جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ترجمه ماشینی: موضوع و اهداف: معنویت های جدید (عصر جدید) نگاهی خاص و جدید به انسان و جایگاه آن در جهان دارند که به مبانی انسان شناسی خاصی منتهی می شود. از جمله این مبانی کمال گرایی (روحانی و زیستی) است. هم چوپرا و هم ملاصدرا موضوعات مختلفی را در مورد کمال گرایی معنوی مورد بحث قرار داده اند. با توجه به دیدگاه ملاصدرا، این تحقیق به دنبال پاسخ به این سوال است که کمال گرایی معنوی دیپاک چوپرا چه ایرادی دارد؟ روش و یافته‌ها: روش تحقیق نظری و کتابخانه‌ای است. یافته های پژوهش با عناوین ماهیت کمال معنوی، غایت کمال معنوی، راه ها و موانع کمال معنوی ارائه شده است. همه این عناوین با توجه به چوپرا و ملاصدرا به طور جداگانه و در نهایت به صورت تطبیقی توضیح داده شده است. نتیجه‌گیری: نتیجه بررسی و تحلیل آرای چوپرا و ملاصدرا بر اساس آثار آنان این است که اگرچه شباهت‌هایی بین دیدگاه‌های آنان وجود دارد، اما کمال‌گرایی صدرا در جهت نیل به خداوند متعال است. همه راه ها و موانع کمال که از سوی ایشان مطرح شد، سالک را در سیر و سلوک یاری می رساند. در مقابل، کمال چوپرا کاملاً الهی نیست و بیشتر زیستی است و عمدتاً به دنبال آرامش درونی و حل مشکلات دنیوی انسان است.

از مباحث مهم و تقسیمی فلسفه، بحث «تقدم و تأخر» است که از دیرباز مورد کاوش و ارزیابی محققان فلسفه قرار گرفته است. از جمله کسانی که در این موضوع تلاش نموده و دارای نوآوری است، صدرالمتألهین شیرازی می‌باشد. از نوآوری‌های او در این بحث تقدم و تأخر به بالحق است. این قسم از تقدم و تأخر در آثار صدرالمتألهین از جهت تبیین و تفسیر مختلف است؛ زیرا او در کتاب الشواهد الربوبیه تقدم بالحق را متفاوت با تفسیر آن در آثار دیگرش مطرح نموده است. او در برخی از آثارش تقدم «بالحق» را تقدم وجود علّی بر وجود معلولی دانسته است. وی تفسیر دیگری از تقدم بالحق نیز ارائه نموده است. به این بیان که حق‌تعالی به اعتبار تجلّى وى در اسماء خویش و هم به اعتبار تنزل در مراتب شئون وجودیه خود که عبارت از وجود ممکنات است، هم متصف به تقدم و هم متصف به تأخر است و اتصاف او به تقدم و تأخر به نفس ذات اوست نه به‌واسطه امرى زائد بر ذات.

اصطلاحات برهان، برهان لمّی، برهان انّی، برهان انی مطلق و دلیل در منطق تعاریف ویژه‌ای دارند. ولی برخی از این اصطلاحات آن‌گاه که از منطق به فلسفه منتقل شده، فیلسوفان بر پایه حفظ تقسیم برهان به لمی و إنی در منطق، در آن اصطلاحات تصرفاتی انجام داده‌اند. شواهدی در کلام ابن‌سینا و ملاصدرا وجود دارد که تطور این اصطلاحات را در فلسفه نشان می‌دهد. برهان در فلسفه بر "لمی مطلق" و دلیل بر "لمی غیر مطلق" اطلاق می‌شود و قیاس شبیه به برهان در کلام ابن‌سینا بر برهان "انی مطلق" از نوع سوم در منطق تطبیق می‌شود و برهان بالعرض در کلام ملاصدرا نوعی "برهان لمی غیر مطلق" است و برهان صدیقین ملاصدرا ـ که از حقیقت وجود آغاز می‌کند ـ بر "برهان انی مطلق" از نوع سوم منطبق است که ملاصدرا آن را "برهان شبیه به لمّی" نامیده است. در فلسفه "برهان" به دو شق بالذات و بالعرض تقسیم می‌شود. «برهان دلیل»، خاصه برهان امکان در اثبات واجب، از نظر ملاصدرا "برهان لمی بالعرض" تلقی می‌شود، نه "برهان لمی بالذات". توجه به تطور این اصطلاحات از منطق به فلسفه اولی، راه‌گشای تفسیر دقیق عباراتی است که فیلسوفان آنها را در فلسفه به‌کار برده‌اند. اصطلاحات برهان، برهان لمّی، برهان انّی، برهان انی مطلق و دلیل در منطق تعاریف ویژه‌ای دارند. ولی برخی از این اصطلاحات آن‌گاه که از منطق به فلسفه منتقل شده، فیلسوفان بر پایه حفظ تقسیم برهان به لمی و إنی در منطق، در آن اصطلاحات تصرفاتی انجام داده‌اند. شواهدی در کلام ابن‌سینا و ملاصدرا وجود دارد که تطور این اصطلاحات را در فلسفه نشان می‌دهد. برهان در فلسفه بر "لمی مطلق" و دلیل بر "لمی غیر مطلق" اطلاق می‌شود و قیاس شبیه به برهان در کلام ابن‌سینا بر برهان "انی مطلق" از نوع سوم در منطق تطبیق می‌شود و برهان بالعرض در کلام ملاصدرا نوعی "برهان لمی غیر مطلق" است و برهان صدیقین ملاصدرا ـ که از حقیقت وجود آغاز می‌کند ـ بر "برهان انی مطلق" از نوع سوم منطبق است که ملاصدرا آن را "برهان شبیه به لمّی" نامیده است. در فلسفه "برهان" به دو شق بالذات و بالعرض تقسیم می‌شود. «برهان دلیل»، خاصه برهان امکان در اثبات واجب، از نظر ملاصدرا "برهان لمی بالعرض" تلقی می‌شود، نه "برهان لمی بالذات". توجه به تطور این اصطلاحات از منطق به فلسفه اولی، راه‌گشای تفسیر دقیق عباراتی است که فیلسوفان آنها را در فلسفه به‌کار برده‌اند.

