جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

گفتار حاضر از آنرو كه به بررسي تطبيقي دو جريان فکري نظر دارد، در دو بخش سامان يافته است: الف) الهيات پويشي: اين جريان فکري که در قرن بيستم ظهور يافت، يکي از فرايندهاي تکاملي انديشه خردورزان حوزۀ دين است. اينان با توجه به تمام مناقشات موجود در قرون وسطي و دين‌گريزي مدرنيته، در پي عرضه نويني از الهيات دينيند که در طي آن مفاهيم گوناگوني همچون خداوند، سرمديت خداوند، قدرت وي، چگونگي شرور در عالم، جهان هستي، چگونگي ارتباط خداوند با جهان هستي، تعامل تغيير در جهان با خداوند را مورد بازکاوي قرار ميدهند. اين طرح نو که توسط آلفرد نورث وايتهد بنا نهاده شد و بوسيله چارلز هارت شورن و ديويد راي گريفين تفصيل يافت، اکنون بعنوان يکي از مکاتب رايج الهياتي و ديني در محافل غربي مورد گفتگوست. اين ديدگاه از دو سو قابل توجه است: 1. قرائتي نو از الهيات ديني که همگامي آن با متون مقدس مورد بحث است. 2. ارائة طرحي نو از هستي شناسي و چگونگي تعامل خداوند با جهان. ب) حکمت متعاليه صدرايي: حکمت متعاليه که نخستين بار بنيانهاي فلسفي آن توسط صدرالدين محمد شيرازي پي نهاده شد، در سه مرحله تکامل يافت: 1) مرحله سينوي در فهم وجود؛ 2) تشکيک وجود؛ 3) وحدت شخصي وجود. اگرچه ملاصدرا در طي کتاب بزرگ خود يعني الاسفارالاربعة به تمايز اين سه مرحله اشارتي نکرده است، ولي تحول آراء وي در طي رساله هاي گوناگونش بيانگر اين سير تکاملي ميباشد. وي با کشف اصالت وجود، در پي آن برآمد که فهم وجود را از مرحله مفهوم به مصداق تعميم دهد و سرانجام مجبور گرديد طرح وارۀ نويني را در نسبت خداوند با جهان هستي عرضه دارد که همين مهم عملاً در سه مرحله براساس سير فکري وي، قابل بازشناسي است. اين نگرشِ نوين به مفهومِ وجود، عملاً بيشتر مفاهيم الهيات ديني را درنورديد و وي را بر آن داشت که قرائتي نو از الهيات ديني عرضه دارد. نگارندۀ بر اين باور است که نظام تشکيکي وي برخلاف نظام وحدت شخصي او كه در حال تطور بوده، نظامي نسبتاً کامل است و نکتة درخور توجه در اين مقام، همگامي نسبي بنيان وحدت تشکيکي وجود با الهيات پويشي مسيحي است و البته چنانکه بيان خواهد گرديد، نظام صدرايي در فهم آموزه هاي ديني و تطبيقي از الهيات پويشي کارآمدتر بوده و بسيار دقيقتر ميباشد. از اينرو نوشتار حاضر، افزون بر طرح بحث الهيات پويشي و دستاوردهاي جديد آن در مفاهيم ديني، به مقايسه آن با دستگاه حکمت تشکيکي ملاصدرا پرداخته و وجوه قوّت و ضعف آن را مورد بررسي قرار خواهد داد.

کتاب حركة الفكر الفلسفي في العالم الإسلامي یک دانشنامه بزرگ فلسفی است که درباره روند رشد فلسفه اسلامی از ابتدا تا به امروز را نقد و تحلیل می‌کند. این کتاب نوشته فیلسوف معاصر غلامحسین ابراهیمی دینانی است که در دو مجلد نشر شده‌است. این کتاب درباره تاریخ تفکر فلسفه اسلامی از پیدایش اسلام تاکنون است. اندیشه‌های فلسفی در جهان اسلام آرام و بدون کشمکش صورت نپذیرفته و در هر برهه‌ای از زمان با نوعی مخالفت و خصومت روبرو بوده‌است. آنچه در این اثر مورد بحث و گفتگو واقع شده ماجرای پر نشیب و فراز فکر فلسفی است که از میان گروههای متعدد و متضاد مخالف عبور کرده و با بحرانهای سخت و دشوار مواجه گشته‌است. شکل‌گیری اندیشه فلسفی نتیجه‌ای است که از نوعی تعاطی و برخورد اندیشه‌ها حاصل می‌گردد. آنچه در سیر تاریخ اندیشه فلسفی در جهان اسلام کمتر محل توجه بوده، تفکر مخالفان و معارضان با فلسفه‌است که نقشی اساسی در ماجرای فکر فلسفی جهان اسلام ایفا کرده‌اند. برای اولین بار نویسنده کتاب در زبان فارسی با رجوع به اصل نوشته‌های معارضان با فلسفه پرده از تاریخ فکر فلسفی در جهان اسلام بر می‌دارد و خواننده در این کتاب از رهگذر آشنایی با اندیشه متفکران ضد فلسفه چون غزالی، ابن حزم، شهرستانی، فخر رازی، ابن تیمیه، موسی بن میمون، ابوالنجا الفارص، شیخ عبدالله جیلانی، ابوالبرکات بغدادی و همچنین با تلاش فلاسفه برای پاسخگویی به ردیات آنان، به تصویری زنده از تعین و شکل‌گیری اندیشه فلسفی در فرهنگ اسلامی دست می‌یابد. کتاب حاضر اولین کتاب از سه گانه‌ای است که در صدد است در قالب مهمترین مسائل مناقشه‌آمیز میان مخالفان و موافقان فلسفه، شرحی دلکش از ماجرای فکر فلسفی در جهان اسلام را تا زمان حاضر ارائه نماید. محتویات جلد اول: ۱. مخالفت و ستیز با فلسفه ۲. نومی‌نالیسم و انکار کلیات ۳. صحنه‌ای دیگر از کثرت انگاری ۴. شیوه دوگانه یا شوخی با عقل ۵. عمل زدگی آفت فلسفه‌است ۶. سوء فهم در مسائل فلسفی ۷. جانشین منطق ۸. آیا مرجح بودن برای اراده یک صفت ذاتی است؟ ۹. تقدم اراده و جواز گزاف ۱۰. رد اهل منطق ۱۱. اوج جمود ۱۲. فتوای ابن الصلاح بر ضد منطق ۱۳. آیا قیاس تمثیل قویتر از قیاس شمولی است؟ ۱۴. شیخ عبدالله جیلانی و تشکیکهای منطقی ۱۵. ابو النجاالفارض و موضع ضد منطقی او ۱۶. جدال میان نحوی و منطقی در گزارش ابو حیان ۱۷. موضع ابن حزم ظاهری در باب دین و منطق ۱۸. ابن حزم و اندیشه‌های فلسفی ۱۹. رساله ابن حزم در رد نخستین فیلسوف جهان اسلام ۲۰. بدیهیات در نظر ابن حزم ۲۱. کتابهایی که تحت عنوان تهافت الفلاسفه نوشته شده‌است ۲۲. تهافت التهافت و دفاع از فلسفه ۲۳. موضع ابن رشد در مقابل متکلمین ۲۴. شهرستانی و کشتی با فلاسفه ۲۵. پهلوان طوس در برابر شهرستانی ۲۶. مسئله کسب اشعری ۲۷. فیلسوفی که ادعا دارد از فلاسفه بسیار کم آموخته‌است ۲۸. مواضع مخصوص ابوالبرکات بغدادی ۲۹. نظر ابوالبرکات بغدادی در باب اراده‌های متجدد حق ۳۰. زمان امتداد وجود است نه مقدار حرکت ۳۱. امام فخر رازی و فلسفه ۳۲. آیا ادله سمعی مفید یقین است؟ ۳۳. موسی بن میمون و موضع سرسخت او در انکار صفات حق تعالی ۳۵. محدودیت عقل و خطر الهیات در نظر ابن میمون ۳۶. القاء شبهه در مسائل فلسفی لزوما به معنی مخالفت با فلاسفه نیست.

کتاب حركة الفكر الفلسفي في العالم الإسلامي یک دانشنامه بزرگ فلسفی است که درباره روند رشد فلسفه اسلامی از ابتدا تا به امروز را نقد و تحلیل می‌کند. این کتاب نوشته فیلسوف معاصر غلامحسین ابراهیمی دینانی است که در دو مجلد نشر شده‌است. این کتاب درباره تاریخ تفکر فلسفه اسلامی از پیدایش اسلام تاکنون است. اندیشه‌های فلسفی در جهان اسلام آرام و بدون کشمکش صورت نپذیرفته و در هر برهه‌ای از زمان با نوعی مخالفت و خصومت روبرو بوده‌است. آنچه در این اثر مورد بحث و گفتگو واقع شده ماجرای پر نشیب و فراز فکر فلسفی است که از میان گروههای متعدد و متضاد مخالف عبور کرده و با بحرانهای سخت و دشوار مواجه گشته‌است. شکل‌گیری اندیشه فلسفی نتیجه‌ای است که از نوعی تعاطی و برخورد اندیشه‌ها حاصل می‌گردد. آنچه در سیر تاریخ اندیشه فلسفی در جهان اسلام کمتر محل توجه بوده، تفکر مخالفان و معارضان با فلسفه‌است که نقشی اساسی در ماجرای فکر فلسفی جهان اسلام ایفا کرده‌اند. برای اولین بار نویسنده کتاب در زبان فارسی با رجوع به اصل نوشته‌های معارضان با فلسفه پرده از تاریخ فکر فلسفی در جهان اسلام بر می‌دارد و خواننده در این کتاب از رهگذر آشنایی با اندیشه متفکران ضد فلسفه چون غزالی، ابن حزم، شهرستانی، فخر رازی، ابن تیمیه، موسی بن میمون، ابوالنجا الفارص، شیخ عبدالله جیلانی، ابوالبرکات بغدادی و همچنین با تلاش فلاسفه برای پاسخگویی به ردیات آنان، به تصویری زنده از تعین و شکل‌گیری اندیشه فلسفی در فرهنگ اسلامی دست می‌یابد. کتاب حاضر اولین کتاب از سه گانه‌ای است که در صدد است در قالب مهمترین مسائل مناقشه‌آمیز میان مخالفان و موافقان فلسفه، شرحی دلکش از ماجرای فکر فلسفی در جهان اسلام را تا زمان حاضر ارائه نماید. محتویات جلد دوم: 37. خواجه نصیرالدین طوسی و شیخ مفید در یک نظر اجمالی ۳۸. سید مرتضی علم الهدی اندیشه و نظر را نقطه عزیمت فهم دین می‌داند ۳۹. سمعیات الطاف الهی است در عقلیات ۴۰. چرا معتزله در روایات مورد لعن و نکوهش قرار گرفته اند؟ ۴۱. نزاع میان دو رازی در ری ۴۲. فیلسوف ری و فیلسوف اندلس ۴۳. حدود فلسفه و شریعت در نظر ابن سینا ۴۴. ماجرای انجمن سری اخوان الصفا ۴۵. تعاطی افکار و داد و ستد اندیشه‌ها ۴۶. از ابوسعید سیرافی تا انطون سعادة و زکی ارسوزی ۴۷. تنهایی فیلسوف و تدبیر الموحد ۴۸. در میان فیلسوفان مسلمان، شرقی کیست و غربی کدام است؟ ۴۹. سیف الدین امدی در برابر فلاسفه ۵۰. موضع مخصوص سیف الدین امدی در باب وجوب و اختیار ۵۱. تیر در تاریکی ۵۲. از خواجه نصیرالدین طوسی تا جلال الدین دوانی ۵۳. جلال الدین دوانی و حوزه فلسفی شیراز ۵۴. میرداماد و حکمت معنوی تشیع ۵۵. دو جریان متفاوت فکری در حوزه فلسفی اصفهان ۵۶. حکمت متعالیه ملاصدرا در آئینه احادیث ۵۷. حکمای بعد از صدرالمتاهلین ۵۸. انصاف در رساله الانصاف فیض کاشانی ۵۹. فلسفه اشراق یا هزاره گرایی آذر کیوانیان؟ ۶۰. فقیه فیلسوف یا فیلسوف فقها؟ ۶۱. کتابنامه ۶۲. فهرست اعلام ۶۳. فهرست کتب و رسائل ۶۴. فهرست مذاهب، فرق و گروهها ۶۵. ماهیت فلسفه اسلامی ۶۶. آیا فلاسفه اسلامی در راه جمع و توفیق میان عقل و دین موفق بوده اند؟ ۶۷. صدر المتاهلین و تأسیس اصل در فلسفه اسلامی ۶۸. هستی و حضور ۶۹. تفکر و هستی ۷۰. نور یا وجود؟ ۷۱. شواهد اصالت وجود ۷۲. وجود و تشخص ۷۳. تشخص مرجع ضمیر "(من)" ۷۴. تشکیک در وجود ۷۵. عقل و نقل ۷۶. اساس تاویل و آثار آن ۷۷. شرح اصول کافی ملاصدرا و بحارالانوار مجلسی ۷۸. از صدرالمتاهلین شیرازی تا قاضی سعید قمی ۷۹. شیخ احمد احسائی در نقش امام فخرالدین رازی ۸۰. انعکاس اندیشه‌های احسائی در آثار حاج سید کاظم رشتی ۸۱. مکتب تفکیک.

