جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا
کتابخانه مجازی الفبا،تولید و بازنشر کتب، مقالات، پایان نامه ها و نشریات علمی و تخصصی با موضوع کلام و عقاید اسلامی
کتابخانه مجازی الفبا،تولید و بازنشر کتب، مقالات، پایان نامه ها و نشریات علمی و تخصصی با موضوع کلام و عقاید اسلامی
کانال ارتباطی از طریق پست الکترونیک :
support@alefbalib.com
نام :
*
نام خانوادگی :
*
پست الکترونیک :
*
تلفن :
دورنگار :
آدرس :
بخش :
مدیریت کتابخانه
روابط عمومی
پشتیبانی و فنی
نظرات و پیشنهادات /شکایات
پیغام :
*
حروف تصویر :
ارسال
انصراف
از :
{0}
پست الکترونیک :
{1}
تلفن :
{2}
دورنگار :
{3}
Aaddress :
{4}
متن :
{5}
فارسی |
العربیه |
English
ورود
ثبت نام
در تلگرام به ما بپیوندید
پایگاه جامع و تخصصی کلام و عقاید و اندیشه دینی
جستجو بر اساس ...
همه موارد
عنوان
موضوع
پدید آور
جستجو در متن
: جستجو در الفبا
در گوگل
...جستجوی هوشمند
صفحه اصلی کتابخانه
پورتال جامع الفبا
مرور منابع
مرور الفبایی منابع
مرور کل منابع
مرور نوع منبع
آثار پر استناد
متون مرجع
مرور موضوعی
مرور نمودار درختی موضوعات
فهرست گزیده موضوعات
کلام اسلامی
امامت
توحید
نبوت
اسماء الهی
انسان شناسی
علم کلام
جبر و اختیار
خداشناسی
عدل الهی
فرق کلامی
معاد
علم نفس
وحی
براهین خدا شناسی
حیات اخروی
صفات الهی
معجزات
مسائل جدید کلامی
عقل و دین
زبان دین
عقل و ایمان
برهان تجربه دینی
علم و دین
تعلیم آموزه های دینی
معرفت شناسی
کثرت گرایی دینی
شرور(مسأله شر)
سایر موضوعات
اخلاق اسلامی
اخلاق دینی
تاریخ اسلام
تعلیم و تربیت
تفسیر قرآن
حدیث
دفاعیه، ردیه و پاسخ به شبهات
سیره ائمه اطهار علیهم السلام
شیعه-شناسی
عرفان
فلسفه اسلامی
مرور اشخاص
مرور پدیدآورندگان
مرور اعلام
مرور آثار مرتبط با شخصیت ها
فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی
مرور مجلات
مرور الفبایی مجلات
مرور کل مجلات
مرور وضعیت انتشار
مرور درجه علمی
مرور زبان اصلی
مرور محل نشر
مرور دوره انتشار
گالری
عکس
فیلم
صوت
متن
چندرسانه ای
جستجو
جستجوی هوشمند در الفبا
جستجو در سایر پایگاهها
جستجو در کتابخانه دیجیتالی تبیان
جستجو در کتابخانه دیجیتالی قائمیه
جستجو در کنسرسیوم محتوای ملی
کتابخانه مجازی ادبیات
کتابخانه مجازی حکمت عرفانی
کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران
کتابخانه تخصصی ادبیات
کتابخانه الکترونیکی شیعه
علم نت
کتابخانه شخصی
مدیریت علاقه مندیها
ارسال اثر
دانشنامه
راهنما
راهنما
مرور
>
مرور نوع منبع
>
فراداده های درس گفتار،جزوه وتقریرات
جستجو در
عنوان
پدیدآورنده
توصیفگر
موضوع
ناشر
زبان
نوع منبع
رشته تحصیلی
مقطع تحصیلی رساله تحصیلی
تاریخ
محل
جستجو در متن
همه موارد
برای عبارت
مرتب سازی بر اساس
عنوان
نویسنده
جنس منبع
محل
ناشر
تاریخ تغییر
و به صورت
صعودی
نزولی
وتعداد نمایش
5
10
15
20
30
40
50
فرارداده در صفحه باشد
