جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

---

‫اين نوشتار، به تجزيه و تحليل "قاعده جبّ" پرداخته است. براساس مفاد اين قاعده؛ اگر کافري مسلمان شود، احکام دين اسلام گذشته وي را در بر نمي‌گيرد و فقط در آينده بايستي به احکام دين اسلام ملتزم باشد. نويسنده در سه بخش به تبيين ابعاد قاعده جب و مستندات آن و قواعد فقهي مربوط به آن پرداخته است. در بخش اول، پس از بررسي معنا و ماهيت قاعده جبّ، مدارک و اسناد اعتبار اين قاعده را از آيات و روايات بررسي نموده و سيره فقيهان را در مورد اين قاعده و هم‌انديشه بودن آنان در اين زمينه مطرح شده است. ترسيم سيره پيامبر اسلام بر اساس همين قاعده در برخورد با کفاري که تازه مسلمان شده بودند؛ از جمله اهم مطالب فصل اول مي‌باشد. از نظر نويسنده، پيش‌فرض قاعده جبّ، يعني مکلف بودن غيرمسلمانان، ماهيت کلامي دارد که اين پيش‌فرض با تمسک به دلايل فقهي اثبات مي‌شود. در بخش دوم، افزون بر پژوهش در زمينه قلمرو و کاربرد قاعده جب، قلمرو اين قاعده حقوق الهي دانسته شده و حقوق بشر خارج از موضوع آن قلمداد گرديده و در ادامه، کاربرد گسترده اين قاعده در تاريخ اسلام به صورت عمومي و خصوصي بيان شده است. به علاوه با عنايت به رويکرد فراوان مردم دنيا به دين اسلام در عصر حاضر و آينده، ضمن بررسي اهميت قاعده جبّ در ابواب فقه (از طهارت تا ديات)؛ به کاربرد آن در بسياري از ابواب فقه اشاره شده است. در بخش سوم، قاعده جب با قواعد فقهي و حقوقي ديگر مقايسه شده و درباره نسبت آن با قاعده "التوبة تجب ما قبلها" که اين قاعده در واقع مرحله ديگري از قاعده جبّ است، مطالبي عنوان گرديده است. از نظر نويسنده، قاعده"التوبة تجب ما قبلها" جبنه برون ديني دارد و قاعده جب جبنه درون ديني؛ به طوري که قاعده جب غيرمسلمانان را به پذيرش دين اسلام دعوت مي‌کند و قاعده ديگر مسلمانان را به جبران گذشته فرا مي‌خواند. نسبت قاعده جب و قاعده حقوقي "عطف بما سبق نشدن قانون" و رابطه قاعده جبّ با قواعد فقهي ديگر، نظير "قاعده اشتراک"، "لاحرج" و"اتلاف" از ديگر مندرجات اين نوشتار است.