كتاب وحدة التجربة الفلسفية تعریب شده The Unity of Philosophical Experience اثر اتين ژيلسون می باشد که توسط طارق عسيلي به عربی برگردانده شده است. اثر مذكور مانند سایر آثار اتين ژيلسون از نظر نگارش روان و رسا مي‌باشد. در ترجمه قواعد ويرايش و نگارش در حد مطلوبي رعايت گرديده است. مطالب كتاب در هر فصل و كل اثر از نظم و انسجام لازم برخوردار است. در مورد رويكرد اثر نسبت به فرهنگ و ارزش هاي اسلامي و مسايل مربوط به نظام جمهوري اسلامي مي‌توان چنين گفت كه اين اثر بحثي تحليلی در تاريخ فلسفه است و چگونگي گذار از فلسفه قرون وسطي به فلسفه جديد را تحليل كرده است و در عين حال كه مواجهه با برخي مسائل جديد را مهم و ضروري مي‌شمارد، با برخي عبورها و گذرها و شالوده شكني‌ها موافق نيست. مثلاً، طرد نظريه صور طبايع و يا طرد نظريه نفوس و عقول را در دكارت چندان موجه نمي‌يابد و مكانيسم دكارتي را با مشكلات بيشتري همراه مي‌داند. این کتاب از چهار بخش و دوازده فصل تشکیل شده است . در فصل اول با عنوان «نفوذ اصالت منطق در فلسفه» کلیات و مباحث و سیر بحث اصلی مطرح می شود . در فصل دوم که «تاثیر اصالت علم کلام در فلسفه »نام گرفته، از مداخله نابجای اهل کلام در مسائل فلسفی و سعی ایشان در بی اعتبار نشان دادن آنها بحث شده و عواقب سوئ این مداخله خاطر نشان شده است . فصل سوم با عنوان «راه شک» بحثی است درباره تاثیر اصحاب تسمیه, به ویژه «اکام» در مسائل فلسفی و این که چگونه این مذهب راه را برای شکایت هموار ساخت . نگارنده در فصل چهارم «فلسفه قرون وسطی» نشان می دهد که این جریانات چگونه به بی اعتبار شدن و از کار افتادن فلسفه قرون وسطی منتهی گردید. فصل چهارم تا هشتم بحث مشبعی است درباره فلسفه دکارت, میزان بهره گیری و اثرپذیری وی از اسکولاستیک و نیز تاثیر وی در فلاسفه آینده. البته در فصل هفتم و هشتم چگونگی پیدایش فلسفه «مالبرانش», «بارکلی» و «لاک» از فلسفه دکارت و پیدایش فلسفه هیوم از فلسفه اینها نیز باز نموده شده است . عناوین فصل های چهارم تا هشتم عبارت اند از: «اصالت ریاضیات دکارت», «اصالت روح در فلسفه دکارت», «ایده آلیسم دکارت» و «دوره انحطاط مکتب دکارت». در فصل نهم «اصالت فیزیک کانت» روشن می شود که کانت چگونه تحت تاثیر هیوم واقع شده است و نیز اصالت اخلاق روسو و فیزیک نیوتن چه اندازه در وی تاثیر نهاده است . فصل دهم با عنوان «اصالت جامعه شناسی اوگوست کنت» به نقد و تحلیل افکار اگوست کنت و فلسفه تحصیلی یا علمی اختصاص دارد و در آن نتایج زیان بار این فلسفه آشکار شده است. فصل یازدهم «دوران انحطاط فلسفه جدید» بررسی اجمالی است از علل انحطاط و سیر نزولی فلسفه جدید و عواقب آن تا اوایل قرن بیستم. آخرین فصل نیز بیان اجمالی از کلیات مسائل «وجود» است که اساس و موضوع تمام فلسفه ها و رشته وحدتی است که همه آنها را به هم می پیوندد. کتاب با فهرست اعلام و ماخذ به پایان می رسد .