جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در موضوع مهدویت، تالیفات متعددی توسط دانشمندان شیعی در سده های مختلف نگاشته شده است. از دانشمندان شیعی صاحب اثر در این حوزه فضل بن شاذان نیشابوری در سده ی سوم هجری است. در کتب فهارس، حداقل 5 کتاب در موضوع امام مهدی علیه السلام به فضل بن شاذان نسبت داده شده است. این رساله در گام نخست به جایگاه فضل بن شاذان در منظومه ی حدیثی شیعه پرداخته تا میزان اعتبار نگاشته های او تبیین گردد. در گام بعدی به واکاوی آثار منتسب به فضل بن شاذان در موضوع امام مهدی علیه السلام پرداخته شده تا هویت تاریخی این آثار محرز و نیز صحت انتساب آنها به فضل بن شاذان مشخص گردد. نتیجه کلی این پژوهش حاکی از آن است که فضل بن شاذان نیشابوری از فقها و متکلمین شیعه بوده که علی رغم برخی جرح هایی که کشی در خصوص او آورده، منزلت او در نزد شیعه، کمترین خدشه ای پیدا نمی کند. اساتید فضل بن شاذان، کثرت تالیفات او، کثرت نقل روایات او در منابع معتبر شیعی، اعتماد رجالیون به اظهارات رجالی فضل، آراءِ او در فقه، کلام و رجال به جایگاه او در منظومه ی حدیثی شیعی اعتبار ویژه ای می بخشد. همچنین از آثار مهدوی فضل بن شاذان، به‌ جز اشاراتی که کتب فهارس به‌ عنوان آن‌ها داشته‌اند، روایاتی نیز، در آثار پس از او به دست ما رسیده است. با بررسی این منقولات در آثاری همچون «الارشاد» شیخ مفید، «الغیبه» شیخ طوسی، «المحتضر» ابن حلی، «سرور أهل الإیمان» سید نیلی و «کفایهالمهتدی» میرلوحی، از مجموع پنج کتابِ «اثبات الرجعه»، «الرجعه حدیث»، «حذو النعل بالنعل»، «القائم» و «الملاحمِ» فضل با موضوع امام مهدی علیه‌السلام، کتاب «اثبات الرجعه» هویت تاریخی می‌یابد و اصالت و اعتبار آن اثبات می‌گردد. از کتاب «القائم» نیز تنها با اشاره‌ی ابن حلی در کتاب «المحتضر» اطلاع مختصری حاصل می گردد و از سه کتاب «الرجعه حدیث»، «حذو النعل بالنعل» و «الملاحم» اثری در دست نیست. کتاب «الغیبه للحجه» و کتاب «الحجه من ابطاءِ القائم» او نیز اصالتی نداشته، بلکه توسط برخی از متاخران همچون محدث نوری به فضل بن شاذان نسبت داده‌شده است.

