جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هم‌آوایی و تناسب موزون پایان بندهای آیات، یکی از مهم‌ترین عوامل ایجاد نظم‌آهنگ و حفظ موسیقیای قرآن کریم است. دانشمندان بلاغت این مناسب‌سازی را با عنوان تناسب فواصل و یا فواصل رئوس آیات می‌شناسند و معتقدند پایبندی به آن مستلزم جابه‌جایی اجزاء جمله و یا ساختارشکنی‌هایی در ظاهر لفظ است. طبیعتاً این تغییرات ظاهری که در اینجا به فراهنجاری لفظی تعبیر شده، ممکن است برداشت‌های متفاوتی از معنی و مفهوم واژگان را به دنبال داشته باشد. این نوشتار برای شناخت این سوء برداشت‌ها و در راستای یافتن پاسخی به این پرسش است که فرا هنجاری‌های لفظی چه تأثیری بر ترجمه و تفسیر واژگان قرآنی دارند؟ به همین خاطر، پس از یافتن تعدادی از مصادیق متأثر از این قاعده بدیع، در تلاش است به روش انتقادی - تحلیلی و با تکیه بر اصل معنایی و سیاق آیات، آن واژگان را مورد واکاوی قرار دهد تا به معنایی موافق با بافت و ساختار سوره برسد. در نهایت به این نتیجه می‌توان رسید که برخلاف دیدگاه مشهور، الفاظ «تَدلّی» به معنای فهم و آگاهی است و «أُقِّتَت» بر محدود شدن فرستادگان اشاره دارد و قید «الْأُولى» به معنای گذشته است که صرفاً به سبب ایجاد تناسب در کنار لفظ «عاد» آمده است و همچنین مقصود از واژه «إلْ‏یاسین» را شخص الیاس نبی می‌توان پنداشت.

ترجمه ماشینی: در بحبوحه جنگ چشمگیر قرن هفتم بین دو امپراتوری، محمد یک جوینده روحانی در جستجوی اجتماع و پناهگاه بود. بسیاری از ناظران اسلام و کتاب مقدس آن را ذاتاً افراطی یا خشونت آمیز تصور می کنند - روایتی که حقیقت ریشه های آن را تحت الشعاع قرار داده است. در این روایت استادانه، خوان کول، کارشناس برجسته خاورمیانه، ما را به داستان مبدأ اسلام و پیامبر اسلام بازمی‌گرداند. کول نشان می دهد که چگونه محمد در دوران خشونت بی نظیر به بلوغ رسید. امپراتوری روم شرقی و امپراتوری ساسانی ایران به طرز وحشیانه ای در سراسر خاور نزدیک و آسیای صغیر جنگیدند. ناراحتی عمیق محمد در قتل عام زمانه‌اش، او را به تصور جنبشی بدیل سوق داد، جنبشی که استوار در صلح استوار باشد. دینی که محمد بنیان نهاد، اسلام، در طول زندگی او به طور گسترده گسترش یافت و به جای قدرت نظامی به قدرت نرم تکیه کرد و حتی در صورت حمله نظامی به دنبال آتش بس بود. کول این تاریخ فراموش شده را روشن می کند و به ما یادآوری می کند که در قرآن، میراث آن پیام معنوی پابرجاست. تاریخ پر جنب و جوشی که دنیای شگفت انگیز و پیچیده پیامبر اسلام را زنده می کند، داستان این که چگونه صلح یک قاعده است و نه استثنا برای یکی از رایج ترین ادیان جهان.