جستجو
خروجی
چاپ نتایج
Mods
Dublin Core
Marc
MarcIran
Pdf
اکسل
انتخاب همه
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
تعداد رکورد ها : 1717
عنوان :
درسگفتار بازخوانی کتاب نیروی حال اکهارت تُله
مدرس:
ایرج شهبازی
نوع منبع :
درس گفتار،جزوه وتقریرات
منابع دیجیتالی :
خلاصه جلسات
متن
زبان :
فارسی
چکیده :
شش سخنرانی، درباره “خودشناسی و زیستن در زمان حال” در جلسات مربوط به “بازخوانی کتاب نیروی حال”، از اکهارت تُله، ایراد شدهاند به شما تقدیم کردم که به لطف حق، با استقبال خیلی خوب علاقهمندان روبهرو شد. ازآنجاکه اندیشۀ «زیستن در زمان» حال مانند یک شمشیر دولبه است و میتواند آسیبهای زیادی به بار بیاورد، لازم دیدم باز هم یادآوری کنم که همواره باید مراقب باشیم، به نام زندگی در زمان حال، از گذشته و آینده غافل نشویم. به همین سبب یک سخنرانی کوتاه را که در سال ۱۳۹۵ در پژوهشگاه علوم انسانی ارائه کردهام، به شما تقدیم میکنم. هدف این سخنرانی آن است که تبیینی از زندگی در زمان حال به دست بدهد که با درسآموزی از گذشته و برنامهریزی برای آینده تعارضی نداشته باشد. در آغاز بخش پنجم نیروی حال نیز به همین مسأله اشاره کردهام، ولی در اینجا، به تفصیل بیشتری، این موضوع مهم بررسی میشود. پیشاپیش به خاطر برخی مطالب تکراری در این سخنرانی از شما پوزش میطلبم، ولی باور دارم که این سخنرانی میتواند تکمیلکنندۀ مباحث پیشین باشد و به برخی از پرسشها و نقدهای نظریۀ زیستن در زمان حال پاسخ بدهد. از کسانی که این هفت سخنرانی را گوش میکنند، خواهشمندم که کتابهای اکهارت تله را با دقت تمام بارها بخوانید و در آنها تأمل کنید. این سخنرانیها به هیچ وجه شما را از آن کتابهای عمیق و ارزشمند بینیاز نمیکنند. هدف این سخنرانیها ارائۀ چارچوب اصلی اندیشۀ اکهارت تُله است و مطالب مهمی در لابهلای کتابها هست که در این سخنرانیها نیامدهاند. آثاری که پیشنهاد میکنم در کنار این سخنرانیها، از آنها بهره ببرید، عبارتند از: ۱) آدمی دیگر (قدرت حال)، از اکهارت تله، ترجمۀ سیامک عاقلی، نشر نامک. ۲) مُلکی دیگر، ملکوتی دیگر (ترجمۀ کتاب زمین نو)، از اکهارت تله، ترجمۀ سیامک عاقلی، انتشارات نامک. ۳) تمرین نیروی حال، از اکهارت تله، ترجمۀ فرناز فرود، نشر حمیدا. ۴) سکون سخن میگوید، از اکهارت تله، ترجمۀ فرناز فرود، نشر حمیدا. ۵) اینک و اینجا، شامل پانزده گفتگو با اکهارت تله، ترجمۀ وحید مهدیخانی، نشر ترنگ. ۶) سفر به خویشتن، گردآوری و ترجمۀ وحید مهدیخانی، نشر ترنگ. ۶) عمیقترین پذیرش، از جف فوستر، ترجمۀ وحید مهدیخانی، نشر ترنگ. امیدوارم با مطالعۀ دقیق و عمیق این آثار، بتوانید وجود نازنینتان را از دردهای زائد و رنجهای بیهوده رهایی ببخشید و هر لحظۀ زندگی را به جشنی شکوهمند تبدیل کنید. از دوستان عزیزم در موسسه فرهنگی علیمرادیان سپاسگزارم که شرایط لازم برای این کار فرهنگی مهم را فراهم آوردند.
