جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

انقلاب علمی و فرهنگی شیعه، در عصر امامت امام محمدباقر7، با مدیریت آن‌حضرت و توسط جمعی از شاگردان زبده و نخبه ایشان آغاز شد و جامعه شیعه را از فقر فرهنگی به مرحله شکوفایی و بالندگی رساند. این لایه از اصحاب الباقر7 را می‌توان با کلیدواژه «أَصْحَابُ‏ أَبِی» در فرمایشات امام جعفر صادق7 بازشناخت. توصیه ویژه‌ای که امام باقر7 در آخرین لحظات عمر، به فرزندشان درباره یاران خود ابراز فرمودند، همچنین کارکردهای دین‌شناسانه و جامعه‌شناسانه‌ای که از سوی امام صادق7 در مواضع مختلف ایراد شده، ضرورت بازشناسی مصادیق و کارکردشناسی فرهنگی «أَصْحَابُ‏ أَبِی» را بیش از پیش، هویدا می‌سازد. این نوشتار، با شیوه تحلیل متون حدیثی شیعه، به این دو مهم پرداخته است.

اين مقاله شرحي است بر كلام امام محمدباقر علیه السلام به جابربن يزيد جعفي در باب اوصاف شيعيان واقعي. يكي ديگر از اين اوصاف، اجتناب از تأخير در انجام كار خير و پرهيز از تسويف است. تسويف يعني انسان كار امروز را به بعد موكول كند. يكي از ريشه‌هاي امروز و فردا كردن كارها، غفلت است. غفلت انسان را بكلي از انجام تكليف بازمي‌دارد. راز موفقيت انسان در زندگي و انجام موفق كارها، اجتناب از تسويف و غنيمت شمردن فرصت‌هاست. مانع ديگر، كاهلي و بي‌حالي در انجام كارهاي خير است. نتيجة اين نوع برخورد با انجام امور خير، قساوت قلب است. اهمال و سستي و سهل‌انگاري نيز از موانع شتاب در كار خير است. عمر انسان بسيار گذرا و كوتاه است؛ شايسته است همتي كنيم و از لحظات عمر خود بهره ببريم. بنابراين، اگر كسي بخواهد به فرمايش امام محمدباقر علیه السلام نزد خدا عزيز و محبوب باشد، بايد در كارهاي خير شتاب كند و گرفتار موانعي مانند تسويف، غفلت و سستي و كاهلي نشود.

اين متن شرحي است بر كلام امام محمدباقر علیه السلام در باب اوصاف شيعيان واقعي به جابربن يزيد جعفي. يكي از اوصاف شيعيان واقعي، محبوب واقع شدن نزد خداي متعال با تزيين اعمال و كردار درست است. محبوب واقع شدن نزد ديگران ميلي است فطري كه خداي متعال در نهاد بشر قرار داده است. اگر انسان عظمت الهي و ارزش محبوب شدن نزد خداي متعال را درك كند، محبت ديگران نزد او رنگ مي‌بازد. البته جلب محبت ديگران از راه ادعاي ايمان، تقوا، انقلابي بودن، اهل عبادت از جمله حيله‌هايي است كه نمي‌توان به وسيله آنها نزد خدا نفوذ كرد. ازاين‌رو، صدق و درستي در كارها، يكي از راه‌هاي محبوب واقع شدن است. همچنين، راه ديگر محبوب واقع شدن، شتافتن براي انجام كار خيرا ست. اگر بخواهيم محبت پايدار خدا را به دست آوريم، بايد رفتارهايمان توجه ويژه خدا را جلب نمايد. اين مقاله به تفصيل به اين موضوع مي پردازد.

اين مقال شرح و تفسيري است بر كلام امام محمدباقر علیه السلام در توصيه به جابربن يزيد جعفي در باب اوصاف شيعيان واقعي. در اين فقره، آن حضرت مي‌فرمايد: «وَتَحَرَّزْ مِنْ إِبْلِيسَ بِالْخَوْفِ الصَّادِقِ، وَإِيَّاكَ وَالرَّجَاءَ الْكَاذِبَ فَإِنَّهُ يُوقِعُكَ فِي الْخَوْفِ الصَّادِقِ»؛ با ترس راستين از شيطان بپرهيز و مبادا اميدي دروغين ببندي، که گرفتار هراس واقعي مي‌شوي. يكي از اوصاف شيعيان واقعي خوف و رجاء صادق است؛ خوف حالتي ادراكي و انفعالي در انسان است كه آفرينش آن حكمتي دارد. اين ترس‌ها ناشي از گناه خود انسان است، نه ترس از خداي متعال؛ چرا كه خوف از عذاب الهي پايين‌ترين مرتبه خوف مؤمنان است. مؤمنان بر حسب مراتب ايمان و معرفتشان، خوف‌هاي ديگري هم دارند. ماننند خوف از خوار شدن در چشم خدا و محروم شدن از عنايات الهي، مثل «وَلاَيَنظُرُ إِلَيْهِمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ» (آل‌عمران: 77). يكي از كاركردهاي خوف از ضررهاي اخروي اين است كه انسان را در مقابل شيطان ايمن مي‌كند. اين مقال، به تفصيل پيرامون انواع خوف و رجاء و تفاوت آن با جبن بيان مي‌كند.