تقریبا یک قرن و نیم بعد از کتاب "منشا گونه ها" ، بنای علوم تکاملی هنوز بر پایه ای که داروین بنا نهاده استوار است. "ارنست مایر" که از پیشگامان استفاده از ژنتیک مدرن برای گسترش این علم است ، خوانندگان خود را از طریق کل ساختار تکاملی ، از دیرینه شناسی گرفته تا گاه نگاری کروموزومی راهنمایی می کند. اما آنچه شاید بیشتر متخصصان را غافلگیر کند، تحقیقات اخیر نیست، بلکه دوام حیرت انگیز نظریه ی اصلی داروین است. در واقع برای اکثر خوانندگان دانستن این امر جالب خواهد بود که نظریه داروین - ترکیبی از 5 نظریه - در انقلاب دوم داروین در دهه 1940 ، هنگامی که دانشمندان سرانجام ناپیوستگی های تکاملی را به نفع تغییر تدریجی در جمعیت های زیاد رد کردند ، مورد پذیرش کامل قرار گرفت. از آن انقلاب دیرهنگام دوم ، زیست شناسان ابزارهای قدرتمند جدیدی را برای جستجوی تحولات تکاملی در سطح مولکولی بدست آورده اند. اما با وجود قدرت تبیینی و ماندگار داروینیسم ، "ارنست مایر" هنوز با اسرار سرسختانه ای روبرو می شود: به عنوان مثال ، چرا فسیل های زنده (مانند خرچنگ نعل اسبی) تکامل نمی یابند؟ و چگونه هوش بالا و نوع دوستی ایده آلیستی در میان آن موجودات عجیب به نام انسان ظاهر شد؟ در طول دو قرن گذشته شواهد بسیاری از جهان زنده‌ی در حال تغییر گردآوری شده است که برای توجیه آن‌ها راهی جز پذیرش تکامل نبوده است. هرچند نظریه‌های تکاملی مختلفی برای تبیین این تغییرات ارائه شده اما نظریه‌ی تکامل داروینی بیش از سایر نظریه‌های تکامل‌گرایانه مورد پذیرش و البته مخالفت قرار گرفته است. اهمیت این نظریه فارغ از دلایل مخالفان و موافقان، در تأثیرگذاری آن نه‌فقط بر زیست‌شناسی به‌منزله‌ی یک علم تجربی، بلکه بر علوم انسانی و همه‌ی ارکان زندگی بشر از اقتصاد گرفته تا جامعه‌شناسی و حتا سیاست است. هیچ نظریه‌ای هرچند دقیق و پیچیده را نمی‌توان یافت که چنین تأثیری بر علوم و باورها گذاشته باشد. چیستی تکامل به قلم یکی از سرشناس‌ترین تکامل‌گرایانِ پس از داروین نوشته شده است؛ کسی که خود سهم بسزایی در توسعه‌ی این نظریه داشته و سعی کرده است در این اثر تصویری جامع و در عین حال نه‌چندان پیچیده از نظریه‌ی تکامل ارائه دهد تا علاوه بر زیست‌شناسان، خوانندگانی با گرایش‌های مختلف را نیز در جریان این نظریه و شواهد و همچنین کم‌وکاستی‌های آن قرار دهد. "چیستی تکامل" یک دفاع جانانه از توضیحات داروینی در مورد زیست شناسی و راهنمایی زیبا درباره تکامل برای عموم خوانندگان در بردارد؛ کتاب "چیستی تکامل" مخاطبان مختلفی را در ذهن دارد: دانشمندان و غیردانشمندان که تفکر تکاملی را می پذیرند اما دقیقا نمی دانند چگونه کار می کند و همچنین آنانی که تکامل را می پذیرند اما از صحت توضیحات داروینی مطمئن نیستند. "ارنست مایر "با وضوح کمیابی سوالات را در قلب تکامل مطرح می کند - مدارک تکامل روی زمین چیست؟ منشأ و نقش تنوع ارگانیک چیست؟ -و با زبانی تازه و غیرتکنیکی توصیف می کند که چگونه جستجوی پاسخ در طول سالها راه حل هایی برای چالش برانگیزترین مشکلات مطرح شده توسط نظریه تکامل ارائه داده است. در بخش تحریک آمیز نهایی ، "ارنست مایر" اظهار داشته که چگونه درک بهتر ما از تکامل بر دیدگاه ها و ارزش های انسان مدرن تأثیر گذاشته است.