انتخاب :
مشخصات اثر
ثبت نظر
عنوان :
درسگفتارهای حقیقت و روش اثر هانس-گئورگ گادامر
مدرس:
امیر مازیار
نوع منبع :
درس گفتار،جزوه وتقریرات
منابع دیجیتالی :
صوت
زبان :
فارسی
چکیده :
«حقیقت و روش» احتمالا مبناییترین اثر در حوزه هرمنوتیک فلسفی است و گادامر شاخصترین فیلسوف این حوزه. محور بحث گادامر در بخش نخست این کتاب «هنر و حقیقت» است. فشرده فلسفه هنر گادامر در این بخش آمده اما در متن به بسی موضوعات دیگر نیز پرداخته شدهاست که اهمیت معرفتشناختی و تاریخی دارند. گادامر در این متن کل مسئله «روش شناخت» و «مفهوم حقیقت» در تاریخ مدرن را به چالش میکشد. این دوره ده جلسه خواهد بود. در جلسه نخست به اختصار نکاتی کلی درباره ۱.گادامر ۲. هرمنوتیک و هرمنوتیک فلسفی ۳. کتاب حقیقت و روش بیان کردم. درباره کتاب به بحث از الف. عنوان و مدعای کلی کتاب و ب. ساختار کلی کتاب پرداختم و سپس به اختصار ساختار بخش نخست کتاب را که موضوع این دوره است توضیح دادم. جلسه دوم به بحث از ” مساله روش ” اختصاص دارد که گادامر کتاب را با آن میآغازد .در ذیل این عنوان آرای منتقدان علوم انسانی پوزیتیویستی در آلمان و در نیمه دوم قرن نوزدهم میآید و گادامر به آرای هلمهولتز، درویزن و دیلتای اشاره میکند. از نظر گادامر تلاش این منتقدان در جهت جدا ساختن علوم انسانی از علوم طبیعی تحت سیطره الگوی ” روش” و مفهوم ” علم” انجام میگرفت آنگونه که در علوم طبیعی پدیدآمدهبود و از این جهت ایشان در تاسیس بنیادی مستقل برای علوم انسانی کامیاب نبودند. موضوع این جلسه بخش ” مفاهیم راهبر اومانیستی ” است و در این نوبت به توضیح گادامر درباره دو مفهوم ” bildung ” و ” common sense ” ،به ویژه در آرای هردر و ویکو پرداخته شدهاست. در این جلسه در ذیل بخش ” مفاهیم راهبر اومانیستی” به ادامه بحث درباره مفهوم ” حس مشترک” و دو مفهوم ” حکم ” و ” ذوق” پرداخته شدهاست. موضوع این جلسه نقد گادامر بر زیباییشناسی کانت است. گادامر رویکرد سوبژکتیو کانت به زیبایی را نقد میکند و نسبت برخی از مفاهیم کلیدی زیباییشناسی کانت را ،مانند زیبایی آزاد و وابسته، ایدئال زیبایی ، علقه به زیبا و ذوق و نبوغ ، با رویکرد کلی کانت روشن میکند. در این جلسه به ادامه بحث گادامر از روند سوبژکتیو شدن زیباییشناسی پرداختهشدهاست و گسترش یافتن زیباییشناسی مبتنی بر نبوغ بعد از کانت ، مفهوم تجربهزیسته ( erlebnis) و کاربرد آن در حوزه تاریخنگاری و زیباییشناسی ، و جایگاه سمبل و تمثیل ( allegory)در مقام نمونهای نمایانگر غلبه تلقی استتیکی در این رویکرد توضیح دادهشدهاست. گادامر در فصل ” وجودشناسی اثر هنری” نحوه وجود “بازی” را راهنمای تبیین نحوه وجود اثر هنری میداند و آن را مقدمه اصلیاش در شرح نسبت هنر و حقیقت قرار میدهد. در این جلسه به ابعاد گوناگون نحوه وجود بازی از منظر گادامر پرداخته شدهاست. نسبت ” محاکات” ( میمسیس) با اثر هنری و شان حقیقتنمایی هنر
انتخاب :
مشخصات اثر
ثبت نظر
عنوان :
درسگفتارهای «کانت: راهنمایی برای خواندن کتاب نقد عقل محض»
مدرس:
محمدرضا واعظ شهرستانی
نوع منبع :
درس گفتار،جزوه وتقریرات
منابع دیجیتالی :
نسخه PDF
صوت
زبان :
فارسی
چکیده :
