جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در کتب رجال و تراجم معمولا پس از ذکر نام و معرفی مردانی که از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) و ائمه معصومین (علیهم السلام) به نقل روایت پرداخته اند، از بانوانی نام برده شده است، که به نقل احادیثی از معصومین (علیهم السلام) پرداخته اند و در بعضی از مواقع ایشان را در زمره اصحاب معصومین (علیهم السلام) معرفی نموده اند. در کتب رجالی فریقین در میان هر طبقه از روات به نام و شرح حال تعدادی از این بانوان بر می خوریم، که منسوب به حب اهل بیت (علیهم السلام) می باشند. رساله حاضر به بررسی شرح حال تعدادی از این بانوان که در قرن اول زیسته و از دوستداران اهل بیت علیهم السلام بوده اند، پرداخته و با تقسیم بندی این افراد بنا بر اینکه از کدام معصوم به نقل روایت پرداخته اند، روش متفاوتی برای معرفی آنها در پیش گرفته است، که منجر به شناخت بیشتری در مورد این افراد می شود. در ضمنِ نقل شرح حال این بانوان، که بسته به میزان اطلاعات در منابع موجود کم و زیاد می شود، فضایل این بانوان نیز نقل می شود تا به جهات امتیاز و برتری آنها نسبت به دیگر محدثات مسلمین اشاره شده و فعالیتهای ایشان در زمینه خدمتگذاری به اهل بیت (علیهم السلام) (حجت های زمانشان)، و دفاع از حقوق ایشان هم اشاره شود. همچنین تحت عنوان «احادیث» به بررسی کمی روایات فرد پرداخته می شود، در ضمن اینکه اطلاعاتی از قبیل کسانی که او از ایشان روایت نقل نموده، کسانی که از او روایت نقل نموده اند و موضوعات احادیث فرد به همراه ذکر نمونه ای از احادیث راوی، در اختیار خواننده قرار داده می شود.سعی شده است که در این رساله در عین معرفی، ذکر شرح حال محدثات شیعه در قرن اول هجری، ذکر موضوعات احادیث آنها و نمونه ای از آن احادیث، به شرح فضایل این بانوان عالی قدر نیز پرداخته شود، تا رساله حاضر علاوه بر فایده تاریخی، متضمن نکاتی اخلاقی و کابردی نیز باشد و بانوی فرهیخته امروز با مطالعه این شرح حالها به نکاتی مثبت در مورد اصول خدمتگذاری به امام عصر ( عجل الله تعالی فرجه ) پی برده، با روش دینداری فعال، که مورد تائید معصومین علیهم السلام بوده است، نیز آشنا شود. به این ترتیب در رساله حاضر تعداد 49 نفر از بانوان فعال در عرصه نقل حدیث شناسائی شده و مورد بحث قرار گرفته اند.

