جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ابن سینا و پیروان او بر این باورند که نفس هنگام ادراک خارج مادی، از طریق قوا و آلات خود با خارج ارتباط برقرار کرده و در سایه این ارتباط و ملاقات کیفیتی مشابه کیفیت شیء خارجی ابتدا در آلت ادراکی و سپس در قوا و فضای نفس منطبع و مرتسم می شود؛ این صورت از آن جهت که حاکی از خارج است مناط علم نفس به عالم ماده می شود. این نظریه معرفتی هم در تطبیق با اصالت وجود مشکل دارد و هم در تبیین با اصالت ماهیت: رویکرد اصاله الوجودی به این نظریه معرفتی مستلزم عدم امکان اتحاد ماهیت وجود خارجی با وجود ذهنی است زیرا ماهیت وجود خارجی از حدّ همان وجود انتزاع شده و متناسب با مرتبه همان وجود است لذا امکان اتحاد آن با مرتبه ای دیگر از هستی، ممکن نخواهد بود؛ رویکرد اصاله الماهوی به آن نیز مستلزم انتقال امر اصیل (ماهیت) به ذهن می شود که محال است زیرا امور اصیل متقوم به مرتبه خاص خویش اند و قابل انتقال نیستند؛ حتی در صورت انتقال، در فرض همراهی آثار خارجی با آن مستلزم انقلاب ماهیت و در فرض عدم همراهی آثار خارجی، مستلزم انفکاک لوازم ذات از ذات خواهد بود.

مسئله نظام احسن، یکی از مسائلی است که از دیرباز اندیشمندان مختلفی به بحث و تحقیق در مورد آن پرداخته اند؛ ابن سینا و ملاصدرا از کسانی هستند که به صورت جامعی این مسئله را مطرح کرده اند؛ ابن سینا با طرح مسئله علم عنایی خداوند که سبب ایجاد عالم عینی است و تبیین مسئله شرور، نظام موجود را بهترین نظام ممکن دانسته است. ملاصدرا نیز با تأکید بر مسئله علم الهی و تبیین شرور و این که لازمه جهان مادی عدم انفکاک شرور از آن است و همچنین توجه به حکمت و غایتمندی افعال الهی، وجود نظامی بهتر از نظام کنونی را غیرممکن دانسته است. به نظر می رسد دیدگاه دو فیلسوف تفاوت بنیادی با هم ندارد جز این که ابن سینا علم عنایی را زاید بر ذات و ملاصدرا آن را عین ذات می داند

در رساله پیش رو که با موضوع «بررسی تحلیلی رهیافتهای عرفانی ابن سینا» ، تدوین شده است در دو بخش با کاوش در آثار عرفانی و رساله های رمزی و تمثیلی عرفانی ابن سینا ، با تحلیل داده ها به تبیین مسائل عرفانی از نگاه ابن سینا پرداخته ایم . در بخش اوّل این رساله به تحلیل نمطهای آخر اشارات و برخی رسائل ابن سینا از جمله رسالة العشق وبررسی نظر شارحان پرداختیم که به مشابهت های قابل توجه در طرح مسائل عرفانی توسط ابن سینا با رگه های عرفان اسلامی ( خصوصاً مکتب خراسان ) بر می خوریم. در بخش دوّم رساله که با عنوان رهیافتهای عرفانی ابن سینا در داستانها ورساله های رمزی ، به بررسی وتحلیل این رساله ها و قصیدۀ عینیّه ابن سینا ، که با زبان رمز و تمثیل حکایت هبوط نفس و دورۀ تکاملی سلوک عرفانی واشراقی سالک را نشان می دهد ، مورد تحلیل و بررسی قرارداده ایم.که در واقع تصویری از قوس نزول و قوس صعود در این رساله ها ترسیم شده است. به این معنی که در جهان بینی عرفانی ابن سینا نفس یا روح، اصلی آسمانی دارد ودر زندان تن و جهان مادّه به اسارت رفته است و این احساس غریب بودن که احساس همۀ عرفا است ، واقعۀ دیدار با فرشتۀ هادی در حیّ بن یقظان او را برای بازگشت به وطن اصلی ( عالم قدس- یا شرق ) آماده می کند. و به تعبیری سه داستان رمزی ابن سینا ( حی بن یقظان و رسالة الطیر و سلامان و ابسال) به منزلۀ دوره ای از سیر وسلوک و تجربه عملی ابن سینا را آشکار می کند که در این قسمت تأثیر اندیشه های عرفان فلوطینی مشهود است. گرچه این رساله ادعای کاوش همۀ آثار عرفانی ابن سینا را ندارد ، لیکن آنچه إرائه شده است حاصل تحلیل وبررسی برجسته ترین آثار عرفانی ابن سینا است و گامی هر چند نا چیز در شناخت این حکیم بزرگ.