جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

پرورش کرامت انسانى را مى توان به عنوان یکى از مهم ترین اهداف در نظام تربیتى اسلام در نظر گرفت. منظور، نه کرامت ذاتى انسان، بلکه کرامت اکتسابى مراد است. شاید بتوان ادعا نمود که غایت همه فعالیت هاى تربیتى شکوفا ساختن و بالفعل رساندن این نوع کرامت در ساحت وجودى انسان مى باشد. این نوشتار با روش توصیفى تحلیلى، از بین عوامل گوناگون تأثیرگذار بر پرورش کرامت، عاملیت «خانواده» و «مدرسه» را مورد بررسى قرار داده است که نقشى ویژه در پرورش کرامت اخلاقى آنها ایفا مى نمایند. برهمین اساس در یک سو، «توجه به جنبه الگویى والدین»، «رابطه عاطفى والدین و فرزندان» و «اعتدال در محبت ورزى» در خانواده؛ و در سوى دیگر، «توجه به اهداف تربیت» و «الزامات اخلاقى مربیان و رابطه آنها با متربیان» و نیز عامل «دوستان و همسالان» در مدرسه، از جمله مؤلفه هایى هستند که متناسب با ویژگى هاى خانواده و مدرسه، محوریت یافته و در شکوفایى و پروراندن کرامت اخلاقى فرد اثرگذار خواهند بود.

این پژوهش درصدد بررسی مسائل اخلاقی است که مشاور اسلامی باید در رابطه با مراجعان رعایت نماید. این پژوهش اسنادی، با بررسی آیات و روایات ناظر به این موضوع، به مسائل اخلاقی زیر در رابطه مشاور با مراجعان دست یافته است: تکریم مراجع، خوش گفتاری و خوش برخوردی، توجه کامل به مراجع و درک کامل وی، عدم سلب اختیار و آزادی مراجع، رازداری، عدم مشاوره با دشمن، خیانت نکردن به مراجع، نصیحت و خیرخواهی، صمیمیت و مهربانی، ایجاد و حفظ شادابی در مشاوره، جرئت و عدم ترس، ارائه مشاوره عمیق، حق مداری، عدم تبعیض، توجه به ویژگی های منحصر به فرد، وفای به عهد، مدارا با مراجع و نادیده گرفتن اشتباه های او، تواضع و دوری از تکبر، رعایت حیا و عفاف و دوری از شهوت پرستی، در نظرگرفتن مصلحت مراجع، دوری از لجاجت و بحث های بی ثمر، ارجاع مراجع در صورت عدم توانایی، عدم سوءاستفاده از موقعیت حرفه ای خود و مراجع، ارائه آگاهی های لازم، رابطه با خانواده مراجع، عدم انتقال نارسایی های شخصی خود به مراجع، و انتخاب همکاران و کارکنان باصلاحیت در مرکز مشاوره.

ادیان و مذاهب از اصولی تشکیل می شوند که قول به آنها و ایمان و اعتقاد به آنها شرط ورود در آن مذهب و قوام آن است. در میان مسلمین مسئله امامت و جانشینی پیامبر هم بلافاصله بعد از رحلت پیامبر محل مناقشه شیعه و سنی بوده است. در این مقاله قصد آن است که اعتقاد علمای شیعه راجع به اینکه امامت جزو اصول دین است و یا اصول مذهب بررسی شود و در خلال آن دیدگاه این علما نسبت به مخالفین شیعه که طیفی وسیع از ارتداد تا تساهل را در بر می گیرد بررسی شود.

شیعه امامیه پیامبران و ائمه(ع) را در همه بخش‌های زندگی‏شان از جمله تشخیص مصالح و مفاسد موضوعات و مسائل عادی زندگی و رهبری سیاسی جامعه معصوم می دانند. گفتار پیشوایان دینی و بزرگان علمی شیعه بیان‏گر این حقیقت است. شیخ صدوق در بین امامیه به ظاهر مخالف این دیدگاه است، اما به نظر می‌رسد او نیز با دیگر عالمان شیعه هم رأی است. وی از سهو نبی سخن می‏گوید و از آن به سهو رحمانی تعبیر می‌کند بنابراین نسبت دادن نظریه سهو شیطانی نسبت به او صحیح نیست. در این نوشتار پس از اشاره به شؤون و وظائف پیامبر اکرم(ص)، گستره عصمت حضرتش را در این امور بیان خواهیم کرد.