اطیب البیان فی تفسیرالقرآن تفسیری شیعی وبه زبان فارسی است نوشته آیت الله سیدعبدالحسین طیب متوفی تیرماه سال1370( هشتم محرم 141ه ق).هرچندازنظرمؤلف،برخی اخبارتفسیری مفید یقین نیست ونیز حجیت اخبار آحاددرغیراحکام از نظروی معلوم نیست؛بااین حال درجای جای این تفسیرروایات وارده ازائمه معصومین علیهم السلام به گونه ای گسترده به چشم می خوردو مفسر ذیل بعضی آیات،شأن نزول و قصه های مربو ط به آن راذکر میکندواز بیان روایات نامعتبر پرهیز می نماید .وی در تفسیر آیات ظاهرالدلاله که شامل نصوص و ظواهر می باشند،به همان ظاهراکتفا میکندودربیان آیات غیرظاهر الدلاله وبرای دستیابی به بواطن آيات قران از بیانات خاندان نبوت و عصمت و طهارت بهره می برد وچنانچه درابتدای کتاب تفسیری خود ذکر می کند ،روایات وارده ازمعصومین رابه عنوان منبعی معتبر برای تفسیرخودقرارداده واز روایاتی که موافق باظاهرآیه هستند دربیان معنای واژگان یابیان مرادآیه ونیزدرتفسیروبخصوص طرح مباحث کلامی استنادمیکند.روایات تفسیری ظاهرأمتعارض باآیه ازنظرایشان شامل مصادیقی ازمفهوم آیه،حمل بر معنای باطنی (تأویل)، تقیید، تخصیص وتبیین آیه میباشند،بااین همه معتقدست که دربیشتر مواردروایات تفسیری ناظر به مصادیقی از مفهوم آیه می باشد و به روایات تفسیری به عنوان رافع ابهام ومبین متشابهات استناد می نماید و در مجموع آنچه از بررسی کتاب اطیب البیان به دست می آید اینست که مرحوم طیب را نمی توان در زمرة مفسرین روایی محض محسوب نمود. برخورد مفسرباروایات ورویکردهای خاص وی نسبت به روایات تفسیری وروایات کلامی موضوع موردبحث وبررسی دراین مقاله می باشد.

چکیده ندارد.

بعضی کلمات قرآن کریم در زمان نزول قرآن دارای معنایی بوده است که این معانی کم کم و در طول زمان مفاهیمی به خود گرفته اند که با معانی اولیه آنها مغایراست. مثل کلمه «الرحمن» که امروزه بحث از این می شود که این کلمه صیغه مبالغه است یا صفت مشبه؟براساس این دو نظریه این کلمه دلالت دارد بر رحمت عامه یا غیر آن؟ می گویند رحمن الدنیا و الاخره و رحیم الاخره و نظایر اینها. در حالی که با تتبع می توان این احتمال را مطرح کرد که این کلمه اصلا در آن زبانها به صورت یک علم و لقب بوده، نه وصف و هکذا معنی کلمات دیگر.

شناخت دانش وقف وابتدا وارتباط آن با تفسیر از دو جهت مهم است: یکی آنکه دانش وقف وابتدا در فضای ذهنی وکتابخانه ای ، اساساً یکی از علوم قرآنی است وبا تفسیر که همان کشف مراد الهی است، رابطه ی مستقیم دارد. دیگر آنکه در فضای عینی وکاربردی یکی از فنون مهم تلاوت است که با فهم والقای معنای آیه رابطه ی مستقیم دارد. این ارتباط دوسویه ومتقابل بین وقف وابتدا وتفسیر تا آنجاست که در بسیاری از موارد، اقوال مختلف تفسیر پایه واساس اختلاف در تعیین مواضع وقف وابتدا گشته است؛ همچنین اختلاف در تعیین مواضع وقف وابتدا، در بسیاری از موارد القاکننده ی معانی متفاوت از آیه می باشد. بدیهی است که مراد ومقصود خداوند، تنها یکی از وجوه تفسیری است. بنابراین آگاهی از تفسیر صحیح آیه وتلاوت به وجهی که القاکننده ی مراد الهی باشد، لازم وضروری است.بدین ترتیب اگر تلاوت قاری براساس تدبّر واندیشه در آیات باشد وتفسیر صحیح آیه را بداند، مواضع صحیحی را برای وقف وابتدا انتخاب می کند تا بتواند پیام الهی را آنگونه که مراد ومقصود خداوند است، القا کند و در صورتی که تلاوت قاری براساس تدبّر واندیشه در آیات و آشنایی با تفسیر صحیح آیه نباشد یا حداقل از اقوال مختلف تفسیری مطلع نباشد، نمی تواند مواضع صحیحی را برای وقف وابتدا انتخاب کند. بنابراین ، تلاوت او القا کننده ی معنایی می شود که یا نادرست است یا خلاف مراد الهی است – ولو معنای صحیحی داشته باشد- که این شایسته ی مقام کلام الهی نیست.از این رو تأثیرگذاری اقوال مختلف تفسیر بر تعیین مواضع وقف وابتدا و ارتباط متقابل آن یعنی: تأثیر وقف وابتدای قاری بر القا و فهم معنای آیه، قابل بررسی است.

