SearchIn5Lib | کتابخانه مجازی الفبا

SearchIn5Lib | کتابخانه مجازی الفبا

کتابخانه مجازی الفبا،تولید و بازنشر کتب، مقالات، پایان نامه ها و نشریات علمی و تخصصی با موضوع کلام و عقاید اسلامی کتابخانه مجازی الفبا،تولید و بازنشر کتب، مقالات، پایان نامه ها و نشریات علمی و تخصصی با موضوع کلام و عقاید اسلامی

فارسی  |   العربیه  |   English  
telegram

در تلگرام به ما بپیوندید

public

کتابخانه مجازی الفبا
کتابخانه مجازی الفبا
header
headers
پایگاه جامع و تخصصی کلام و عقاید و اندیشه دینی
جستجو بر اساس ... همه موارد عنوان موضوع پدید آور جستجو در متن
: جستجو در الفبا در گوگل
جستجو
  • تعداد رکورد ها : 2225
عنوان :
مجله الدرعية
خلاصه مطلب :
مجله الدرعيه يکي از مجلات تاريخي عربستان سعودي است که از سال 1999 تاکنون بيست و پنج شماره از آن انتشار يافته است. گو اين که هدف اوليه بيان تاريخ سعودي ها بوده اما از عناوين آشکار است که به مسائل ديگر تاريخي جزيره العرب هم پرداخته شده است.
ما عنوان مقالات آن را که بسياري تاريخي و ادبي است و برخي به مسائل تاريخ اسلام و حتي ايران مربوط مي شود از سايت آنها گرفته و در اينجا مي مي آوريم. مع الاسف در سايت آنان دسترسي به اصل مقالات امکان پذير نيست. اما همين مقدار مي تواند به کساني که مايل به يافتن آن مقالات باشند کمک کند.
ابتدا شماره صفحه آمده بعد نام نويسنده و سپس عنوان مقاله.




شماره اول

5 افتتاحية المجلة
12 د. فهد بن عبد الله السماري
سياسة الملک عبد العزيز تجاه إجراءات الحجر الصحي الدولية
47 أبو عبد الرحمن ابن عقيل الظاهري
أحمد السديري الأول
124 د. عبد اللطيف بن محمد الحميد
من رجال الملک عبد العزيز : إبراهيم بن عبد الرحمن النشمي
145 د. محمد بن عبد الله آل زلفة
الدولة السعودية الأولى في عهد الإمام سعود الکبير
171 د. سهيل صابان
جوانب من الحياة العلمية في الحجاز من خلال بعض الوثائق العثمانية
192 د. عبد العزيز بن سعود الغزي
دراسة نقدية لنتائج مسح الأجزاء الجنوبية للإقليم الأوسط " منطقة الرياض
220 د.عبد الرحمن الفريح
العرب في خراسان وبلاد ما وراء النهر في العصر الأموي
239 د. محمد بن خالد الفاضل
مجاز القران لأبي عبيدة معمر بن المثنى : عرضاً ودراسة
292 أبو عبد الرحمن ابن عقيل الظاهري
دنيا الوثائق
304 د. أمين سليمان سيدو
رسائل جامعية

شماره دوم

5 کلمة العدد : أصداء من التقريظ والتقويم
18 ليزلي مکلولين
ابن سعود على المسرح العالمي 1945 – 1951م
61 د. حسين بن محمد الغامدي
فليبي مؤرخاً للمملکة العربية السعودية
87 د. عبد اللطيف بن محمد الحميد
من رجال الملک عبد العزيز : إبراهيم بن عبد الرحمن النشمي
99 د. عوض بن عطا الباديد.عويضة متيريک الجهني
الأوضاع السياسية في نجد عند نهاية القرن التاسع عشر الميلادي في مذکرات إدوارد نولده مبعوث روسيا إلى نجد
126 فائز بن موسى البدراني الحربي
من أخبار القبائل في نجد في القرن الثالث عشر الهجري
165 عبد الرحمن بن عبد الله الأحمري
حاج برتغالي إلى مکة في القرن ( العاشر الهجري) السادس عشر الميلادي
196 د. محمد بن سعد الشويعر
حوار من أجل تصحيح خطأ تاريخي
230 هزاع بن عيد الشمري
قطري بن الفجاءة : الفارس الشاعر
248 عبد الله بن محمد المنيف
عبد العزيز بن عبد الله بن عامر وراق من نجد
264 أبو عبد الرحمن ابن عقيل الظاهري
دنيا الوثائق

شماره سوم و چهارم
6 أبو عبد الرحمن ابن عقيل الظاهري
في ظلال الذکرى المئوية
و 10 أبو عبد الرحمن ابن عقيل الظاهري
التعدد لا التناقض في ملحمة استرداد الرياض
136 عبد العزيز بن عبد الله السالم
ملامح التطور الفکري والثقافي في المملکة منذ عهد الملک عبد العزيز
155 أ.د. عبد الفتاح حسن أبو علية
المملکة في الحرب العالمية الثانية
197 أ. د. إسماعيل بن محمد البشري
ملامح من تطور الأوضاع الاجتماعية في عسير في عهد الملک عبد العزيز
225 د. عوض بن عطا البادي وثيقة : الملک عبد العزيز ومنطقة الجوف و وادي سرحان
234 د. أحمد ولد حبيب الله
حضور البلاد السعودية في الآداب الشنقيطية الموريتانية
293 د. محمد بن سعد الشويعر
صلة مسلمي الهند بالملک عبد العزيز
344 أ. د. محمد بن عبد الله السلمان المواصلات السلکية واللاسلکية في المملکة في عهد الملک عبد العزيز
356 د. إسماعيل أحمد باغي
الطرق البرية في المملکة العربية السعودية
381 د. محمد بن سليمان الخضيري
دليل المملکة العربية السعودية تأليف جيرالد ديجوري
407 د.سهيل صابان
الملک عبد العزيز في الوثائق العثمانية والمصادر الترکية
436 عبد الرحمن فراج
الملک عبد العزيز والمملکة في عهده في ضوء الرسائل الجامعية العربية والعالمية
509 محمد بن ناصر العبودي
القضاء بين الماضي والحاضر: مشاهدات وانطباعات
520 محمد بن أحمد الشدي الملک عبد العزيز و واقع الوحدة المجيد
527 د. عارف الشيخ
المملکة تحتفل بعامها المئوي
533 عبد الله بن سعد الرويشد
رائد الشعر والفکر والأدب في الجزيرة العربية وشاعر الملک عبد العزيز السياسي محمد بن عبد الله بن عثيمين
552 محمد بن فهد بن سويلم
استمداد من الذاکرة
556 محمد بن ناصر الأسمري
السعودية مجتمع مدني قام على مبدأ الوحدة الإسلامية والعربية
562 أحمد بن عبد القادر
من وحي الذکرى المئوية للملکة العربية السعودية
566 أ.د. سعد بن عبد العزيز الراشد
تقرير موجز عن المتحف الوطني للمملکة العربية السعودية
572 أبو عبد الرحمن ابن عقيل الظاهري
دنيا الوثائق


شماره پنجم
5 د. عبد اللطيف بن محمد الحميد
افتتاحية العدد
7 أبو عبد الرحمن ابن عقيل الظاهري
علاقة الملک عبد العزيز بأمريکا (1)
34 فائز بن موسى البدراني الحربي
من أخبار القبائل في نجد في القرن الثالث عشر الهجري ( 1201 – 1300هـ ) (2)
95 عبد الله بن محمد الشايع
حفر بني سعد والأحفار الأخرى
127 عبد الله بن صالح العقيل
من جبال منطقة القصيم : جبل أبان
157 د.عبد الرحمن الفريح
العرب في خراسان وبلاد ما وراء النهر في العصر الأموي
191 د. سهيل بن صابان
ثلاثة نصوص باللغة الترکية عن المکتبات في الحجاز
240 د. ناصر بن سعد الشثري
المؤلفون في القواعد الفقهية من عام 1300هـ إلى عام 1375هـ
265 د. سليمان بن عبد الله السويکت
الحمس : بدعهم وموقف الإسلام منها
305 د. أحمد بن عبد العزيز البسام
الشيخ أحمد بن حمد الخليلي في کتابه " وسقط القناع "
342 إعداد : دارة الملک عبد العزيز
التناقض لا التعدد في بعض الروايات عن أحداث استرداد الرياض

شماره ششم و هفتم

6 عبد العزيز بن عبد الله السالم
افتتاحية العدد
9 أبو عبد الرحمن ابن عقيل الظاهري
علاقة الملک عبد العزيز بأمريکا (2)
117 د. عبد اللطيف بن محمد الحميد
من رجال الملک عبد العزيز :
إبراهيم بن عبد الرحمن النشمي (3)
140 د. راشد بن سعد القحطاني
إبراهيم بن عبد الله الربيعي
أنموذج من نماذج التوثيق النجدي
181 د. دلال بنت مخلد الحربي
فاطمة السبهان : حياتها ودورها في إمارة آل رشيد
206 عبد الرحمن عبد الله الأحمري
المستشرق البريطاني روبرت برترام سيرجنت : حياته وآثاره
232 أ.د. عبد الفتاح حسين أبو علية
أضواء على جوانب من التأثير الحضاري العماني في شرق أفريقيا
261 د. عبدالعزيز بن إبراهيم العمري
جوانب من الحياة الشخصية لخالد بن الوليد رضي الله عنه
303 د. سليمان بن عبد الغني مالکي
الحرکة العلمية في مواسم الحج خلال القرن السادس الهجري
343 د. علي السيد علي محمود
وثائق الحرم القدسي الشريف مصدر لدراسة بعض جوانب التاريخ الاجتماعي للقدس في العهدين الأيوبي والمملوکي
399 د. عبد الرحمن بن علي السنيدي
ثقافة الخلفاء العباسيين في مرحلة ما بعد المأمون ( المعتصم حتى المهتدي ) 218 – 256هـ
475 نايف بن عبد الله الشرعان
العبارات المنقوشة على خواتم الخلفاء المسلمين حتى نهاية العصر العباسي
497 د.سعد بن عبدالعزيز القصيبي
نفوذ اليهود في عهد المغول الإيلخانيين
546 د.عبد الحميد المعيني
المشقر في الشعر الجاهلي : خصوصية المکان
594 د.محمد بن خالد الفضل توجيه ما خرج عن القاعدة من الأسماء المعربة بالحروف (1)
654 محمد بن ناصر العبودي
الکناية والمجاز في لغتنا الدارجة (1)
693 د.ضاحي عبد الباقي محمد
القول المثبوت في تحقيق لفظ التابوت
731 د.عبد الله بن عبد الرحمن آل عبد الجبار
الإنترنت والتاريخ : التطور والتطبيقات
765 أبو عبد الرحمن ابن عقيل الظاهري
دنيا الوثائق