بررسی حقیقت آفرینش انبیاء و امامان معصوم علیهم السلام از طریق عقل و نقل مطرح است در این تحقیق بیشتر از روش نقلی و تحلیلی استاده شده و با بررسی تطبیقی دیدگاه مرحوم شیخ صدوق و مرحوم شیخ مفید این نتیجه به دست آمده است که شیخ صدوق در آثار متعدد خود مقام نوری پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم و ائمه اطهار علیهم السلام را اولین مخلوق عالم و آنها را سبب آفرینش کائنات دانسته است و برای اثابت نظریه خود به آیه 31 سوره بقره و روایات دیگر استناد کرده است در حالی که مرحوم شیخ مفید تا حدودی با این دیدگاه مخالفت ورزیده و آن را عقیده حشویه و غلات دانسته و مراد از روایات دال بر اشباح آل محمد صلی الله علیه و آله و سلم قبل از حضرت آدم علیه اسلام را وجودهای مثالی و نه وجود حقیقی آنهها دانسته است در این نوشتار قول مرحوم شیخ صدوق به دلیل سازگاری بیشتر با متون دینی مورد تایید و دیدگاه مرحوم مفید مورد نقد قرار گرفته است و در نتیجه بین این دو دیدگاه به نحوی جمع صورت گرفته است

مسئله سهو النبی از جمله مسائل اختلافی میان فرق و مذاهب اسلامی بوده و هر گروه با استناد به آیات روایات و دلایل عقلی به قبول و یا رد آن پرداختهاند در این میان بین متکلمین اهل سنت و شیعه اختلاف اساسی تر و بین بعضی از علمای شیعه از جمله بین مرحوم شیخ صدوق (ره) و مرحوم شیخ مفید (ره) به صورت ظاهری و جزئی تر اختلاف دیدگاه دیده می‌شود. در این مقاله نظر این دو عالم بزرگ شیعی درباره این مسئله با استفاده از روش کتابخانهای جمع آوری و به صورت تطبیقی مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است در مجموع یافته‌ها حاکی از آن است که محروم صدوق مثل مرحوم فید قائل به سهو النبی نبوده و تنها به اسهاء النبی قائل است که در نهایت با نگاه دقیق تر و با ملاحظه قرائن و شواهد موجود اختلاف آن دو در حد اختلاف در تعبیر باقی می‌ماند.

یکی از اتهاماتی وارده بر شیخ صدوق، اثرپذیری بی‌ضابطه او از مشایخ شیعی عنوان شده است. از سویی دیگر برخی در ذیل روایات منتقله، بهره‌گیری وی از مشایخ عامه را نیز دلیل ورود روایات ناصحیح عامه به منابع حدیثی شیعه دانسته‌اند. از این‌رو پژوهش حاضر بر آن است تا با روش توصیفی-تحلیلی به چگونگی بهره‌گیری شیخ صدوق از نظرات مشایخش بپردازد تا چارچوب‌های وی در میزان و حوزه‌های اثرپذیری از مشایخش را تبیین کند. اثرپذیری شیخ صدوق از مشایخ شیعی در موضوعات رجالی، اعتقادی، تفسیری، لغوی، فقه الحدیثی، نقد الحدیثی و تاریخی بوده است. اما صدوق در این اثرپذیری ضابطه‌مند بوده و دیدی نقادانه به این نظرات داشته است. هم‌چنین او در اخذ روایات از مشایخ عامه از پذیرش هر روایتی اجتناب نموده و با اهدافی هم‌چون اثبات حقانیت شیعه، اقرار آن‌ها در فضایل اهل بیت (ع)، وحدت بین شیعه و سنی به نقل روایات آن‌ها پرداخته است اما دید نقادانه خود را نیز در این بین انعکاس داده است. شناخت کافی صدوق بر فقه عامه سبب شده است تا فتاوای صدوق از اثرپذیری از مشایخ عامه مصون بماند. در مباحث غیرفقهی نیز نقل روایات عامه یا در تأیید روایات و عقاید شیعه بوده یا در موضوعات کم اهمیت بوده است. مشایخ عامه صدوق در انتقال روایاتی هم‌چون سهوالنبی، تحریف قرآن و سبعة احرف نیز نقشی نداشته‌اند.

