SearchIn5Lib | کتابخانه مجازی الفبا

چهارمين شماره مجله پانزده خرداد (تابستان 84) حاوي چندين مقاله تاريخي و سياسي (در حجم 386 صفحه) است که عبارت است از:

گفتمان رسمي در حوزه سياست از مظفر نامدار که بخش سوم است.

نهضت مشروطه، محمدعلي ميرزا و بمباران مجلس / سيد حميد روحاني

شهيدي که در غبار تاريخ گم شد (زندگي و قيام حماسي حجت کاشاني)

انقلاب اسلامي شبه روشنفکران سکولار و جامعه مدني درجه دوم / داود مهدوي زادگان

انقلاب اسلامي براي ايران چه کرد؟ / حجت سليماندارابي

تندريس درايت و تعهد (يادي از شهيد قدوسي) / زينب سادات ميري

تأملات نظري و تاريخي در علل و انگيزه هاي پيدايش جريان آقاي منتظري / سيد حميد روحاني

به عشق اسرائيل، با پول ايران، به کام يک مورخ / علي رضا سلطانشاهي

بررسي جعل يک سند پيرامون انقلاب اسلامي در کتابخانه مطالعات ايراني لندن.

دست خط هايي از امام خميني

فصلنامه تخصصي تاريخ معاصر ايران

سال نهم، شماره سي و چهارم، تابستان 1384

در اين شماره مي خوانيم:

● مقالات

شيخ خزعل و جنگ جهاني اول/ نويسنده: ويليام تئودور سترانک؛ مترجم: صفاءالدين تبرائيان 

                           60-5

لازاريستها و کاتوليکهاي کردستان/ دکتر حسين احمدي                                                                            70-61

زمانه و کارنامه حزب دمکرات ايران؛ (1)(يک بررسي انتقادي)/ علي ابوالحسني (منذر)  

                                112-71

مورخان و مخاطبان: (1)ضرورت بازنگري در آموزش و انتقال مفاهيم، نظريه ها و کاربستهاي

 تاريخ/ دکتر حسينعلي نوذري                                                                                                           142-113

● گفتگو و خاطرات

قيام سي تير 1331 (از زبان حسن گرامي)/مرتضي رسولي پور                                                              152-143

● اسناد

ايران از نگاه بريتانيا (گزارشهاي سال 1907 سفارت بريتانيا از طهران)/ معصومه جمشيدي                         183-153

پرونده محرمانه بيماريهاي مظفرالدين شاه/ دکتر عطا آيتي 

                                                                     230-185

ورقي از تاريخ انقلاب مشروطه ايران (شرح جشن اولين سالگرد مشروطه)/ محمد معيني 

                            248-231

مظفرالدين شاه، نماي نزديک/ جلال فرهمند 

                                                                                         271-249

● گزارش

همايش بين المللي خليج فارس در گستره تاريخ (دانشگاه اصفهان 3 و 2 خرداد 1384)/ دکتر مرتضي نورايي 

   286-273

همايش بزرگداشت هشتادمين سالگرد نهضت آيت الله شهيد حاج آقا نورالله نجفي اصفهاني/ موسي فقيه حقاني 

   311-287

شهيد محمد باقر صدر يکي از چهره هاي درخشان و البته بسيار درخشان تاريخ معاصر شيعه است. وي به لحاظ فکري و سياسي يک طراح، يک مبتکر و يک نوآور درجه اول به حساب مي آيد. آن روزها که تازه به قم آمديم، شاهد بوديم که دو اثر گرانقدر او با نام فلسفتنا و اقتصادنا کتاب درسي برخي از مراکزي بود که به انديشه هاي جديد و نقد آن مي پرداختند. بعدها که با شخصيت ايشان آشنايي بيشتري پيدا کرديم، دانستيم که اين گوهر با ارزش چه نقشي براي آينده جامعه شيعه و عراق مي تواند داشته باشد. اما بدشانسي او اين بود که گرفتار موجود کثيفي مثل صدام شد. يک آدم کش حرفه اي که از قضا بدشانسي براي امام هم داشت ومانع از پيشرفت انقلاب ايران هم شد و همه چيز را متوقف کرد و اين بزرگترين خدمت بود که به جهان غرب کرد.