شماره هشتم
6 أ.د. محمد بن سليمان السديس
افتتاحية العدد
9 حمد الجاسر
الإمام محمد بن علي الشوکاني وموقفه من الدعوة السلفية الإصلاحية
17 سعد بن عبد الله الجنيدل
معجم الأمکنة الوارد ذکرها في القران الکريم
85 د. محمد خير البقاعي
قراءة في رحلة إلى الحجاز في النصف الثاني من القرن التاسع عشر عنوانها : " إقامة في رحاب الشريف الأکبر – شريف مکة المکرمة " تأليف شارل ديدييه
111 د. عبد الرحمن بن سليمان
وثيقة وقف کتب في المکتبة المحمودية في المدينة المنورة
141 عقاب مناحي ابن عبود
مشارکات قبائل الجحادر من قحطان مع الحکم السعودي
170 د.محمد حمزة إسماعيل الحداد
العلاقة بين الآثار والتاريخ ( 1 )
233 صالح بن إبراهيم الحسن
أرقامنا العربية، نظريات في الأصل والنشأة
257 د. محمد بن خالد فاضل
توجيه ما خرج عن القاعدة من الأسماء المعربة بالحروف (2)
310 د.عمر بن صالح بن سليمان العمري
محمد الفاتح بين العلم والعلماء
347 يوسف بن محمد العتيق
ما طبع من کتب الحافظ ابن حجر العسقلاني وبعض الفوائد المرتبطة بها
370 أبو عبد الرحمن ابن عقيل الظاهري
دنيا الوثائق

شماره نهم

5 د. محمد بن عبد الرحمن الربيع
افتتاحية العدد
11 أبو عبد الرحمن ابن عقيل الظاهري
مصادر العلم والتربية العلمية في الرياض في عهد الإمامين ترکي بن عبد الله وفيصل بن ترکي – رحمهما الله -
164 عبد الرحمن بن سليمان الرويشد
الرياض المسيرة التاريخية والتقدم الحضاري
191 أ.د. سمير عبد الحميد إبراهيم
وصف الرياض في الأدب الأردي بين عامي 1368/1949م و 1379/1959م
210 د. سعود بن سعد الدريب
الدعوة إلى الله والحسبة والقضاء في الرياض
240 د. محمد بن سعد الشويعر
أربطة العلم في مدينة الرياض في عهد الملک عبد العزيز
269 د. عبد العزيز بن عبد الرحمن الثنيان
التعليم في الرياض
279 د. عبد الرحمن الصالح الشبيلي
الرياض وبدايات الإعلام
299 موضي محمد علي البقمي
قصور الملک عبد العزيز بالرياض
314 م. مساعد بن عبد الرحمن العنقري
التطور العمراني لمدينة الرياض
323 عبد الرحمن فراج
مدينة الرياض : ببليوجرافية مختارة
341 د. إبراهيم بن عبد العزيز الشدي
اليونسکو وعاصمة الثقافة العربية عام 2000م
349 د. عبد العزيز بن عبد الرحمن الشعيل
المؤسسات الثقافية في مدينة الرياض : نماذج مختارة

شماره دهم

5 افتتاحية العدد
13 الشيخ حمد الجاسر
الإمام محمد بن علي الشوکاني وموقفه من الدعوة السلفية الإصلاحية (2)
20 سعد بن عبد الله الجنيدل معجم الأمکنة الوارد ذکرها في القران الکريم
39 د. محمد ثنيان الثنيان
إبراهيم بن عيسى – المؤرخ والنسابة ( 1270 – 1343هـ )
79 د.عبد الرحمن الفريح
العرب في خراسان وبلاد ما وراء النهر في العصر الأموي (3)
144 د. إبراهيم بن محمد المزيني
الأسواق والمراکز التجارية عند ابن جبير في رحلته
201 محمد بن ناصر العبودي
الکناية والمجاز في لغتنا الدارجة (2)
246 د. محمد إسماعيل الحداد
العلاقة بين الآثار والتاريخ (2)
301 خالد بن محمد أسکوبي
نقش کتاب إسلامي غير مؤرخ کتب من اليسار إلى اليمين في موقع ( غيران الحمام) شرق تيماء
311 عبد الله بن بسام بن عبد الله البسيمي
الأسوار التاريخية لبلدة أوشيقر
341 د. عبد الرحمن بن علي العريني
قيام الدولة العثمانية وحملات التحالف الصليبي ضدها ( 699-805هـ / 1299 – 1402م )


شماره يازدهم و دوازدهم
5 عبد اللطيف الأرناؤوط
افتتاحية العدد
16 الشيخ حمد الجاسر
الإمام محمد بن علي الشوکاني وموقفه من الدعوة السلفية الإصلاحية (3)
22 سعد بن عبد الله الجنيدل
معجم الأمکنة الوارد ذکرها في القران الکريم (3)
31 أ.د. محمد بن سليمان السديس
الإشراف في منازل الأشراف وتحقيقاته الأربعة
80 د. سعد بن ناصر الشثري
العلماء الذين لهم إسهام في علم الأصول(1)
115 د. سهيل صابان
علاقات شمر الجزيرة الفراتية بالدولة العثمانية من خلال الأرشيف العثماني
146 فائز بن موسى البدراني الحربي
من أخبار القبائل في نجد في القرن الثالث عشر الهجري ( 1200 – 1300هـ ) (3)
193 د. أحمد عبد الحميد إسماعيل
الزمن في شعر المتنبي
234 محمد بن ناصر العبودي
الکناية والمجاز في لغتنا الدارجة (3)
278 أ.د. إسماعيل بن محمد البشري
إمارة أبو عريش : ( 1235 – 1259هـ / 1820 – 1843م ) دراسة وثائقية
344 د. محمد بن عبد الرحمن الثنيان
نقش تجديدي مؤرخ لبئر محطة السعدية
369 د. محمد خيرالبقاعي
مخطوطة ترجمة العلامة السيوطي لأبي عبد الله شمس الدين محمد الداودي
415 أ. عبد الله بن حمد العسکر
رحلة مع وثيقة عمرها 258 عاماً
445 د. عبد الله بن محمد المطوع
عرض لکتاب عرب الصحراء


شماره سيزدهم
5 د. دلال بنت مخلد الحربي
افتتاحية : هل يحتاج تاريخ المملکة إلى مزيد من الدراسات؟
8 الشيخ أبو عبد الرحمن ابن عقيل الظاهري
بنو الجراح ، وبدايتهم ، وما سبقهم من إمارات طائية
39 د. محمد بن سليمان الراجحي
جهود العباسيين في بناء المدن الثغرية وتحصينها خلال العصر العباسي الأول
92 د. عبد العزيز بن راشد السنيدي
ولاية فيد : منذ ظهور الإسلام حتى القرن السادس الهجري ( دراسة في تاريخها السياسي )
142 د. سعد بن ناصر الشثري
العلماء الذين لهم إسهام في علم الأصول(2)
178 د. سعيد بن عمر آل عمر
مؤرخ الأحساء : محمد بن عبد الله بن عبد المحسن آل عبد القادر
198 أ.د. محمد زياد کبة
مشروع الخرج الزراعي في عهد الملک عبد العزيز من خلال الوثائق الأمريکية
221 د. فؤاد بن محمد مؤمنة
الأهمية التاريخية والأثرية لمدينة جدة
234 عرض: وليد نذير عتمة
موسوعة تاريخ التعليم في المملکة العربية السعودية في مئة عام

شماره چهاردهم
5 د. عبد اللطيف بن محمد الحميد
افتتاحية : في رحيل الأمير فهد بن سلمان ( 1374 – 1422هـ )
11 سعد بن عبد الله الجنيدل
معجم الأمکنة الوارد ذکرها في القران الکريم (4)
23 د. أحمد بن عبد العزيز البسام
من أسباب المعارضة المحلية لدعوة الشيخ محمد بن عبد الوهاب في عهد الدولة السعودية الأولى
78 د. هاني زامل مهنا
القاضي عبد الرحمن بن حسن البهکلي وکتاباته التاريخية ( 1148 – 1224 هـ )
110 د. عبد الله بن محمد الرشيد
من موارد بيت المال في الشريعة الإسلامية
171 د. عبد الله بن عبد الرحمن الربيعي
موقف أعراب الشام من الغزو الصليبي والتتري في القرنين السادس والسابع عشر الميلاديين : دراسة تاريخية تحليلية
247 د. عبد العزيز بن صالح الشبل
الأوضاع الصحية في شمال الجزيرة العربية من خلال ما کتبه الرحالة شارلزدواتي في کتابه " Travels In Arabia Deserta "
310 د. محمد خير محمود البقاعي
الدکتور إبراهيم السامرائي حياته وآثاره
323 أ. ترکي بن مطلق العتيبي
ملاحظات حول ما کتبه الأستاذ فايز بن موسى البدراني الحربي عن أخبار القبائل في نجد ( 1200هـ - 1300هـ )
335 أ. عبد الله بن سالم الحميد
عرض لکتاب ( القصيدة الحديثة وأعباء التجاوز ) أبو عبد الرحمن ابن عقيل الظاهري


شماره پانزدهم
5 د. مي بنت عبد العزيز العيسى
افتتاحية : الوطن في ذکرى العطاء والنماء
8 أبو عبد الرحمن ابن عقيل الظاهري
دنيا الوثائق
38 د. حمد بن ناصر العمار
حاجة الدعوة الإسلامية إلى العلم الشرعي
54 د. محمد بن عبد الله السلمان
رحلات الشيخ محمد رشيد رضا في الجزيرة العربية
120 د. علي بن صالح المحيميد
مؤرخو البلاط في الدولة البويهية
182 د. فرج الله أحمد يوسف
نقود ولاة مصر أثناء الصراع بين الأمين والمأمون
215 د. يحيى بن علي المبارکي
إبدال الحروف الصوامت حروفاً صوائت في اللغة العربية، وتوجيه ذلک وفق القوانين الصوتية اللغوية
258 عبد الله بن محمد الشايع
هيمنة الأسماء الأنثوية على المواضع الجغرافية
275 راشد بن عامر الغفيلي
استدراکات على بحث مخطوطة ترجمة السيوطي للداودي


شماره شانزدهم
5 د.عويضة بن متيريک الجهني افتتاحية : أرض السلام
10 محمد بن سعد الشويعر
ظفر علي خان .. والملک عبد العزيز
33 ترکي بن طلال بن عبد العزيز
رحلة أثرية وأدبية في طريق الإمام ترکي بن عبد الله بن محمد بن سعود مؤسس الدولة السعودية الثانية رحمه الله
49 د. أمين سليمان سيدو
الأديب والرحالة : محمد بن ناصر العبودي - ببلوجرافية بآثاره المطبوعة
68 عبد الکريم إبراهيم السماک
أمين سعيد مؤرخاً وصحفياً
91 د. محمد بن علي الصامل
القول البديع في علم البديع للعلامة الشيخ مرعي بن يوسف الحنبلي ( 1033هـ) [1]
145 د. صالح بن محمد الزهراني
معالم التأليف البلاغي والنقدي في القرن الثالث الهجري
214 قبلان بن صالح القبلان
إطلالة على تاريخ الرس
243 أيمن بن عبد الرحمن آل حنيحن
الشيخ عبد الرحمن بن محمد البراک ( 1309-1388هـ) .. حياته وأعماله
267 أ.د. سعد بن عبد العزيز الراشد
عتاب المحبين