در نظام اعتقادی امامیّه آموزة کلامی عصمت یکی از مسائل بنیادی و زیرساختی نبوت و امامت است که از ابتدا، از دغدغه‌های علما واندیشمندان اسلامی بوده، با عنایت خاص و با رویکردهای متفاوت مورد توجه قرارگرفته است. شیعیان که عصمت را از زمرة شرایط امامت می‌دانند، بر اصل باورمندی آن اتفاق نموده‌اند، اما دربارة قلمرو آن، با رویکردهای متفاوت اظهار نظر و اختلاف کرده‌اند. از میان رویکردها، دو رویکرد، نقشی تعیین‌کننده در مباحث کلامی ایفا کرده است: یکی رویکرد عقل‌گرای متکلمان بغداد و دیگری رویکرد نص‌گرای محدثان قم. از متکلمان، شیخ مفید و از محدثان، شیخ صدوق به‌عنوان شخصیت‌های شاخص، که هرکدام به مدرسه‌ای تأثیرگذار در تاریخ کلام امامیّه تعلق خاطر داشتند، انتخاب شدند، تا در این جستار نظراتشان در بارة قلمرو عصمت مورد بررسی قرار گیرد و نیز مشترکات و اختلاف نظر آنها در جهات مختلف قلمرو عصمت نشان داده شود.

مشايخ حاضر در مجلسي از مجالس، از شيخ صدوق در خواست نمودند تا ايشان توصيف دين اماميه را به اختصار بر آنها املا نمايد، شيخ صدوق در اجابت درخواست آنها، اعتقادات فرقه ناجيه اماميه را در ابواب مختلف كتاب حاضر تبيين نموده است. برخي از مسائل و موضوعات مورد بحث كتاب عبارتند از: توحيد، نفي جبر و تفويض، اراده و مشيت، قضا و قدر، بدا، كرسي و عرش، نفوس و ارواح، مرگ و قبر و رجعت و بعث، شفاعت، عدل، صراط، عقبات، حساب و ميزان، جنت و نار، نزول وحي و قرآن، انبيا و رسل و ملائكه، عدد انبيا و اوصيا و عصمت. «حبيب الله عظيمي » اين كتاب را شيخ صدوق روز جمعه 12 شعبان سنه 368 در نيشابور در پاسخ مشايخ حاضر، در مورد دين اماميه به صورت مختصر املاء كرده است و به همين دليل آن را به نام «دين اماميه» هم ذكر كرده اند و تمام اعتقادات شيعه را در آنجا ذكر مي كند و در پايان اشاره كرده است كه هنگام برگشت به وطن بر آن شرحي خواهم نگاشت ولي گويا فرصتي برايش پيش نيامده است كه دست به چنين كاري بزند. «اردلان» رساله اي است موجز و مختصر با عناوين «باب الاعتقاد» درباره اعتقادات ضروري و غير ضروري اماميه به شرح ذيل: في صفة‌ اعتقاد الاماميه في التوحيد، في صفات الذات، في التكليف، في افعال العباد، في نفي الجبر و التفويض، في الارادة‌ و المشية‌، في القضاء و القدر، في الفطرة‌ و الهداية‌، في الاستطاعة‌، في البداء، في التناهي، في اللوح و القلم، في الكرسي، في العرش، في النفوس و الارواح، في الموت، في مسائلة القبر، في الرجعة‌، في البعث بعد الموت، في الحوض، في الشفاعة‌، في الوعد و الوعيد، فيما يكتب علي العبد، في العدل، في الاعراف ... في الاخبار الواردة في الطلب، في الحديثين المتخلفين [در ذريعه 2/226 مي نويسد: شيخ صدوق آنرا بنابه تقاضاي عده اي از مؤمنين در مجلسي كه روز جمعه دوازدهم شعبان 368، در نيشابور منعقد شده بود املا نموده است ]. (براتعلي غلامي مقدم) براي آگاهي بيشتر در مورد كتاب و جدا بودنش از رساله ديگر صدوق در اين زمينه به تحقيق ارزشمند آقاي متقي، فهرست مجلس 2/40 ص 246 مراجعه شود در يك جاي ذريعه تاريخ املاء مجلس نو دو سوم از امالي صدوق (وصف دين الامامية) با تاريخ املاء اين كتاب اشتباه شده و در جاي ديگر آن به اشتباه بودن آن تصريح شده است. نويسنده پس از حمد خدا و نعت پيغمبر و ائمه اطهار مي گويد سر آن دارم كه در باره امور زير بحث كنم: 1-صفه اعتقاد اماميه درباره خدا. 2-اعتقاد در باب صفات ذات و صفات افعال. 