جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫اين پژوهش به ادلّه تقليد و تقليد از مجتهد اعلم در فقه شيعه اماميّه و ديدگاه هاي فقهاي معاصر شيعه در اين باره اختصاص دارد. نگارنده، اين مهم را در سه فصل بررسي، به ترتيب، دليل هاي تقليد و سپس تقليد از مجتهد اعلم را از آيات، روايات و اجماع و عقل استخراج مي‌کند. در فصل اوّل وي مباحثي کلّي در معناي تقليد از لِحاظ لغوي، فلسفي، علوم اجتماعي، ادبي، عرفي و فقهي ارائه و تاريخ بحث از تقليد در احکام شرعي از دوران پيامبر اسلام( و ائمّه معصومين( تا زمان معاصر بررسي شده است. نويسنده آن گاه حکم شرعي تقليد را واکاوي و دليل هاي استحباب تقليد و وجوب آن را براساس ادلّه اربعه عقل، اجماع، کتاب و سنّت بررسيده و وجوب تقليد در عصر غيبت را امري ضروري برمي شمارد. وي به همين منظور ديدگاه هاي فقهاي مشهور اماميّه از قُدَما، مانندِ سيّدمرتضي و علاّمه حلّي و از متأخّرين، سيّد کاظم يزدي (صاحب عروة الوثقي)، آيت الله سيّد ابوالقاسم خويي و امام خميني را مطرح کرده، وجوب تقليد در احکام شرعي را براساس عقل و نَقل از منظر آنان تبيين مي‌سازد. در فصل دوم وي به معيارها و ادلّه تقليد از مجتهد اعلم پرداخته، ديدگاه هاي فقهي برخي مجتهدان مشهور معاصر را در اين زمينه منعکس مي‌کند. او در اين زمينه با اشاره به استناد فقها به روايت "مقبوله عمربن حنظله" که در آن شرايط تقليد از يک مجتهد جامع الشّرايط مطرح شده، نظريّات فقها مبني بر ضرورت عقلي و نَقلي تقليد از مجتهد اعلم را بررسي کرده است. نگارنده به همين منظور ديدگاه هاي فقهايي مانندِ شيخ مفيد، سيّدمرتضي، شيخ طوسي، ابن زهره، محقّق حلّي، علاّمه حلّي، شهيد ثاني، سيّد کاظم يزدي، امام خميني، آيت الله خويي، آيت الله مرعشي نجفي و برخي ديگر از فقهاي معاصر را منعکس مي‌سازد. در فصل سوم حکم تقليد از مجتهد اعلم و ادلّه قرآني (آيه نفر) و روايي (10 روايت صحيح) و نتيجه دليل هاي تقليد از مجتهد اعلم وجوب و عدم وجوب آن از قرآن و سنّت، دليل عقلي، اجماع، سيره متشرّعه و تقرير معصوم را مطرح و تجزيه و تحليل فقهي کرده است.

‫با سقوط امويان و آغاز سلسله عباسيان برگ جديدي در تاريخ اسلام رقم خورد. عباسيان که با شعار "الرضا من آل محمد(" به قدرت رسيده بودند با علويان و شيعيان به‌مراتب بدتر از امويان رفتار کردند و زمينه جنبش و خيزش آنان را عليه خود فراهم نمودند. اين رساله به جنبش‌هاي علويان و شيعيان در عهد عباسيان از آغاز خلافت تا غيبت صغرا پرداخته، و ديدگاه هريک از ائمه را نسبت به اين جنبش‌ها مورد تجزيه و تحليل قرار داده است. در زمان عباسيان جنبش‌هاي متعدد شيعي با هدف براندازي حکومت، اجراي احکام اسلامي، بازگرداندن علويان به قدرت سياسي، و عمل به اصل امر به‌معروف و نهي از منکر صورت گرفت. اقدامات عباسيان در جهت شيعه‌ستيزي، نارضايتي مردم از عملکرد خلفاي عباسي و رجوع مردم به علويان در مبارزه با عباسيان، از زمينه‌هاي اصلي شکل‌گيري جنبش‌هاي علويان بود. برخي از اين جنبش‌ها مانند جنبش نفس زکيه، ابراهيم بن عبدالله و حسين بن علي (شهيد فخ) بنا به دلايلي همچون نداشتن برنامه، رهبري ناکارآمد، عدم آمادگي لازم، فقدان پشتيباني جدي از سوي مردم و برتري عباسيان، با شکست مواجه شد. از سوي ديگر، برخي از آنان مانند ادريسيان و علويان طبرستان که توانستند حکومت تشکيل دهند، به‌دليل پايبندي به آرمان‌ها و اعتقادات زيديه، مورد تأييد قرار نگرفتند و به‌مرور منزوي شدند. ائمه معصومين(ع) در عصر عباسيان با قيام مسلحانه موافق نبودند و شرايط را براي اين امر مناسب نمي‌ديدند. به‌همين دليل، سران قيام‌ها را از اقدام نظامي بر حذر مي‌داشتند، و سعي در تحکيم پايه‌هاي اعتقادي دين، تربيت نسل جديد، آگاه کردن مردم، کادرسازي و اصلاح انديشه‌هاي ناصواب داشتند. ايشان قيام مسلحانه را گامي در راستاي نابودي جنبش علمي رو به تکامل، و جري شدن حاکميت عليه شيعيان مي‌دانستند.