اوضاع ایران در اواخر قرن هشتم هجری با حوادثی همراه شد که سبب تأثیرگذاری در مسائل فرهنگی و فکری آن دوران شد. با تأسیس دولت صفوی، تشیع به عنوان مذهب رسمی اعلام و وارد جریان‌های اجتماعی شد و عالمان و اندیشمندان شیعه نیز از حالت انفعالی خارج شدند. با وارد شدن تفکر عقلانی به این جریان‌ها، آرای جدید در میان حکما و متکلمان به وجود آمد، در قرن دهم حکمت الهی با تحولات اساسی روبه‌رو شد و فلسفة اسلامی که مبتنی بر آموزه‌های شیعی بود، به وسیلة ملاصدرا و با الهام گرفتن از اندیشة عارفان و حکیمان پیشین، وارد دوره تازه‌ای شد. ملاصدرا با وارد کردن مسائلی تازه در فلسفه، مکتبی جدید به نام حکمت متعالیه بنیان نهاد و با این مکتب، فرایند شرعی شدن عقل در مسیر تازه قرار گرفت و به اختلافات عقل‌گرایان و باطنی‌گرایان از دین پایان داد. ملاصدرا اختلافات را با سبکی جدید حل کرد. او با استفاده از روش فلسفی خود، سعی در تبیین، تحکیم و دفاع از اعتقادات داشت و نوعی کلام فلسفی ایجاد کرد و در این مسیر، با استفاده از روش‌های استدلالی مشاء، تجربه‌های شخصی عارفان و با تأویل‌های تازه‌ای از آیه‌های قرآن و پایه‌های اعتقادی، توانست شیوة جدیدی از دین‌شناسی فلسفی، یعنی کلام فلسفی را به وجود آورد، بعد از او، شاگردانش این مسیر را ادامه دادند و هریک نقش مهمی در شکوفا کردن کلام فلسفی ملاصدرا ایفا کردند. این پژوهش، ضمن بررسی رویکردها و دوره‌های مختلف علم کلام، به جایگاه مهم ملاصدرا در به اوج رساندن این رویکرد اشاره کرده‌است و با روشی توصیفی‌ـ تحلیلی به تبیین این مسئله پرداخته‌است.

سرنوشت انسان پس از مرگ اهمیتی اساسی برای انسان‌ها دارد و هم در ادیان و هم نزد فلاسفه از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. ارتباط این موضوع با بحث معاد جسمانی بر اهمیت آن می‌افزاید. درباره نحوه زندگی انسان پس از مرگ دیدگاه‌های متفاوتی مطرح شده است، از جمله اینکه انسان در زندگی پس از مرگ از بدن بهره‌مند است. ملاصدرا و شیخ احمد احسایی از قائلان به این دیدگاه هستند. این پژوهش بر اساس روش تحلیل محتوا از طریق داده‌های کتابخانه‌ای، آثار ملاصدرا و احسایی را با رویکردی تطبیقی بررسی کرده است. ملاصدرا بر اساس مبانی فلسفی‌اش، چون اصالت وجود، تشخص وجود، حرکت جوهری و رابطه نفس و بدن، در تبیین عقلانی و فلسفی نحوه کیفیت بدن انسان پس از مرگ تلاش کرده است. احسایی نیز با طرح کالبدی چهارلایه برای انسان، از طرح عوالم و مراتب چندگانه که منجر به سیری نزولی و صعودی برای انسان می‌شود، در تبیین این موضوع بهره برده است. ملاصدرا و احسایی در نهایت در اینکه انسان در زندگی پس از مرگ از وجود بدن بهره‌مند است اشتراک نظر دارند، اما کیفیت این بدن در این دیدگاهشان متفاوت است. همچنین در هر دو دیدگاه عینیت بدن اخروی با بدن دنیوی مبتنی بر نوع خاصی از معنای عینیت است.