اين متن شرحي است بر وصاياي امام محمدباقر علیه السلام به جابر در باب اوصاف شيعيان واقعي. حضرت مي‌فرمايند: «وَاسْتَجْلِبْ نُورَ الْقَلْبِ بِدَوَامِ الْحُزْنِ»؛ و با اندوه پيوسته، نور دل را كسب كن. امام باقر علیه السلام در این عبارت به جابر می‌فرمایند: اگر مي‌خواهي قلبت نوراني شود، بر حزن مداومت کن. دربارة اين جمله مي‌توان پرسيد که قلب چیست؟ نور قلب به چه معناست؟ منظور از اينكه انسان باید هميشه حزن داشته باشد، چیست؟ از چه چیزی باید محزون بود؟ آیا هر حزن و ناراحتي‌اي مطلوب است؟ آیا اسلام حزن را می‌پسندد و می‌خواهد مردم هميشه غمگين و افسرده باشند يا مي‌خواهد مردم شاد و بانشاط باشند؟ و سرانجام رابطة بين حزن و نور قلب چيست؟ اين نوشتار درصدد پاسخ‌گويي به اين سؤالات مي‌باشد.

اين مقال شرحي است بر كلام امام محمدباقر علیه السلام در اوصاف شيعيان واقعي. شيعيان با ياد بسيار خدا در خلوت، خود را آماده نرمي دل مي‌سازند. اين كلام امام علیه السلام سفارشي است براي رقت قلب كه با ياد خدا در خلوت به دست مي‌آيد. قلب در قران دو كاربرد متمايز دارد: درك فهم و احساسات و عواطف. قلب، مطالب را به خوبي درك مي‌كند. درك، كه ممكن است شامل علم حضوري هم بشود، در قرآن به قلب نسبت داده شده است. همچنين محبت، نفرت، ترس، آرامش، اميد و نااميدي و... به‌طوركلي حالات انفعالي، اعم از مثبت يا منفي به قلب نسبت داده شده است. قلب مركز ادراكات و احساسات است. اگر قلب سالم باشد، حقايق را درك و در مقابل برخي حوادثْ، حالت رقت پیدا می‌کند و منفعل می‌شود. رقت قلب زماني ارزش دارد كه منجر به قرب به خداي متعال شود. قلبي كه حقايق را درك نكند، دچار قساوت مي‌شود.

اين مقال شرحي است بر كلام امام محمدباقر علیه السلام در باب صفات شيعيان واقعي. حضرت مي‌فرمايند: با تفويض صحيح (همه امور به خدا) به آسايش دل دست ياب و آسودگي تن را در آسايش دل جست‌وجو كن، و با كاهش خطا، آسودگي دل را به دست آور. روان‌شناسان و اگزيستانسياليست‌ها معتقدند كه انسان حيوان مضطرب است. اگر انسان اضطراب نداشته باشد، انسان نيست. راه‌حل روان‌شناسان براي درمان اضطراب اين است كه اصلاً نبايد به سختي‌ها و گرفتاري‌هاي زندگي انديشيد و بايد به دنبال خوشي و سرگرمي بود. ولي انبياي الهي معتقدند كه براي رهايي از اضطراب‌هاي دنيايي، بايد ماهيت اين عالم و دنيا را كه گذرگاه و موقتي است، شناخت. كسي كه سختي‌هاي اين دنيا را تحمل كند و وظايفش را انجام مي‌دهد، به آرامش و آسايش ابدي خواهد رسيد. بايد امور را به خدا واگذار كرد. لازمه واگذاري امور به خدا اين است كه انسان احساس آرامش كند و تنها نگراني او انجام وظيفه به بهترين شكل باشد. واگذاري كارها به خدا و اعتماد به او درباره سرانجام امور، راهي است براي آرامش روح و ريشه‌كن كردن اضطراب،‌ ناراحتي و ترس‌هاي بي‌دليل.

زندگی امامان شیعه از دو مآخذ قابل پی گیری است که یکی از آن بسیار مرسوم و فراگیر ولی دیگری همچنان نهفته است و از معارف بلندی که در بردارد اعتراف به محرومیت داریم.

اين مقال شرحي است بر كلام امام محمدباقر علیه السلام در باب اوصاف شيعيان واقعي. يكي از اين اوصاف، همه امور را به خدا سپردن با هدف نيل به آسايش و آرامش در زندگي است. انسان در نظام تكوين معمولاً به دنبال ارضاي غرايز خود است و در اين ساحت به تكليف و وظيفه نمي‌انديشد. اما افزون بر اين، خداوند براي دستيابي به اهداف بالاتر و كمال و قرب الهي،‌ تكاليفي معين كرده است. اين نظام تشريع بر نظام تكويني و اسباب و مسببات مبتني است. يكي از اهداف بزرگ انبياء اين است كه چشم بشر را به حقايق و معارف پنهان باز كنند تا ظواهر دنيا آنان را نفريبد. برخي انسان‌ها از نظام تكوين بهر‌ه‌اي نيكو مي‌برند و از نعمت‌هاي بي‌شمار الهي در چارچوب نظام تشريع استفاده مي‌‌كنند. اينها از سنخ نعمت هاي مادي نيست، همچون انس با خدا، باز شدن چشم بصيرت به حقايق، نورانيت دل و... . اين سنت الهي در مورد جامعه هم ساري و جاري است؛ خداي متعال به جامعه‌اي كه مردمش اهل تقوا باشند و در كنار احترام به احكام اسلامي آنها را اجرا كنند، بركت مي‌دهد.