در ابتداي اين رساله به بررسي لغوي واژگان جن، شيطان، ابليس و شناخت ابليس و چگونگي رانده شدن او از درگاه الهي و مهلت خواستن او از خدا پرداخته شده است. فصول بعدي اين رساله به بيان اوصاف شيطان از ديدگاه قرآن و روايات و فلسفه وجودي شيطان اختصاص يافته است. از مباحث مهم اين رساله آشنا شدن با شيوه‌هاي گمراه شدن انسان توسط شيطان و كارهاي شيطان از قبيل: وسوسه، آراستن اعمال، مشاركت در اموال و اولاد و… مي‌باشد. طرح سؤالاتي مثل اين‌كه شيطان در چه مكان‌هايي حضور دارد؟ بر چه كساني نازل مي‌شود؟ آيا شيطان ديده مي‌شود؟ و…، و پاسخ به اين پرسش‌ها بر اساس آيات قرآن از مباحث مهم ديگر اين رساله مي‌باشد. خداوند در قرآن چندين بار نسبت به دشمني شيطان با انسان تأكيد نموده است و به انسان تذكر داده كه دنباله‌رو شيطان نباشد؛ زيرا پيروي از شيطان عواقب وخيمي كه مهم‌ترين آنها دچار عذاب الهي شدن است در پي دارد. يكي از فصول اين پايان‌نامه به بررسي نتايج پيروي از شيطان اختصاص دارد. مهم‌ترين و كاربردي‌ترين فصل اين رساله فصلي است كه به بيان راه‌هاي مبارزه با كيد شيطان پرداخته است كه مهم‌ترين آنها از ديدگاه قرآن، ذكر و ياد خدا، خوف از پروردگار، توكل و استعاذه است. البته معصومين(ع) نيز به عنوان مفسران امين و بزرگ قرآن راه‌هايي را براي مبارزه با كيد شيطان بيان مي‌كنند، راه‌هايي چون نماز، روزه، توبه، دوري از كبر و حسد، كظم غيظ و… .در پايان اين رساله نيز بخشي به عنوان تتمه مباحث تحت عنوان شيطان‌پرستي گنجانده شده كه در آن معرفي گروه‌هاي شيطان‌پرست و بيان تاريخچة پيدايش اين گروه‌ها اشاره شده است.

سوره هود، حاوی عبارتهایی عبرت انگیز از زندگی شش پیامبر، به طور فشرده می‌باشد.ابتدا و انتهای سوره خطاب به پیامبر اکرم بوده و آیه مشهور {فاستقم کما أمرت} خطاب به آن حضرت در این سوره قرار دارد. آیات 1-49 سوره مبارکه هود حاوی دو قسمت متمایز می‌باشد: یک قسمت درباره قرآن و پیام‌های اصلی آن و مشکلات پیامبر اکرم با مشرکین و کفار. (آیات1-24) در این قسمت ، بیان شده است که قرآن آیاتش محکم بوده و شرح و تفصیل داده شده است.پیام اصلی قرآن که از زبان انبیای الهی به بشر اعلام شده است ، عبارت است از اینکه جز او بندگی کسی را نکنید و آنگاه به سوی او استغفار و توبه نمایید تا از زندگی مطلوب بهره جویید.مشرکین برای نشنیدن کلام پیامبر ، خود را مخفی می کردند. ولی غافل از اینکه خدا به تمامی امور پنهان آگاه است.