جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

توحید یکی از آموزه های ادیان ابراهیمی است.یکی از مهم ترین آموزه های اسلام توحید است.آیات قرآن و احادیث پیامبر(ص) بر این موضوع تأکید کرده اند. بر این اساس مفسران می کوشند تا روشمندانه آیات توحیدی قرآن را تفسیر کنند.ابن تیمیه یکی از مفسران قرآن برپایه مبانی و روش خویش به تفسیر آیات مذکور پرداخته است. دیدگاه های تفسیری او پیرامون آیات توحید واکنش هایی را از سوی عالمان و مفسران قرآن کریم بر انگیخته است.آیت الله سبحانی یکی از مفسرانی است که با رویکرد ابن تیمیه در این باره مخالف است.او در این زمینه آراء و اندیشه هایی متناسب با رویکرد و مبنای تفسیری خویش مطرح کرده است. نگارنده در این نوشتار در صدد بیان رویکرد ابن تیمیه و آیت الله سبحانی پیرامون آیات توحید است.قابل یاد آوری است درباره روش و مبانی تفسیری ابن تیمیه پژوهش هایی انجام شده است ولی هیچ یک به موضوع مذکور نپرداخته اند.در این پژوهش نگارنده در صدد آنست که به این پرسش پاسخ دهد که ابن تیمیه و آیت الله سبحانی از آیات توحیدی چه تفسیرها و برداشت هایی را ارائه کرده چه ملاک هایی را در این رابطه در نظر داشته اند؟ یافته های این مطالعه که باروش توصیفی- تحلیلی می باشد نشان می دهد که اساس تفسیرهای ابن تیمیه ناشی از: ظاهرگرایی، منع تأویل و مجاز در قرآن و عدم استفاده از عقل در این برداشت هاست، که منجر به نتایجی در تفسیر هم چون اعتقاد به تجسیم و تشبیه در باورهای ابن تیمیه شده است، در حالیکه سبحانی با اعتقاد به حجیت ظواهر قرآن و پذیرش وجود کنایه و مجاز در قرآن،قائل به تأویل در برخی از آیات قرآن می باشد،این مبنا منجر به نتایج مهمی در زمینه ی تفسیر آیات توحیدی شده،به گونه ی که برداشت های ایشان از هرگونه تشبیه و تجسیم به دور بوده، تفسیری روشمندانه از این آیات مطرح شده است.

موضوع این پایان نامه درباره بررسی و نقد دیدگاه کلامی سید علی شرف الدین بر کتاب امام و امت وبا تأکید بر آثار حضرت ایت الله جعفر سبحانی است. در فصول مختلف این پایان نامه دیدگاه سید علی شرف الدین درباره عصمت، علم امام، نص و نصب امام، مهدویت، توسل و شفاعت از نظر سید علی شرف مورد و بررسی پژوهش قرار گرفته است. آراء و دیدگاه سید علی شرف الدین را با مراجعه به آثار وی بدست آورده ایم. در ادامه برای بررسی و نقد دیدگاه وی و مقایسه دیدگاه و ی با دیدگاه حضرت آیت الله جعفر سبحانی از آثار کلامی و اعتقادی ایشان استفاده نموده ایم. در این پایان نامه دریافتیم که دیدگاه سید علی شرف الدین دربارۀ عصمت ائمه اهل بیت علیهم السلام با باورها و اعتقادات شیعی همخوانی ندارد. همچنین دیدگاه وی در مورد علم امام، با باورهای اعتقادی شیعه فاصله دارد. سید علی شرف الدین نظریۀ نص و نصب امام را قبول نمی کند. سید علی شرف الدین منکر نظریه مهدویت است و برای رد این نظریه دلائلی را بیان نموده است. یکی از مباحث مطرح شده در این پایان نامه دیدگاه سید علی شرف درباره شفاعت و توسل است که وی توسل و شفاعت را قبول نمی کند و و برای رد آن به دلائل مختلف تمسک جسته است. در این پایان نامه دیدگاه اعتقادی حضرت الله جعفر سبحانی را به نمائنده شیعه بیان نمودیم.و به این نتیجه رسیدیم که دیدگاه سید علی شرف الدین هیچ سنخیتی بادیدگاه و اعتتقادات اصیل شیعه ندارد و دیدگاه وی را با استناد به آیات و روایات مورد خدشه و قابل نقد قرار گرفته است.

از جمله مسائل مهم کلامی که در عصرظهور به وقوع می پیوندد مسئله ی رجعت است و یکی ازمسائل اختلافی بین شیعه و اهل تسنن محسوب می شود وتا به امروز در میان اندیشوران شیعه اختلاف چندانی به چشم نمی خورد، لیکن اخیرا ایه الله سند در باره رجعت موضوعاتی مطرح کرده که اندکی متفاوت از دیدگاه مشهور علمای شیعه به نظرمی رسد و یا مطالبی را مطرح کرده که درآثار بزرگان شیعه به آنها پرداخته نشده است. با توجه به اینکه اکثر نویسندگان شیعه در این موضوع همداستان هستند، حضرت ایه الله سبحانی از معاصران به عنوان نماینده علمای شیعه انتخاب گردیده تا دیدگاه ایشان با دیدگاه استاد سند مقایسه گردد تا اشترکات و افتراقات و مطالب مغفول استخراج و در اختیار اهل پژوهش قرار گیرد. آیت الله سبحانی وآیت الله سند در چند محور با یکدیگر اشتراک نظر دارند از جمله تعریف رجعت که گروهی از مومنین خالص و کافران بازگشت می کنند، این بازگشت پیش از فرا رسیدن روز قیامت است و در زمان رجعت تمامی انبیا و اولیای الهی به هنگام ظهور امام مهدی (عج) بازگشت می کنند. این دو با استناد به همگونی و مشابهت بین رجعت و معاد به اثبات امکان تحقق رجعت می پردازند و دلیل رجعت در امت اسلامی را وقوع آن در امم پیشین می دانند. از نگاهشان یکی از مهمترین اهداف رجعت انتقام از کافران و شادمانی مومنان دراین دنیا و پیش از روز رستاخیز می باشد. این دو نویسنده درمباحث همگانی بودن رجعت، یک مرحله ای و چند مرحله ای بودن آن و همچنین در استناد به آیه ای از قرآن برای اثبات رجعت با یکدیگر اختلاف نظر دارند. از دیدگاه های اختصاصی آیت الله سند می توان به رابطه ی رجعت با نبوت و رابطه ی رجعت با امامت اشاره نمود. به نظر او معرفت مقام امامت بدون شناخت صحیح و دقیق مسأله رجعت ناقص و ناتمام است. همچنین به بحث مهدویت و رجعتِ همه ی ائمه علیهم السلام و اینکه منظور ازدوازده مهدی همان امامان دوازده گانه هستند، معتقدند. روش این تحقیق کتابخانه ای می باشد و در آن از نظرات و دیدگاه های دیگر مفسران و اندیشوران علوم قرآنی نیز استفاده شده است.

در مطالعات قرآنی جدید می‌بایست با تفسیر در زمینه مبانی و روش‌های تفسیری آگاه باشیم. مطالعه ی مبانی و روش های تفسیری در کتاب "منیه الطالبین فی تفسیر القرآن المبین" موضوعی ارزشمند است و تاکنون پژوهشی در اینباره صورت نگرفته است و شیوه مطالعه، توصیفی-تحلیلی می‌باشد که به صورت اساسی بر کتاب "منیه الطالبین" و سپس بر سایر کتاب‌های آیت الله سبحانی متمرکز است. از مهم ترین نتایج این مطالعات امکان تقسیم مبانی تفسیر شیخ سبحانی به دو قسمت می‌باشد: قسمت اول مبانی کلامی و قسمت دوم مبانی ادبی و لغوی می‌باشد. مبانی کلامی نزد آیت الله سبحانی در کتاب "منیه الطالبین" عبارت است از اعتقاد به الهی و وحیانی بودن قرآن که مشتمل می‌شود بر: اعتقاد به مطالبی که پیرامون نزول قرآن از طریق وحی روایت شده، اعتقاد به اعجاز قرآن و نیازداشتن به تفسیر آن، دربرگیرندگی سعادت دنیوی و اخروی توسط هدایت قرآن، جاودانگی و جهانی بودن قرآن و مبانی ادبی نیز مشتمل بر ظاهر و ترتیب آیات می‌باشد. در مجموع میتوان گفت روش بکارگرفته شده در تفسیر این کتاب، روشی کامل می‌باشد زیرا وی از انواع روش‌های تفسیری همچون: عقلائی، اجتهادی و نقلی که شامل تفسیر قرآن با قرآن و تفسیر روائی می‌باشد، بهره برده است.

مصونیتِ انبیای الهی از گناه و اشتباه از جمله مباحثِ پردامنه‌ی مذاهب اسلامی است. در این مسیر موافقان و مخالفانی با این موضوع به چشم می‌خورد. مبانی، گستره و مرزهایِ عصمتِ پیامبران از جمله مباحثِ دارای اثر در دانش‌هایی مانند فقه، حدیث و اخلاق است؛ زیرا این پیش‌فرض کلامی می‌تواند بر چگونگی مواجهه‌ی با احادیث و صدورِ احکام، تغییر ایجاد کند؛ به دلیل آن‌که هر نظریه‌ای در عصمت تصویری خاص از پیامبر ارائه می‌نماید. از این رو سخن گفتن از آن ضروری می‌نماید. استاد محمد علی صابونی و استاد جعفر سبحانی به عنوان دو تن از شخصیت‌ها و علمایِ معاصر جهان اسلام، دیدگاه‌های مختلفی در زمینه‌ی عصمت پیامبران اتخاذ کرده‌اند. براساسِ دیدگاهِ استاد سبحانی پیامبران از آغاز کودکی تا پایانِ عمر در حوزه‌هایِ مختلف معصوم بودند. استاد صابونی نیز اعتقاد دارد انبیا از بلوغ تا پایان عمر از عصمت برخوردارند، امّا ممکن است پیش از نبوت از آنان خطاهایی سربزند. تفاوت‌هایی که استاد سبحانی با استاد صابونی در موضوعِ عصمتِ انبیا دارند، سبب می‌شود مقایسه‌یِ دیدگاهِ این شخصیت‌ها و یا تطبیقِ آن‌ها بر یکدیگر دشوار شود، از این رو، در این نوشتار با طرحِ دعاویِ هر دو طرف، رویکردی نقّادانه اتخاذ شده است و براساسِ مبانیِ کلامیِ تشیع، رویکرد استادصابونی نقد شده است و دیدگاهِ استاد سبحانی به عنوانِ رویکردِ مختار پذیرفته شده است. علاوه بر این، در مواردی نشان داده‌ایم که دیدگاهِ استاد سبحانی بر دیدگاهِ دیگر علمایِ تشیّع نیز مقدم است. روشِ نویسنده در این اثر، تحلیلِ آثارِ مختلفِ استادِ سبحانی و استاد صابونی و استخراجِ دعاویِ مختلفِ آنان از این آثار است. سپس مبانیِ هریک از این دیدگاه‌ها نیز استخراج شده است و با آثارِ دیگر متفکران نیز مقایسه شدند. درپایان پس از این بررسی‌ها نتیجه‌یِ حاصل شده این بود که رویکردِ استاد صابونی با مبانیِ اسلام ناسازگار است و شأن واقع‌نمایی ندارد.

علم اخلاق درباره اهمیت والای انسان بحث و مطالعه میکند و اثبات پیوستگی اصول ان، از شاخه های مسئله تحسین و تقبیح است. کلیت و پیوستگی اصول علم اخلاق با تغییر مقتضیات، عادات، تقالید دچار دگرگونی نمی شود. مباحث ناظر به تحسین و تقبیح نیز از مسائل کاربردی و زیربنایی علم اخلاق است و اختلاف قرائت و برداشت حسن و قبح در علم اخلاق نگره های متهافتی ایجاد کرده است. این نوشتار با روش توصیفی-تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانهای ضمن عنایت به مبانی نظری اشاعره و استاد سبحانی درباره حسن و قبح به اثربخشی آن به مکاتب اخلاق هنجاری پرداخته است. معرفت شناسی اشاعره نسبت به حسن و قبح شرعی پیامدهای متعددی به دنبال داشته است همچون باور به کسب و اطاعت به جای خلق و تولید، ایلام، جواز عوض و عدم آن، جواز تکلیف مالایطاق و عدم تکلیف، تبعیض میان انسان‌ها در دنیا و آخرت، نبوت و عصمت، ارسال رسل و عدم آن، تسخیر، تفضل الهی نسبت به همه یا بعضی از بندگان حتی فساق و کافران. از دیگر سو استاد سبحانی با پیجویی نظریه فطرت اخلاقی و تکیه بر حسن وقبح ذاتی، نظریه اخلاقی خود را با بحث از اخلاق هنجاری آغاز می نماید و به طور کلی در پی تبیین نظامی از قواعد و اصول حاکم بر افعال اخلاقی است. نوعی تامل فلسفی درباره اصول اخلاقی و ارائه دلیل برای اعتقادات و ارزش‌ها از منظر استاد سبحانی منجر به ارائه اخلاق جاویدان و فطری شده است.