جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

شهید مطهری معتقد است حساب ابجد حسابی اعتباری است نه حقیقی؛ لذا نمی‌توان آن را کاشف حقیقتی از حقایق عالم دانست. از طرفی دیگر آیت‌الله جوادی آملی معتقد است مقوله کمّ مختص عالم ماده و مثال است و کمند آن به معقولات نمی‌رسد. این دو دیدگاهِ ریاضی ـ فلسفی ظاهراً به هم ارتباطی ندارند، اما درواقع انکار یک حقیقت متضایف‌اند؛ چون حساب ابجد اگر یک «حساب» حقیقی باشد، «معدود» آن جز «معقولات» و «معانی مجرده» نخواهد بود، منتهی به واسطه معدودیت حروف و کلمات. به نظر می‌رسد، تعدید مفاهیم و معقولات ثبوتاً استحاله ندارند؛ آنچه مستحیل است، تعدید به واسطه شکل و وزن و امثال آن است که البته مفاهیم از آن مبرا هستند. تعریف و تطبیقات اکابر عرفان و حکمت مانند ابن‌ترکه و میرداماد نیز نشان می‌دهد این تعدید نه‌تنها ممکن، بلکه به لطف حسابِ «ابجد» ثابت است؛ زیرا منتهی به کشفِ عباراتِ «مشترک الکمّ والمعنی» می‌شود. عباراتی که اگرچه به لحاظ ترکیب حروف مختلف‌اند، اما به لحاظ کمّ و کیف (روح معنا) مشترک‌اند؛ و چون اشتراک دوگانه مذکور، به‌عنوان یک نظم، مسانخ علم و اراده باری است نه علم و اراده واضع یا مستعمل عبارات؛ به برهان لمّی ثابت می‌شود، حساب ابجد نیز حقیقی و الهی، با معدوداتی از سنخ معانی است. ابهام این کبریات به وسیله صغریات منقول و محصل مذکور در متن قابل رفع است.

هدف پژوهش حاضر بررسی دلایل ظهور ماهیت دینی حکومت در انقلاب اسلامی از دیدگاه شهید مطهری با روش هرمنوتیک قصدگرا است. در این تحقیق با روش‌ هرمنوتیک قصدگرای اسکینر، نشان داده شد که مشکله انحطاط ایران در زمانه پهلوی اول و دوم با ظرفیت‌های فکری و سیاسی مدرنیته غربی و مشروطه ایرانی و بویژه در جنگ جهانی دوم پاسخ درخوری نیافت و حتی به دوباره اشغال شدن ایران و تحقیر ایرانیان انجامید. در این شرایط مدت‌ها بود که فقها بویژه از جنبش تنباکو به بعد، جامعیت قوانین فردی و اجتماعی اسلام برای نیازهای ثابت و متغیر و مردم‌سالار بودن اداره اجتماع، ظرفیت پاسخ‌گویی دین به شرایط انحطاط ایران را طرح می‌کردند. وضعیت انحطاط سیاسی و اجتماعی، زمینه اساسی تحولات ایران معاصر را فراهم کرده است که پاسخ‌های ناقص و ناکافی در نظام‌های سیاسی مطلقه سنتی یا تبعیت از مکاتب چپ و راست مدرنیته غربی در مشروطه و دیکتاتوری شبه‌مدرن بحران را تشدید نمود. اثبات عقلی و شرعی امکان ولایت سیاسی فقیه جامع‌الشرایط در زمان غیبت امام دوازدهم(ع) توسط امام خمینی که استاد شهید مطهری بود، مانع شرعی تأسیس حکومتی با ماهیت دینی در عصر غیبت را برطرف نمود و بدین ترتیب ماهیت سیاسی دین در انقلاب اسلامی سال 1357 ظهور پیدا کرد.

الحاد جدید که در دهه‌های اخیر از سوی ملحدان در جهان غرب مطرح گردیده است را می‌توان متکی بر دو عنصر علم‌گرایی و طبیعت‌گرایی تلقی نمود. ریچارد داوکینز، زیست شناس فرگشتی و از سردمداران جریان الحاد نو با تاکید بر دو عنصر پیش‌گفته و با استفاده از نظریه تکامل یا فرگشت به نقد دین و دین‌گرایی پرداخته است. از سویی دیگر استاد مطهری ره از جمله متفکران اسلامی بوده که به مقوله رابطه علم و دین پرداخته و ضمن بیان سازواری رابطه میان علم و دین، از منتقدان جدی رویکرد الحادی نسبت به نظریه تکامل می‌باشد. مواجهه استاد مطهری با الحاد، اگرچه در بدو امر مواجهه با الحاد قدیم را متبادر می‌نماید؛ لکن ردپایی از الحاد جدید در این مواجهه وجود دارد که می‌توان ضمن اصطیاد، در نقد الحاد جدید بهره جست. در این نوشتار به لحاظ گردآوری از روش کتابخانه‌ای – اسنادی و به لحاظ مقام داوری از روش تحلیلی (عقلی) سود جسته‌ایم. یافته پژوهش نشان می‌دهد که انگاره‌های الحادی داوکینز از حیث اشکالات معرفت شناختی، الهیاتی و دین‌شناختی به شدت آسیب پذیر است.

