جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این مقاله در ارتباط با نشست با موضوعیت نقد و بررسی دانشنامه فلسفه اخلاق است که مقالات ان از دایره المعارف پل ادواردز انتخاب شده و توسط خیرلله رحمتی ترجمه شده است.

مقاله حاضر، به معرفی کتابهای تازه منتشر شده می پردازد.

قاریان قرآن کریم برای القای صحیح مراد الهی به شنونده، آیات قرآن را با توجه به مفهوم آیه تلاوت می کنند و با توجه به ارتباط لفظی و معنوی بین عبارات قرآنی، وقف، وصل یا ابتدای مناسبی را انتخاب می‌نمایند. پژوهش حاضر به مصادیق آیاتی می‌پردازد که به دلیل اختلاف مفسران، گاهی وقف و گاهی وصل عبارات آنها در یک موضع، مورد نظر است. در این دسته از آیات، آنجا که وقف بین عبارات بر اساس یک وجه تفسیری انتخاب می شود، اهمیت القای معنا به وسیله آن وقف تا آنجاست که وصل عبارت، موهم القای معنای خلاف می گردد و قاریان بر خلاف برقراری ارتباط لفظی و معنوی بین عبارات، وقف را اختیار می کنند تا معنای صحیح آیه را به شنونده القا کنند؛ چراکه در صورتِ عدمِ بیانِ این وقف، نه تنها معنای مورد نظر به شنونده القا نشده، بلکه موهم القای خلاف آن معنا نیز می شود؛ از این‌رو، برخی از علمای وقف و ابتدا این نوع وقف را «وقف بیان» نامیده اند. پژوهش حاضر ضمن تبیین وقف بیان در آیه 217 سوره بقره به نقد و بررسی وجوه پنج‌گانه وقف و ابتدای این آیه و مؤیدات وقف بیان در آن پرداخته است

بدون تردید، منشأ بسیاری از قرائات مختلف، اجتهاد قرّاء و مقریان است و به ندرت به روایات نبوی و اهل بیت منتهی می‌شود. تحقیق حاضر پیرامون اختلاف قرائات در روایات اهل بیت در تفسیر مجمع البیان انجام شده است. آمار و گزارشی که از فراوانی و بسامد روایات شاذّ و غیر شاذ و... در این تفسیر تهیه گردیده، نشان می‌دهد که از مجموع 145 روایت نقل شده، 1 روایت با سند غیر قابل قبول از امام صادق نقل شده، و144روایت آن بدون ذکر سلسله سند به اهل بیت منسوب گردیده است. در این پژوهش، بررسی‌هایی که در گونه‌های اختلاف قرائات و کارکرد و تأثیر آنها در تفسیر و فهم معانی آیات پرداخته شده، نشانگر آن است که این‌ روایات یا در حوزه اختلاف قرائاتی است که به صیانت قرآن از تحریف لطمه نمی‌زند یا در مقام بیان معنا و تفسیر آیه است که از روی سهل‌انگاری به‌عنوان اختلاف قرائات مطرح شده است یا از تفردات خلیفه دوم بوده که به اهل بیت منسوب گردیده است.

بنابر گزارش‌های تاریخی، قرآن در سیاقی واحد توسط پیامبر بر مردم اقراء گردیده، ولی به مرور زمان، اختلافاتی در باز خوانی متن قرآن پدید آمد. پیوسته دامنه این اختلافات افزون گردید تا سرانجام، خلیفه سوم به قصد متحد ساختن مردم هر شهر بر یک قرائت ـ متناسب با قرائت رایج آنها ـ برای هر شهر، مصحفی فراهم آورد و آن را همراه با کسی که قادر به خواندن و اقراء آن مصحف بود، به مناطق مورد نظر گسیل داشت. بعدها شاگردان همین قاریان اعزامی به سمت استادی نائل گردیدند و به عنوان«استاد قرائت» در میان مردم شناخته شده، جایگاه ویژه‌ای یافتند و مردم هر یک از این مناطق و ممالک اسلامی از قرائت ایشان پیروی کردند. این پژوهش پس از تحلیل تاریخی پدیده قرائات قرآن به گستره قرائات از منظر جغرافیایی در جهان اسلام پرداخته و با ارائه گزارش‌هایی به این نکته رهنمون گردیده است که اعتقاد به اینکه قرائت حفص از عاصم همان قرائت رایج در عصر نزول قرآن بوده که تاکنون بین امت اسلامی متداول بوده، سخت قابل تأمل است.

در کتب فقهی، تفسیری و نیز تجویدی فریقین، بسیار دیده می‌شود که تعابیری در تعریف اصطلاحی «ترتیل» به نقل از پیامبر و امام علی مورد استناد قرار گرفته است، اما این استناد تا چه اندازه صحیح است؟ در نوشتار حاضر تلاش شده، این تعابیر منسوب، ردیابی و تبارشناسی شده و صحّت انتساب آنها مورد تحقیق و بررسی قرار گیرد تا روشن گردد که این اقوال آیا از حیث حدیث‌شناسی، شرایط صحت صدور از معصوم را دارند یا نه؟ به عبارت دیگر، نه به نقد مفهومی، بلکه به نقد نفس الامری اقوال منسوب در قالب حدیث پرداخته می‌شود.