عشق موضوعی است که مورد توجه و اهتمام غالب و بلکه همه عارفان بوده است و از جمله مسائل مطرح نزد عارفان در این زمینه این است که عشق مجازی می‌تواند به عنوان پلی در راه رسیدن به عشق حقیقی عمل کند و آدمی را به سمت کمال سوق دهد. در این نوشتار که به روش توصیفی- تحلیلی تدوین شده و از حیث جمع آوری داده ها کتابخانه ای است. ، اثربخشی عشق مجازی بر عشق حقیقی در آثار عارفان قرن چهارم، پنجم، ششم(ابوبکر کلابادی،ابونصر سراج طوسی،ابوسعید ابوالخیر،ابوالحسن خرقانی، سنایی غزنویی،احمد غزالی،عین القضات همدانی،علی بن عثمان هجویری،ابوالقاسم قشیری،روزبهان بقلی، نظامی) مورد بررسی قرار گرفته‌ است. درواقع هدف از این پژوهش این بوده که آرای این عارفان را در این باب بررسی نموده و در نهایت به وجوه اشتراک یا افتراق آنها برسیم گرچه این عرفا هریک به زبان و شیوه خود در این باره سخن گفته اند ولی در نهایت می توان وجوه اشتراکی بین دیدگاه های آنان یافت.آنها معتقدند هنگامیکه عشق بر قلب آدمی قدم می نهد او را از خودپرستی و منیّت رهاکرده و غیردوست میکند و از آنجایی که رسیدن به عشق حقیقی برای سالک و انسان مبتدی دشوار است وهر فردی در ابتدا قدرت و توانایی عشق الهی را ندارد، انسان می تواند از طریق عشق مجازی پخته ومهیای وصال به عشق حقیقی شود.همچنین عشق مجازی باعث تلطیف سر و باطن عاشق می شود و باعث رهایی از علایق و وابستگی ها شده در نتیجه باعث می شود فرد عاشق آماده ی سلوک معنوی و توجه به معشوق حقیقی شود . البته در برخی موارد عارفان برنوعی از عشق مجازی خرده گرفته و آن را مانع دانسته اند ؛سنایی،عین القضات و روزبهان بقلی عشق مجازی آمیخته باشهوت را حجاب عشق ربانی می دانند واما هم این سه عارف وهم سایر عارفان نامبرده دراین پژوهش معتقدند عشق مجازی به شرطی انسان رابه عشق حقیقی می رساند که عفیف و به دور از هر گونه هوا و هوس باشد و شرط دیگر اینکه انسان در عشق مجازی متوقف نشود زیرا در عشق مجازی عاشق باید از ظاهر عبور کند (چراکه ظاهر زیبای معشوق تجلّی از زیبایی مطلق است) و به منشأ و عطا کننده حُسن و کمال معشوق توجّه خود را متمرکز ومعشوق زمینی خود را « تجلّی » از معشوق حقیقی بداند و به منشأ و منبع و اصل این زیبایی ها و کمال برسد. البته در این میان عارفان قرن چهارم کمتر از سایر عرفا به بیان اثربخشی عشق مجازی پرداخته‌اند و به صورت مجمل و خلاصه این امر را مورد توجه قرار داده‌اند.

استفاده از روش فلسفی و کارآمدی آن در کلام و الهیات همواره میان متکلمان مسلمان و مسیحی محل بحث‌ونظر بوده است. توماس آکویناس و خواجه طوسی، متکلمان هم‌عصری هستند که با اثرپذیری از فلسفۀ ابن‌سینا و با کاربرد برهان در تبیین و دفاعیات کلامی دین، مشرب و روشی مشابه یافته‌اند که می‌توان آن ‌را کلام عقلی ـ نقلی نامید. این پژوهش تطبیقی به روش‌شناسیِ تعلیمی آن‌ها اشاره می‌کند. توماس آکویناس با قائل‌شدن به دو نظام معرفتی مبتنی بر وحی و عقل، دو نوع الهیات به نام الهیات وحیانی و الهیات طبیعی را مطرح کرد. وی در کتاب جامع الهیاتِ برخلاف کتب پیشینیانش که تنها جنبۀ رهبانی و درون‌متنی داشتند، افزون بر استناد به متون مقدس و آثار آبای کلیسا به تحلیل فلسفی در مباحث الهیاتی همت گماشت. خواجه طوسی نیز در کتاب تجرید الإعتقاد به تلفیق روش عقلی و ‌نقلی پرداخت. این‌جستار، ضمن اشاره به روش کلامی پیش از این دو متفکر، با نگاهی ‌توصیفی تحلیلی، وجوه اشتراک و افتراق روشیِ توماس و خواجه را بیان می کند. اتخاذ روش اعتدالی از وجوه اشتراک آنان است. آکویناس در میانۀ رأی تفریطی تِرتولیان و دیدگاه افراطیِ ابن‌رشدیان لاتینی قرار دارد و خواجه نیز با عبور از نص‌گرایانی چون شیخ صدوق، از آسیب‌های افراطی برخی معتزله و برداشت‌های غلوآمیزی چون فرقۀ شیخیه به‌دور است. نتیجۀ روش اعتدالی هردو، استفادۀ حداکثری از برهآن‌های عقلی و عبور از «نص‌بسندی» به «نص‌پسندی» است. روش دانش کلام اساساً انحصاری نیست، اما نویسنده از رهگذر این مقایسه و توجه به ملاک تشابهات روشی، بر آن است که روش اعتدالی آن‌دو، کارآیی و سودمندی و پاسخ‌گویی بیشتری نسبت به روش‌های نص‌گرا دارد.

