جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مجموعه‌های حدیثی، گنجینه‌های ارزشمند منابع معرفتی اندیشه اسلامی هستند، اما استفاده از این گنجینه‌های گران‌سنگ نیازمند بهره‌مندی از تخصص‌های لازم و طی مقدماتی است که یکی از آنها شناسایی آسیب‌های ثبت و ضبط احادیث است تا حدیث پژوه بتواند نسبت به زدودن پیامدهای نامطلوب آن در حوزه فهم حدیث اقدام نماید. وقوع «تصحیف» در این کتب به معنای تغییر یافتن غیرعمدی بخشی از حدیث به کلمه یا عبارت دیگر، یکی از آفت‌های راه‌یافته در احادیث است که تشخیص و اصلاح آن، پژوهش‌های مستقلی را می‌طلبد. در این نوشتار تلاش شده با روش توصیفی ـ تحلیلی و مطالعه کتابخانه‌ای، ابتدا چیستی تصحیف و گونه‌های آن بیان شده و سپس با مطالعه موردی کتاب تهذیب الاحکام شیخ طوسی به‌عنوان یکی از مهم‌ترین کتب اربعه حدیثی شیعه، برخی از مصادیق وقوع تصحیف در این کتاب ارزشمند را شناسایی نموده و متن صحیح را پس از پی‌جویی در دیگر منابع حدیثی، معرفی نمائیم. یافته‌های تحقیق بیانگر آن است که دو گونه تصحیف لفظی و معنوی در این کتاب رخ داده که هر کدام انواع و مصادیق مختلفی دارد. لازم به ذکر است که ذکر مثال‌های متعدد از این پدیده، صرفاً جهت رفع ابهام از حدیث بوده و به هیچ عنوان ارزش والای کتاب تهذیب الاحکام و مرجعیّت علمی شیخ طوسی را خدشه‌دار نمی‌کند.

در احادیث نبوی، روایات بزرگان دین، ادعیه، اساطیر، نظریه‌‌پردازی‌‌های متکلمانه و مفسرانه و اخلاقی، و باورهای عامیانۀ جهان اسلام اشارات فراوانی می‌‌توان به نامی برای خدا یافت که از آن غالباً با تعبیر «اسم اعظم» یاد می‌‌شود. مسلمانان معتقد اند می‌‌توان تصرفاتی بزرگ در هستی با ذکر یا همراه داشتن این اسم نمود. باور به امکان چنین تصرفی با برخواندن نام خدا ــ یا دست‌‌کم باور به برخورداری برخی نام‌‌ها از خواصی غریب ــ سابقه‌‌ای کهن در عصر پیش از اسلام دارد. بااین‌‌حال، اشاره‌‌ای صریح در قرآن به اسمی اعظم یا هرجور نامی ویژه با خواص متفاوت برای خدا نمی‌‌توان یافت. زمان و نحوۀ مطرح شدن این انگاره در جهان اسلام و عوامل مؤثر بر اشاعۀ فرهنگی آن بالکل ناشناخته‌‌اند و با وجود شهرت این اسم و گسترۀ باورها دربارۀ خواص آن کم‌‌تر می‌‌توان تبیینی از تاریخ انگارۀ اسم اعظم و سیر تحول آن در گذر زمان یافت. مطالعۀ کنونی تلاشی در همین مسیر است. می‌‌خواهیم شواهد حاکی از پیدایی و رواج تدریجی انگارۀ اسم اعظم در فرهنگ اسلامی را تا زمان تثبیت نهایی آن مرور کنیم. چنین مروری را بر گزارش‌‌ها دربارۀ عصری پی خواهیم گرفت که در آن اسم اعظم هنوز قبول عام نیافته بود و نظریه‌‌پردازی‌‌ها در تبیین نسبت آن با دیگر باورهای اسلامی و دستگاه‌‌های عقیدتی مختلف نیز رواجی محدود و اندک در میان برخی اقلیت‌ها داشت. چنان‌که خواهیم دید، این دوران تا نیمه‌های سدۀ 2ق به طول انجامید و امام باقر (ع) نقشی مهم در تعدیل نگرش‌ها به اسم اعظم و ایجاد زمینه برای پذیرش عمومی شکل اصیل آن در جهان اسلام ایفاء کردند.