خداوند آسمانها و زمین را آفریده است و در آن امکانات آزمودن انسانها را فراهم ساخته تا بهترین عمل کنندگان را بیازماید. قسمت دوم، شرح بسیار فشرده‌ای است از داستان نوح و سرنوشت او با قومش (آیات 25 ـ 49) در این قسمت، ابتدا مرحله گفتار و دعوت نوحرا به خدا شناسی و انذار آنان از عذاب الهی را متذکر شده است.در مقابل آن ، کفار می گفتند : ما ترا جز بشری همچون خود نمی بینیم .پیروان تو نیز جز افراد پست جامعه نمی یابیم و لذا هیچگونه امتیاز برتری در تو سراغ نداریم . تا چه رسد به امتیاز نبوت و پیامبری. بحث‌های نوح و قوم او به خط قرمز انجامید و به اعلام عذاب منتهی شد. خداوند دستور ساخت کشتی داد و با پایان یافتن عملیات ساخت،‌ طوفان،‌ کفار را فراگرفت و نوح و یاران اندکش نجات یافتند.کشتی نوح که از انواع موجودات پر شده بود بر خشکی نشست و پیروان نوح زندگی جدیدی را آغاز کردند. در پایان،‌خداوند به پیامبر می‌فرماید: این از اخبار غیبی است که به تو وحی کرده ایم. پس تو نیز صبر داشته باش چرا که عاقبت از آنِ متقین است.

سرگذشت حضرت آدم علیه السّلام و رانده شدن ایشان از بهشت آغازین(باغ) و خلافتش بر زمین در هفت سوره‌ی قرآن یعنی، سوره‌های بقره، اعراف، حجر، اسراء، کهف، طه و ص آمده است که در سوره‌ های بقره، اعراف، حجر و طه به مراحل قبل از پیدایش حضرت آدم علیه السّلام، آفرینش ایشان، تعلیم اسماء، فرمان سجده، ویژگی منزل ایشان و در نهایت عصیان و هبوط و توبه، اشاره شده است و در سوره‌های اسراء، کهف و ص بیشتر به راه‌های نفوذ شیطان در آدم و فرزندان ایشان(تمامی انسان‌ها) و هشدار خداوند به بنی‌آدم نسبت به تداوم وسوسه‌های شیطان و عاقبت تلخ آن پرداخته شده است. مباحث این پژوهش حول محور4 سوره‌ی نخستین می‌باشد.ابتدای بحث پیرامون خلقت آدم علیه السّلام می‌باشد که در آن از ماده‌ی آفرینش ایشان و تسویه و دمیدن روح و چگونگی آن صحبت می‌شود، بحث بعدی خلافت آدم علیه السّلام در قرآن و روایات مورد بررسی قرار می‌گیرد. سجده‌ی ملائکه بر آدم علیه السّلام و روایات وارد شده از معصوم علیهم السّلام در این باره و تعلیم اسماء صحبت دیگر این پژوهش است. و نیز آراء و اقوالی که پیرامون باغی که حضرت آدم علیه السّلام قبل از هبوط در آن می‌زیسته، نقل شده، بیان می‌شود.در فصلی دیگر مسأله عصیان و عصمت حضرت آدم علیه السّلام بر طبق آیات و روایات مورد بررسی قرار می‌گیرد و سرانجام مسأله‌ی هبوط و توبه مباحث پایانی می‌باشد.هر کدام از این مباحث بر اساس آیات و روایات نقل شده از معصوم تحقیق و بررسی شده و آراء مختلف علما و مفسرین بزرگ و معروف در رابطه با هر بحث بیان شده است.