يکي از مباحث مهم اعتقادي که متکلمان اسلامي اهتمام جدي به آن داشته‌اند بحث «کلام الهي» است. در باب حقيقت کلام الهي ديدگاه‌هاي متفاوتي ارائه شده است. ازجمله آنها ديدگاه خواجه نصير‌الدين طوسي است. پرسشي که اين پژوهش بدان پرداخته اين است که آيا تبيين خواجه نصیرالدين از حقيقت کلام الهي، براساس تفسير شارحان او، مي‌تواند پاسخي قانع‌کننده نسبت به حقيقت کلام الهي به‌شمار آيد؟ اين نوشتار پس از اشاره به ديدگاه‌هاي گوناگون در‌باره حقيقت کلام الهي، با روش توصيفي ـ تحليلي و همچنين کتابخانه‌اي، ديدگاه ایشان را براساس تفسير شارحان آثارش (علامه حلي و محقق لاهيجي) بررسي و ارزيابي کرده و به اين نتيجه رسیده است که تفسير علامه حلی از، ديدگاه خواجه نصیرالدين کامل به‌نظر نمي‌رسد؛ و تفسير محقق لاهيجي از آن ـ افزون بر اينکه ايشان سخن خواجه نصیرالدين را طبق ديدگاه و مذاق خودش تفسير نموده ـ با اشکالاتي مواجه است. سپس ديدگاه کامل و جامعي که از اين اشکالات مبرا باشد پيشنهاد داده است.

اخلاق ناصِری یکی از مهم‌ترین رساله‌های حکمت عملی در دوره اسلامی است که خواجه نصیر طوسی در سال ۶۳۳ هجری قمری نوشتن آن را به پایان رساند. همچنین این کتاب از مشهورترین نوشته‌های خواجه نصیر، یکی از دو کتاب نوشته شده بنا به خواست حاکم شیعه (به همراه اخلاق جلالی) در باب حکمت عملی و نخستین اثر فارسی زبان مهم در باب مذکور است که مطالب آن مبتنی بر تلفیق دیدگاه فلسفی و علمی یونان و دیدگاه اسلامی درباره انسان، خانواده و جامعه است. اخلاق ناصری در باب اخلاق فردی، تدبیر منزل (رفتار در محیط خانه و اداره زندگی) و سیاست مدن (به تعبیر امروزی علوم سیاسی) نگاشته شده‌است. باب اول آن، خلاصه‌ای از رساله عربی تهذیب‌الاخلاق یا الطّهارة اثر ابن‌مسکویه است.

اخلاق ناصِری یکی از مهم‌ترین رساله‌های حکمت عملی در دوره اسلامی است که خواجه نصیر طوسی در سال ۶۳۳ هجری قمری نوشتن آن را به پایان رساند. همچنین این کتاب از مشهورترین نوشته‌های خواجه نصیر، یکی از دو کتاب نوشته شده بنا به خواست حاکم شیعه (به همراه اخلاق جلالی) در باب حکمت عملی و نخستین اثر فارسی زبان مهم در باب مذکور است که مطالب آن مبتنی بر تلفیق دیدگاه فلسفی و علمی یونان و دیدگاه اسلامی درباره انسان، خانواده و جامعه است. اخلاق ناصری در باب اخلاق فردی، تدبیر منزل (رفتار در محیط خانه و اداره زندگی) و سیاست مدن (به تعبیر امروزی علوم سیاسی) نگاشته شده‌است. باب اول آن، خلاصه‌ای از رساله عربی تهذیب‌الاخلاق یا الطّهارة اثر ابن‌مسکویه است.

چکیده ماشینی: یکی از برجسته‌ترین دانشمندان و دانشمندان مسلمان عصر قرون وسطی، چندمعیت ایرانی نصیرالدین طوسی (1274-1201) در سنین جوانی و همزمان با سرازیر شدن لشکریان چنگیزخان به سرتاسر سرزمینش به جامعه شیعه نزاری اسماعیلی پیوست. او در طی یک کار طولانی و برجسته، ابتدا تحت حمایت اسماعیلیان در قلعه الموت، و بعداً با مغولان فاتح، بیش از 150 اثر در موضوعات مختلف از کلام و فلسفه گرفته تا ریاضیات و نجوم ارائه کرد. آثار اصلی او درباره دکترین اسماعیلی، روضه یی تسلیم (بهشت تسلیم) و سیر و سلوک (تفکر و کنش)، پیش از این به ترجمه انگلیسی توسطS.J. Badakhchani(س.ج.بدخشانی) موجود است. او در این مجلد، سه اثر کوتاه‌تر اسماعیلی طوسی به نام‌های «آغاز و انجام»، «تولا و تبرا» و «مطلوب المؤمنین» را در این مجلد به چاپ رسانده است) طوسی در این سه رساله، با اشاره ویژه به ماهیت اولیه انسان، وجود زمینی او در ارتباط با امام و سرنوشت اخروی او، تفاسیر اجمالی از نقوش کلیدی در آموزه اسماعیلیه ارائه می دهد.

آدرس استماع صوت نشست: https://b2n.ir/g95766

ترجمه ماشینی: فیلسوفی برای تمام فصول، مقدمه‌ای بر زندگی و اندیشه ذوفنون قرون وسطایی نصیرالدین طوسی (متوفی 1274) است. تأثیر علمی طوسی بر تاریخ حکمت نظری و عملی مسلمانان تنها با تأثیر ابن سینا (ابعلی سینا) قابل مقایسه است که الگویی برای تلاش های فلسفی و علمی طوسی بود. طوسی در طول کار پرحادثه و بحث برانگیز خود، تقریباً در تمام زمینه های دانش روز، متون ارزشمندی تولید کرد. او به همان اندازه به جهان طبیعی و همچنین به حوزه های انسانی و اجتماعی دین، اخلاق، منطق، نجوم، اقتصاد، سیاست و هنر علاقه داشت. جهت گیری فکری طوسی به سمت عبور از مرزهای گفتمان یونانی، مشایی، اشراقی، اثنی عشری، اسماعیلیه و صوفیانه بود. او با این کار به شکل‌گیری گفت‌وگوی پربار بین گفتمان‌های فکری مختلف کمک کرد که منجر به هدایت مجدد فلسفه اسلامی به سمت روش‌شناسی ترکیبی‌تر شد. کمک‌های او به علم، و به‌ویژه نجوم، او را به پیوند بین بطلمیوس و کوپرنیک تبدیل کرد و این امتیاز را برای او به ارمغان آورد که دهانه‌ای از ماه به نام او، «ناصرالدین» داشته باشد.

ترجمه ماشینی: این کتاب بررسی تطبیقی ​​دو متفکر بزرگ شیعی، حمید الدین کرمانی از مصر فاطمی و ملاصدرا از ایران صفوی است که توانمندی متقابل گفتمان‌های مربوط به شکل‌گیری دانش و اقتدار دینی-سیاسی را در برخی زمینه‌های اسماعیلی و دوازده امامی نشان می‌دهد. کتاب به بررسی مفاهیم، ​​روایات و ادله ای می پردازد که به ایجاد و توسعه گفتمان در مورد ولایت مطلقه امام و نمایندگان ایشان کمک کرده است. برای نشان دادن این امر، فرازهای کلیدی از متون اولیه به زبان عربی و فارسی ترجمه شده و از نزدیک مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرد تا ترکیب گفتمان های فلسفی، صوفیانه، کلامی و کتاب مقدس را برجسته کند. همچنین این کتاب تأثیر گفتمانی نصیرالدین طوسی را به عنوان کلیدی برای انتقال روایات علم و حجیت اسماعیلی به فلسفه شیعی متأخر و تداوم آن تا دوران جدید و معاصر به ویژه در روایت ولایت فقیه مورد بحث قرار می دهد. جمهوری اسلامی ایران.