3- اعتقاد در تكليف 4- اعتقاد در افعال عباد. 5- اعتقاد در باب اراده و مشيه. 6-اعتقاد درباره قضا و قدر. 7- اعتقاد در باره فطره. 8- اعتقاد در استطاعه. 9- اعتقاد در مبدء. 10-اعتقاد در تناهي از جدال. 11-اعتقاد در رجعه. 12-اعتقاد در لح و قلم. 13-اعتقاد در كرسي. 14- اعتقاد در عرش. 15- اعتقاد در نفوس و ارواح. 16- اعتقاد درباره موت. 17- اعتقاد درباره مسئله در قبر. 18- اعتقاد در رجعه. 19- اعتقاد در بعث. 20- اعتقاد در خوض. 21- اعتقاد در شفاعه. 22- اعتقاد در كتاب بنده. 23- اعتقاد در عدل. 24-اعتقاد در اعراف. 25-اعتقاد در صراط. 26-اعتقاد در عقبات راه محشر. 27- اعتقاد در حساب و ميزان. 28-اعتقاد در باب جنت و نار. 29- اعتقاد در نزول قرآن. 30-اعتقاد در قرآن. 31-اعتقاد در تبليغ قرآن. 32-اعتقاد در انبياء. 33-اعتقاد در عدد انبياء و اوصياء. 34- اعتقاد در عصمه. 35- اعتقاد در نفي غلو. 36- اعتقاد در تقيه. 37-اعتقاد در اباء نبي. 38-اعتقاد در علويه. 39-اعتقاد در اخبار مفسره. 40-اعتقاد در حظر و اباحه. 41-اعتقاد در اختيار و اراده و طلب. 42-اعتقاد در حديثين مختلفين. «عبد الله انوار» نويسنده درين كتاب اعتقاد اماميه را ابتداء در توحيد مي آورد و سپس بمسائل ديگر عرش و فرش و صفات الهي مي پردازد و بتفصيل درين زمينه سخن مي گويد او پاره اي ارجاعات به كتاب توحيد اصول كافي خود مي كند و مي گويد خواننده مي تواند بان رجوع نمايد و اجمال اين سخن را در تفصيل آن كتاب ببيند. (عبدالله انوار) رساله‌اي کوتاه و جامع که معتقدات اماميه را به طور مختصر دربر گرفته و مؤلف در نيشابور روز جمعه 12 شعبان 368 ق در مجلسي بيان نموده است. و شامل يک دوره عقائد ضروريه و غيرضروريه شيعه اماميه مي‌باشد و مکرر چاپ شده است. (فاضل) ابوجعفر محمد بن ... بابويه قمي (آغاز سده 4-381در ري) يكي از رهبران دانشمند آئين شيعي نزديك بسيصد كتاب دارد. شيعيان روايتهاي او را ارج نهاده مراسيل او را از مراسيل ابن ابي عمر كمتر نميدانند. ابن بابويه اين رساله را در بيان اعتقادات درست شيعه چنانكه خود ميانديشيد نوشته است و آنرا براي بزرگان شيعي نيشابور كه چگونگي دين اماميان را از وي پرسيده بودند در روز آدينه 12 شعبان سال 368در انجمن سخنراني بر زبان راند. شيخ طوسي در فهرست، اين رساله را «دين الاماميه» ناميد. ابن بابويه در پايان آن ميگويد كه اگر از اين سفري كه در پيش دارم برگشتم و بنيشابور آمدم تفسيري براي آن مي نويسم. در فهرست نوشته هاي اونامي از اين تفسير نبرده اند ما نا ننوشته است (ذريعه ج 2 ص 226). اين رساله در ايران بسال 1296 با سه رساله ديگر ص 66-115 چاپ سنگي شد ابن بابويه در پايان آن بكتاب توحيد خود باز ميگرداند و نويد ميدهد كتابي در متشابهات قرآن بنويسد. (محمد تقي دانش پژوه) سند آن در اين