تقریبا یک قرن و نیم بعد از کتاب "منشا گونه ها" ، بنای علوم تکاملی هنوز بر پایه ای که داروین بنا نهاده استوار است. "ارنست مایر" که از پیشگامان استفاده از ژنتیک مدرن برای گسترش این علم است ، خوانندگان خود را از طریق کل ساختار تکاملی ، از دیرینه شناسی گرفته تا گاه نگاری کروموزومی راهنمایی می کند. اما آنچه شاید بیشتر متخصصان را غافلگیر کند، تحقیقات اخیر نیست، بلکه دوام حیرت انگیز نظریه ی اصلی داروین است. در واقع برای اکثر خوانندگان دانستن این امر جالب خواهد بود که نظریه داروین - ترکیبی از 5 نظریه - در انقلاب دوم داروین در دهه 1940 ، هنگامی که دانشمندان سرانجام ناپیوستگی های تکاملی را به نفع تغییر تدریجی در جمعیت های زیاد رد کردند ، مورد پذیرش کامل قرار گرفت. از آن انقلاب دیرهنگام دوم ، زیست شناسان ابزارهای قدرتمند جدیدی را برای جستجوی تحولات تکاملی در سطح مولکولی بدست آورده اند. اما با وجود قدرت تبیینی و ماندگار داروینیسم ، "ارنست مایر" هنوز با اسرار سرسختانه ای روبرو می شود: به عنوان مثال ، چرا فسیل های زنده (مانند خرچنگ نعل اسبی) تکامل نمی یابند؟ و چگونه هوش بالا و نوع دوستی ایده آلیستی در میان آن موجودات عجیب به نام انسان ظاهر شد؟ "چیستی تکامل" یک دفاع جانانه از توضیحات داروینی در مورد زیست شناسی و راهنمایی زیبا درباره تکامل برای عموم خوانندگان در بردارد؛ کتاب "چیستی تکامل" مخاطبان مختلفی را در ذهن دارد: دانشمندان و غیردانشمندان که تفکر تکاملی را می پذیرند اما دقیقا نمی دانند چگونه کار می کند و همچنین آنانی که تکامل را می پذیرند اما از صحت توضیحات داروینی مطمئن نیستند. "ارنست مایر "با وضوح کمیابی سوالات را در قلب تکامل مطرح می کند - مدارک تکامل روی زمین چیست؟ منشأ و نقش تنوع ارگانیک چیست؟ -و با زبانی تازه و غیرتکنیکی توصیف می کند که چگونه جستجوی پاسخ در طول سالها راه حل هایی برای چالش برانگیزترین مشکلات مطرح شده توسط نظریه تکامل ارائه داده است. در بخش تحریک آمیز نهایی ، "ارنست مایر" اظهار داشته که چگونه درک بهتر ما از تکامل بر دیدگاه ها و ارزش های انسان مدرن تأثیر گذاشته است.

کتاب سوییتمن به یکی از ماندگارترین و بحث برانگیزترین بحث های زمان ما می پردازد: رابطه بین نظریه تکاملی و باور دینی. سوییتمن با دانش‌دقیق و درک‌دقیق از هر دو دیدگاه علمی و الهیات، در آبهای اغلب متلاطم که این دو قلمرو در آن به هم می رسند، حرکت می کند و ترکیبی قانع کننده را به خوانندگان ارائه می‌دهد که ما را به تفکر و گفتگو دعوت می‌کند. در قلب تحقیق سوییتمن این سوال نهفته است که آیا تکامل یک فرآیند کاملا تصادفی است که صرفا تصادفی اداره می شود یا اینکه با معنا و هدف عمیق‌تری آغشته شده است. سوییتمن با تکیه بر بینش‌های زیست شناسی، فلسفه و الهیات، خوانندگان را دعوت می‌کند تا مفاهیم عمیق نظریه‌ی تکاملی را برای درک ما از جهان طبیعی و جایگاه ما در آن در نظر بگیرند. یکی از نقاط قوت کتاب رویکرد متعادل آن است که نه یافته‌های علم مدرن را نادیده می‌گیرد و نه از اهمیت ایمان دینی می‌کاهد. در عوض، سوییتمن به طرز ماهرانه‌ای بین این دو دیدگاه حرکت می‌کند و نقاط همگرایی و واگرایی آنها را برجسته می‌نماید. در سرتاسر کتاب، سوییتمن به اندیشه های مجموعه‌ای از متفکران مختلف، از چارلز داروین و ریچارد داکینز گرفته تا آگوستین و آکویناس، می پردازد، و بینش‌های خود را در مجموعه‌ای منسجم از ایده‌ها ترکیب می‌کند. سوییتمن با استناد به منابع علمی و الهیاتی نشان‌می‌دهد که گفتگوی بین تکامل و دین یک تضاد آشتی ناپذیر نیست، بلکه گفتگویی پربار و غنی‌سازی متقابل است. «تکامل، تصادف و خدا» کتابی است درباره معناسازی در عصر اکتشافات علمی. سوییتمن خوانندگان را به چالش می‌کشد تا با سوالات وجودی که از درک ما از تکامل ناشی می‌شود، دست و پنجه نرم کنند: ماهیت هویت و هدف انسان چیست؟ آیا در چارچوب انتخاب طبیعی جایی برای مشیت الهی وجود دارد؟ چگونه تصادفی بودن ظاهری تکامل را با تصور یک خالق دوست داشتنی و هدفمند آشتی دهیم؟ سوییتمن در بررسی این سوالات، خوانندگان را به سفری برای کشف فکری و تأمل معنوی دعوت می‌کند. چه به عنوان یک دانشمند، یک الهی‌دان یا صرفا یک جستجوگر کنجکاو به موضوع نگاه کنید، «تکامل، تصادف و خدا» مجموعه‌ای غنی از ایده‌ها را برای تأمل و کاوش ارائه می‌دهد. به قول نویسنده: «هنگامی که به اسرار تکامل، شانس و امر الهی می اندیشیم، ممکن است نه تنها پاسخ ها، بلکه پرسش‌های جدیدی نیز پیدا کنیم که شگفتی و هیبت موضوع را بر می‌انگیزاند». این کتاب با ترکیبی از تحقیقات دقیق و بینش عمیق خود، خوانندگان را به سفری اکتشافی که فراتر از مرزهای علم و دین است، می برد.