اکنون کتابي مفصل در 764 صفحه در شرح انديشه هاي و زندگي نامه اين راد مرد منتشر شده است. فصل هاي اصلي اين کتاب عبارتند از:

زندگي شخصي و خانوادگي

زندگي سياسي او در تشکيل حزب الدعوه

شهيد صدر و مرجعيت آيات: حکيم، خويي و خميني.

انديشه هاي فقهي شهيد صدر

فقه سياسي شهيد صدر

مباحث اصولي از نگاه شهيد صدر

شهيد صدر و اقتصاد

انديشه هاي فلسفي شهيد صدر

شهيد صدر و تفسير قرآن

شهيد صدر و تاريخ اسلام

در هر کدام از اين عناوين بحث هاي مفصلي بر اساس نوشته هاي شهيد صدر ارائه شده و اين کاش ممکن بود که اين کتاب به فارسي درآيد.

گفتني است که چند سال قبل کنگره شهيد صدر در قم برگزار شد و ضمن آن مقالات مختلفي در شناخت شخصيت او ارائه گرديد.

عراق فعاليت علمي خود را آغاز کرده و در اين جمله شيعيان نجف هم آنان که کار هاي دانشگاهي مي کنند در فضاي جديد بر فعاليت خود افزوده اند. در سفر اخيري که به نجف داشتم آقاي عمار عبودي محمد حسين نصار را ديدم که در يکي از مراکز ديني – علمي به فعاليت هاي علمي اشتغال کرد. ايشان تصويري از پايان نامه خود را که در باره تطور سيره نويسي از آغاز تا پايان عصر عباسي بود به بنده داد. خوشبختانه اکنون نسخه چاپ شده آن در يک کتاب 420 صفحه اي منتشر شده است.

فصل اول: مصادر اوليه سيره نبوي تا ظهور سيره هاي عمومي

فصل دوم: تدوين سيره هاي عمومي و اختصاصي براي پيامبر (ص)

فصل سوم: تدوين سيره هايي که همراه تواريخ عمومي تدوين شده است.

فصل چهارم: تک نگاري هايي در باره ابعاد خاصي از سيره نبوي

در بخش چهارم کتاب هاي مربوط به مولد النبي ، شمائل الرسول ، مغازي، دلائل، خصائص النبي (ص) فهرست شده و مشخصات آنها شرح داده شده است.

خداي رحمت کند مرحوم اصغر مهدوي را که يکي از بهترين کارهاي انجام شده در باره سيره نويسي مقدمه مفصلي است که وي بر کتاب سيرت رسول الله نوشته است. اي کاش ممکن بود اين مقدمه به صورت مستقل چاپ و حتي به عربي هم ترجمه شود.

در هر حال کار جديد در حد يک پايان نامه خوب قابل ترجمه به فارسي هم هست.

تاريخچه نظريه ولايت فقيه در متون فقهي از مباحثي است که براي دوستداران تاريخ انديشه سياسي مطلوب است. به همين دليل سالها پيش طرحي در مرکز تحقيقات دفتر تبليغات براي گردآوري متون فقهي مربوطه مطرح شد. اکنون آن طرح نتيجه داشته و مجموعه اي از دوازده متن شده است که عبارتند از:

عوائد الايام نراقي (49 – 105)

العناوين از مير عبدالفتاح مراغي (107 – 128)

التنبيه في وظائف الفقيه از محمد رسول کاشاني (131 – 291)

خزائن الاحکام في بيان ولاية الفقهاء بعد فقد اللنبي و الائمه (293 – 311)

ينابيع الفقه از سيد ابوطالب خراساني (313 – 385)

مناط الاحکام  ملانظر علي طالقاني (387 – 425)

رسالة في الولايات محمد علي نجفي (427 – 475)

ولاية الفقيه ابوالمعالي ممد کلباسي ( 477 – 589)

بلغة الفقيه سيد محمد بحر العلوم (591 – 6031)

بحث في ولاية الحاکم الفقيه (633 –711)

ولاية الفقيه محمد تقي نجفي (713 – 771)

الهداية الي من له الولايه آيت الله گلپايگاني (773 – 817)

چندي پيش کتاب بررسي تغيير ايدئولوژي سازمان مجاهدين خلق توسط مرکز اسناد انقلاب اسلامي چاپ شد. اندکي بعد کتاب سازمان مجاهدين خلق ايران متعلق به حسين احمدي روحاني که از سران مجاهدين و بعدها سازمان پيکار بود چاپ شد. اکنون کتاب تازه اي تحت عنوان شرح تاريخچه سازمان مجاهدين خلق ايران و مواضع آن چاپ شده است. متن اين نوشته، دستنوشته آقاي احمدرضا کريمي بوده است که در سال 64 آن را تدوين کرده است. از مطالب کتاب چنين معلوم مي شود که وي مدتها با سازمان مجاهدين همکاري مي کرده و سپس دستگير شده است. وي درهمان زمان دريافته است که ايدئولوژي سازمان انحرافي است و به همين دليل حاضر به ادامه همکاري با سازمان نشده است.