شماره هفدهم

3 د. عبد اللطيف بن محمد الحميد
افتتاحية : إطلالة جديدة
5 سعد عبد الله الجنيدل
معجم الأمکنة الوارد ذکرها في القرآن الکريم [5]
16 د. خليفة بن عبد الرحمن المسعود
الشنانة ودورها التاريخي خلال مراحل الحکم السعودي
77 د. محمد بن عبد الله آل عمرو
تطور التعليم في بيشة خلال عشرين عاماً من عهد خادم الحرمين الشريفين الملک فهد بن عبد العزيز آل سعود 1402-1422هـ
105 د.ظافر بن عبدالله الشهري بنية الشخصية في الرواية السعودية: مرحلة الريادة والبدايات
125 د. خلف بن دبلان الوذنياني
النشاط الاقتصادي لآل خليفة في الزبارة ( 1180-1198هـ/1766-1783م)
152 د.أمينة محمد علي بيطار
دراسة تحليلية لمعرکة الزاب ( تجربة وعبرة )
164 د.عبد الرحيم يوسف آل الشيخ مبارک
الأحوال السياسية للدولة السامانية في بلاد ما وراء النهر 261-389هـ
195 د.عبدالله بن ناصر الشقاري
حقيقة الحديث المرسل وأنواعه عند المحدثين والفقهاء والأصوليين
257 د.محمد بن علي الصامل
القول البديع في علم البديع للعلامة مرعي بن يوسف الحنبلي ( 1033هـ ) [2]
317 عرض: جنان حسين أحمد
الطريق إلى مکة : تأليف مراد هوفمان

شماره هيجدهم و نوزدهم

3 أ.د. عمر بن صالح العمري
افتتاحية : المؤرخون في رعاية الأمير سلمان بن عبد العزيز .
6 د. احمد بن عبد العزيز الحليبي
روافد التغيير الثقافي في دعوة الإمام محمد بن عبدالوهاب .
62 أ. نايف بن علي الشراري
عودة الإمام فيصل بن ترکي من مصر للمرة الثانية .
103 د. محمد بن سعد الشويعر
رجل العلم والسياسة والدعوة : فوزان السابق الفوزان 1275 ـ 1373هـ
135 تحقيق وتعليق أ.د. يحي محمود بن جنيد
نسب صدر الشريعة عبيدالله المحبوبي الأنصاري البخاري
تأليف محمد بن محمد الحافظي خواجه بارسا 865هـ
171 أ.د سعد العبد الله الصويان
الشعر البدوي في مقدمة ابن خلدون
211 د. سعود بن حمد الصقري
الإيمان بکتابة الأعمال وأثره في سلوک الإنسان واستقامته .
272 د. محمد بن عبد الکريم بن عبيد
الإمام الحافظ أبو محمد عبدالله بن علي بن الجارود النيسابوري المتوفى سنة 307هـ وکتابة ( المنتقى ) .
333 د. عبد الرحمن بن محمد العمار
نور الإنسان في اشتقاق لفظ الإنسان لمحمد بن إبراهيم بن يوسف التاذفي المعروف بابن الحنبلي ( ت 971هـ ) .
384 د. محمد بن علي الصامل
القول البديع في علم البديع للعلامة الشيخ مرعي بن يوسف الحنبلي ( 1033هـ ) .
445 د. محمد السيد علي بلاسي
النحت في اللغة العربية .
457 د. سهيل صابان . ود. عبد الرحمن فراج
سکة حديد الحجاز في المصادر العربية والترکية والإنجليزية .

شماره بيستم
3 د.عبد اللطيف بن محمد الحميد
افتتاحية : حماية شباب الإسلام من الغلو والفساد
7 الشيخ سعد بن عبدالله الجنيدل
معجم الأمکنة الوارد ذکرها في القرآن الکريم (6)
22 د.عبدالرحمن فراج
دراسة تحليلية للإنتاج الفکري المنشور عن الملک عبدالعزيزإنتاج عام 1419هـ نموذجاً
34 محمد عبدالرزاق القشعمي
البدايات الصحفية في المنطقة الوسطى بالمملکة العربية السعودية: (1) مجلة اليمامة
80 فائز بن موسى الحربي
من أخبار القبائل في نجد ( 1200-1300هـ ) (4)
105 د.سعد بن عبدالرحمن العبيسي
قراءة في تاريخ الطبري عن معرکة القادسية وفتح المدائن
160 د.عبدالباري محمد الطاهر
خالد بن يزيد بن معاوية بين العلم والسياسة
22 د.فهمي توفيق محمد مقبل
عبدالحميد ابن باديس رائد الإصلاح والنهضة في تاريخ الجزائر الحديث ( 1307-1359هـ / 1889-1940م )

شماره بيست و يکم و بيست و دوم

3 أ.د. ناصر بن سعيد الرشيد
افتتاحية: وزارة الإعلام والثقافة
7 أبو عبدالرحمن ابن عقيل الظاهري
الدرعية بين الإشتقاق اللغوي والإفادة التاريخية والأدبية
40 د. عبدالرزق بن أحمد اليوسف
ظاهرة الضواحي في المملکة العربية السعودية : دراسة مقارنة لحالات بعض المدن السعودية
93 د. سهيل صابان
الخطابات العربية في الأرشيف العثماني
122 أ. المکي العلمي
السموال بن عادياء بين الأسطورة والتاريخ
152 د. أمينة محمد علي بيطار
الإقطاع العسکري في بلاد الشام في عهد نور الدين محمود بن زنکي (541-569هـ)
182 د. علي بن صالح المحيميد
نفوذ المغول في آسيا الصغرى ( 641-736هـ / 1243-1335م) (1)
242 د. نادية وليد الدوسري
حرب القرم عام 1271-1273هـ / 1854-1856م أسبابها ونتائجها
318 د. محمد مصطفى منصور
الثوابت الدلالية للشعر الجاهلي في مفوم الدراسات النقدية المعاصرة صورة الفرس ... نموذجاً
367 الشيخ عبد العزيز بن محمد السدحان
جزء في أخبار السفياني رواية ودراية وبطلان قول من زعم أن حاکمالعراق هو السفياني
385 أ. عبد العزيز بن سعد الدغيثر
فوائد تعلم الأنساب
426 عرض : أ. أحمد الحسين
نقوش ثمودية من سکاکا تأليف سليمان بن عبد الرحمن الذييب
434 أ. محمد بن عبدالله المشوح
تعقيب
439 د. عبدالرحمن فراج
ورد حديثاً لمکتبة الدرعية

شماره بيست و سوم
3 د.عبداللطيف بن محمد الحميد
افتتاحية
6 د.عبدالعزيز بن علي الحربي
سکتات حفص في القرآن الکريم من ( طريق الشاطبية ) وتوجيهها
25 أ.بشير بن حسن الحميري
دراسة لوحة مخطوطة للقرآن الکريم في القرن الأول الهجري
71 د.وليد محمد السراقبي
المصفى بأکف أهل الرسوخ من علم الناسخ والمنسوخ تأليف جمال الدين عبدالرحمن بن الجوزي
168 د.محمد خير البقاعي

ثقافة النص المترجم .. الترجمة وتحريف الکلم
210 د.فؤاد عبد المطلب
ترجمة روبرت أوف کيتون للقرآن الکريم ومراجعة کريتزک لها : إضاءة تاريخية - نقدية
246 د.علي بن إبراهيم الزهراني
دور الوقف في دعم التعليم القرآني في الحلقات القرآنية
324 د.أحمد بن عبد القادر المهندس
جهود الممکلة العربية السعودية في مجال ترجمة معاني القرآن الکريم