ملاصدرا براساس مبانی خود، معاد و حشر را تبیین کرده است. یکی از نکات مهم و مفید که در تبیین او وجود دارد، ولی به آن کمتر توجه شده، حشر تبعی و استقلالی است. صدرالمتألهین خود اصطلاح تبعی و استقلالی را مطرح نکرده، ولی محقق سبزواری در تعلیقه خود بر اسفار به آن اشاره کرده است. صدرالمتألهین بر این باور است که حشر یعنی ارتقاء درجه وجودی و رهیافتی به عالم فوقانی که با حرکت اشتدادی جوهری امکان دارد. همه موجودات عالم طبیعت به حرکت جوهری اشتداد پیدا کرده و مرتبه وجودیِ‌شان ارتقاء می‌یابد. حشر آنان همین مرتبه‌ای است که به آن نائل آمده‌اند. علاوه بر این نوع حشر که استقلالی است، می‌توان حشر تبعی نیز برای موجودات پذیرفت. معلول عین ربط به علت بوده و به صورت اجمال در مرتبه علت موجود است. علت او نیز عین ربط به علت خویش بوده و نزد او حاضر است. حضور معلول نزد علتِ علت را حشر تبعی گویند. در این مقاله تلاش کردیم بحث حشر تبعی و استقلالی را به گونه‌ای تبیین کنیم تا راه حلّی برای مشکلات و معضلاتی پیش رویِ تبیین فلسفی حشر و رجوع الی اللّٰه باشد. بر این اساس، همه مراتب هستی از اخس مراتب گرفته تا اشرف مراتب، به سوی حق تعالی رجوع دارند.

ترجمه ماشینی: موضوع و اهداف: هدف در این مقاله بررسی نقد، بررسی موضوعات اصلی مطرح شده، نشان دادن ارتباط این موضوعات با مباحث فلسفی معاصر و پیشنهاد چگونگی دفاع از موضع صدرا است. دو نوع دفاع پیشنهاد می‌شود: اول، از آثار صدرا می‌توان حدس زد که او چگونه به انتقاد پاسخ داده است. ثانیاً، می‌توان در نظر گرفت که چگونه می‌توان از موضعی مانند صدرا با توجه به فلسفه معاصر دفاع کرد. روش و یافته‌ها: این پژوهش یک پژوهش کیفی با رویکرد تحلیل انتقادی است. یکی از ویژگی های بارز فلسفه ملاصدرا آموزه روح اوست. او معتقد بود که روح از بدن تکامل می یابد. روح انسان در وجود مادی سرآغاز دارد، اما فراتر از مادیات تکامل یافته و به غیر مادی بودن ابدی می رسد. نتیجه گیری: این عقیده که نفس غیر جسمانی به عنوان جوهری قابل تفکیک، ممکن است وجود خود را به صورت جوهر جسمانی آغاز کرده و سپس به جوهری تبدیل شده باشد، مورد انتقاد علامه مصباح قرار گرفته است. نقد او موضوعاتی را در فلسفه ذهن، متافیزیک و کلام اسلامی مطرح می کند.

توحید و معاد و نسبت میان آن­ها از مباحثی است که ملاصدرا بسیار به آن­ها توجه داشته است. شناخت توحید صدرایی بدون توجه به معاد ملاصدرا امر مشکلی است بی­تردید بر اساس مبانی ملاصدرا مانند اصالت وجود، وحدت شخصی وجود، تفسیر علیت به تجلی، بساطت وجود و مساوقت وجود با کمالات، توحید و نسبت آن با معاد تفاوت­های اساسی با حکمت­های پیشین خواهد داشت. ملاصدرا همان­طور که هدف از آفرینش یعنی نزول از وحدت به کثرت را ظهور توحید می­داند، هدف معاد یعنی صعود کثرت به وحدت را نیز، ظهور و تفصیل توحید بیان می­کند. باید توجه داشت توحید اولی و توحید ثانوی وجود ندارد چرا که توحید امر ثابتی است و تنها علم و معرفت انسان در حال تغییر می­باشد و موجودات در نهایت نیز موصوف به عدم فی­ذاته خواهند شد چنان­که در ابتدا چنین هستند، فقط در نهایت به این امر معرفت پیدا خواهند کرد که هویت حقیقی­شان همان عین الربط و عین­الفقر بودن است. همه موجودات از عقول تا اسفل السافلین چون فطرت دارند، معاد دارند و مبدأ هر شیء بعینه غایت و معاد آن هست. به عبارت دیگر توحید از لوازم وجود موجودات بلکه عین وجود و عین فطرت آن­هاست که نهایتاً همه به همان فطرت توحیدی برمی­گردند.