هوش مصنوعی یا ماشینی، که امروزه در حال گسترش به تمام ساحت‌های زندگی بشری است، بی‌تردید نیازمند بررسی و ارزیابی از ابعاد گوناگون از ‌جمله بُعد فلسفی است. یکی از سوالات فلسفی در این زمینه این است که آیا هوش مصنوعی می‌تواند تا آنجا پیشرفت نماید که کاملاً به‌حد هوش طبیعی انسانی و یا حتّی فراتر از آن نائل آید؟ آیا در این خصوص برای هوش مصنوعی محدودیّت یا مانعی فلسفی قابل تشخیص است که اساساً آن را برای همیشه از نیل به‌چنین سطحی محروم سازد؟ این مقاله در صدد پرداختن به چنین سوالاتی است. طبق بررسی‌ها و نتایج مقاله، هوش مصنوعی، که تاکنون در مسیر توسعۀ خود دو موج را پشت سرگذاشته، برای ورود به موج سوم و تقرّب به هوش طبیعیِ انسانی نیازمند توانایی انجام نوعی استنتاجِ وابسته‌به‌زمینه به‌نام "اَبداکشن" ("استنتاج بر پایۀ بهترین تبیین") است؛ درحالی‌که نسبت ‌به چنین توانمندی، به‌دلیل خلّاقانه، محتوایی، غیرصوری و غیرمحاسباتی بودنِ این نوع استنتاج، اساساً افق روشنی برای ماشین متصور نیست. در واقع طبق استدلالات مقاله، هوش ماشینی، گرچه می‌تواند در ابعاد کارکردی خود (یعنی ابعاد صوری-محاسباتیِ محض) هوش انسانی را پشت سر گذاشته و از آن فراتر هم برود، ولی مادام که از توانمندی‌های غیرکمّی و غیرصوری نظیر "تخیّل"، "خلّاقیّت"، "فهم"، "تفّکر"، "شمّ خوب" و در رأس آنها "آگاهی" (که هوش طبیعی انسانی متنعّم از آنهاست) محروم باشد، امکان هوشمندی در تراز هوش انسانی را نخواهدداشت.

نیاز به آرامش از اساسی‌ترین نیازهای انسانی به‌شمار می­رود. از پیامدهای تحولات اجتماعی قرن اخیر، گرفتاری بشر به انواع بحران‌های روحی و اخلاقی و در پی آن از دست دادن آرامش واقعی خود است. تفسیر نامعلوم این مفهوم نیز در آتش این بحران‌ها دمیده است. پرسش اصلی نوشتار حاضر آن است که آرامش با نظر به حکمت صدرایی چه مختصاتی دارد و نسبتش با آرامش مطرح در روانشناسی معاصر به چه شکلی است؟ این تحقیق در روشی کیفی و با روی‌آوردی توصیفی‌تحلیلی و نیز با بهره‌مندی از تکنیک‌ها و ابزارهای موجود در روش‌های تحلیل اسنادی، آرامش را به دو قسم جسمانی و باطنی تقسیم نموده و لذات عقلی را از مراتب عالیِ آرامش در حکمت صدرایی قرار داده است. تبیین عوامل جلب و سلب آرامش از نگاه ملاصدرا نیز از دیگر یافته‌های پژوهش پیش رو به‌شمار می‌روند. در روانشناسی معاصر، مدل بهزیستی ذهنی (Swb) را می­توان با انواع آرامش جسمی و مراتبی نازل از آرامش باطنی همسو دانست. همچنین مدل بهزیستی روانشناختی (pwb) را می‌توان با آرامش باطنی و مراتبی دیگر از آن همگرا دید.