شرح روایات معصومان (ع) مستلزم به کارگیری اصول و مبانی ویژه‌ای است که عدم توجه بدان فرایند فهم را از اساس مختل می‌سازد. «مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول» تألیف علامه محمد باقر مجلسی، از جامع‌ترین شروح حدیثی نگاشته شده بر «الکافی» ثقة الإسلام کلینی است. شارح در این مجموعه کوشیده است با کاربست پاره‌ای از اصول به فهم مدالیل اصیل روایات نائل آید. آنچه نگارندگان این سطور به دنبال تبیین آنند، بررسی مبانی فهم حدیث علامه مجلسی در «مرآة العقول» با تأکید بر اصول کافی است. آنان به منظور جبران خلأ مطالعاتی حاکم بر بحث حاضر کوشیده‌اند با مطالعة بیانات علامه در ذیل روایات اعتقادی «الکافی» به روش توصیفی ـ تحلیلی، این پرسش را پاسخ گویند که مبانی علامه در فهم و شرح روایات اصول کافی چیست؟ نتایج حاصل از این مطالعه گویای آن است که علامه در توضیحات و نکاتی که برای فهم روایات اصول کافی آورده، برخی مبانی فقه الحدیثی را در نظر داشته است. عرفی بودن زبان احادیث، وقوع صناعات ادبی در کلام معصوم (ع)، حجیت دلالت سیاق در فهم مراد معصوم (ع)، هماهنگی و سازواری درونی روایات معصومان (ع)، علم و عصمت انبیاء و ائمة اطهار (ع)، حجیت سنت معصومان (ع)، حجیت عقل در اثبات اصول دین، رعایت تقیه و سطوح مخاطبان در کلام معصوم (ع)، و لزوم رعایت احتیاط در تأویل روایات از مهم‌ترین این مبانی به شمار می‌روند. تدقیق و تأمل در این مبانی نشان می‌دهد که مجلسی به جهت بهره‌مندی از جامعیت علمی، و تسلط ویژه بر علوم معقول و منقول، در شرح روایات اعتقادی «الکافی» از القاء نگرشی تک‌بعدی به روایات پرهیز نموده و در این راستا از رویکردهای مختلف کلامی، اخباری و عقلانی بهره برده است. بی‌تردید که الگوپذیری از این مبانی می‌تواند در تحقق فهمی صحیح و روش‌مند از روایات اعتقادی «الکافی» سودمند باشد.

نهضت عاشورا یکی از حوادث سرنوشت‌ساز تاریخ صدر اسلام است که گفتمان کاوی متون مربوط به آن، می‌تواند مفاهیم کلیدی و محوری مکتب امامت را به جامعه بنمایاند. در این پژوهش تلاش شده به بررسی تاریخی گفتمان‌های باز تولیدشده از حادثه عاشورا در ده قرن نخست هجری پرداخته شود و بررسی گردد که مؤلفان کتاب‌های تاریخی و حدیثی پسین، عامدانه یا ناخودآگاه، کدام نقل را برگزیده و در آثار خود منعکس کرده‌اند؟ ضرورت این پژوهش بدین خاطر است که مخاطب را با فضای فکری حاکم بر جامعۀ آن روز و نیازها تا حدودی آشنا می‌کند. نتایج حاصل از بررسی‌ها نشان داد پنج گفتمان عمده، در شمار گفتمان‌های تولید شده در جریان نهضت عاشورا هستند که مؤلفان کتب تاریخی هر یک به فراخور شرایط، به بازتولید آن اقدام نموده‌اند. بیشترین گفتمانی که در ده قرن نخست مورد توجه بوده، گفتمان «دفاع از شخصیت حسین(ع) و قداست حرکت او» است. این گفتمان در وهلۀ نخست با بیان حسب و نسب امام و ظهور عبارت «ابن بنت النبی»، در مرتبۀ بعد با بیان انگیزۀ ایشان که تنها یاری دین خدا و پیامبر(ص) بوده و در مرتبۀ آخر با بیان فضائل، سعی دارد حقانیت امام را اثبات نموده و قداست این حرکت را تبیین نماید. از دیگر گفتمان‌های مهم این دوره می‌توان به گفتمان «تشخیص مسیر با محوریت انگارۀ دنیا» و گفتمان «آزادگی و عزت خواهی» اشاره کرد که به‌طور مستمر و با استناد به نقل‌های مشهور در این دوره بازتاب قابل توجهی داشته‌اند.