يک ويژگي عمده کتاب اين است که به رغم کوچکي حاوي اطلاعات ريز و جالب بسيار فراوان است. نام اشخاص زيادي در آن آمد. به حوادث خرد و درشت فراواني اشاره شده و اطلاعات منحصر به فردي در آن وجود دارد.

البته احتمال مي رود که مؤلف اگر مي خواست اين اثر را در اين زمان بنگارد مي توانست بسياري از جزئياتي را که بر اساس شنيده هاي آن روز وي بوده اصلاح کند. اما به هر حال، کتاب اثري بديع و با ارزش است.

معرفي کتاب صلاح الدين المنجد

در بين پژوهشگران جهان عرب شخصيت صلاح الدين المنجد، شخصيتي شناخته شده و جهاني است. تلاش و کوشش وي در احياي تراث اسلامي – عربي در جنبه هاي مختلف قابل مشاهده است و آثار گوناگون وي شاهدي بر اين مدعا است. بدين روي موسسه فرقان لندن به پاس زحمات وي مجموعه مقالاتي را گردآوري کرده و به او هديه کرده است.

بعضي از مقالات راجع به جنبه هاي مختلف زندگي و شخصيت وي است. بعضي ديگر نيز مقاله اي جداگانه است که در زمينه هاي مورد علاقه وي است و به او هديه شده است. مقالات اين دسته در موضوعات مختلف ادبي، تاريخي و نسخه شناسي مي گنجد. استادان معروفي همچون احسان عباس و چند استاد خارجي در اين مجموعه سهم دارند. از ايرانيان نيز به طور معمول در اين گونه مجامع و مجموعه ها کسي حضور ندارد جز استاد ايرج افشار که طبق سيره هميشگي ايشان نظري به وطن دارند و از حق ايرانيان دفاع شده است. اکثر مقالات به زبان عربي است و فقط چند مقاله به زبان انگليسي در آن وجود دارد که از آن جمله است مقاله استاد ايرج افشار.

مقدمه اين کتاب از احمد زکي يماني رييس موسسه فرقان لندن است و عناوين مقالات آن بدين قرار مي باشد:

صلاح الدين المنجد الباحث و المحقق از عبدالکريم يافي

صلاح الدين المنجد کما عرفته از عرفان نظام الدين

صلاح الدين المنجد في المصر از وديع فلسطين

اسهامات صلاح الدين المنجد في تأصيل علوم المخطوط العربي از عبد الستار حلوجي

فن کتابه المقال التاريخي عند صلاح الدين المنجد از قيصر موسي الزين

الفاظ من القرآن الکريم از ناصر الدين اسد

التواصل و الصله: اخلاقيات و آليات في التأليف و النصوص العربيه الاسلاميه از کمال عرفات نبهان

في التاريخ الدولي لدار الاسلام از عبدالهادي التازي

المتنبي و شبيب بن جرير عقيلي از احسان عباس

بيت لحم و بيت جالا و بيت ساحور نصاري و جوارها از محمد عدنان البخيت

رساله معروفه في الجغرافيه از رمضان ششن

 العلوم العربيه بين نظريه المعرفه و التاريخ از رشدي راشد

الاسهام العربي في تاسيس علم الخبر از ليلي مصطفي سويف

المائده في التراث العربي از ابراهيم شبوح

صيغه المبني للمجهول و تحولاتها في الاستعمالين القديم و المعاصر از عمر خليفه بن ادريس

تجربه معاويه محمد نور في ضوء ازمه ادوارد عطيه از احمد محمد البدوي

من معارک الادب في الصحافه الليبيه از احمد عمران

 مسرد بحوث الدکتور صلاح الدين المنجد از عده اي از مشترکان

استاد ايرج افشار نيز در مقاله اي به زبان انگليس به بررسي قطع کاغذ در نوشتجات عربي و فارسي پرداخته است. مقالات انگليسي ديگري نيز از چند محقق عرب و غربي در اين بخش نوشته شده که موضوعات گوناگوني را بررسي مي کند.