فلسفه و تاریخ فلسفه یکی هستند. ما نمیتوانیم به یکی از این دو فارغ از دیگری بپردازیم. بنابراین، اگر کسی میخواهد فهم کافی از مسائل، پرسشها و موضوعات معین در زمینۀ فلسفه داشته باشد، ضروری است که پیشینۀ آنها را بداند. در این میان، کانت مهمترین فیلسوف دوران مدرن و کتاب نقد عقل محض(۱۷۸۷) یکی از مهمترین کتابهای فلسفی تاریخ فلسفه تا به امروز است.[۱] کانت چهرهای بنیادی در چند قرن گذشته در سنت غربی است. او، به ویژه در نقد عقل محض، دیدگاههای پیشگامانش در اوایل دوران مدرن (خردگراها و تجربهگراها) را ترکیب کرد و قسمت عمدۀ دستور کار آیندگان در قرون نوزدهم، بیستم و بیست و یکم (ایدهآلیست، پراگماتیست، نئوکانتی، تحلیلی و قارهای) را تعریف کرد. تا به امرزو، معرفتشناسان، فیلسوفان زبان و متافیزیکدانان مشغولِ موضوعاتی بودهاند که به طور محوناشدنی توسط کانت صورتبندی شدهاند. همچنین حتی زمانی که کانت خود به صورتبندی آنها نپرداخته است، منابع مفهومی او، درست به همان اندازه برای روشنسازی آنها کفایت میکنند. در این زمینه، این عبارت به اُتو لیبمن[۲] نسبت داده شده است که : “هر کس میتواند موافق و یا مخالف کانت فلسفهورزی کند، اما هیچکس نمیتواند بدون در نظر گرفتن کانت فلسفهورزی کند.”[۳] از این رو لزوم ارائۀ راهنمایی به علاقهمندان فلسفه به منظور خوانش این کتاب، به خصوص برای افرادی که از طریق دورههای دانشگاهی و آکادمیک نمیتوانند به چنین امکانی دست یابند، ضروری به نظر میرسد. این جلسات به تدریس برخی از مباحث مهم کتاب نقد عقل محض، به عنوان راهنمایی مقدماتی، به منظور فهم بهتر متن این کتاب به هنگام مطالعه اختصاص دارد. لازم به ذکر است که دورۀ اول درسگفتار حاضر، با تغییراتی، در طی شش جلسه برای دانشجویان کارشناسی ارشد فلسفه علم دانشگاه اصفهان در ذیل درس فلسفۀ غرب نیمسال دوم ۱۳۹۷ و همچنین در هشت جلسه، در تابستان و پاییز سال ۱۳۹۸ در خانۀ حکمت اصفهان برگزار شده است. مهمترین موضوعات مورد بحث در این درسگفتار: ۱) درآمد: چرا کانت؟ چرا نقد عقل محض؟؛ ۲) مفاهیم ضرورت، کلیت اکید، کلیت تجربی، پیشینی، پسینی، تحلیلی، ترکیبی، شناخت محض، عقل محض و نقد عقل محض، شناخت استعلایی و فلسفه استعلایی؛ ۳) حسیات استعلایی: صور محض شهود تجربی (مکان و زمان)؛ ۴) منطق استعلایی: قوۀ فاهمه و انواع حکم؛ ۵) معقولات دوازدهگانه و شاکله؛ ۶) علیت، هیوم و کانت؛ ۷) قوۀ تخیل و متافیزیک تجربه؛ ۸) قوۀ عقل؛
انتخاب :
مشخصات اثر
ثبت نظر
عنوان :
درسگفتار حکمت اشراق
مدرس:
سید محمد موسوی
نوع منبع :
صوت , درس گفتار،جزوه وتقریرات
منابع دیجیتالی :
دوره 1391
دوره 1395-1396
عکس
زبان :
فارسی
کلیدواژههای اصلی :
اصطلاحنامه فلسفه
,
حکمت اشراق the School of Illumination
,
فلسفه اسلامی
,
درسگفتار / سخنرانی فلسفه اسلامی
چکیده :
سهروردی در ضمن تحصیل چنین استنباط کرد که موجودات دنیا از نور به وجود آمده و انوار به یکدیگر میتابد و آن تابش متقابل را اشراق خواند و به همین جهت لقب شیخ الاشراق را یافت. نظریه فلسفی سهروردی این بود که هستی غیر از نور چیزی نیست و هرچه در جهان است و بعد از این به وجود میآید نور است، لذا جهان جز اشراق نمیباشد. منتها بعضی از نورها رقیق است و برخی غلیظ و برخی از انوار ذرات پراکنده دارد و پارهای دیگر دارای ذرات متراکم است و همانگونه که نورهای قوی بر ضعیف میتابد نورهای ضعیف هم بسوی انوار قوی تابش دارد. انسان هم از این قاعده مستثنا نیست و به دیگران میتابد، همانگونه که نورهای دیگران به او میتابد. بمناسبت اینکه از انسان به دیگران نور تابیده میشود انسان فیاض است و میتواند به دیگران نور برساند و از نور سایرین روشن شود. سهروردی میگفت که حکمت بر دو نوع است: حکمت لدنی و حکمت عتیق. حکمت عتیق یعنی حکمت قدیم همواره بوده و در قدیم هندیها و ایرانیها و بابلیها و مصریها و بعد از آن یونانیها برخوردار بودهاند. اما حکمت لدنی خاصان از آن برخوردار میشوند. اما در آغاز این دو حکمت از یک مبدأ سرچشمه میگرفته و آن ادریس بوده که نام دیگر آن هرمس است. بعد از اینکه مردم حکمت از ادریس آموختند به عقیده او به دو شاخه شد که یکی به سمت ایران ودیگری بهطرف مصر و بعد این دو شاخه وارد اسلام گردید.
انتخاب :
مشخصات اثر
ثبت نظر
عنوان :
داستان آفرینش جهان
مدرس:
ارشد عباسی
نوع منبع :
فیلم , درس گفتار،جزوه وتقریرات
منابع دیجیتالی :
نسخه PDF
زبان :
فارسی
کلیدواژههای اصلی :
آغاز جهان
,
آفرینش جهان
انتخاب :
مشخصات اثر
ثبت نظر
عنوان :
بیان نکاتی از شرح منظومه اقای حشمت پور
نویسنده:
مدرس: محمدحسین حشمت پور
نوع منبع :
مقاله , درس گفتار،جزوه وتقریرات , خلاصه اثر , مجموعه مقالات , کتابخانه عمومی
منابع دیجیتالی :
متن
زبان :
فارسی
کلیدواژههای اصلی :
شرح منظومه
,
شرح منظومه: سبزواری
انتخاب :
مشخصات اثر
ثبت نظر
عنوان :
درسگفتار الهیات نجات
مدرس:
محمدحسین حشمت پور
نوع منبع :
صوت , درس گفتار،جزوه وتقریرات
منابع دیجیتالی :
صوت
زبان :
فارسی
کلیدواژههای اصلی :
قوای نفس
,
حواس ظاهری
,
حواس باطنی
,
اقسام عقل
,
اصطلاحنامه فلسفه
,
فلسفه اسلامی
,
فلسفه مشاء
,
صور کلیه عقلیه
,
صور جزئیه
,
حواس باطنی
,
نجات: ابن سینا
,
درسگفتار / سخنرانی فلسفه اسلامی
کلیدواژههای فرعی :
نفس حیوانی ,
نفس انسانی ,
حافظه (معرفت شناسی) ,
خیال(معرفت شناسی) ,
عقل عملی((مدرک جزئیات مربوط به عمل)، اصطلاح وابسته) ,
نفس ناطقه(اصطلاح وابسته) ,
مراتب عقل نظری(اصطلاح وابسته) ,
فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :
ابن سینا: ابوعلی سینا
انتخاب :
مشخصات اثر
ثبت نظر
عنوان :
دوره شرح و نقد آراء فلاسفه و عرفای معاصر
مدرس:
سید محسن طیب نیا
نوع منبع :
مقاله , کتاب , صوت , درس گفتار،جزوه وتقریرات
منابع دیجیتالی :
نسخه PDF
زبان :
فارسی
انتخاب :
مشخصات اثر
ثبت نظر
عنوان :
توحید امامیه
مدرس:
سید محسن هندی
نوع منبع :
مقاله , کتاب , صوت , درس گفتار،جزوه وتقریرات
زبان :
فارسی
کلیدواژههای اصلی :
01. خداشناسی (کلام)
کلیدواژههای فرعی :
متکلمان مخالف فلسفه ,
مخالفت با فلسفه ,
نفی معرفت فلسفی ,
نقادی فلسفه اسلامی ,
کتب مخالفین فلسفه و عرفان ,
نقد حکمت متعالیه ,
نقد فلسفه ,
کتب رد منطق و فلسفه ,
نقد عرفان ابن عربی ,
کتب نقد عرفان نظری ,
مقالات رد منطق و فلسفه ,
نقد خدای عرفان ,
نقد خدای فلسفه ,
چکیده :
سرفصل های مهم مطرح شده در این دوره : ▫️طرق معرفت خداوند متعال ▫️براهین اهل بیت علیهم السلام در اثبات عقلی خداوند متعال ▫️اثبات حدوث عالم ▫️برهان استحاله بی نهایت ▫️اثبات واحدیت خداوند متعال ▫️کمال معرفت خداوند متعال ▫️صفات کمال خداوند متعال ▫️نسبت بین خالق و مخلوق ▫️خلق و نحوه خلقت خداوند متعال ▫️خلق لا من شیء ▫️بررسی انواع توحید و معانی آن و….
انتخاب :
مشخصات اثر
ثبت نظر
عنوان :
درسگفتار «رویکرد تاریخی و ادبی به قرآن»
مدرس:
نیکولای ساینای
نوع منبع :
فیلم , درس گفتار،جزوه وتقریرات , ترجمه اثر
منابع دیجیتالی :
نسخه PDF
زبان :
فارسی
کلیدواژههای اصلی :
قرآنپژوهی
,
قرآنپژوهی خاورشناسان
,
قرآن پژوهان
,
قرآن پژوهان غربی
,
قرآنپژوهی انگلیسی
,
آیه 170 نساء
کلیدواژههای فرعی :
شرق شناسی ,
شرق شناسان ,
خاور شناسان ,
چکیده :
به این مجموعۀ کوتاه از پادکستهای دربارۀ قرآن خوش آمدید. من، نیکُلای ساینای، متخصص مطالعات قرآنی از دانشگاه آکسفورد هستم. از شورای پژوهشی ادبیات و علوم انسانی بریتانیا برای حمایت از تهیه و تولید این چهار گفتار کوتاه سپاسگزارم. حدود هفده سال پیش که در قاهره عربی میخواندم، کتابچهای جدلی خریدم که خطاهای ادعاییِ محققان غیرمسلمان غربی در مطالعۀ قرآن را برشمرده بود. آنچه در این کتابچه بیش از هر چیز دیگر مرا مجذوب کرد این اتهام بود که تحقیقات غربی دربارۀ قرآن بیشتر به پژوهش پیرامون قرآن گرایش دارد بیآنکه فهمی از آن حاصل شود. بهعقیدۀ نویسندگان این کتابچه، محققان غربی به انواع پرسشهای مقدماتی دربارۀ تدوین و انتقال متن قرآن یا معنای عبارات و واژههای دشوار میپردازند، اما به نظر نمیرسد پذیرای این نکته باشند که آموزههای اخلاقی و الهیاتی قرآن حقیقتاً صادقاند و از این رو قرآن را باید بهمثابۀ وحی الهی پذیرفت. به بیان دیگر، چرا باید برای این مقدمات فنی خود را به زحمت انداخت، اگر تغییر دین دستکم گزینهای اصیل و واقعی نیست؟ با توجه به اینکه مسئلۀ رستگاری یا بدبختی ابدی فرد در کار است، نباید گرایش اصلی فرد نسبت به قرآن رسیدن به حقیقت آن باشد؟ تمثیلی از خودم میآورم: «پرسه پیرامون قرآن بدون ورود به آن» بیشتر شبیه خواندن هزاران کتاب آشپزی است بدون قصد پختن حتی یک غذا. جالب است که وقتی در باب پژوهش خودم دربارۀ قرآن با مخاطبان عام شروع به صحبت کردم، شگفتزده شدم از اینکه فهمیدم شنوندگان من، از مسلمان و غیرمسلمان، گاهی سؤالاتی کاملاً مشابه میپرسیدند: چرا زمان زیادی را صرف مطالعۀ کتاب مقدس اسلام میکنم، با اینکه نه مسلمانام و نه انتظار میرود که مسلمان شوم؟ پاسخ من به چنین پرسشهایی همواره این است که من قرآن را مطالعه نمیکنم از آن رو که در جستجوی حقیقت دینیام، بلکه بهعنوان مورخ ادبیات و اندیشۀ دینی دربارۀ آن تحقیق میکنم. من شیفتۀ این چالشام که دریابم قرآن چرا و چگونه توفیق یافت به پیدایی یک دین جدید در جهان کمک کند و خود را بهعنوان کتاب مقدس [این دین] جدید تثبیت کند، آن هم در زمانی که مدتها بود یهودیت و مسیحیت خود را تحکیم کرده بودند و وحی بیواسطۀ پیامبرانه عموماً پدیدهای مربوط به گذشتههای دور محسوب میشد. بنابراین، گرایش علمی من به قرآن قرار نیست تعیین کند کدام اعتقاد دینی را برای خودم برگزینم، بلکه [قرار است مشخص کند] نخستین دریافتکنندگان قرآن و نیز نسلهای بعدی مسلمانان فکر میکردند متن از آنها میخواهد به چه باور داشته باشند و چرا آنان انجام چنین چیزی را باورکردنی مییافتند. اگر در این باره تأمل کنیم، این کار در واقع تغییری بسیار ویژه در چشمانداز است. از این گذشته، قرآن ادعاهای بسیار روشنی در باب حقیقت [دینی] طرح میکند و بارها از شنوندگان و خوانندگانش میخواهد به این ادعاهای حقیقت پاسخ دهند و به آنها توجه کنند و در نهایت با آنها متقاعد شوند، چنانکه در آیهای آمده است: «ای مردم، پیامبر برای شما حقیقت را از جانب پروردگارتان آورده است؛ پس ایمان بیاورید که این برای شما بهتر است» [نساء: ۱۷۰]. در مقابل، آنچه مورخی همچون من در مطالعۀ قرآن انجام میدهد، خوانش چنین درخواستهایی است نه بهمثابۀ امری اساساً معطوف به خود، بلکه معطوف به دریافتکنندگانی که بیش از هزار سال پیش و در شرایط بسیار متفاوت تاریخی زندگی میکردند و درکشان از جهان با درک من بسیار تفاوت داشته است. بدینسان، مورخ از هر سند و مدرکی که در حال مطالعۀ آن است یک گام به عقب مینهد، خواه آن سند متنی دینی باشد یا رسالهای فلسفی یا علمی. پس به جای این که مستقیم با قرآن درگیر شود، تاریخنگارِ روشهایی میشود که گذشتگان بدانها با قرآن درگیر میشدند. این کار بهروشنی مستلزم نوعی فاصلهگذاری است برای تغییر به وضعیت مشاهدهگر که پیرامون قرآن پرسه میزند بدون اینکه به آن وارد شود، و توجیه اصلیای که میتوانم برای انجام چنین کاری بیاورم صرفاً شیفتگی به تاریخ است. تأکید میکنم که این کار به همان اندازۀ کشف حقیقت دینی معقول، مهم و مؤثر است. حال، اگر کسی آن قدر شیفته است که چنین چشمانداز تاریخگرایانهای را برگزیند، با سؤالاتی از این قبیل روبرو خواهد شد: چگونه قرآن با جامعه و فرهنگی که نخستین بار در آن ظاهر شد، یعنی خاورمیانۀ دوران باستان متأخر بهطور کلی و عربستان باستان متأخر بهطور خاص، سازگار است؟ چگونه قرآن با اندیشههای یهودی و مسیحیِ پیشین مواجه میشود و آنها را اصلاح و نقد میکند؟ چگونه یکصدوچهارده سورۀ سازندۀ پیکرۀ قرآن بهمثابۀ تصنیفهای ادبی عمل کردند؟ و چگونه نسلهای پیاپیِ عالمان و مفسران مسلمان با دشواریهای تفسیری قرآن دست و پنجه نرم کردند؟ اینها برخی از سؤالاتی است که محور پادکستهای بعدی خواهند بود. در باقیماندۀ این بخش میخواهم کمی بیشتر دربارۀ چیزی که مطالعۀ تاریخی قرآن خوانده میشود بیندیشیم. سه نکته هست که مایلم در این باره طرح کنم. اولین موضوعی که میخواهم بر آن تأکید کنم این است که تغییر چشمانداز تاریخگرایانه، که پیشتر وصف کردم، بههیچوجه با تعلق خاطر دینی به قرآن در تضاد نیست. از این گذشته، حتی اگر کسی معتقد باشد که قرآن واقعاً سخن خداست و در نتیجه سخنی مناسب با اینجا و اکنون برای گفتن به مردم دارد، روشن است که قرآن در گذشته نیز مخاطبان نخستین را مورد خطاب و تحت تأثیر قرار داده بود که بعدها اولین جامعۀ مسلمان را شکل دادند. بنابراین، این سؤال چه برای مؤمنان و چه غیرمؤمنان بهیکسان رواست: ابلاغهای قرآنی برای مخاطبان نخستین چه معنایی داشتند؟ اینجا باید اذعان کنم این طور که هدف از مطالعۀ تاریخی قرآن را صورتبندی کردم، یعنی درک معنایی که متون قرآنی برای اولین دریافتکنندگان داشتهاند، این طرز بیان کاملاً مرهون امین الخولی، ادیب مصری، است که در دهۀ ۱۹۶۰ درگذشت. دومین نکتهام این است که چشمانداز مورخ ناظر به هر سند دینی، همانطور که پیشتر دیدیم، بیتردید مستلزم نوعی فاصلهگذاری است. اما مهم است اینجا اضافه کنم که این فاصلهگذاری هرگز مطلق نیست؛ زیرا یک شخص نمیتواند انتظار داشته باشد که اعتقادات و اَعمال گذشتگان را درک کند بیآنکه تلاش کند جهان را از منظر خاص آنان ببیند، [و] بیآنکه بکوشد دریابد چگونه مجموعهای از آموزهها و رفتارها در یک بافت تاریخی معین برای انسانهایی که در این بافت میزیستند معنا یافتهاند. برای مورخ قرآن طبیعی است که با قرآن چونان تصنیفی پیچیده که مخاطبان اصلیاش احتمالاً آن را مناسب، قانعکننده و از نظر بلاغی جذاب یافتند، مواجه شود. بدینسان، وظیفۀ مورخ قرآن عبارت است از کشف اینکه تا چه اندازه این فرض اولیه میتواند درست باشد؛ اینکه بررسی کند ابلاغهای قرآنی در واقع به چه معنا میتوانستند برای مخاطبان نخستین مناسب، قانعکننده و از نظر بلاغی جذاب باشند. سومین نکتۀ من مربوط به مطالعۀ تاریخی کتابهای مقدس بهطور کلی است. این سنخ از تحقیقات در قالب مدرنش ابتدا در ارتباط با بایبل ایجاد شد و در قرنهای هفدهم و هجدهم میلادی معیارهای روششناختی روشنی کسب کرد. افزون بر این، رگههای تاریخی و متنشناختیِ کاملاً برجستهای در بسیاری از تفاسیر مفسران مسلمان از قرآن وجود دارد. برای نمونه، در تفسیر اسلامی اغلب آیات قرآنی مشخصی به شرایط تاریخی خاصی پیوند داده میشوند که آیات مورد بحث پاسخِ به آن شرایط دانسته میشوند. اما بین این نوع از تاریخگرایی [سنتی] و پژوهش تاریخی مدرن تفاوتهای مهمی هست که اغلب با وصف تاریخیـانتقادی مشخص میشود. میتوان گفت مهمترین وجه تمایز پژوهش تاریخیـانتقادی، چه دربارۀ بایبل چه دربارۀ قرآن یا هر متن دیگری، تأکید قاطع این نوع پژوهش بر بررسی دقیق عقاید سنتی دربارۀ خاستگاه و معنای متون رسمی است. ازاینرو، محققان تاریخیـانتقادی بیشتر سؤالاتی از این قبیل پرسیدهاند: آیا اینکه موسی تورات را نوشته واقعاً محتمل است؟ آیا اینکه مؤلفان اناجیل عهد جدید از حواریون بودهاند یا یاران نزدیکشان بودهاند واقعاً محتمل است؟ آیا خوانش عهد عتیق بهعنوان پیشگویی و پیشنمایی عیسی مسیح واقعاً قانعکننده است؟ چنین پرسشهایی حاکی از این است که بسیاری از چیزهایی که مسیحیان یا یهودیانِ معتقد بهطور سنتی دربارهٔ متنی خاص صحیح فرض کردهاند، ممکن است از نظر تاریخی مشکوک، نامحتمل یا غیرممکن از کار دربیایند. اگرچه باید گفت بیتردید پیشفرضهایی خاص دربارۀ چیستیِ امر محتمل و ممکن به چنین داوریهایی دربارۀ نامحتمل و ناممکن بودن دامن میزنند. بنابراین، پژوهشگر تاریخ به داوری در باب اعتبار سنت ریشهدار دینی مینشیند. این موضوع همچنان درونمایهای فرهنگی و بسیار قوی است که میتواند الهامبخش رمانها باشد و تیتر روزنامهای بینالمللی قرار گیرد، مثلاً وقتی تکهای پاپیروسِ بهظاهر قدیمی پیدا میشود که ظاهراً مریم مجدلیه را همسر عیسی معرفی میکند. بدین ترتیب، اگرچه محققان تاریخیـانتقادی بهطور طبیعی به تئوریهای توطئه بهسبک دَن براون، مبنی بر این که نهادهای قدرتمند مذهبی بر حقایق مزاحم سرپوش میگذارند، به چشم تردید مینگرند، نوعی بدگمانیِ ضمنی به سنت وجود دارد که جزئی ریشهدار از دیاِناِی پژوهشهای تاریخیـانتقادی است؛ بدگمانی به اینکه بخشهای بهظاهر تردیدناپذیرِ اطلاعات تاریخی میتوانند صرفاً افسانههایی از کار دربیایند که تنها دلیل انتشارشان این است که تعداد کافی از افراد آنها را معتبر، مفید یا جذاب یافتهاند. در سیاق حاضر، مهم این است که مسلماً دربارۀ اسلام آغازین و قرآن هم سؤالها و تردیدهایی مشابه مطرح خواهند شد، اگر از همان منظر روششناختیای مطالعه شوند که برای بایبل به کار رفته است. این سؤال که آیا میتوانیم به هر چیزی که سنت اسلامی دربارۀ زندگی محمد و خاستگاه قرآن به ما میگوید اعتماد کنیم، قطعاً طرح میشود. بسیار مهم است که تأکید کنم دلیل مطرحشدن چنین سؤالاتی این نیست که سؤالکنندگان میکوشند عقاید دینی و اخلاقی مسلمانان را تضعیف کنند تا بتوانند جهان اسلام را بهطور مؤثرتری تحت سلطه و نفوذ فرهنگی غرب قرار دهند. این کلیشهای است که هر از گاهی با آن مواجه میشویم و به نظر من کاملاً نادرست است. دلیل اینکه پژوهشگران تاریخ چنین سؤالاتی میپرسند تنها این است که آنان همان مواجهۀ نقادانهای را که قرنها بر بایبل اعمال شده است به سنت اسلامی تعمیم میدهند. همچنین باید تأکید کنم سرگرمشدن صرف به این احتمال که ممکن است کمتر از آنچه تصور میکردیم دربارۀ خاستگاه قرآن بدانیم، [لزوماً] به این معنا نیست که تاریخ واقعی اسلام آغازین با آنچه سنت اسلامی در سدههای میانه به ما میگوید کاملاً تفاوت دارد. ازاینرو، درحالیکه ضروری است محقق تاریخیـانتقادی مثلاً بپرسد آیا ادلۀ تاریخی کافی داریم که محمد پیامبر وجود داشته است، من نیز اتفاقاً گمان میکنم در واقع چنین ادلهای داریم. به این ترتیب، در این بخش برخی ملاحظات مقدماتی مهم را شرح دادیم. در سه بخش باقیمانده بیشتر بر محتوا تمرکز خواهیم کرد و بخش بعد را با بررسی دقیقتر بافت تاریخی قرآن آغاز خواهیم کرد.
انتخاب :
مشخصات اثر
ثبت نظر
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
تعداد رکورد ها : 1717
×
درخواست مدرک
کاربر گرامی : برای در خواست مدرک ابتدا باید وارد سایت شوید
چنانچه قبلا عضو سایت شدهاید
ورود به سایت
در غیر اینصورت
عضویت در سایت
را انتخاب نمایید
ورود به سایت
عضویت در سایت
×
ارسال نظر
نوع
توضیحات
آدرس پست الکترونیکی
کد امنیتی
با موفقیت به ثبت رسید