ترجمه ماشینی: این مقاله به بررسی درک آیت الله مرتضی مطهری از اصل عدالت و تأثیر آن بر مشارکت اجتماعی زنان می پردازد. مطهری (1919-1979) یکی از برجسته ترین متفکران ایران معاصر است که مبانی نظری جدیدی را برای بررسی حقوق زنان بر اساس مبانی عقلی ـ فلسفی ارائه کرد. او با تلقی عدالت و حقوق طبیعی به عنوان اصول فرا فقهی، از زندگی عمومی زنان حمایت کرد. اگرچه مطالعات زیادی در مورد دیدگاه مطهری در مورد حقوق زنان انجام شده است و در بررسی اندیشه مطهری از حیث تشریح و بررسی ادله وی سهم بسزایی داشته است، مقاله من دارای ویژگی های خاصی است که آن را از مطالعات قبلی متمایز می کند. من توجه خاصی به روش شناسی فلسفی مطهری در نگارش موضوعات مرتبط با جنسیت دارم، به ویژه رویکرد او به اصل عدالت در روش شناسی اجتهادی او، زیرا معتقدم اندیشه های او نتیجه مهم روش شناسی عقلانی اجتهاد اوست. بعلاوه، بیشتر مطالعات پیرامون اندیشه مطهری در مورد مسائل زنان عمدتاً بر دیدگاه وی در مورد حقوق خانوادگی زنان متمرکز بوده است، اما سهم وی در زندگی عمومی زنان نادیده گرفته شده است. این مطالعه نشان می‌دهد که با اتخاذ دیدگاه مطهری از اصل عدالت و جایگاه آن در فقه اسلامی، می‌توان برداشت‌های متفاوتی از مشارکت اجتماعی زنان را توسعه داد.

در باب اعتباری یا حقیقی بودن گزاره‌های حکمت عملی در اندیشه ابن سینا در سنت فلسفه اسلامی نظرات مختلفی ابراز شده است. طبق یک خوانش گزاره‌های حکمت عملی در اندیشه ابن‌سینا حقیقی‌اند و بر اساس روایتی دیگر این گزاره‌ها اعتباری‌اند. شواهدی بر خوانش اعتباری از نظریه ابن‌سینا در دست است. آیت‌ الله مطهری اعتقاد دارد که(1) ابن‌سینا حکمت را بر مدار غایت به نظری و عملی تقسیم نمود و (2)به عقیده او تقسیم بر مدار غایت نشان‌گر اعتباری دانستن گزاره‌های حکمت عملی نزد ابن‌سیناست و (3)ابن‌سینا در ابراز نظریه در میان فیلسوفان اسلامی متفرد است و حتی ملاصدرا نیز به این اندیشه راه نبرده است. به نظر می‌آید هر سه ادعاء فوق مخدوش است و باید مورد ارزیابی قرار گیرد. روش مقاله توصیفی ـ تحلیلی بوده و طیّ آن یکی از حد وسط‌های خوانش اعتباری از گزاره‌های حکمت عملی نزد ابن‌سینا ـ تقسیم بر مدار غایت ـ مورد ارزیابی قرار می‌گیرد.

مفهوم فطرت عنصر محوری اندیشه انسان‎شناسانه بسیاری از اندیشمندان علوم اسلامی است. معانی اتخاذ شده از این مفهوم اما بر خلاف لفظ آن، متعدد بوده و موجب اختلافاتی در تبیین و نتایج حاصل از آن در سایر حوزه‎های علوم انسانی شده است. در میان اندیشمندان، شهید مطهری فطرت را «امّ المعارف» قرآن و اندیشه اسلامی دانسته و آن را محور اندیشه خود قرار داده است. لذا پرداختن به تربیت در اندیشه شهید مطهری، متوقف بر پرداختن به نظریه فطرت در دیدگاه ایشان است. این پژوهش با هدف تحلیل معنای تربیت بر اساس خوانش شهید مطهری از نظریه فطرت انجام شده است. برای این منظور از روش تحلیل محتوی استفاده شده و تمامی آثار مکتوب در دسترس ایشان مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می‎دهد که دو معنا از فطرت در اندیشه ایشان قابل استنباط است، یکی فطرت به مثابه نحوه خلقت انسان و دیگری به مثابه بعد انسانی انسان. هر یک از این تعابیر فطرت، دلالت‎های تربیتی گوناگونی را موجب می‎شود. در نتیجه، معنای تربیت در اندیشه ایشان را می‎توان در تبیین مضامینی چون اصلاح، شکوفایی، هدایت، تکامل و رشد پی‎جویی کرد.

پژوهش حاضر می‌کوشد با روش توصیفی-تحلیلی، متون ابن‌سینا و شهیدمطهری را در مورد رابطه‌ی حکمت عملی و شریعت مورد بررسی تطبیقی قرار دهد. بطورکلی آراء دو متفکر در دو حوزه مبدأ و منشأ حکمت عملی و تایید احکام حکمت عملی و شریعت توسط همدیگر و یا تعارض آن دو قابلیت بررسی و ارزیابی دارد. ابن‌سینا در خصوص مبدأ و منشأ حکمت عملی اظهارنظر دوگانه‌ای را اتخاذ کرده است. وی از یکسو در مباحث علم‌النفس به جایگاه عقل در حکمت عملی اشاره و آن را برگرفته از قوۀ نظری عقل انسان معرفی می‌نماید و از سوی دیگر در رساله‌ی عیونالحکمه برخلاف سایر آثار خویش، شریعت را مقسم و مبدأ هر سه قسم حکمت عملی و تعیین کنندۀ حدود آن بیان می‌کند؛ اما تحلیل مبانی فلسفی ابن‌سینا بیانگر این امر است که ایشان حکمت عملی را برگرفته از قوه نظری عقل انسان می‌داند. شهیدمطهری نیز معتقد است که حکمت عملی برگرفته از خرد انسان است واینکه خداوند به امور ناپسند دستور نمی‌دهد؛ به خاطر آن است که آن‌ها در ذات خود زشت هستند. علاوه بر این، هردو متفکر معتقدند که احکام حکمت عملی و شریعت نمی‌توانند مخالف هم باشند؛ چراکه هردو هدف واحدی(رساندن انسان به سعادت و کمال وجودی) را دنبال می‌کنند.