پژوهش در تاريخ اقوام مختلف يکي از شاخه هاي مهم تاريخ پژوهي است و بخش مهمي از آثار تاريخي را به خود اختصاص داده است. تاريخ ترک نيز بخش عظيمي از اين موضوع  را در بر گرفته و آثار گوناگوني به زبان هاي مختلف درباره آن نوشته شده است. اما در زبان فارسي آثار کمتري در اين زمينه نوشته شده است. کتاب فوق محصول هشت سال پژوهش و تحقيق آقاي معطوفي نويسنده گرگاني است که بدين صورت درآمده است. وي موضوع را بسيار وسيع گرفته و آنچه را که از روزگاران کهن تا دوران معاصر تحت نام ترک قرار گرفته با عنوان ترکمان بررسي کرده تا همه آنها را در بر بگيرد. بعضي نظريات جديد و يا شاذ در اين کتاب آمده که محل مناقشه است و بايد درباره آن پژوهش بيشتري شود. به هر حال کتاب حاضر، آن گونه که خود مولف و مقدمه نويس آن نوشته اند دايره المعارف کوچکي است در اين زمينه. آنچه مي خوانيد مروري است خيلي گذرا بر اين کتاب پر برگ.

مولف ابتدا به بررسي تاريخ ترک ها مي پردازد و ابتدا معناي لغوي و منشا نام ترک را بررسي مي کند. (ص 80) وي پس از آن پيشينه تاريخي آنها را از دوران پيش از اسلام تا پس از آن مورد بحث قرار مي دهد و به ويژه نقش آنها را در دوران تمدن اسلامي بررسي مي کند. سلسله هاي ترک که بر روي کار آمدند يا غير آنان و روابطشان با ترکان از جمله مباحث وي در اين فصول است.

تا حدود صفحه 1100 بيشتر مباحث تاريخي است، اما از اين پس فرهنگ و هنر آنها مورد بحث قرار گرفته است. ادبيات، فلکور، ضرب المثل ها، عرفان و تصوف، جشن ها، غذاها، آداب و رسوم از جمله اين مباحث است که حدود 800 صفحه از کتاب را در بر مي گيرد. مباحث مربوط به فرهنگ و هنر، بيشتر مربوط به ترکمنان معاصر است و محدوده جغرافياي سکونت آنان را در بر مي گيرد.

عليرضا اباذري

شهيد قاضي طباطبائي اولين شهيد محراب به جز آن که يک انقلابي به تمام معنا بود، يک محقق و مورخ برجسته نيز بود.

کتاب تحقيق در باره اولين اربعين امام حسين (ع) ازجمله کارهاي خوب تاريخي ايشان است که سالها پيش به چاپ رسيده و اکنون چاپ منقح و مصحح آن ارائه شده است.

اصل مطلب اين است که آيا اين درست است که خاندان اهل بيت پس از واقعه کربلا به کوفه و شام رفتن و در نخستين اربعين بر مزار امام حسين و ديگر شهداي کربلا آمده اند يا نه.

اين مطلب در لهوف سيد ابن طاوس آمده و خود سيد در الاقبال خود در آن ترديد کرده است.

اشکالي که معمولا به آن خبر شده اين است که آيا مسير و طول آن و نيز اخباري که در باره اقامت اسرا در هر شهري آمده،  اين را که اسرا در نخستين اربعين به کربلا آمده باشند ممکن مي سازد يا نه. بسياري بر اين باورند که در چهل روز چنين سفري ممکن نيست به خصوص که اسرا در هر شهري براي مدتي اقامت اجباري داشته اند.

شهيد قاضي طباطبائي در صدد آن است تا در اين کتاب مفصل نشان دهد که چنين چيزي امکان دارد. به همين دليل تمامي راه هاي ممکن را براي ارزيابي اين اخبار و نيز بررسي هاي گسترده اي براي نشان دادن فاصله و زمان ميان انجام داده است.

صرف نظر از اين که اين مطلب درست باشد يا نه کتاب نشانگر تتبع و پژوهشي گسترده در حوزه تاريخ اسلام است و فوايد حاشيه اي بسيار فراواني دارد. بيش از همه نشانگر توان علمي شهيد قاضي طباطبائي در مقام يک مورخ زبده و برجسته است.