نسخه چنين است: حدثني ابومحمد الحسن بن احمد بن محمد الهشم العجلي المجاور قال حدثنا محمد بن علي بن ... بابويه القمي الفقيه و حدثني ابوعبدالله الحسين بن موسي بن بابويه الفقيه عن اخيه ابي جعفر ... بن بابويه الفقيه. (دانش پژوه) مؤلف عقايدد شيعه را به اختصار بر اساس احاديث و روايات اهل بيت عليهم السلام گزارش كرده است. (حضرتي، صادق) رساله موجزي است مشتمل بر جميع اعتقادات فرقه ناجيه اماميه أعم از مورد اتفاق و اختلاف با استناد به آيات و روايات اهل بيت (ع) كه مكرر چاپ شده. عقايد و باورهاي ديني ضروري و غير ضروري فرقه اماميه را بطور خلاصه گردآوري نموده است. بگفته آقا بزرگ شيخ صدوق اعتقادات را روز جمعه دوازدهم شعبان 368 بيان كرده است. (غلامي مقدم، براتعلي) مشايخ حاضر در مجلسي از مجالس، از شيخ صدوق در خواست نمودند تا ايشان توصيف دين اماميه را به اختصار بر آنها املا نمايد، شيخ صدوق در اجابت درخواست آنها، اعتقادات فرقه ناجيه اماميه را در ابواب مختلف كتاب حاضر تبيين نموده است. برخي از مسائل و موضوعات مورد بحث كتاب عبارتند از: توحيد، نفي جبر و تفويض، اراده و مشيت، قضا و قدر، بدا، كرسي و عرش، نفوس و ارواح، مرگ و قبر و رجعت و بعث، شفاعت، عدل، صراط، عقبات، حساب و ميزان، جنت و نار، نزول وحي و قرآن، انبيا و رسل و ملائكه، عدد انبيا و اوصيا و عصمت. «حبيب الله عظيمي » اعتقادات شيعه اماميه را به طور اختصار در اين كتاب آورده و بنا به گفته آقا بزرگ شيخ صدوق آن را به تقاضاي عده اي از مؤمنين در مجلسي كه روز جمعه دوازدهم شعبان 368 در نيشابور منعقد شده بود بيان كرده است. (غلامي مقدم، براتعلي) آغاز كتاب: بسمله الحمدلله رب العالمين وحده لاشريک له وصلي الله علي سيدنا محمد وآله الطيبين الطاهرين و حسبنا الله و نعم الوکيل باب في صفة اعتقاد الامامية في التوحيد انجام كتاب: اخرجت الخبر في ذلک مستقصيا بشرحه في کتاب التوحيد و سأجرد کتاباً في ذلک بمشية الله و عونه اِن شاءَ الله تعالي و الحمدلله رب العالمين [فهرست آستان قدس 1/202؛ دانشگاه تهران 10/1589 و 13/3488 و 11/2381 و 10/1977و 17/98 و 16/278 و 16/432 و 16/433 و 17/412 و 16/505 و 16/673؛ مرعشي 36/309و 33/313و 15/57و 18/197و 27/75 و 24/119 و 27/266 و 27/361 و 34/684؛ امام صادق قزوين1/37و 1/307؛ آيت الله جليلي 242؛ مركز احياء ميراث اسلامي 5/126؛ حضرت معصومه 1/234 و 1/262 و 1/290 فهرست كتابهاي چاپي عربي (مشار) : 625؛ كتابخانه هاي گلپايگاني 18؛ صدوقي يزدي ص 39؛ مسجد جامع گلپايگان 188؛ كتابخانه ملك 6/39و 6/75 و 5/313؛ كتابخانه وزيري 5/1600 و 4/1159 و 3/939 و 5/1714 و 3/990 و4/1338؛ مدرسه حجتيه ص 114 وص 120؛ حوزه علميه امام صادق 1/75؛ مدرسه فيضيه 2/60 و 2/77؛ الهيات تهران ص 254و 261و 458؛ كتابخانه ملي 14/215 و 18/121 و 11/622؛ آستانه حضرت عبدالعظيم 1/54، الذريعة: 2/226 شماره 887؛ التراث العربي: 1/270؛ مدرسه نواب 520؛ مجلس سنا 2/126؛ مجلس شورا 12/104و 23/621 و 41/222 و 20/138 و 44/187؛ دانشكده حقوق تهران 252؛ مدرسه معمارباشي ص 104 و 110؛ فيلم دانشگاه 2/127؛ كتابخانه