شماره بيست و چهارم و بيست و پنجم

3 د.محمد بن سعد الشويعر
الافتتاحية : ما أشبه الليلة بالبارحة.
7 أبو عقيل عبد الرحمن ابن عقيل الظاهري
الملک عبد العزيز - رحمه الله - وخصائص الدولة، والقائد، والدين، والرقعة، والأمة (1-5).
63 أ.راشد بن محمد عساکر
قوافل الحج المارة بالعارض - من خلال وثيقة عثمانية أشارت إلى جد الأسرة السعودية وشيخ الدرعية سنة 981هـ .
139 د.عبد الرحمن بن معلا المطيري
الدلالات الثقافية والحضارية لوثائق الأوقاف.
197 د.محمد بن موسى القريني
التضارب في مواقف رموز السلطة العثمانية في لواء نجد ( الأحساء ) ( 1316-1318هـ / 1898-1900م).
216 د.عبد الله بن صالح العريني
مقياس الکثرة ودلالاته الموضوعية في النقد الأدبي.
247 د.عبد العزيز بن فوزان الفوزان
فقه التعامل بين الزوجين.
377 ترجمة : د. إبراهيم بن يوسف البلوي
الثقافة حقيقة وحلم : تأليف أ.د.جاک کورتس.
407 د.وليد بن إبراهيم المهوس
الوشاية وأثرها على أمن المجتمع ودور المنهج في الوقاية منها.
478 د.علي بن صالح المحيميد
نفوذ المغول في آسيا الصغرى ( 641-736هـ / 1243-1335هـ) ( 2 ).
535 د.عبدالرحمن فراج
ورد حديثاً لمکتبة مجلة الدرعية.
545 أ.عبدالرحمن بن عبد الله آل عبد الکريم
قصيدة رياض الوشم.
... بیشتر
نویسنده:
ناشر:
کلید واژه:
عنوان :
مصادر السيرة النبوية و تقويمها
خلاصه مطلب :
دکتر فاروق حماده از نويسندگان آثار حديثي و تاريخي دانشگاه رباط در کشور مغرب است که تاکنون دهها اثر از وي منتشر شده و تعداد زيادي پايان نامه هاي دانشگاهي را راهنمايي کرده است.
چاپ سوم کتاب مصادر السيره النبويه که با اضافات و اصلاحات فراوان در سال جاري نشر شده، يکي از آثاري است که توانسته است با روش هاي تازه علمي در باب منابع سيره قلم پردازي کرده و تاريخچه اين قبيل نوشته ها را در ميان ساير متون اسلامي به دست دهد.
اين اثر مانند کتابشناسي هاي معمولي نيست که در حال حاضر نگارش آنها در کشور ما رايج شده و غير از نام کتاب و توضيح چند سطري در باره آن نشانگر هيچ نوع نگرشي در تبيين تاريخ آن علم يا شعبه علمي نيست. متاسفانه آن قبيل آثار کتابشناسي چندان به وفور شده و بي خاصيت که خود نشان دهنده نوعي انحطاط در اين رشته علمي يعني کتابشناسي است که بايد سبب پيشرفت در آن علم باشد.
مولف در باب اول کتاب مصادر اصلي را در هشت بخش تقسيم کرده است:
قرآن
کتب حديث
کتب شمائل
کتب دلائل
کتب مغازي و سير
کتابهاي تاريخ حرمين
تواريخ عمومي
کتابهاي ادب و لغت
در بخش قرآن، فهرستي از نمونه آياتي که مي تواند در شناخت سيره نبوي به کار آيد به دست داده است.
در بخش حديث هم به طور مختصر و نه چندان عميق فهرستي از فصولي که در کتابهاي حديثي مي تواند به شناخت سيره کم کند ارائه شده است.
در ادامه فهرستي از کتابهاي شمائل و اهميت آنها ارائه شده و علاوه بر کتابهايي که موجود است فهرستي از کتابهاي مفقود هم که بخش ها و نقلهايي از آنها در ساير متون باقي مانده ارائه شده است. اين رويه که در بخش هاي بعدي هم تکرار شده روشي سودمند و مفيد براي نشان داده سابقه اين دانش و تحولاتي است که براي مثال در همين دانش شمائل النبي صورت گرفته است.
بخش دلائل که اشاره به کتابهايي است که نگاه معجزه اي به سيره نبوي دارد مفصل تر است و دليلش هم اين که آثار زيادي در اين زمينه از قرن سوم و بيشتر از قرن پنجم به بعد نوشته شده که دلائل النبوه بيهقي و ابونعيم اصفهاني از آن جمله است.
مفصل ترين بخش کتابهاي مغازي و سير است که وي به مانند ديگران سيره نويسي را از همان قرن اول آغاز کرده و سيره نويسان نخست که محدثاني بودند که اخبار سيره را بيش از ساير اخبار نقل مي کردند فهرست کرده است. طبعا در اين زمينه کتابها و آثار زيادي نوشته شده اما مولف اين کتاب هم سعي کرده تا بر همه آن مطالب مروري داشته باشد و دانشجويان را در جريان آنچه در اين باب گفته شده قرار دهد. با توجه به مطالب اين بخش مي توان گفت که مطالب ياد شده در حد دانشجويان کارشناسي و ارشد بسيار مفيد و سودمند است و به رغم آن که در فارسي نوشته هايي در اين زمينه وجود دارد ترجمه اين اثر مي تواند گامي در جهت تقويت دانش سيره نگاري در زبان فارسي شود.
در باب دوم مولف مروري بر برخي از کتابهاي درجه دوم اما با اهميت کرده است.
الشفا بتعريف حقوق المصطفي
عيون لااثر في فنون المغازي و السير
سيره نبويه ابن کثير که بخشي از البدايه و النهايه است
زاد المعاد في هدي خير العباد
سيره نبويه ذهبي که بخشي از تاريخ الاسلام است
سيره نبويه مغلطاي که نامش الاشاره الي سيره المصطفي و تاريخ من بعده من الخلفاء است.
امتاع الاسماع مقريزي
سبل الهدي و الرشاد يک دايره المعارف در سيره نبوي است.
... بیشتر
نویسنده:
فاروق حمادة
ناشر:
کلید واژه:
عنوان :
تاريخ شفاهي گروه هاي مبارزه هفتگانه مسلمان
خلاصه مطلب :
گسترش دينداري در جامعه ايران پس از سال 1350 به خصوص در دانشگاها و مراکز آموزش عالي جاي انکار ندارد.
همزمان، گروه هاي چپ هم در آن سالها جاذبه هاي فراواني داشتند و به اين ترتيب رقابتي بين نيروهاي مذهبي و چپي در اين سالها تا پيروزي انقلاب اسلامي پديد آمد.
دو گروه چريکهاي فدايي خلق و سازمان مجاهدين سمبل اين دو گرايش بودند. جز آن که پيشينه سازمان مجاهدين و آموزش هاي چپ روانه آن و نيز عدم سختگيري سران سازمان براي راه دادن افرادي با ايمان ضعيف و احيانا مارکسيست، سبب شد تا به تدريج شماري از کمونيستها مانند تقي شهرام و بهرام آرام و وحيد افراخته در مرکزيت سازمان مجاهدين قرار گرفته و آن را به سمت و سوي مارکسيسم پيش ببرند.
بيانيه اعلام تغيير مواضع سازمان که در اواخر سال 1354 منتشر شد موجي از نااميدي در نيروهاي مبارز مذهبي پديد آورد. اما چنان نبود که آنان را از کارشان نااميد کند بلکه سبب شد تا مبارزه را در دو جبهه ادامه دهند. يکي مبارزه با رژيم پهلوي و ديگر مبارزه با منافقين. اين مساله هم در زندان و هم بيرون از زندان ادامه يافت.
سرخوردگي نيروهاي مذهبي متدين در دانشگاه و بازار سبب شد تا گروه هاي مذهبي تازه اي سر برآورند. اين گروه ها که معمولا منطقه اي بوده و هر کدام در شهري و مرکزي شکل گرفتند به سرعت رو به ازدياد گذاشته و عمليات نظامي و تبليغاتي آنان تاثير خاص خود را در ايجاد فشار بر رژيم پهلوي برجاي گذاشت.
تعداد اين گروها بسيار زياد بود اما در آستانه پيروزي انقلاب به تدريج ميان اين گروه ها ارتباط برقرار شد و پس از انقلاب اسلامي و در ادامه همان نزاعي که از پيش هم وجود داشت يعني منازعه نيروهاي متدين با منافقين و کمونيست هاي مسلمان نما ، هفت گروه از آنان، سازمان مجاهدين انقلاب اسلامي را در برابر سازمان مجاهدين خلق براي حراست از انقلاب اسلامي تشکيل دادند.
مهم ترين ويژگي اينان حفظ ارتباط با روحانيت و گرفتن دين از مجراي روحانيت بود چيزي که سازمان مجاهدين خلق آن را نمي پذيرفت.
البته خود سازمان مجاهدين انقلاب اسلامي هم دو گرايش داشتند. دسته اي ارتباطشان با تفکر مرجعيت بيشتر و دسته اي کمتر بود. نمونه جناح دوم بهزاد نبوي و آرمين بودند. در حالي که دسته اول تکيه بيشتري روي ارتباط با مرجعيت ديني داشتند.
اين هفت گروه عبارت بودند از
امت واحده
گروه بدر
گروه فلاح
گروه صف
گروه فلق
گروه منصورون
گروه موحدين.
خود سازمان مجاهدين انقلاب اسلامي روزگاري بخشي از تاريخچه اين گروه ها را انتشار داد اما تاکنون کتاب جامعي که بر اساس خاطرات و دست نوشته ها تاريخچه اين گروه ها را نشان دهد منتشر نشده بود. اينک کتاب تاريخ شفاهي گروه هاي مبارزه هفتگانه مسلمان توسط آقاي جليل امجدي و در سري منشورات مرکز اسناد انقلاب اسلامي منتشر شده است.
عمده مطالب کتاب تاريخ شفاهي و در انتهاي آن هم اسناد مربوط به اين گروه ها درج شده است.
... بیشتر
نویسنده:
جليل امجدي
ناشر:
کلید واژه:
عنوان :
شيخان
خلاصه مطلب :
شيخان باقي مانده بزرگترين قبرستان قم است که روزگاري در اطراف حرم حضرت معصومه بوده است. بخش هايي از اين قبرستان که تصاوير قديمي آ« هست تبديل به ميدان آستانه و بخشي به پارک ملي تبديل شد. بخشي از قبرستان در اطراف قبر زکريا بن آدم و بعدها ميرزاي قمي باقي ماند.
در اين بخش از قبرستان تعداد زيادي از چهره هاي برجسته روحاني حوزه علميه قم مدفون هستند. کساني که از آغاز تاسيس حوزه علميه قم تاکنون که همچنان دفن صورت مي گيرد نه از موقعيتي برخوردار بودند تا در حرم و اتاق هاي اطراف دفن شوند و نه علاقمند بوده اند تا در قبرستانهاي اطراف قم مثلا قبرستان نو و بقيع و بهشت معصومه فدن شوند.
اطلاعات مربوط به بسياري از اين افراد از حافظه ها رفته و در جايي هم ثبت نشده است. بنابر ين تنها منبعي که اکنون مي توان تاريخ تولد و فوت و احيانا نام پدر آنها را به دست آورد همين سنگ قبر است.
در باره مدفونين در قم پيش از اين يک کتاب چهار جلدي با عنوان تربت پاکان قم اثر عبدالحسين جواهر کلام به چاپ رسيد (انصاريان ، 1382). مولف آن اثر که يک جوان عراقي بود و بعدها از ايران به لبنان رفت طي چند سال به طور مداوم در اين بار تلاش کرد. بعد از آن آقاي حجت الاسلام و المسلمين مهدي پور روي کتاب کارهاي تکميلي انجام داد و در نهايت در چهار مجلد عرضه شد.
اکنون اثر تازه اي با عنوان شيخان قم چاپ شده است. در اين کتاب که متمرکز روي شرح حال هاي مدفونين در اين قبرستان سات تلاش شده تا شرح حال اين افراد با استفاده از مآخذ ديگر تکميل شود. بنابرين کتاب يک اثر شرح حالي است نه آن که فقط سنگ قبرها فهرست شده باشد.