مطابق با آیات و روایات، انس با قرآن کریم زمینه‌ساز تربیتِ افراد و جامعه‌ مبتنی بر آموزه‌های وحیانی است. دستیابی به این هدف، نیازمند لوازم و مقدماتی است که فقدان آن‌ها می‌تواند نتیجه‌ی عکس برای انسان به همراه داشته باشد. لذا معصومان(ع) به این مهم توجه داشته و بیانات ارزشمندی را در این خصوص ایراد فرموده‌اند که از جمله‌ی آن‌ها، دعای 42 صحیفه‌ی سجادیه با عنوان دعای ختم قرآن است. در این پژوهش تلاش شده با استفاده از روش تحلیل مضمونی و با دو رویکرد کمّی و کیفی در سه گام تجزیه، تشریح و ترکیب متن، به استخراج مضامین پایه، سازمان دهنده و فراگیر دعای ختم قرآن امام سجاد(ع) پرداخته و راهکارهای مطرح در این دعا به‌منظور کشف الگوی صحیح انس با قرآن کریم از منظر آن امام تبیین شود. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که از منظر امام سجاد(ع) انس با قرآن نیازمند لوازمی است که به‌شرط حصول آن‌ها، آثار و نتایجی را هم در دنیا و هم در آخرت برای انسان به ارمغان می‌آورد. مهم‌ترین لوازم انس با قرآن عبارتند از: شناخت اوصاف قرآن، شناخت آثار تبعیت از قرآن، شناخت شرایط بهره‌مندی از قرآن، شناخت مقدمات انس با قرآن، شناخت مفسران حقیقی قرآن، دعا برای پیامبر اکرم(ص) و پیروی از پیامبر اکرم(ص). در پایان این مقاله نیز الگوی انس با قرآن از منظر امام سجاد(ع) ترسیم شده است.

نگاه غیر تعمیم­گرا به هویت ملی و وابسته دانستن آن به اندیشه‌های سیاسی، در مطالعات جغرافیای سیاسی- انتقادی در سالیان اخیر مورد توجه بسیار قرار گرفته است. در این زمینه یکی از مکاتب زمینه‌­ساز در باب مطالعه چگونگی برساخت بُعد جغرافیایی هویت ملی در ذیل مکتب «پدیدارشناسی»، به رهیافت‌ «پدیدارشناسی روح» هگل بازمی‌گردد که شناخت پدیدار را مستلزم این­همانی عینیت و ذهنیت در دوره‌ای از تاریخ و حاصل خودآگاهی اندیشه سیاسی می‌داند که توسط دولت در جهت معنا بخشیدن به این باهم بودگی مطرح می‌گردد. در این زمینه یکی از مهم‌ترین تحولات سیاسی عصر صفویه (1501- 1724م) تبدیل مذهب تشیع به اندیشة سیاسی حکومت و استفاده از آن برای شکل‌دهی به هویت ملی در ایران بود. این پژوهش کوشیده است با اتکا به روش «تفسیری» و در چارچوب مفهوم «پدیدارشناسی روح» هگل مؤلفه‌های اصلی اندیشة سیاسی تشیع را در برساخت هویت ملی ایران در دو مقیاس ملی و فراملی بررسی کند. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد خوانش حکومت صفوی در این دوره از آموزه‌های مذهب تشیع موجب اعطای مشروعیت و جایگاه معنوی به پادشاهان و از جمله انتساب آنها به امامان شیعی گردید و به دنبال آن امکان محوریت یافتن پادشاه در برساخت هویت ملی فراهم آمد. از سوی دیگر، حکومت صفویه با سیاسی نمودن مذهب تشیع، آن را در تضاد با برابرنهاد (آنتی تز) خود قرار داد، به گونه­ای که در این دوره غیریت‌سازی جغرافیای سیاسی (ژئوپلیتیک) با حکومت اهل سنت عثمانی و ازبک نیز در مقیاس فراملی در برساخت هویت ملی مردم ایران مؤثر بود.