با آنکه قرآن با یک قرائت توسط پیامبر اکرم از سوی خدای واحد تلقی شد و به همان صورت نیز به امت اسلامی ابلاغ گردید، بنا به دلائلی، پس از رحلت پیامبر اکرم در عرصه قرائت دچار تعدّد و چندگانگی شد؛ تعدّدی که ریشه در اختلافات زیربنایی‌تری داشته و دارد. اختلافات سیاسی، کلامی، فقهی و حتی ادبی از جمله بسترهایی است که در این نوشتار به عنوان زمینه‌های تعدّد قرائت برشمرده شده است. همچنین در این باب روایاتی از ائمه اطهار و صحابه پیامبر رسیده است که بیانگر گونه ای دیگر از قرائت است، قرائتی که گاهی با اضافاتی در متن آیات یا تبدیل لفظی به لفظ دیگر نقل شده است. در این نوشتار روشن شده است که این نوع از قرائت، به منظور تفسیر آیات القاء شده است نه قرائت لفظ آیه، هر چند برخی‌ها بدون توجه به مستندات و قرائن، این دست از قرائات را حمل بر تعدّد قرائت کرده یا حتی آنها را دلیلی بر تحریف قرآن دانسته اند ولی نتیجه این پژوهش نشان می‌دهد که این قرائت‌ها از باب تفسیر آیات بوده است.

تلاوت قرآن از بدو نزول در میان مسلمانان جایگاه ویژه و ممتازی داشته است. قرائت، تلاوت و کیفیت آن در احادیث شیعه و سنی همواره مد نظر پیامبر اکرم، اهل بیت، صحابه و تابعین بوده است. نوشتار حاضر، ابتدا مروری به نحوه استفاده عموم مردم، از کلام خداوند دارد و در ادامه در پی تبیین استفاده مطلوب و مؤثر از قرآن در زندگی می‌باشد. نتیجه این پژوهش، به ما می فهماند که اگر قاری قرآن به مفاهیم، شأن نزول آیات قرآن و تفسیر آیات وحی آگاه باشد، تلاوت او بر شنوندگان تأثیر بیشتری دارد. عالمان و مفسران شیعه و سنی اتفاق نظر دارند که قرائت قرآن با هر نغمه ای جایز نیست، هر چند مورد پسند عامه مردم باشد، ولی اگر در مدار قرائت مطلوب باشد، جایز است. تدبر در آیات الهی و عمل به آیات قرآن از جانب قاری قرآن، تأثیر قرائت را بر همگان بیشتر نموده و تلاوت قرآن نیز با این اوصاف، حتماً بر شنوندگان اثر مطلوب خواهد داشت.

امروزه بحث از منشأ دین، در شمار بحث‌های فلسفۀ دین و کلام جدید قرار گرفته و هنوز نمی‌توان تبیین نهایی و مورد اجماعی در این باره به دست داد. با این وجود، از جمله دیدگاه‌ و رهیافت‌های مهم درباره دین، نظریه‌های کارکردی آن است که بر پایه مبانی خاص نظری، منشأ و خاستگاه دین با توجه به کارکردهای فردی و اجتماعی آن در دو رهیافت روان شناختی و جامعه شناختی توجیه و تبیین می‌گردد. در برخی آثار و اندیشه‌های متفکران مسلمان نیز زمینه‌های گرایش بشر به سوی دین و نیازهای معرفتی و عاطفی او به دین مورد توجه قرار گرفته و از تأملات کارکردی برای توجیه دینداری استفاده شده است. این نوشتار بر آن است تا مهم‌ترین تمایز دیدگاه کارکردی از منظر اندیشمندان غربی و مسلمان را مورد بررسی قرار داده و به نقدهای عام و خاص بر تبیین افراطی آن از جهت مبنا و روش، بپردازد. علاوه بر اینکه محتوای هر یک از این دو دیدگاه نیز مورد سنجش قرار گرفته و نگاه تقلیل‌گرایانه، به کارکردهای دین ـ که ناشی از عدم توجه به حقانیت دین و خلط میان منشأ دینداری و منشأ دین است ـ در اندیشه متفکران غربی، نقد و بررسی قرار خواهد گرفت.

پژوهش شامل موارد ذیل است کلیات مربوط به حج و عمره مانند تعریف حج و عمره و اقسام حج و عمره و دلایل وجوب حج و عمره و شرایط استطاعت در حج ، .. اعمال عمره تمتع شامل احرام ، طواف ، نماز طواف ، سعی صفا و مروه و تقسیر، اعمال حج تمتع شامل احرام ، وقوف به عرفات ، وقوف به مشعر، رمی جمره عقبه ، قربانی ، حلق و تقصیر، طواف زیارت ، نماز طواف ، سعی صفا و مروه ، طواف نساآ، نماز طواف نساآ، مبیت در منی ، رمی جمره های سه گانه ، نظرات مراجع معظم و فقهای اهل سنت حنفیه ، مالکیه ، شافعیه و حنبلیه درباره اعمال و مناسک حج