تعداد شرح حال هاي اين اثر 162 مورد است که آخرين آنها آيت الله سيد يونس اردبيلي است. اما در بخش دوم کتاب فهرست الفبايي مدفونين در شيخان آمده و علاوه بر آن با کشيده شدن يک مربع در برابر هر اسم و تعيين محلي در آن مربع، محل تقريبي قبر هم مشخص شده است.
در پايان کتاب تعدادي عکس و تصوير اسناد هم هست که برخي از آنها تازه است گرچه بسيار بي کيفيت به چاپ رسيده است.
... بیشتر
نویسنده:
مينا احمدي
ناشر:
کلید واژه:
عنوان :
موسوعه انساب العشائر العراقيه السادة العلويون
خلاصه مطلب :
اين کتاب شرح حال تعداد فراواني از علماي معاصر عراق و ايران است که نسب به رسول خدا مي برند و از سادات علوي هستند.
در اين کتاب که به قطع رحلي منتشر شده نام شمار فراواني از چهره هاي معاصر عراق را مشاهده مي کنيم که تاکنون در مصادر موجود شناختي از آنان نداشتيم.
برخي از اين شرح حال ها مربوط به چهره هايي است که زنده بوده و در عرصه علم و سياست مشغول فعاليت هستند.
يکي از محاسن اين کتاب آن است که تصاوير زيادي را در خود جاي داده و به لحاظ کيفيت هم نسبتا خوب چاپ شده است.
افرادي که انتخاب شده اند از اقشار مختلف هستند. از آن جمله علما و مراجع تقليد، روساي عشاير و نيز چهره هاي غير روحاني فراواني که در دانشگاه يا در عرصه اداري کشور عراق فعاليت دارند. همين طور شرح حال بسياري از نويسندگان معاصر نيز درج شده است.
اين کتاب گرچه به عنوان مجلد اول معرفي شده اما حروف الف تا يا را در برگرفته و گويا قرار است مجلدات ديگر مربوط به غير سادات باشد.
کتاب ياد شده محل نشر ندارد اما در قم و مشهد توزيع مي شود.
... بیشتر
نویسنده:
ثامر عبدالحسن العامري
ناشر:
کلید واژه:
عنوان :
مجله العرب ( ش 5 و 6 سال چهلم - 1425 )
خلاصه مطلب :
مجله العرب يکي از کهن ترين مجلات عربي است که با مديريت حمد الجاسر چهل سال پيش در رياض آغاز به کار کرد و با اين که سه سال از مرگ اين دانشمند عالي مقام مي گذرد همچنان در حال انتشار است.
اين مجله اختصاص به تحقيقات تاريخي و ادبي و تراثي در جهان عرب دارد و در اين زمينه به خصوص به کارهايي که در کشور سعودي انجام شده مي پردازد.
حمد جاسر مورخ و جغرافي دان برجسته اي بود که دهها عنوان کتاب تحقيق و يا تاليف کرد و ميراث عظيمي از خود براي شناساندن جغرافياي جهان عرب برجاي گذاشت.
آخرين شماره مجله العرب که شامل شماره پنج و ششم از سال چهلم مي شود و مربوط به ماه هاي ذي قعده و ذي حجه سال 1425 يعني سال جاري است به تازگي منتشر شده است.
مقالات اين شماره براي نمونه نقل مي شود
الجاسر مورخا
الايجاء الصوتي ي تعبير القرآن
مکانه العلماء الاجتماعيه في العهود الاسلاميه المبکره
صور الشعراء العرب في الاسلام من الوجهه النفسيه
النسابون و اثرهم في تدوين التاريخ العربي
و چند مقاله ادبي ديگر.
... بیشتر
نویسنده:
ناشر:
کلید واژه:
عنوان :
کرمان في العهد البويهي
خلاصه مطلب :
کتاب کرمان في العهد البويهي از ابراهيم بن عطاءالله بلوشي يا بلوچي از آثاري است که اختصاصا کرمان قرن چهارم و اوائل قرن پنجم هجري را از زواياي سياسي، اقتصادي و اجتماعي مورد بحث قرار داده است. اين اثر هم متکي به مصادر و منابع تاريخي و اقتصادي و جغرافي است و هم همراه با تحقيقات ميداني که با همکاري برخي از استادان دانشگاه کرمان و مراکز فرهنگي اين شهر به انجام رسيده و مولف در مقدمه از آنها تشکر کرده است.
فصل نخست کتاب در باره جغرافياي کرمان است که بر اساس منابع جغرافيايي کهن که بسياري از آنها متعلق به قرن چهارم است تدوين شده و ضمن آن از موقعيت و مساحت و توپوگرافي منطقه و جغرافياي انساني و حيواني و مسافات ميان شهرهاي آن سخن گفته شده است.
فصل دوم در باره تاريخ کرمان از ظهور اسلام تا دوران بويهي است. عصر خلفا، عصر اموي و عباسي، ساماني ها و الياسي هاي کرمان در اين فصل مورد بحث قرار گرفته که بخش اخير آن در باره خاندان الياسي بحثي تازه و جالب توجه است.
فصل سوم کتاب در باره تاريخ حکومت آل بويه در کرمان است که ضمن آن علاوه بر تسلط بويهي ها به دست اندازي ها ي صفاري ها به اين منطقه به تفصيل اشاره شده است.
فصل چهارم در باره تاريخ اجتماعي کرمان در اين دوره است. در اين فصل و فصل قبل به کارهاي عضدالدوله در اين منطقه اشاره شده و به علاوه جنبه هاي ديني و تمدني منطقه کرمان مورد بحث قرار گرفته است.
فصل پنجم در باره تاريخ اقتصادي کرمان است که از کشاورزي و تجارت و ماليات ها صبحت شده است.
در پايان کتاب علاوه بر فهرست منابع کتاب، تعدادي تصاوير رنگي و نقشه و غيره هست که از بقاياي آثار منسوب به آل بويه و حوزه جغرافيايي اين شهر تهيه شده است.
چاپ کتاب روي کاغذ کلاسه بوده و سر جمع در حدود 300 صفحه مي باشد.
... بیشتر
نویسنده:
ابراهيم بن عطاءالله البلوشي
ناشر:
کلید واژه:
عنوان :
غبار راه طلب
خلاصه مطلب :
اين اثر ارجمند مجموعه مقالات دوست دانشمند و محقق ما جناب استاد مهدوي راد است که طي سالهاي متمادي در نشريات مختلف و از جمله مجله آينه پژوهش به چاپ رسيده است.
طبعا موضوعات طرح شده در اين مقالات متنوع اما بسياري از آنها نقد کتاب و برخي هم در شرح حال علما و يا موضوعات تاريخي است.
عناوين مقالات اين مجموعه چنين است
واقعه غدير اوج ابلاغ ولايت
گردآورندگان سخنان امام علي از آغاز تا غرر الحکم
نگاهي گذرا به شرح هاي نهج البلاغه
عاشورا بعثت دوباره
تطور فقه شيعه و جايگاه سرائر در آن
رازها و رمزهاي نهفته در نماز
ادب حضور، گلگشتي در اسرار الصلوه
آيين نامه سلوک ، گلگشتي در کتاب المراقبات
نگاهي به کتاب خلافت و ولايت از نظر قرآن و سنت
کشتي شکسته، نگاهي به تصحيح سفينه البحار
بازي با ميراث در يک سرقت تحقيقي
در حريم دوست (خاطرات مکه ومدينه)
ره آوردي از ديار دوست (گزارش از برخي از ديدارها در مکه و مدينه)
وضعيت شيعه در عربستان
فرزانه روزگار (نگاهي به زندگي محمد فرزان)
حسن حکمت و جمال شريعت
فقيهي نيک منش بر ستيغ پژوهش
سرداب نشين عرش پيما
در پايان کتاب فهرست راهنما از آيات و روايات و اشخاص و کتابنامه آمده است.
... بیشتر
نویسنده:
محمد علي مهدوي راد
ناشر:
کلید واژه:
عنوان :
مجله ميقات شماره 49
خلاصه مطلب :
نشريه ميقات بيش از ده سال است که به کار انتشار مقالات تخصصي پيرامون حج مي پردازد. بخش عمده اي از اين مقالات در باره تاريخ اماکن و آثار و به نوعي مربوط به ادبيات حج است. قسمت هايي هم به فقه و عرفان حج اختصاص دارد و گهگاه مصاحبه هايي نيز با علما و دانشمندان و نيز برخي از کساني که سابقه زيادي در حج دارند در آن به چاپ مي رسد.
چهل و نهمين شماره اين فصلنامه حاوي چندين مقاله تاريخي و سفرنامه اي است.
يکي از مفصل ترين مقالات آن در باره تاريخچه اختلاف نظر شيعه و سني در باب رويت هلال است که منازعات زيادي را در حج بر مي انگيخت و در نهايت از زمان مرحوم آيت الله بروجردي مشکل حل شد و شيعيان ملزم شدند تا نظر رسمي را در باب رويت هلال بپذيرند تا اين اختلاف حل شود. امام خميني هم در اين زمينه سنگ تمام را گذاشت. و البته بايد افزود که تا اينجا شيعيان کوتاه آمده اند و معمولا در تاريخ وحدت شيعه وسني کمتر موردي را مي شناسيم که به طور اصولي آنان حاضر به تغييري شده باشند.
مقاله ديگر سفرنامه احمد فرامرزي سردبير کيهان است که همراه شاه به سفر رياض و عمره رفته و ماوقع را نوشته است. متني است خواندني.
مقاله ديگر گزارش تصرف مسجد الحرام توسط يک مدعي مهدويت در سال 1399 ق يعني همزمان با پيروزي انقلاب اسلامي ايران است که جناب آيت الله فيض گيلاني خود در مسجد الحرام بوده و گزارش ما وقع را تا ساعت 10 آن روز نوشته است. متاسفانه روي جلد مجلد سال 1349 آمده که غلط است.
سفرنامه تحفه الحرمين يک سفرنامه فارسي است که اصل آن ترکي و از يوسف نابي شاعر برجسته ترک است. اين اثر که مربوط به قرن دوازدهم هجري است همان زمان به فارسي درآمده که نسخه آن در کتابخانه سليمانيه بوده و اکنون در اين نشريه به چاپ رسيده است.
مقاله اي هم در باره ساختمان سازمان حج و زيارت واقع در خيابان آزادي توسط مهندس طراح آن آقاي مهندس سيف اللهي نوشته شده و با توجه به زيبايي اين بنا مي تواند روشنگر افکار و ايده هايي باشد که در بناي آن بکار رفته است.
ماموريت هاي مشکوک در سرزمين هاي مقدس گزارشي است از برخي از سفرنامه هاي اروپايي ها که به عربي تنظيم شده بوده و به فارسي درآمده و بخش چهارم آن در اين شماره به چاپ رسيده است.
... بیشتر
نویسنده:
ناشر:
کلید واژه:
عنوان :
مجله زمانه شماره 29
خلاصه مطلب :
بيست و نهمين شماره مجله تاريخي زمانه منتشر شد. اين شماره به مناسبت ايام بهمن ماه مقالاتي در باره انقلاب اسلامي دارد.
پاياني بر شبه مدرنيسم در ايران مصاحبه با دکتر ذاکر اصفهاني.
زندگي و زمانه علي دشتي از عبدالله شهبازي که بخش چهارم آن است.
مردي که مثل هيچ کس نبود در باره مدرس از محمد رضا معتضديان
شاه بين دو فرار از جلال الدين مدني
ارجاعات انقلاب از دکتر امه طلب.
چرا ارتش نتوانست در باره علل عدم موفقيت ارتش در سرکوب مردم از جواد صباغ جديد.
گفتمانهاي مطرح در انقلاب اسلامي از دکتر محمدرضا مرندي
و چند مقاله ديگر