يکي از ابزارهاي مهم براي تحقيق و پژوهش دسترسي به مآخذ و منابع آن موضوع است. اگر اين منابع و مآخذ نيز در جايي جمع آوري شده باشد که بسيار خوب است اما اگر حتي آدرس آن منابع در جايي داده شده باشد کار را راحت تر مي کند. گردآوري منابع و مآخذ يا کتابشناسي  کار مشکلي است.اما براي محققان بسيار مفيد است. يکي از موضوعاتي که کمتر راجع به آن کار شده، تاريخ تشيع است. موضوعي که براي ما بسيار حياتي است و اگر خودمان دست به کار نشويم محققان غربي اين کار را انجام مي دهند و آن گاه مايه حسرت براي ما خواهد شد.

 کتاب فوق در اين راستا با هدف گرد آوري و معرفي مآخذ و تحقيقات مربوط به تاريخ تشيع اماميه در ايران تهيه و تنظيم گرديده است. (ص 9) با اين وجود در کتابشناسي حاضر، کتاب هاي مربوط به تاريخ حکومت هاي شيعي و قهرمانان شيعي در ايران گنجانده نشده است و بيشتر بر آثار مربوط به تاريخ تحولات مذهب شيعه اماميه در ايران تأکيد شده است. (ص 11) البته تناقضي در گفته هاي مولف کتاب به چشم مي خورد که در همين مقدمه است. وي علت اين کار را حجم انبوه مآخذ در باره حکومت ها و قهرمانان شيعي مي داند و به همين علت منابع راجع به حکومت صفويه را در کتاب خود راه نداده است، اما در آخر همين پاراگراف مي گويد: در اين ميان، انقلاب اسلامي 57 مورد استثنا قرار گرفته و سعي شده آثار تاليفي درباره اين رخداد که از منظر تاريخ تشيع نگاشته شده است، در اين مجموعه گنجانده شود. (ص 13) اي کاش ايشان همين نگاه را به اين بخش مهم از تاريخ ايران و به ويژه تشيع داشتند. به هر حال کار ايشان مغتنم است و مايه سپاسگزاري.

کتاب حاضر در دو بخش فارسي و غير فارسي نوشته شده است. مولف در بخش فارسي هشتاد و يک کتاب و در بخش غير فارسي چهارده کتاب را معرفي کرده است. قديمي ترين کتابي که معرفي شده، کتاب فردوس التواريخ نوروز علي بسطامي معروف به فاضل بسطامي است که در سال 1301ق نوشته شده است. پس از آن کتاب الشيعه و فنون الاسلام تأليف سيد حسن صدر قرار دارد و بقيه کتاب ها معاصر است و به ويژه در سي، چهل سال اخير نوشته شده است. در اين ميان کتبي که پس از انقلاب نوشته شده نيز افزايش قابل توجهي دارد. در بين کتاب هاي غير فارسي نيز کتاب هايي قرار دارد که اکثر آن توسط مستشرقان نوشته شده و تعداد کمي نيز توسط نويسندگان ايراني خارج از کشور نوشته شده است.

روش کار مولف در اين کتاب بدين گونه است که ابتدا نام کتاب و شناسنامه آن را به طور کامل مي آورد و سپس فهرست مطالب آن را مي نويسد. پس از آن نيز معرفي مختصر نويسنده و آثار او همراه با معرفي کوتاهي از کتاب قرار دارد. کتاب در 226 صفحه نوشته شده است و فتح بابي است براي کارهاي سترگ آينده.

زماني که مبشران و مبلغان مسيحي در اواسط دوره صفوي به ايران هجوم آوردند، علماي شيعه در پي مقابله علمي با آنان برآمدند. در پي اين تحرک علمي، برابر آثار و مطالبي که آنان مطرح مي کردند، علماي شيعه اصفهان کتابهايي عليه افکار مسيحي و در نقد آن نوشتند. يکي از مشهورترين آنان مير سيد احمد علوي داماد ميرداماد بود.

شرح مفصلي از اين ماجرا در مقدمه همين ترجمه اناجيل اربعه آمده است.

