جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در عالم فلسفه، بحث‌ها دربارۀ مناقشۀ گادامر با هابرماس بر سر موضوع سنّت همچنان جاری است. اما در عرصۀ فلسفۀ تعلیم و تربیت معمولاً هرمنوتیک فلسفی گادامر از سوی مدافعان پداگوژی انتقادی، به محافظه‌کاری متّهم شده و پژوهش‌های اندکی در دفاع از توان انتقادی هرمنوتیک گادامر به چشم می‌خورد. در اسناد رسمی نظام آموزشی ایران نیز اگرچه بر پاسبانی و در عین حال بازسازی سنّت‌ها تأکید می‌شود، اما در عمل نوعی سرگشتگی در توجه متوازن به این دو مشهود است. این پژوهش در پی آن است تا با بازخوانی جایگاه سنّت در هرمنوتیک گادامر، عناصر انتقادی آن را واکاوی کند و به این ترتیب هم دفاعیه‌ای از تعلیم و تربیت بر مبنای هرمنوتیک فلسفی در برابر پداگوژی انتقادی ارائه داده و هم الگویی برای مواجهه با سنّت‌ها در تعلیم و تربیت فراهم آورد. مدّعای اصلی این پژوهش آن است که تلّقی گادامر از سنّت هم‌زمان واجد بیان توصیفی به عنوان مبنای تربیتی و بیان هنجارین به عنوان اصل تربیتی است و بستر تحقق هر دوی آنها «یادگیری از مسیر منفیّت» است. در چنین بستری، «تأثیر و تأثّر آگاهی و تاریخ‌»، «در نظر گرفتن سنّت به عنوان پاسخی برای یک پرسش»، «فاصله‌گیری انتقادی از سنّت» و «کاربست سنّت» مهمترین عناصر انتقادی خواهند بود که هرمنوتیک گادامر را از یک هرمنوتیک محافظه‌کار و سنّت‌گرا متمایز خواهند ساخت.

به همان سیاق که پزشکی علمی همچون فیزیک نیست، فلسفه پزشکی قابل فروکاستن به فلسفه علم نیست.

ترجمه ماشینی: هانس گئورگ گادامر در این کتاب مهم جدید، تحول در خود فهمی انسان را که توسط جهان بینی علمی ایجاد شده است، مورد بحث قرار می دهد و به ویژه بر دستاوردهای بی نظیر پزشکی مدرن تمرکز می کند. او مسائل اخلاقی و انسان‌گرایانه ناشی از موفقیت‌های فن‌آوری عمل بالینی مدرن را بررسی می‌کند و آنها را با مفهوم کلاسیک «پراکسیس» در سنت فلسفی مرتبط می‌کند. در مجموعه ای از تحلیل های شفاف و جذاب، گادامر با شیوایی از ایده پزشکی، نه تنها به عنوان یک "علم سلامت، بلکه به عنوان یک "هنر" مرتبط هرمنوتیک، که مستلزم اعمال قضاوت عملی و تفسیر شخصی است، دفاع می کند. استدلال می کند، محدودیت های رویکرد صرفاً فنی به درمان و همچنین اهمیت رویکرد کیفی در درمان پزشکی را تشخیص دهد. این تأمل درخشان در مورد سلامت، بیماری و هنر شفا که توسط یکی از فیلسوفان برجسته قرن بیستم نوشته شده است، مورد توجه خوانندگان عمومی و همچنین دانشجویان فلسفه و اندیشه اجتماعی خواهد بود.

تصور غالب راجع به فلسفه­ افلاطون این است که افلاطون با جدا کردن اشیاء محسوس از نمونه­ برتر آن‌ها در عالم ایده­ها، گام مهمی جهت شکل­گیری مابعدالطبیعه برداشته است. طبق نظر افلاطون، ایده­ها ذات یا ماهیت اشیاء محسوس را شکل می­دهند. ایده­ها هم شرط وجود اشیاء محسوس و هم شرط شناخت این اشیاء هستند. حال با توجه به این وجودشناسی و معرفت­شناسی بدیع، مسائل مهمی پیش می­آید؛ از جمله: نحوه­ نسبت اشیاء محسوس با نمونه­ برتر خود در عالم ایده­ها به چه صورت است؟ نظرگاه ارسطو مبنی بر جدایی ایده­ها از اشیاء محسوس به چه میزانی پذیرفتنی است؟ فرض وجود ایده­ها چه تأثیری بر نظرگاه ما راجع به انسان (دازَین) و زندگی عملی او دارد؟ در این مقاله سعی بر این است که از منظر دو فیلسوف آلمانی؛ یعنی مارتین هیدگر و هانس گئورک گادامر، پرسش­های مطرح شده را بررسی کنیم. درحالی‌که هیدگر اعتقاد دارد افلاطون با طرح آموزه‌ ایده­ها، آغازگر فراموشی حقیقت در معنای ناپوشیدگی و نامستوری و در نتیجه فراموشی وجود بوده است، گادامر اعتقاد دارد تفسیر هیدگر از افلاطون و کل تاریخ مابعدالطبیعه تحت تاثیر انتقادات ارسطو بوده است. گادامر با رجوع به خود محاورات افلاطون ازیک‌طرف، نسبت ایده­ها و اشیاء محسوس را به‌روشنی توضیح می­دهد و از طرف دیگر، تاکید می­کند که ایده­ خیر در عین تعالی و پوشیدگی در تمام اعمال ما حضور دارد.

هرمنوتیک آوردگاه نظریه‌‌های جدید در حوزۀ فهم و تفسیر است. شناخت مبانی نظریه‌‌های هرمنوتیکی از‌آن‌رو اهمیت دارد که بستر مناسبی برای نقد و تحلیل فراهم می‌کند. فهم و تفسیر به‌عنوان محور کانونی مباحث هرمنوتیکی بر ارکان چهارگانۀ مؤلف، متن، مفسر و زمینه استوار است. تمایز رویکرد‌های هرمنوتیکی به میزان نقش هریک از ارکان چهارگانه در فرایند فهم و تفسیر بستگی دارد. در این مقاله مبانی آرای هرمنوتیکی اندیشمند معاصر اسلامی، محمد مجتهد شبستری، و هرمنوتیست معاصر غربی، هانس گئورگ گادامر، بررسی و تحلیل شده است. بررسی تطبیقی در محور‌های چهارگانۀ یادشده نشان می‌دهد اختلاف آرای شبستری و گادامر در اولین رکن از ارکان چهار‌گانۀ فهم و تفسیر، یعنی نقش مؤلف، قطعی و مطلق است؛ ولی مبانی آن دو در سه رکن دیگر، هم وجوه اشتراک دارد و هم افتراق. اهم اشتراکات شبستری و گادامر در مقوله‌‌های قرائت‌پذیری متن، تاریخ‌مندی فهم، ضرورت استنطاق، دور هرمنوتیکی و تأثیر پیش‌دانسته‌‌ها در فرایند فهم و تفسیر است و اهم اختلافاتشان بر سر تأثیر نقش قصد مؤلف یا حذف آن در فرایند فهم و روش‌مندی یا ناروش‌مندی فرایند فهم است.

ترجمه ماشینی: تصاویر و ارجاعات به زنان در مجموعه گسترده آثار منتشر شده او به قدری نادر است که به نظر می رسد برای هانس-گئورگ گادامر «سوال زن» وجود ندارد. با این حال، نویسندگان پانزده مقاله موجود در این جلد نشان می‌دهند که می‌توان سکوت‌های گذشته گادامر را درباره زنان و دیگران خواند تا منابع غنی برای نظریه و عمل فمینیستی در دیدگاه‌های او درباره علم، زبان، تاریخ، دانش، پزشکی و ادبیات. در حالی که مقاله نویسان ارزش زیادی در آثار گادامر می یابند، او از بحث آنها به عنوان شخصیتی بحث برانگیز ظاهر می شود. برخی از مشارکت‌کنندگان او را ترویج احترام واقعی و تعامل با دیگری می‌دانند: برخی دیگر ادعا می‌کنند که در گفتگوی گادامری، دیگری صدایی ندارد. برای برخی، غوطه ور شدن گادامر در سنت مانعی برای تحقیق فمینیستی است. برای دیگران، با آگاهی از نیاز به درک خوب سنت به منظور مخالفت با ناسازگاری آن یا بهره مندی از بینش آن، روش او برای درگیر کردن سنت به ویژه سازنده است. برخی از مشارکت کنندگان با جدایی او بین فلسفه و سیاست مخالفت می کنند. دیگران در سکوت نسبی او در مورد مسائل تجسم مشکل پیدا می کنند. برخی دیگر معتقدند که "تلفیقی از افق ها" به معنای استعمار تفاوت است. اما هدف مشترک هر یک از این مناقشات این است که تشخیص دهیم فمینیست ها چه چیزی می توانند از گادامر بیاموزند و همچنین با چه محدودیت هایی که تفسیر مجدد فمینیستی از آثار او ناگزیر باید با آن مواجه شود. مشارکت کنندگان عبارتند از لیندا مارت؟ ان الکوف، ویلیام کاولینگ، جما کورادی فیومارا، ماری فلمینگ، سیلجا فرودنبرگر، سوزان هکمن، سوزان-جودیت هافمن، گریس ام جانتزن، پاتریشیا آلتنبرند جانسون، لورا کاپلان، رابین پاپاس، رابین می استیلت ، ورونیکا واسترلینگ، جورجیا وارنک و کاتلین رابرتز رایت.

«گفتگو با متن» الگوی مشترکی است که هم شهید صدر در تفسیر موضوعی و هم گادامر در هرمنوتیک فلسفی به عنوان عامل تحقق فهم، بر آن تأکید کرده‌اند. از آنجا که رویکرد شهید صدر به «فهم متن قرآن» توصیه‌ای و رویکرد گادامر به «فهم متن» توصیفی است، پژوهش حاضر از رهگذر مطالعه تطبیقی این دو رویکرد، میزان رَوایی دیدگاه روش‌شناختی شهید صدر را مبتنی بر دیدگاه پدیدارشناختی گادامر مورد بررسی قرار داده و به پی‌جویی این پرسش پرداخته‌است که بایدها و نبایدها در روش تفسیری شهید صدر تا چه اندازه منطبق بر هست‌ها و نیست‌ها در هرمنوتیک گادامر است؟ به جهت آن‌که الگوی مذکور در اندیشه این دو متفکّر خاستگاه یکسانی ندارد و تشابه دو نظریه ساختاری است، پژوهش حاضر از نوع «مطالعات تطبیقی کلان مبتنی بر همسانی ساختاری» به شمار می‌آید. بررسی عناصر گفتگو در هر دو نظریه مشروعیت هستی‌شناختی الگوی «گفتگو با متن» در تفسیر موضوعی را به اثبات رسانده و نشان می‌دهد که تفاوت‌های دو نظریه ریشه در اموری خارج از ماهیت و فرآیند فهم دارند و از این‌رو به اعتبار هستی‌شناختی روش تفسیر موضوعی خللی وارد نمی‌کنند.