آنچه مهم است اين که درمجلات اينچنيني درج مقالاتي که چندين بخش است و بايد در چهار يا پنج قسمت چاپ شود درست به نظر نمي رسد. اين براي هفته نامه ها مناسبت دارد که داستان چاپ مي کنند و براي سرگرم کردن مردم را به قسمت هاي بعدي احاله مي دهند. اين قبيل مقالات مانند آنچه در باره دشتي است يا مدرس بهتر است به صورت کتاب انتشار يابد. پيش از انتشار آنها به صورت کتاب مي تواند مقاله اي را با موضوعي مستقل از آن انتخاب وبه چاپ رساند.
دوره دوم و سوم مجله زمانه به صورت مجلد هم به چاپ رسيده که طالبان مي توانند مجموعه شماره هاي 14 - 25 آن را در يک مجلد بزرگ داشته باشند.
... بیشتر
نویسنده:
ناشر:
کلید واژه:
عنوان :
همگام با حسين (ع)
خلاصه مطلب :
کتاب «مع الحسين في نهضته» يکي از آثار با برکتي است که سالها پيش استاد اسد حيدر آن را نوشت و در بيروت به چاپ رسيد و به لحاظ نثر و محتوا و نيز به دليل همه فهم بودن متن آن، مورد استقبال فراوان واقع شد.
استاد اسد حيدر که عالم و اديب و مورخ و تحصيل کرده نجف و البته بدون لباس روحاني بود، نويسنده اثر مشهور ديگري است با عنوان « الامام الصادق و المذاهب الاربعه» که در سه مجلد انتشار يافت و برخي از مجلدات آن در اين اواخر به فارسي هم ترجمه شد. اثر ياد شده در محافل عربي در مصر نيز مورد استقبال قرار گرفت.
وي در سن هفتاد و شش سالگي به سال 1984 (1403) در کويت دار فاني را وداع گفت.
هر دو کتاب وي - که البته شمار آثارش بيش از اينهاست - حکايت از آن دارد که استاد اسد حيدر با منابع تاريخ اسلام به خوبي آشنا بوده و فضاي حاکم بر فرهنگ اسلامي قرن اول و دوم هجري را به خوبي مي شناخته است.
کتاب همگام با حسين (ع) يک مقتل روان و در عين حال مستند است که با نگاهي شورانگيز نسبت به حادثه خونين کربلا به نگارش درآمده است. وي بدور از طرح برخي از نقلهاي داستاني کوشيده است تا هويت اصيل حادثه کربلا را با استناد به منابع تاريخي نشان دهد و در عين حال حماسي بودن آن را نيز به تصوير بکشد.
گزارش کتاب يک گزارش تاريخي است که تحليلها در دل آن آمده و همه جا کوشش شده است تا تفسير معقولي از رخدادها به دست داده شود.
ترجمه اين اثر نيز با قلم روان و دقيقي صورت گرفته و تلاش شده است تا ادبيات آن در همان سطح اصلي و اصيل متن عربي باقي بماند.
به نظر مي رسد اين اثر براي تمامي کساني که علاقمند هستند تا يک مقتل دقيق و در عين حال حماسي بخوانند سودمند باشد.
در مقدمه کتاب شرح حال کوتاهي هم از استاد حيدر وآثار و تاليفات وي آمده است.
... بیشتر
نویسنده:
اسد حيدر / محمدباقر ذوالقدر
ناشر:
کلید واژه:
عنوان :
الدرر في اختصار المغازي و السير
خلاصه مطلب :
کتاب الدرر في اختصار المغازي و السير از ابن عبدالبر اندلسي (م 498) از برجسته ترين علماي اسلامي و مذهب مالکي اندلس است که آثار فراواني در فقه و حديث و تاريخ تاليف کرده است.
اين کتاب مختصر اما مفيد وي حاوي اطلاعات سيره نبوي است که برگرفته از آثاري است که آن زمان در اندلس رايج بوده و برخي از آنها ديگر در شرق اسلامي وجود نداشته است.
دانش سيره از نسل صحابه آغاز شد و کساني چون ابن عباس و عايشه و ديگر اصحاب اخبار آن را نقل کردند.
نسل دوم يعني فرزندان صحابه در مدينه کار را ادامه دادند که از ميان آنان عروه بن زبير به دليل آشنايي با عايشه و ديگر صحابه در اين باره اخبار فراواني نقل کرد. برخي يهودي هاي مسلمان شده هم مانند وهب بن منبه در باره سيره مطالبي نقل کردند که بعدها مورد طعن برخي از مورخان تيزبين قرار گرفت.
نسل سوم افرادي مانند ابن حزم انصاري و ابن شهاب زهري بودند که به طور وسيع تر به سيره پرداختند.
نسل چهارم موسي بن عقبه (م 141) و ابن اسحاق (م 151) بودند.
در ميان امامان شيعه و اصحاب آنان هم علم سيره مورد توجه جدي بود. اخبار امام علي و انتقال آن به امامان بعدي منبع مهمي براي سيره شد. ابن اسحاق در اين زمينه از دانش امام باقر (ع) فراوان استفاده کرد. اما يکي از اصحاب امام صادق (ع) با نام ابان بن عثمان احمر(م 170) کتاب مفصلي در سيره نوشت.
کتاب الدرر از برخي از آثار مفقود فراوان استفاده کرده که از آن جمله کتاب موسي بن عقبه است.
اين کتاب بارها و بارها چاپ شده اما اثر جديد با شرح و تفصيل خاصي است که به عنوان «دراسه نقديه و توثيقيه» توسط فتيه بن لاوي به چاپ رسيده است.
از آنجايي که بسياري از اخبار اين کتاب در قالب حديث است و نوعي تاريخنگاري حديثي است، اين مصحح تمامي اسناد آن را به لحاظ وثاقت مورد بررسي قرار داده و مفصل در باره آنها بحث کرده است.
در واقع اين کتاب بيش از هر چيزي بررسي سندي کتاب الدرر است.
... بیشتر
نویسنده:
ابن عبدالبر الاندلسي (م 498)
ناشر:
کلید واژه:
عنوان :
کتاب ماه تاريخ و جغرافيا شماره 85
خلاصه مطلب :
هشتاد و پنجمين شماره کتاب ماه تاريخ و جغرافيا منتشر شد. هدف از انتشار اين مجله معرفي کتابهاي جديد در حوزه تاريخ و جغرافياست.
در اين شماره اين مقالات به چاپ رسيده است
تمدن شهر سوخته / گفتگو با سيد منصور سيد سجادي
نگاهي به راهنماي مختصر آثار باستاني سيستان / منصور صفت گل
مرو بازسازي جغرافياي تاريخي يک شهر / محسن رحمتي
معرفي مجمع الانشاء / عباسقلي غفاري فرد
نقد و نظري بر کتاب دانش تاريخ و تاريخ نگاري اسلامي / محمد مروار
معرفي تاريخ ايران کمبريج / مصطفي نديم
سير تاريخي شناخت تايلند در ايران / امير سعيد الهي
بررسي کتاب ايالات متحده و ايران در سايه مصدق / کامران عاروان
خاطرات امير تيمور کلالي
و تعدادي مقاله و گزارش ديگر از جمله گزارش همايش صفويه در تبريز.
... بیشتر
نویسنده:
ناشر:
کلید واژه:
عنوان :
سقوط الدولة العباسية و دور الشيعة بين الحقيقة و الاتهام
خلاصه مطلب :
نويسنده اين کتاب استاد سعد بن حذيفه الغامدي استاد تاريخ دانشگاه ملک سعود در شهر رياض است.
در سفري که در دي ماه سال 1383 به رياض داشتم از دانشگاه ملک سعود ديداري کردم و در کتابخانه بزرگ اين دانشگاه از اين کتاب سراغ گرفتم. گفتند: اين کتاب ممنوع است و از دايره استفاده عمومي خارج شده است. در آنجا دريافتم که اساسا استاد خودش در همان دانشگاه شاغل است و با تامل بيشتر متوجه شدم که محتواي اين کتاب سبب شده است تا سنيان متعصب آن ديار آن را برنتابند و کتاب را جمع آوري کنند، چرا که مولف از نقش شيعه در جريان حمله مغولان به بغداد به تفصيل صحبت کرده و آنچه را که برخي از منابع در اين باره نوشته اند اتهاماتي بي پايه خوانده است.
اين بحثي بود که سابقا دکتر عبدالهادي حائري به عنوان پايان نامه ارشد خود نوشته و تا آنجا که مي دانم ترجمه عربي آن در مجله الثقافه الاسلاميه از رايزني جمهوري اسلامي ايران در سوريه چاپ شد. بعدها بنده هم مطالب فراواني بر آن تحقيق افزودم که در تاريخ تشيع در ايران چاپ شد. باز هم آثار ديگري در اين زمينه در فارسي نوشته شده يا ترجمه شده است.
اين سابقه مرا بر آن داشت تا کتاب را به هر قيمت به دست آورم.
وقتي کتاب را به دست آوردم ديدم که اساسا عنوان کتاب اشاره به همين بحث دارد و موضع مولف به رغم سني بودن و اين که استادي در دانشگاه ملک سعود است موضعي است جالب و قابل توجه و محققانه و بي طرف.
در اينجا گزارش کوتاهي از آن ارائه مي کنم. باشد تا بزرگواري آن را به فارسي ترجمه کند.
مقدمتا بايد گفت اين کتاب از جمله آثار فراواني است که در باره واقعه عظيم سقوط بغداد توسط مغولان در سال 656 هجري نوشته شده است. در اين حمله لشکري عظيم از مغولان به فرماندهي هولاگوخان از مغولستان به راه افتاد. اين لشکر مسوول فتح ايران و ادامه آن تا هر آنجايي بود که برايش مقدور بود. در جريان اين حمله، دولت خوارزمشاهيان، اسماعيليان الموت و مهم تر از همه عباسيان نابود شدند و براي هميشه صحنه تاريخ را ترک کردند.
مولف متتبع در اين اثر خود ضمن چندين فصل به بررسي اين ماجرا پرداخته است.
فصل نخست کتاب در باره مشکل و مساله اصلي يعني اصل ظهور چنگيز و مغولان و کيفيت شکل گيري قدرت آنان است.
فصل دوم بحث هجوم مغولان و فتوحات آنان در سرزمين هاي اسلامي است که چندين دهه به طول انجاميد.
فصل سوم اوضاع خلافت عباسي در آستانه حمله مغولان به دنياي اسلام است. شرايط دشوار و پيچيدگي هاي خاصي که در اين ديار وجود داشته از نگاه منابع مختلف مورد بررسي قرار گرفته است.
فصل چهارم کتاب شرحي است از حمله مغولان به بغداد به فرماندهي هولاگو خان بر اساس منابع موجود. بررسي نيروي نظامي آنها، دشواري هايي که بر سر راه داشتند و از آن جمله تصرف قلعه هاي اسماعيليان بود. سپس مکاتبات ميان هولاگو و مستعصم عباسي و اين که چگونه آنان توانستند وارد بغداد شوند.
اما فصل پنجم کتاب در باره نقش عناصر داخلي در دنياي اسلام اعم از مسلمان و مسيحي در همراهي و همکاري با مغولان است. در اينجا ابتدا اشاره اي به نقش مسيحي ها اعم از مسيحي هاي خارج ازدنياي اسلام و داخل شده و سپس به موضوعي پرداخته که منابع تاريخي سني روي آن تاکيد زيادي کرده اند و آن دخالت شيعيان در سقوط بغداد و همراهي با مغولان است.
وي با اشاره به اين که اکثريت مردم عراق شيعه هستند و تاکيد بر اين که يکي از مهم ترين مراکز تاريخي آنان حله بوده و اين که مردم اين شهر با مغولان کنار آمند و آنان نيز متقابلا شهر حله را ويران نکردند اشاره به اتهاماتي مي کند که توسط ابن کثير و ديگران در باره شيعيان مطرح شده است.
وي بر اساس آنچه روي عنوان کتاب آورده يکي از اهداف اصلي اش بحث از همين مساله بوده است.