در اواخر دوره صفوي، تبليغات مسيحي به دليل رفت و آمد کشيشان به اصفهان در اين شهر بيشتر شد. با اين حال، اصفهان صفوي آن اندازه از لحاظ علمي نيرومند بود که دست کم دو کشيش که رئيس دير کارملي ها در اصفهان بودند دست از مسيحيت شسته و اسلام را پذيرفتند. يکي از آنان پدر آنتونيو دوژزو پرتغالي بود که مسلمان شد و کتابي هم در نقد تورات نوشت که سالها پيش توسط انتشارات انصاريان در قم چاپ شد.

در اين دوره يکي از بزرگ ترين مدرسان اصفهان با نام سيد محمد باقر خاتون آبادي تلاش کرد تا متن اناجيل اربعه را از عربي به فارسي درآورد. وي با استفاده از نسخه هاي عربي و با استمداد از علماي مسيحي که در اصفهان بودند ترجمه رواني از اناجيل به دست داد و نقدي هم بسيار محترمانه بر آن نوشت.

اين ترجمه همراه با تعليقات و نيز مقدمه اي مفصل در تاريخ مجادلات فکري ميان مسيحيان و مسلمانان در اصفهان عصر صفوي به صورت کتاب حاضر درآمده است.

چاپ نخست اين کتاب در سال 73 عرضه شد. اکنون چاپ تازه آن با حروفچيني و صفحه بندي جديد همراه با فهارس عرضه شده است.

دومين شماره نشريه نامه تاريخ پژوهان ارگان انجمن تاريخ پژوهان در حوزه علميه قم با عناوين زير منتشر شد.

فهرست

عنوان /  نويسنده / مترجم

سخن سردبير

1 / مبارزه با تشيع در عراق دوران عبدالحميد دوم / سليم درينگيل / نصر الله صالحي

2 / جغرافياي تاريخي شبکه آبهاي بين النهرين (بخش دوم: محورت فرات) / محمد دشتي

3 / نقدي گذرا درباره کتاب تاريخ پزشکي ايران / سيد حسين رضوي برقعي

4 / تجار در عصر صفوي : شرکا و ديدگاه­ها (قسمت دوم) / رودي متي / حسن زنديه

5 / نقد و بررسي مباني حقوقي و اجتماعي جامعه ايراني در عصر مادها / مرتضي دهقان نژاد و سيد اصغر محمود آبادي

6 / زمينه­هاي تاريخي کتاب کافي با تکيه بر جنبه­هاي کلامي / علي معموري

7 / هند از نگاه مسعودي (در آغاز قرن چهارم هجري ) / حامد منتظري مقدم

چکيده انگليسي

از مقدمه کتاب چنين بر مي آيد که مجموعه ارزشمندي از اسناد مربوط به لژ بيداري ايرانيان در دفتر ادبيات انقلاب اسلامي وابسته به حوزه هنري سازمان تبليغات اسلامي نگهداري مي شود.

بر اساس آن اسناد و نيز متون ديگر پيش از اين دو مجلد در باره سازمان فراماسونري به چاپ رسيده است. جلد اول در باره تاريخچه فراماسونري در جهان و ايران و جلد دوم چاپ چهل پرونده مربوط به لژ بيداري ايرانيان که متن اسناد همراه با توضيحاتي در باره افراد بوده است.

مؤلف و تدوينگر آن دو مجموعه آقاي حميدرضا شاه آبادي بوده که براي تدوين مجلد سوم انصراف داده و اين کار بر عهده آقاي يحيي آريا بخشايش قرار گرفته است.

اسناد موجود در اين مجلد اسنادي بسيار ارزشمند و مقدمه هايي که در باره هر کدام از اشخاص که اسنادشان به چاپ رسيده ، مقدمه هاي سودمند است.

معمولا اسناد مربوط به هر کس شامل يادداشتهايي در باره او، برگه درخواست عضويت او، راپورت هايي در باره او نيز برخي از مراسلات اداري ميان لژ بيداري و گرانداوريان فرانسه است. اسناد به فارسي و فرانسه است و عينا در اين کتاب درج شده است.

برخي از افرادي که اسنادشان در اين مجموعه آمده عبارتند از:

حسينقلي خان نواب

محمد صفي خان ناظم العلوم

امان الله ميرزا

حاجي سيد نصرالله تقوي

حاجي ميرزا آقا تبريزي

شيخ ابراهيم زنجاني (قاضي محکمه شيخ فضل الله نوري)

سردار اسعد

صمصام السلطنه

ميرزا ابوالحسن خان فروغي

معتمدالتجار

وثوق الدوله

معزز الملک

مشير الدوله

صنيع الدوله

ارباب کيخسرو

قوام السلطنه

و عده اي ديگر

به هر روي مجموعه حاضر مي تواند کمک شايسته اي براي شناخت اين سازمان عجيب و غريب باشد که هنوز هم ماهيت حقيقي آن به مقدار زيادي پنهان مانده است.