روضاتي ص 101؛ اصغر مهدوي 2/111؛ نشريه 6/351 و 6/630 و 9/243؛ آستانه قم ص 216؛ آستانه قم ص 221؛ نشريه 7/102 و 11/934 و 7/793 و 11/685؛ اهدائي به آستان قدس ص273 و 280 و 311 و 331؛ چهار كتابخانه مشهد ص 216؛ سه كتابخانه اصفهان ص 59؛ نسخه پژوهي 3/108؛ كتابخانه نوربخش 2/239؛ فهرست الفبائي آستان قدس ص 58؛ مشار ص 625، بعنوان «العقائد» ؛ كتابخانه عمومي اصفهان 1/340؛ كتابخانه شيخ علي حيدر 3/148 و 2/86 و 2/319؛ حوزه و موزه ص 67؛ امام صادق چالوس ص 212 و 227؛ عكسي مرعشي 3/429؛ معجم التراث الكلامي 1/391-392؛ عكسي مرعشي 3/438؛ ميراث شهاب س9ش/2 31 و 33 و س7ش3-/4 24؛ عكسي مركز احياء 7/200؛ مكتبة امير المومنين 1/126 و 4/222؛ دهگان ابراهيم 2/394؛ كشف الحجب 51؛ شورا 2/245/40؛ اهدايي رهبر 2 اخبار/1 124 و 125 و 126 و 127 عكسي مرعشي 5/68 التراث العربي 1/270 -271؛ كتابشناسي نسخه هاي خطي آثار شيخ صدوق در ايران 27-54؛ تاريخ نگارش هاي عربي 1/787-788؛ معجم التراث العربي 1/391-392و2/224-226؛ عكسي مرعشي 5/247-248- 249؛ جامع گوهرشاد 5/133و 5/621؛ رايانه آستان قدس] شرح و حواشي: اعتقادات صدوق (ترجمه) = اعتقادات (-) اعتقادات صدوق (ترجمه) = اعتقادات (-) اعتقادات صدوق (ترجمه) = اعتقادات (-) اعتقادات صدوق (ترجمه) = اعتقادات (-) اعتقادات صدوق (ترجمه) = اعتقادات (-) اعتقادات صدوق (ترجمه) = اعتقادات (-) اعتقادات صدوق (ترجمه) = اعتقادات (-) اعتقادات صدوق (ترجمه) = اعتقادات (-) اعتقادات صدوق (ترجمه) = اعتقادات (-) اعتقادات صدوق (ترجمه) = اعتقادات (-) اعتقادات صدوق (ترجمه) = اعتقادات (-) اعتقادات (ترجمه و شرح) (-) الاعتقادات (ترجمه) (-) اعتقادات (ترجمه) (-) اعتقادات (ترجمه و شرح) (-) اعتقادات (ترجمه و شرح) (-) شرح اعتقادات (ترجمه) (-) شرح الاعتقادات كاشاني، حبيب الله بن علي مدد (1262-1340) تصحيح الاعتقاد = تصحيح اعتقادات الاماميه = شرح اعتقادات صدوق مفيد، محمد بن محمد (336-413) وسيلة النجاة در معرفت اعتقادات زواره اي، علي بن حسن (-10) شرح الاعتقادات خاتون آبادي، اسماعيل بن محمد باقر (1031-1116) شرح الاعتقادات شريف، محمد كاظم بن محمد قاسم (-13) اعتقادات = اعتقادات صدوق (ترجمه) سركاني، محمد صادق بن محمد علي (-11) مشراق العقائد الصالحية = مشارق العقائد = ترجمه اعتقادات الصدوق دستغيب، محمد صالح بن مسعود (-11) حاصل الترجمان = ترجمه اعتقادات صدوق = منهاج المؤمنين رضوي، محمد مهدي بن محمد صالح (-11) منهاج المؤمنين حسيني ازغدي، ابوتراب بن ابوالحسن (-10) اعتقادات = اعتقادات صدوق (ترجمه) حسني، محمد علي بن محمد (-13) اعتقادات صدوق (ترجمه) = شرح اعتقادات صدوق حسيني، ابوالفتح (-10) اعتقادات (ترجمه و شرح) حسيني يزدي، محمد علي بن محمد (-) شرح الاعتقادات قزويني، محمد صفي بن ولي (-11) تصحيح الاعتقاد (ترجمه) مدرس يزدي، محمد علي بن محمد (1193-1265) اعتقادات = اعتقادات صدوق (ترجمه) حسيني تهراني، هاشم (1298-) شرح اعتقادات صدوق = شرح فارسي عقائد صدوق قزويني، فضل الله بن ولي الله (-11) شرح الاعتقادات شولستاني، عبدالله بن حسن (-)