وي ابتدا اين پرسش را مطرح مي کند که آيا اساسا مغولان و شخص هولاگو، نيازي به مساعدت شيعيان بر ضد سنيان داشته است يا خير. تا اين نياز وجود نداشته باشد اساسا بحث از همراهي شيعيان با مغولان بيهوده خواهد بود.
وي مي گويد بر اساس آنچه ما از زندگي و سياست مغولان در اين مقطع مي دانيم، آنان طي 38 سال پيش از آن به طور مداوم به سرزمين هاي اسلامي حمله کرده و چند بار تا سامرا و بعقوبه هم رسيدند. بنابرين سياست آنان واضح است.
اين که چرا مردم حله چنين کردند براي اين که مي دانستند مسير مغولان در جهت نابودي همه چيز است. اگر نزد آنان نمي رفتند و آنان را راضي نمي کردند بايد آماده مي بودند تا همه چيزشان از ميان برود. اين در شيعه بودن و سني بودن آنان تفاوتي نداشت.
هولاکو از سوي برادرش منکوقاآن که فرمانرواي مغولان بود فرماني داشت که بايد بغداد را بگيرد. بنابرين آنان به هر روي در پي اين امر بودند و نيازي به اين که کسي آنان را مساعدت و راهنمايي کند نداشتند.
استاد غامدي که استاد دانشگاه ملک سعود است اين قبيل مطالب را اتهامات بي پايه اي مي داند که در مصادر کهن مانند الحوادث الجامعه و ديگران نيامده و بعدها ساخته شده است.
وي چنين تهمتي را از دامن وزير شيعي مستعضم يعني مويد الدين بن علقمي هم نفي کرده و آن را بي اساس مي خواند (ص 333).
غامدي ريشه اين قبيل مطالب را درنزاعهاي تاريخي ميان شيعه و سني دانسته و بر آن است که آن دشواريها سبب شده است تا اين مطالب به شيعيان نسبت داده شود.
وي بحث از اين اتهام را تا صفحه 352 ادامه داده و از خواجه نصير الدين طوسي و نقش او در حفظ بغداد هم ستايش کرده است.
... بیشتر
نویسنده:
سعد بن حذيفة الغامدي
ناشر:
کلید واژه:
عنوان :
العلاقات السعودية - الايرانية و اثرها في دول الخليج 1951 - 1981
خلاصه مطلب :
اين اثر يکي از نخستين کتابهايي است که در سعودي پيرامون روابط سياسي ايران و سعودي نوشته شده است.
جهت گيري اصلي کتاب بحث از روابط دو کشور طي يک دوره سي ساله - تا يکي دو سال پس از انقلاب اسلامي - و تأثير آن روي کشورهاي خليج فارس است.
در مقدمه يک بحث در باره سعودي و بحثي ديگر در باره ايران دارد. سپس از امارات سخن مي گويد.
در همان مقدمه از سابقه روابط ايران و سعودي گفتگو کرده و مواضع اين دو کشور را در جريان جنگ جهاني دوم مورد اشاره قرا رمي دهد.
فصل اول کتاب در باره تأثير نفت در روابط ايران و سعودي و درگيري در محور دولت هاي خليج است. داستان مصدق و مسدود شدن صدور نفت ايران، پيمان بغداد در سال 1955، موضع سعودي در قبال مساله بحرين و ايران در سال 1957 و مواضع و مناسبات اين دو دولت در آستان تأسيس اوپک در سال 1960 مورد بحث قرار گرفته است.
فصل دوم کتاب در باره روابط ايراني - سعودي و تأثير آنها در استقلال دولت هاي منطقه خليج است. استقلال کويت در سال 1961 ، اعلام خروج نيروهاي انگليس از منطقه و تأثير آن در روابط اين دو کشور، استقلال بحرين و قطر در سال 1971 و مواضع آنان در قبال شکل گيري دولت امارات در سال 1971 از بحث هايي است که در اين همين فصل آمده است.
فصل سوم که آخرين فصل کتاب است در باره روابط اين دولت در ارتباط با ماجراي ظفار و همين طور امنيت خليج و سپس مواضع دولت سعودي در قبال انقلاب اسلامي ايران در سال 1979 در ادامه آمده است. آخرين بحث در باره موضع ايران در برابر تأسيس شوراي همکاري خليج در سال 1981 است که به عنوان سدي در برابر ايران شکل گرفت.
ضمايم چندين هم در پايان آمده که عبارت از برخي قراردادها، بيانيه ها و غيره است که گهگاه به فارسي يا عربي و انگليسي است. يکي از آنها توافقي است که ميان رضا شاه و ملک عبدالعزيز در سال 1929 در باره برقراري مناسبات ميان دو کشور صورت گرفته و مذاکره کنندگان حبيب الله هويدا و فواد حمزه هستند (ص 190)
گفتني است که وزارت خارجه ايران هم کتابي با عنوان روابط ايران و سعودي در سالهاي اخير به چاپ رسانده که کمتر تحليلي و سياسي و بيشتر جنبه اسنادي دارد.
... بیشتر
نویسنده:
عبالحکيم عامر الطحاوي
ناشر:
کلید واژه:
عنوان :
السلاجقة و النورمان (قراءة في تشابه التطورات و الاهداف)
خلاصه مطلب :
کتاب سلاجقه و نورمن ها يک کار پژوهشي مقايسه اي است ميان سرنوشت دو قوم و قبيله اي که در تقريبا به طور همزمان تحول مشترکي را به لحاظ شرايط اجتماعي و ديني يکي در دنياي اسلام و ديگري در دنيا مسيحيت تجربه کردند.
سلجوقي ها يکي از اقوام ترک از جماعت غزها هستند که در قرن چهارم و در آسياي دور به اسلام گردن مي نهند. آنان اندک اندک به سرزمين هاي شرقي اسلام در خراسان نزديک مي شوند و پس از مدتي دست تقدير آنان را با غزنويان همسايه مي کند.
اين جماعت مانند هر طايفه پرجمعيت باديه نشين ديگر، هوس مي کنند تا بر شهرها تسلط يابند و شرايط براي اين کار فراهم مي شود. کم کم خلفاي بغداد براي راحت شدن از گرفتاري پردامنه بساسيري که براي فاطميان تلاش مي کرد و بر بخش مهم بغداد سيطره يافته بود، دست به دامان سلاجقه مي شوند و آنان را به بغداد مي کشند. بدين ترتيب اين جماعت بدوي بعد از تغيير آيين در درون جامعه اسلامي وارد شده و منشا تحولات عظيمي مي شوند.
نورمن ها نيز در شمال غربي اروپا مانند همين جماعت سلجوقي ابتدا به آيين کاتوليک مي گروند. کم کم مهاجرت خود را به سوي شهرهاي اروپا آغاز کرده به شمال غرب فرانسه و سپس انگليس آمده و از آنجا راهي جنوب ايتاليا مي شوند. اين جماعت هم به تدريج با دستگاه پاپ کنار آمده و آنان نيز از روي مصلحت خود با نورمن ها همپيمان مي شوند. اين حوادث در دهه سوم قرن يازدهم ميلادي رخ مي دهد.
درست همان طور که آشفتگي هاي سياسي در ايران و عراق سبب شد تا از سلاجقه به عنوان اهرمي براي فشار بر اين گروه ها و دولت هاي محلي استفاده شده و عباسيان در اين جهت به قدرت آنان مشروعيت دادند در اروپا هم با توجه به آشتفتگي هايي که در ايتاليا ميان حکومت هاي محلي وجود داشت دستگاه پاپي به مصلحت خود ديد که براي خلاصي از اين حکومت ها با نورمن ها متحد شود.
انگيزه هاي ديني که منجر به اين تحول سياسي شد در هر دو مورد قابل مقايسه با يکديگر است. در اوج اختلافات شيعي و سني و غلبه شيعه ها بر مصر و نزديکي غلبه آنها بر عراق ، خليفه عباسي با استفاده از انگيزه مذهبي سلجوقيان را به مرکز خلافت مي کشاند و طغرل بيک با ادعاي اين که قصد حج دارد راهي شده و حتي بنا را بر آن مي گذارد تا دولت فاطمي را از شام و مصر هم حذف کند. همين مساله بود که پاي سلجوقيان را به شام باز کرد و آنان را واداشت تا حملات فراواني در آن ناحيه براي بيرون کردن فاطميان و يا کساني که با آنان همراهي مي کردند داشته باشند.
به همين قياس بايد به اختلافات ميان کاتوليک ها و ارتدوکس ها توجه داشت. قسطنطنيه مرکز ارتدوکس ها بود و محل جنگ آنان با کاتوليک ها درست در همين جنوب ايتاليا بود. پاپ با نورمن ها متحد شد تا از آنان سدي در برابر ارتدوکس ها ايجاد کند. فرمانده نورمن ها با نام رابرت گويسکارد Robert Giscard nv در سال 1071 توانست شکست سختي بر بيزانسي ها وارد کرده و آنان را از جنوب ايتاليا بيرون براند.
نويسنده اين کتاب در ابعاد ديگري هم به مقايسه اوضاع مشابهي که در اين دوره ميان سرزمين هاي ايراني و اروپايي وجود داشته کوشيده و سعي کرده است تا از اين مقايسه برخي از واقعيات مشترک اين دو جامعه را به تصوير بکشد.
... بیشتر
نویسنده:
حمود بن محمد بن علي النجيدي
ناشر:
کلید واژه:
عنوان :
الجزيرة العربية في العصر الاموي
خلاصه مطلب :
چهارمين کتاب از مجموعه مقالاتي که با عنوان دراسات تاريخ الجزيرة العربية توسط داشگاه ملک سعود در رياض به چاپ رسيده حاوي مقالات بسيار بلند و سودمندي است که مي تواند در روشن کردن تاريخ صدر اسلام به ما کمک کند. رئيس هئيت تحرير اين مجموعه دکتر عبدالعزيز بن صالح الهلابي است که خود از اساتيد با سابقه دانشگاه ملک سعود بوده و در بسياري از مجامع تاريخي اين کشور عضويت و فعاليت دارد.
نخستين مقاله از خود دکتر هلابي است با عنوان
الاحوال العامة في الجزيرِة العربية عند قيام الدولة الامويه.
مقالات ديگر اين مجموعه عبارتند از:
اثر انتقال الخلافة علي الحجاز / محمد زيود
الدور التاريخي و الحضاري المرکزي للجزيرة العربية في العصر الاموي ، مشروع قراءة جديدة / نبيل قريسة
دور الانصار في الحياة العامة في عهد معاوية بن ابي سفيان و ابنه يزيد / امينه بيطار
اثر الفتوحات الاموية في ترسيخ الحضارية بين الجزيرة العربية و شبه القارة الهندية / ابراهيم القادري بوتشيش
اسهامات مهاجري الجزيرة العربية في فتوح المغرب و الاندلس / عبدالغفور بن اسماعيل روزي
بلاد السراة في العصر الاموي: دراسة لبعض مظاهر الحياة / غيثان بن علي بن جريس
سکان اليمامة في العصر الاموي / عبدالله بن ابراهيم العسکر
الاسواق في مکة حتي نهاية العهد الاموي / عبدالعزيز بن صالح الهلابي
العطور في مکة و المدينة في العصر الاموي / ابراهيم بن عبدالعزيز الجميح
مصادر التموين الغذائي لمکة المکرمة خلال العصر الاموي / ضيف الله بن يحيي الزهراني
امهات المؤمنين و اثرهن في المجتمع المدني في عهد معاوية بن ابي سفيان/ عبدالعزيز بن ابراهيم العمري
علماء المدينة في العصر الاموي: طبقات خليفة بن خياط / عزالدين عمرموسي
نشاط المحدثين و الفقهاء في العصر الاموي / اکرم ضياء العمري
احوال اليمن العلمية في عهد بني امية / عبدالرحمن عبدالواحد الشجاع