جامعه لبنان در خاورمیانه به‌خاطر زیست‌بوم پیروان ادیان مختلف، جامعه‌ای متکثر محسوب می‌گردد و این فرصتی مناسب برای‌ شناخت شهروندان و پیروان ادیان، مذاهب و اقوام از یکدیگر است‌. از سوی دیگر این جوامع مستعد تنش­ها و منازعه‌های دینی، مذهبی و قومی نیز هستند. از دیگر ویژگی‌های این جوامع، داشتن شکاف‌های متراکم‌ اجتماعی است. نقش نخبگان فکری و مذهبی در ایجاد تعامل، هم‌افزایی و همزیستی مسالمت‌آمیز یا‌ به­عکس ایجاد تقابل، منازعه و فرسایشِ منابع بالفعل و بالقوه جامعه، بسیار مهم و اساسی است. امام موسی صدر یکی از شاخص‌ترین رهبران شیعه در تاریخ معاصر است که با اتکا به سازوکار «اجتهاد پویا» و به‌کارگیری روشی جدید در قرآن‌پژوهی و ارائه تفسیرهای اجتماعی - سیاسی از قرآن، علاوه بر هویت‌بخشی به شیعیان لبنان در سطح ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی، به تعامل، هم‌افزایی و گفت‌وگو بین ادیان، مذاهب و اقوام همت گماشت و تجربه­ای موفق و قابل ‌تعمیم به جهان اسلام و در سطح جهان ارائه داد. ایشان الگوی تعاملی خود را بر اساس تفسیر عقلانی از قرآن و بر اساس نیازها، معضلات و مسئله‌های جهان اسلام و جامعه لبنان راهبردی کرد. با چنین رویکردی پرسش اصلی این است که روش قرآن‌پژوهی و راهبرد قرآنی امام موسی صدر برای توسعة جامعه لبنان، جامعة شیعیان و جهان‌ اسلام چیست؟ مدعای مقاله این است که مهم‌ترین راهبرد قرآنی ایشان گفت‌وگوی دائمی در عرصة عمومی و استفاده از تجربة زیسته بشر در گسترة تاریخ اجتماعی انسان، برای تبدیل پیام‌های اجتماعی قرآن به نهادهای راهبردی در جامعه است؛ از جمله مسئله احسان اجتماعی، دفاع مشروع، نقش برابر همة اقوام و ادیان در اداره جامعه و به تعبیر دیگر، حکمرانی بر اساس خرد و مشارکت جمعی و چگونگی فعال ‌کردن ظرفیت‌های اقتصادی، اجتماعی، سیاسی جامعه برای بهبود و ارتقای سطح زندگی و توانمندسازی مردم.

از نظر نیگل، زندگی از یک دیدگاه ذهنی(درونی)، به­طوراجتناب­ناپذیری غیرقابل­شک و جدی است و از یک دیدگاه عینی(بیرونی)، قابل­شک­وتردید، غیرقابل­توجیه، دلبخواهانه، تصادفی و غیرجدی است. عبث­بودن زندگی به این معنا نیست که زندگی هیچ ارزش و اهمیتی ندارد، هیچ­ نقش و کارکردی برای آن متصور نیست، یا فاقد هرگونه هدف و غایت است، بلکه به این معنا است که اتفاقا از منظر ذهنی، زندگی ارزش­مندترین و مهم­ترین چیزی است که وجود دارد، اما مسئله اصلی این است که هرگونه معنایی که برای زندگی کشف یا جعل کنیم، آن معنا، از منظری ابدی، دلبخواهانه است. بنابراین زندگی عبث است نه به دلیل اینکه، از منظر آینده­ای دور، بی­اهمیت است یا در مقایسه با کیهان ذره­ای و دمی بیش نیست و با مرگ نیست و نابود می­شود و جاوید نیست. بلکه حتی اگر انسان، کل فضا و زمان را پر کند باز مساله، حل­نشده باقی می­ماند. نوشتار حاضر بر آن است تا مولفه­های کلیدی نظرگاه نیگل یعنی اجتناب­ناپذیری شک­وتردید، غیرقابل­توجیه­بودن زندگی و ابطال­ناپذیربودن استدلال فوق و ترجیح دیدگاه عینی بر دیدگاه ذهنی را مورد نقد و بررسی قرار دهد.