در اين اواخر تک نگاري هاي جالبي در باره تحولات مربوط به دوران انقلاب در شهرهاي مختلف به چاپ رسيده و انتظار مي رود که طي سالهاي آينده کتابهاي بيشتري در اين باره منتشر شود. ارزش اين کتابها منهاي آنچه که مربوط به تاريخ انقلاب در اين شهرهاست، اهميتي است که به عنوان آثار محلي و در حوزه تاريخ و جغرافياي محلي نوشته شده و بعدها به عنوان يک مأخذ مهم در تاريخ اين شهرها مورد استفاده خواهد بود.

به علاوه اين قبيل آثار به لحاظ شرح حال نگاري هم آثار جالبي هستند، زيرا شرح حال تعداد زيادي از چهره هاي شهر که به دليل محلي بودن معمولا نقش آنان در تاريخ فراموش مي شود در اين آثار ياد مي شود.

اصفهان نقش مهمي در تاريخ انقلاب داشت ودر رديف چند شهر مهم مانند مشهد و تبريز و شيراز اهميت آن را داشت تا چنين اثري در باره آن نگاشته شود.

پيش از اين مرکز بررسي اسناد تاريخي سه مجلد کتاب در باره اسناد مربوط به تحولات انقلابي اين شهر که در ساواک بوده به چاپ رساند. به علاوه يک جلد کتاب در باره آيت الله خادمي منتشر شد. همين کتاب يک مجلد در باره آقاي احمدي خميني شهري که او هم نقش مهمي در قضاياي دوران انقلاب داشت.

کتابي که اکنون چاپ شده و به عنوان زير مجموعه «مجموعه تاريخ هاي محلي انقلاب اسلامي » از سوي انتشارات عروج وابسته به موسسه نشر و آثار امام عرضه شده مجلد اول از کتابي است که در باره سير تحولات انقلاب در اين شهر منتشر شده است.

اهميت اين مجلد به دليل اشتمال آن بر مرور بر تحولات فکري اين شهر از دهه بيست و سي به اين سمت دارد. بنابرين تحولات دوران نهضت ملي شدن صنعت نفت و همين طور رخدادهاي پانزدهم خرداد و نيز تشکيل انجمن اسلامي دانشگاه اصفهان و ديگر تشکل هاي مذهبي – سياسي اصفهان اين دوره در آن آمده است.

علاوه بر فصول سيزده گانه کتاب تصاوير و اسنادي هم در پايان کتاب آمده است که بسيار ارزشمند است.

آگاهي هاي موجود در باره آيت الله العظمي سيستاني در ميان ايرانيان اندک است. بيشترين اطلاع در باره ايشان به جز مرجعيت، نقشي است که در دو سال گذشته در حوادث عراق داشته اند. در باره دفتر ايشان در قم هم بيشتر طلاب و فضلاي قم اطلاع دارند. اين در حالي است که طي ده سال گذشته دفتر ايشان در قم به جز رسيدگي به وظايف معمول مرجعيت، مرکزي مهم براي ايجاد يک حرکت فرهنگي در قم بوده است. يکي از اقدامات آن تأسيس دست کم هشت کتابخانه تخصصي است که در حال حاضر روزانه تعداد زيادي از محققان در اين کتابخانه ها به تحقيق مشغول هستند.

در باره آيت الله سيستاني به جز چند شرح حال کوتاه چيزي در اختيار نبود. اما اکنون يک شماره مجله المعارج به طور کامل اختصاص به شرح ديدگاه هاي ايشان در مسائل مهم دارد. مجله معارج توسط محمد جعفر و فيصل عبدالساتر در بيروت و دمشق منتشر مي شود. در اين شماره که شماره 66 از سال پانزدهم انتشار آن مي باشد مقالات متعددي در باره آيت الله سيستاني درج شده که برخي از آنها عبارت است از:

الامام السيستاني و المسار الشيعي في زمن الاحتلال

امام المحبة و التسامح و الحجوار

ايضاحات اوليه حول المرجعية الشيعة

محاريب الامام السيستاني علي درب الائمة و الفقهاء

امام العراق و الفقهاء

مرجعية الامام السيستاني و نهج الاستيعاب

الامام السيستاني و تطوير المرجعية الدينية الشيعيه

لمحات من منهج الامام السيستاني في التجديد

الامام السيستاني و آلام العراق

العراق في عيون الامام

الامام ووحدة العراق

امام الوحدة الوطنية

الامام و مسيحو العراق

الامام السيستاني و سلام العراق

الديمقراطية و فقيه العراق

الامام السيستاني و الديمقراطيه

الامام السيستاني و ثقافة المقاومة

مناقشات لصورة السيستاني في عيون الغرب

الامام السيستاني و تحديات الاحتلال

السيد السيستاني رجل المواقف و الحوار

السيستاني مدرسة انسانية

کتاب ارتباط ناشناخته کار جديدي است که در باره روابط ايران و اسرائيل طي سالهاي 27 – 57 شمسي تدوين شده است. اين ارتباط از يک سو نيرومند و از سوي ديگر پنهاني بوده و به همين دليل بررسي آن دشواري هاي خاص خود را دارد و طبعا جذاب است.

ايران به عنوان کشوري که در اين دوره از سياست انگليس و سپس امريکا پيروي مي کرده و از سوي ديگر با اعراب مشکلات مرزي داشته است همواره براي داشتن ارتباط نيرومند با اسرائيل داراي انگيزه بوده است. در عين حال به دليل احساسات اسلامي موجود در کشور و مخالفت هاي آشکاري که با اين روابط مي شده تنگناهاي خاصي براي ايجاد ارتباط روشن با اسرائيل داشته است.

جريان مخالفت با برقراري رابطه با اسرائيل در کشور ما چندان نيرومند بوده است که اصل موضوع را بايد در رديف چند موضوع اصلي که منجر به انقلاب اسلامي شد شناخت. اين احساسات از دهه بيست به اين طرف همواره يکي از استخوان هاي اصلي گير کرده در گلوي نظام پهلوي در برابر سياست هاي جهاني و سياست هاي داخلي آن دولت در ارتباط با مردم بوده است.

به جز مقدمه کتاب چند فصل دارد:

فصل اول آشنايي با سرزمين فلسطين، ساختار حکومت اسرائيل و مواضع ايران در برابر مسأله فلسطين

فصل دوم روابط سياسي ايران و اسرائيل

فصل سوم روابط اقتصادي ايران و اسرائيل

فصل چهارم روابط امنيتي – اطلاعاتي ايران و اسرائيل

فصل پنجم روابط نظامي ايران و اسرائيل

فصل ششم روابط فرهنگي ايران و اسرائيل

فصل هفتم نتيجه گيري

ضمايم که شامل فهرستي از سفرا و اعضاي نمايندگان اسرائيل در تهران و نام شماري از کارشناسان ايراني که به اسرائيل سفر کرده اند.

گفتني است که پيش از اين چندين کتاب در باره اسناد روابط ايران و اسرائيل بر اساس اسناد ساواک و نخست وزيري منتشر شده که از شماري از آنها در اين اثر بهره گيري شده است. تا آنجا که من مرور کردم استفاده اي از کتاب مهم خاطرات مئير عزري در اين کتاب نشده است. بخش هايي هم در ارتباط با روابط ايران و اسرائيل و تأثير آن روي روابط ايران و اعراب و به خصوص مصر و واکنش علماي الازهر و آمدن شلتوت به ايران است که جالب است اما همچنان جاي يک تحقيق عميق و مفصل در باره مسأله فلسطين در ايران آن هم ميان توده هاي مردم مسلمان و رهبران آنان و نيز ادبيات ويژه اي که در اين ارتباط پديد آمد خالي است.

طي سالها ارتباط يکي از مسائل دزدي هاي فراواني بوده است که يهوديان ازآثار باستاني ايران داشته اند. در اين باره به نامه اي که اردشير زاهدي به وزير فرهنگ و هنر وقت نوشته جالب توجه است: در مورد نحوه خروج اين اشياء از ايران اطلاعي در دست نيست ولي مرتبا در چمدان هاي يهودياني که به اسرائيل مي روند اشياي عتيقه ايراني به خصوص نسخ خطي کتب مختلف مخفي شده و بدون جلوگيري پليس وارد اسرائيل مي شود.