور ... . . ناصرالدين شاه قاجار ... . . را ادراك نموده علماي شرع دار الخلافه ... . بجهت فساد عقايد كه از عبارات و تصانيف او كه باعتقاد خود استنباط نموده بودند ملاقات وي را حرام دانسته از ديدن او دوري جستند ولي جمعي از ملك زادگان ... . . با وي ملاقات كرده. انجام كتاب: ولي اين رأي را آن دو بزرگوار نداشتند مدة العمر عمل به رؤيت مي نمودند اين اعتقاد مخصوص اجتهاد ابن عم بزرگوار است والسلام [كتابخانه ملي فارس 2/122؛ دائرة المعارف بزرگ اسلامي 1/10؛ دانشگاه تهران 11/2310؛ فهرستواره منزوي 9/553]

و كان ارسالها بامر الوزير سليمان باشا، تتعلق بالتوحيد، و مضمونها التوحيد انما هو مختص بالربوبية. «جبوري، عبدالله» [الايضاح 1/338؛ بروك /الذيل 2/532؛ الاوقاف العامة بغداد-ف2/539]