یکی از تمایلات و خواسته‌های فطری بشر، عشق به دانستن است حتّی در بسیاری موارد به وسیله این تمایل فطری در صدد برطرف کردن نیازهای مادّی نمی‌باشد، بلکه براساس احساس نیاز فطری است و از آنجا که منشأ این علقه به علم، کمال خواهی است، درصدد این است که علم را از سرچشمه‌ای ناب دریافت کند. امامیه که از اعتقاد به ولیّ خدا بهره‌مند است. علم را برای حلّ مجهولات خود از زبان مبارک ائمه اطهار که اولیای الهی‌اند، دریافت کند؛ زیرا علم ایشان به علم لایزال الهی متّصل است. بنابراین در پژوهش حاضر سعی شده است به شناخت اصول و مصدر علم امام و گستردگی شاخه‌های علوم ایشان پرداخته شود تا تصویری روشن از مسئله علم امام حاصل شود. پژوهش حاضر مشتمل بر پنج فصل است: فصل اوّل با عنوان کلّیات پژوهش به بیان اهمیّت موضوع، ضرورت و هدف و پیشینه پژوهش و فرضیه‌های آن و منابع پژوهش پرداخته شده است. فصل دوم به بیان ابعاد علم امام اختصاص دارد که در آن دامنه علم امام در شش بُعد که هر یک مطابق با آیات و روایات مورد بررسی قرار گرفته است، شامل موارد زیر است: ـ علم به علوم انبیای گذشته، علم به کتب آسمانی قبل، علم به کلّ قرآن، علم به اسمای اعظم الهی، علم به زبان‌های مختلف (جنیان، انسان از هر شهر و دیاری و هر جنبنده مانند پرندگان).ـ علم به اسرار خلقت و جهان هستی، از اسرار عالم آسمان‌ها و کهکشان‌ها تا راز آفرینش کوچک‌ترین مخلوق. فصل سوم این پژوهش تحت عنوان سرچشمه علم امام با تکیه بر روایات به بررسی ریشه‌های دریافت علم امام اختصاص داده شده‌اند که در دو بخش کلی به منابع دریافت علم امام تنظیم شده است که در این بخش‌ها به بیان القای علم به افاضه الهی و چگونگی تسدید و توفیق امام و انتقال سینه به سینه علم از امامی به امام بعد و دریافت علم به‌صورت تحدیث پرداخته شده و در این زمینه به طرح اشکال پرداخته و به آن پاسخ داده شده است. و همچنین به بیان سبب و کیفیت و محتوای منابع دیگری چون جامعه یاکتاب علی(ع) و مصحف حضرت زهرا‌(س) و کتاب جفر و هشت منبع دیگر که همه به‌صورت مکتوب می‌باشند حاوی جزئی‌ترین و دقیق‌ترین مطالب است، پرداخته شده است. فصل چهارم نیز براساس روایات در بیان خصوصیّات علم امام قرار گرفته که به مباحث خصوصیّت افزوده شدن علم امام و کیفیّت و چگونگی آن و اختیار ائمه در دانستن، بدون اینکه اختلافی در علومشان دیده شود و همچنین درباره افضیلت علمی ایشان نسبت به یکدیگر و اینکه ایشان در علم خود دچار سهو و نسیان نمی‌شود، پرداخته شده است. فصل پنجم این پژوهش در بیان علم غیب امام که از ابعاد مهم علمی ایشان است، شامل بخش‌های متعدّدی است که به بررسی «غیب» در لغت و کاربرد این واژه در آیات قرآن به معانی مختلفِ اعتقادات، وحی، قیامت، ضمایر باطنی و موارد امتحان و در معنای اصلی این واژه به کار رفته است پرداخته شده است و بعد از آن به طرح و بررسی آیاتی که دلالت بر اثبات علم غیب پیامبر دارند و در مقابل بررسی آیاتی که دلالت بر نفی علم غیب پیامبر می‌کند که مراد از نفی علم غیب، علم غیب ذاتی است در دنباله بحث با استناد به آیات و روایات و سخنان بزرگان به اثبات علم غیب برای امام(ع) و بیان محدوده آن و در نهایت به طرح و بیان اشکالات و شبهات از جانب مخالفان و نقادان و پاسخ به این شبهات با استفاده از سخنان اندیشمندان شیعی پرداخته شده است که ذیل هر یک از مباحث فوق عناوین فرعی مربوط به آنها مورد طرح قرار گرفته‌اند.