دور العلماء العمانيين في الحياة العلمية في القرنين الاول و لاثاني الهجريين داخل عمان و خارجها / حصه عبدالرحمن الجبر
الاثار الاسلامية في الجزيرة العربية في عصر بني امية / سعد الراشد
المنشآت المائية في مکة منذ ما قبل الاسلام حتي نهاية العصر الاموي / الهام احمد البابطين
توسعة المسجد النبوي الشريف في العهد الاموي / فرحات خورشيسد تاشکندي
بلدة ضرية في العصر الاموي / صالح بن سليمان الوشمي
مع الشاعر ابي دهبل الجمحي في ميميته بين مکة المکرمة و البرک / احمد بن عمر الزيلعي
... بیشتر
نویسنده:
مؤلفان
ناشر:
کلید واژه:
عنوان :
تاريخ جهان آراي عباسي (عباسنامه)
خلاصه مطلب :
کتاب تاريخ جهان آراي عباسي اثر ميرزا محمد طاهر وحيد قزويني (م 1111 - 1112) بالاخره به زيور طبع آراسته شد و چشم صفوي پژوهان را روشن ساخت. ميرزا محمد طاهر از چهره هاي ادبي و سياسي روزگار اخير صفوي است که چند سالي هم به روزگار شاه سليمان (سلطنت از 1077 تا 1105) و پسرش شاه سلطان حسين (1105 - 1134 ) صفوي وزارت داشت. اما به دليل توجهش به ادب و نثر شغل شاغلش وقايع نگاري بود و اثر بازمانده اش هم همين کتاب که تاريخ زندگي شاه عباس دوم است.
مصحح آن دوست دانشمند جناب آقاي سعيد ميرمحمد صادق پس از سالها رنج و تلاش اين اثر را آماده کرده و به تازگي در سلسله انتشارات پژوهشگاه علوم انساني به چاپ رسيده است.
در مقدمه شرح حالي مبسوط از مولف آمده و مصحح ارجمند تا هر کجا که توانسته براي به دست آوردن اثري از اين مولف و يادي از وي تلاش کرده و مقدمه اي پسنديده در شرح حال او آورده است. بخش مهمي از کارهاي ميرزا محمد طاهر اشعار است که در قالب مثنوي هاي مختلف برجاي مانده و تک تک آنها را مصحح معرفي شايسته کرده است. جالب است که بدانيم اين سياستمدار و شاعر، در فلسفه هم دستي داشته و به جز کتابي در اصول دين آثار ديگري هم در فلسفه و کلام از وي برجاي مانده است.
اما اين کتاب که سابقا به عنوان عباسنامه بدون تصحح انتقادي اما با تلاش قابل توجه مرحوم ابراهيم دهگان چاپ شده بود در اصل تاريخ زندگاني شاه عباس دوم است که از سال 1052 تا 1077 حکومت کرد. در مقدمه در باره اسامي مختلفي که به آن داده شده سخن به ميان آمده است (ص پنجاه).
مصحح از نسخه هاي متعدد و از جمله چاپ مرحوم دهگان استفاده کرده و بنابرين بسياري از حواشي کتاب نسخه بدل هاي فراواني است که براي عرضه يک متن درست از کتاب ارائه شده است.
باب نخست کتاب نياکان صفويه عنوان داده شده.
باب دوم شاهان صفوي پيش از شاه عباس ثاني
(اين دو باب در چاپ دهگان نبوده و وي از ابتداي سلطنت شاه عباس ثاني را درآن کتاب ارائه کرده است.)
باب سوم زندگاني شاه عباس دوم که بخش مهم و مفصل کتاب است.
روشن نيست که چرا سرصفحه هاي از ص 631 به بعد عنوان باب سوم دارد اما کنارش مانند صفحات پيشين شاه عباس دوم ندارد. به هر روي کتاب حوادث زندگي اين شاه را تا سال 1074 يعني سه سال پيش از درگذشت او دارد.
آنچه در کتاب جالب توجه است، اشارات فراوان وي به بخش هايي از حيات فرهنگي اين دوره صفويه است که نکات بديعي را دارد. از جمله مطالب قابل توجه ارتباط شاه عباس دوم با مشايخ و دراويش و رقتن به خانقاه ها و تکيه هاي آنان است که در چند نوبت در کتاب آمده است. اشاره به برخي از تحولات مذهبي مانند اسلام آوردن شماري از ارامنه و برخورد با آنان و نيز يهود در مواردي اشاره شده است.
با اين حال قافيه اصلي کتاب که در اصل زندگي شاه عباس دوم است شکار است. اگر کسي بخواهد تاريخ شکار بنويسد بايد سرتاسر اين کتاب را چند بار بخواند و دست کمي ربعي از کتاب را در يادداشت هاي خود بياورد.
بدون ترديد تاريخ صفويه را بدون مراجعه به اين اثر نمي توان شناخت. اين امري است که اصلا و ابدا نياز به توضيح ندارد.
مصحح در پايان متن کتاب تعليقات خود را آورده که چندان فراوان نيست (760 - 783). به عوض بخش نمايه هاي کتاب فوق العاده قابل استفاده است.
... بیشتر
نویسنده:
ميرزا محمد طاهر وحيد قزويني
ناشر:
کلید واژه:
عنوان :
تاريخ و جغرافياي تاريخي - مقالات نخستين همايش ملي ايران شناسي
خلاصه مطلب :
نخستين همايش ايران شناسي در 27 - 30 خرداد سال 1381 برگزار گرديد و امسال پس از گذشت دو سال، دومين همايش آن برگزار شد. قرار است در ادوار بعدي کارها تخصصي تر شود.
مقالاتي که در اين مجموعه آمده بخشي از مقالات ارائه شده در همايش نخست است که در موضوع «تاريخ و جغرافياي تاريخي» است. مجموعه هاي ديگري هم انتشار يافته که مربوط به بخشها و موضوعات ديگر از قبيل ادبيات ايران، اقتصاد ايران، زبان و زبان شناسي، سياست و مديريت و روابط بين الملل در ايران ، کتابشناسي و نسخه شناسي، مسائل اجتماعي و مردم شناسي و فرهنگ عامه، مسائل عمومي ايران شناسي ، معارف و علوم اسلامي و تاريخ علم و تعليم و تربيت در ايران و هنر و باستان شناسي است. هر کدام از اين عنوان، در همايش سالن مستقلي براي ارائه مقالات به خود اختصاص داده بود.
در اين مجموعه 39 مقاله آمده که بسيار متنوع و در باره ادوار مختلف تاريخي ايران است.
برخي از موضوعات بدين شرح است:
خدمات خواجه رشيد الدين فضل الله در گسترش چين شناسي
اعزام نمايندگان روحاني دوره اول تبريز به مجلس شوراري ملي
ستيهندگي در تاريخ طبرستان مهم ترين عامل گرايش مردم ين منطقه به مذهب تشيع.
پيشينه مبارزه با غربزدگي و راه هاي مقابله با آن در دوره قاجار
نگاهي به تاريخ اران در پايان عهده ساساني.
سياست مذهبي شاهرخ تيموري
جغرافياي تاريخي و تاريخ خرم آباد
شالوده ساختاري شهرهاي سياستگزار ايران در دوران صفويه
عيسويان در بوشهر
جغرافياي تاريخي مراغه
جغرافياي تاريخي زرنگ
شاهان صفوي و کرمان
سومريان و خاستگاه نخستين آنان
سازمان سپاه در دوره سلجوقيان بزرگ ايران
... بیشتر
نویسنده:
مولفان
ناشر:
کلید واژه:
عنوان :
جغرافياي استرابو ، سرزمين هاي زير فرمان هخامنشيان
خلاصه مطلب :
معمولا وقتي کسي مي گويد که در تاريخ قلم مي زند، از او مي پرسيم در کدام دوره تاريخي؟ اگر اين پرسش از همايون صنعتي زاده شود بدون تأمل خواهد گفت: در دوره ما قبل تاريخ. و البته مقصودش دوره اي پيش از عصر هخامنشي است. در اين زمينه، کتاب و نوشته و کتيبه اي نيست اما وي معتقد است که مواد آن بسيار فراوان و بيشتر در لابلاي کلمات و الفاظ و آداب و عادات همين مردمي است که در اطراف ما زندگي مي کنند.
آقاي صنعتي زاده بيشتر در باره تاريخ علم و به خصوص تاريخ تقويم کار مي کند و در اين زمينه چندين مقدمه در اين سوي و آن سوي نوشته است.
اندک اند آنان که در کشور ما تحقيقات عميق را با شعر وشاعري پيوند بزنند. صنعتي زاده مثل شفيعي کدکني چنين است. از آقاي صنعتي زاده دو مجموعه شعر تحت عنوان قالي عمر (1347ش) و شورگل (1370) به چاپ رسيده است. و شايد چيزهاي ديگر که من نديده ام.
طي سالهاي اخير ايشان چندين ترجمه منتشر کرد. اين ترجمه ها همه در زمينه جغرافياي قديم ايران و نواحي اطراف آن بود. يکي از تازه ترين آنها کتاب جغرافياي استرابو است که توسط موقوفات افشار چاپ شده است. پيش از آن در سال 77 جغرافياي تاريخي ايران اثر بارتولد را ترجمه کرده بود. همين طور در سال 79 جغرافياي اداري هخامنشيان از آرنولد توينبي که آن را هم موقوفات افشار چاپ کرد.
رواني قلم و تسلط علمي آقاي صنعتي زاده براي ترجمه يک چنين اثري نشأت گرفته از آشنايي وي با مصطلحات جغرافيايي قديم و مطالعات پيشين او در ادوار کهن ايران است. اين چيزي است که محمد حسن گنجي، دانشمند برجسته معاصر تأييد کرده ومقاله اي در باره صنعتي زاده و کتاب جغرافياي استرابوي او در مجله بخارا ش 39 – 40 به چاپ رسانده است.
بخشي از جغرافياي استرابو در باره ايران است و با خواندن آن مي توان از نگاه يک نويسنده يوناني الاصل سالهاي کوتاه پيش از ميلاد، با جغرافياي عالم آشنا شد. اين کتاب در حوالي سال هفتم پيش از ميلاد زماني که استرابو حدود 57 سال داشت تأليف شده است.
استرابو در نگارش جغرافياي ايران از هندوستان به سمت ايران مي آيد و بحث را با کرمانيا آغاز مي کند. (ص 315) ... پارس پس از کرمانيا واقع شده است ... بايد ولايت شوش را از ابوابجمعي پارس دانست.... اسکندر براي دانستن آنچه در گنجهاي پرسپوليس بوده راهي آنجا شد ... او کاخ پرسپوليس را آتش زد تا انتقام يونانيان را بگيرد. زيرا ايرانيان معابد و شهرهاي يونانيان را با آتش و شمشير ويران کرده بودند (ص 320). شايد بتوان گفت که ايرانيان براي مبارزه با بت پرستي يونانيان اين کار را کرده بودند چون اين معابد مملو از بت ها بود. استرابو بعد از آن باز هم از شوش و محصولات آن مي گويد و سپس به سراغ رسوم و عادات پارس ها مي رود (ص 323 - 329).
از ديگر کارهاي علمي آقاي صنعتي زاده يکي هم اين کتاب است: علوم دقيق در عصر عتيق از اوتو نويگه باور که در سال 1375 انتشارات علمي و فرهنگي آن را چاپ کرده است.
کتاب کاروانسراهاي اشکاني شرح راه بازرگاني شامات و هندوستان از ديگر کارهاي ايشان است که توسط دانشگاه کرمان در سال 1380 چاپ شده است.
ايران در شرق باستان اثر هرتسفلد هم ترجمه آقاي صنعتي زاده است که پژوهشگاه علوم انساني آن را در سال 1381 چاپ کرده است.
چهار مقاله در باره گاهشماري در ايران باستان نيز تأليف صنعتي زاده است که در سال 1381 به چاپ رسيده است.
و کارهاي ديگر.
... بیشتر
نویسنده:
استرابو
ناشر:
کلید واژه: