جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

اصل رساله به عربي از خود مولف و او به درخواست گروهي آن را به فارسي ترجمه كرده است. ساخته روز يكشنبه 21 صفر 1226 در كرمانشاهان (پايان نسخه) آغاز كتاب: رب يسر و لاتعسر. بسمله الحمدلله الذي برء النسم و طرد بنور الوجود ظلمة العدم و توحد في ذاته بالاولية و القدم و تفضل علينا بسوابغ الالاء و النعم ... اما بعد چنين گويد عبد ذليل المفتقر الي ربه الجليل علي بن اسمعيل ... . چون نزاع علماي عارفين را در فهم حديث لاجبر و لاتفويض بل امر بين الامرين مختلف و در كمال اختلاف بوده انجام كتاب: و اختيار تكليفي باقي است و الا تكليف (ناخوانا) خواهد بود و الحمدلله تعالي اولا و آخرا و صلي الله علي محمد و آله الطيبين الطاهرين قد وقع الفراغ من تاليفه في 1224 وقع الفراغ من ترجمته و تسويده ليلة الاحد في 21 شهر صفر المظفر في سنة 1226 في بلدة كرمانشاهان [الهيات تهران ص 741؛ فهرستواره منزوي 6/101]

شرح كلمه «لا اله الا الله» است از جنبه نحوي و بيان ايرادهائي كه بر گفته بعضي از بزرگان وارد مي آيد در تركيب و اعراب اين جمله كه پاره اي از آنها با عقيده توحيد مناسب نيست. اين رساله در پايان به پادشاه وقت تقديم شده و شب سه شنبه 29 شوال 1222 بپايان رسيده است. (سيد احمد اشكوري) [مرعشي 21/340]

ترجمه و شرح مختصر فارسي است بر «باب حادي عشر» علامه حلي (-726ق). [اهدائي رهبر4-2]

متن از علامه حلي (د726ق/1326م) (ذريعه) گزارش از ناشناسي پيش از ع2/966ق كه تاريخ نسخه است. (احمد منزوي) [عكسي دائرة المعارف 2/94؛ ذريعه 3/5 «الباب الحاديعشر» و چند «شرح» از آن، همانجا 13/117-123 «شرح» ها بر آن. ]

از: محتملاً مجدالدين الاصفهاني، تأليف: 963 هـ. ق. در اين رساله بحث مختصري درباره كلمه توحيد شده و درين بحث از معتقدات ارباب منقول و معقول و ارباب مكاشفه سخن رفته است. نويسنده با قلت كلام توحيد عامه و خاصه و خاصة الخاصه را در نهايت اختصار بيان داشته است. (عبدالله انوار) شمس الدين استرابادي مؤلف اين رساله است و در آن از كلمه توحيد بحث كرده است. در عنوان نسخه ما دارد «في تحقيق كلمة لا اله الا الله لشمس الدين الاسترابادي» (طوس 4/420). «دانش پژوه». رساله اي است متضمن مباحث مربوط به كلمه توحيد از نقطه نظر نحوي است با تطبيق بر معاني عرفاني و فلسفي داراي 5 مبحث. از مير سيد شريف جرجاني نقل بسيار كرده است. اين رساله را برخي از محمد بن اسعد دواني و برخي از مجدالدين اصفهاني و برخي از شمس الدين محمد اصفهاني دانسته اند و در بسياري از فهارس نيز ناشناس آمده است. «درايتي» رساله بسيار كوتاهي است در شرح و توضيح كلمه شريفه «لا إله الا الله» كه طي پنج مبحث بدان پرداخته است عناوين مباحث عبارتند از: البحث الأول: فيما ذهب إليه بعض أهل المنقول: البحث الثاني: متعلق بما ذهب إليه البعض الاخر من عدم الإضمار ... البحث الثالث: في أن نفي الجنس هل له معني أم لا؟ البحث الرابع: هو أنه إذا كانت هذه الكلمة لنفي الجنس ... البحث الخامس: في أن هذه الكلمة المطيبة هل تحتمل التوحيد أم لا؟ از اين اثر با عناوين بالا نسخه هايي در كتابخانه هاي دانشكده حقوق دانشگاه تهران مركزي دانشگاه تهران مدرسه صدر بابل موجود است كه برخي از آنها مجهول المولف دانسته شده است. در نسخه كتابخانه دانشكده حقوق به نام اثر و مولف آن عبارت «في تحقيق كلمة لا اله إلا الله لشمس الدين الاسترآبادي» تصريح گرديده است. مرعشي نجفي، محمود. شامل 5 بحث: البحث الاول: ‌فيما ذهب اليه بعض من اهل المنقول من انه لابد فيها من تقدير الخبر. البحث الثاني. متعلق لما ذهب اليه بعض الآخر من عدم الاضمار. البحث الثالث: ‌في ان نفي الجنس نفسه هل له معني ام لا. البحث الرابع: هو انه اذا كانت هذه الكلمة لنفي الجنس و ... . البحث الخامس: في ان هذه الكلمة الطيبة هل يحتمل التوحيد ام لا. «حكيم» مختصري است در شرح كلمه توحيد مشتمل بر پنچ مبحث. شارح كلمه «لا اله الا الله» را بر مبناي عقل و نقل و رأي ارباب مكاشفه شرح و تفسير كرده، و توحيد عامه، خاصه و خاصه الخاصه را در نهايت ايجاز و اختصار بيان داشته است. آغاز كتاب: بسمله‌، الحمد لمن تفرد و تعالي ان توحد و الصلوة علي من هدانا كلمة التوحيد و ارشدنا الي ماقصر عنه التعديد ... و بعد فهذه مباحث متعلقة بكلمة التوحيد موردة علي وجه فيه اشارة الي المنقول و المعقول و الي ما عليه ارباب المكاشفة في الاصول انجام كتاب: ربنا اشرح لنا صدورنا و لاتجدن مع امورنا و ادخلنا في زمرة الموحدين و لاتجعلنا في سلك الغاوين. [الذريعه 4/515 شماره 2290و14/41؛ مجلس شورا 4: 336، 14: 244 و 1/320/29؛ ملي 2/321؛ شيخ علي حيدر 2/55؛ فهرست عكسي مركز 4/86؛ دانشكده ادبيات مشهد 192، 209؛ مدرسه خاتم الانبياء 115و فهرست نسخه هاي خطي كتابخانه دانشكده حقوق و علوم سياسي و اقتصادي دانشگاه تهران: 382؛ فهرست كتابخانه مركزي دانشگاه تهران: 8/537؛ طبقات أعلام الشيعة (قرن 10 هـ): 204. اين كتاب در بيشتر منابع و فهرستها به صورت ناشناخته معرفي شده است. از جمله نسخه هاي ش 1635 (مجلس، ج4، ص336-337)، 7/4566 (ج12، ص261) و 29/4954 (ج14، ص244-245) كتابخانه مجلس و ديگر كتابخانه ها مانند عكسي مركز احياء، ‌ج 4، ص86؛ مدرسه صدر بابل، ‌ص 115؛ آستان قدس، ج11، ص589-590؛ فاضل خوانساري، ج1، ص209و مؤيد قم، ج2، ص55-56. در چاپ جديد جلد چهارم فهرست مجلس، ص 83-84 آن را به فخر رازي منسوب كرده اند كه صحيح نيست و نشان مي دهد فهرستنگار اين رساله را با رساله پيشين آن مجموعه اشتباه كرده است. در ملي تهران، ج 2، ص321-323 نسخه اي از اين كتاب مورخ رجب 963 ق با نام رسالة في كلمة التوحيد از مجد الدين اصفهاني دانسته شده است. از انجامي كه مؤلف فهرست نقل كرده بر مي آيد اين شخص كاتب نسخه باشد. نسخه ديگري از اين كتاب در ادبيات مشهد، ص 192 به جلال دواني منتسب شده ولي نسخه دومي در ص 209 همان فهرست بدون نام مؤلف معرفي شده است. نسخه ش 1/10188 هم كه در مجلس، ج32، ص 225 معرفي شده آغازش مطابق اين رساله و انجامش مطابق با رساله تهليليه فخر رازي است. پس از رؤيت نسخه مشخص شد ص 6-2 رساله شمس الدين استرآبادي و ص 7-12 تهليليه فخر رازي است اما به دليل آن كه در اين بين يك برگ نسخه (شامل آغاز و انجام اين دو رساله) ‌افتاده تمايز و تشخيص آنها دشوار شده است. ذريعه، ج4، ص515-516 (با نام التهليلية و ناشناخته) و ج 14، ص41 (شرح كلمة التوحيد از شمس الدين استرآبادي) ؛ حقوق تهران، ص 382؛ آستان قدس، ج4، ص420-421؛ ‌دانشگاه تهران، ج8، ص537. ] شرح و حواشي: حاشية رسالة التوحيد (-)

شرح متوسط مزجي است بر «باب حادي عشر» علامه حلي (-726ق). آقا بزرگ به نقل از صاحب «كشف الحجب» معتقد است مؤلف شرح را تمام نكرده است. اما بررسي انجام شده، مشخص شد كه شارح اين شرح را به پايان رسانده است. [اهدائي رهبر4-2]