جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در همه ادیان ، مسئله قیام مصلحی غیبی یکی از اصول مسلم مذهبی شناخته شده و تمام اقوام جهان در انتظار یک رهبر بزرگ انقلابی به سر می برند که هر کدام او را به نامی مینامند روش نمونه گیری روش پژوهش : از روش کتابخانه ای و مطالعه و فیش برداری از منابع و تجزیه و تحلیل آنها استفاده شده که در این راستا برای دستیابی به حداکثر منابع به کتابخانه مرکزی کتابخانه دانشکده الهیات دانشگاه تهران - کتابخانه دانشگاه آزاد - انجمن حکمت و فلسفه پژوهشگاه علوم انسانی - موسسه ادیان و مذاهب - کتابخانه کلمییان تهران مراجعه شد طرح پژوهش : این رساله در سه بخش تدوین گردیده است که هر بخش دارای عناوین متعددی راجب موضوع مورد بحث می باشد نتیجه کلی : اعتقاد به مهدی (عج ) تنها نشانگر یک باور اسلامی با رنگ خاص دینی نیست بلکه افزون بر آن عنوانی است برای خواسته ها و آرزوهای همه انسانها، کیش ها و مذاهب گوناگون ، همچنین بازده الهام فطری مردم است که با همه اختلافشان در عقیده و مذهب دریافته اند که برای انسانیت روی زمین "روز موعود" خواهد بود

این رساله به طور کلی شامل چهار فصل به شرح ذیل است: فصل اول: عدالت باریتعالی فصل دوم: عدالت اجتماعی فصل سوم: عدالت فردی فصل چهارم: نتایج عدل و ظلم

ادراک ثابت است یا متغیر ؟ از نظر مرحوم علامه طباطبائی پاسخ این پرسش در گرو تفکیک دو نوع متمایز ادراک یعنی ادراک حقیقی و ادراک اعتباری از یکدیگر است. ادراکات حقیقی به معنای مورد نظر در این رساله اکتشافات و انعکاسات ذهنی واقع و نفس الامر است و منظور از ادراکات اعتباری فرضهایی است که ذهن به منظور رفع احتیاجات حیاطی می سازد و صرفاً جنبه وضعی و قراردادی دارد و با واقع و نفس الامر ارتباط مستقیم ندارد. بحثت ادراکات اعتباری برای اولین بار در تاریخ فلسفه اسلامی توسط مرحوم علامه طباطبائی (ره) مطرح شده است . با وجود این نمی توان مقدمات و مبانی بحث را کلی بی ارتباط با آراء و مبادی گذشتگان دانست همچنان که نمی توان آگاهی ایشان را نسبت به برخی اقوال آراء دروه جدید نادیده گرفت و یا بی سابقه بودن این بحث را در آراء متفکران غرب ( لااقل در اندیشه های هیوم وجی . ای . مور) پذیرفت . بنابر این ، می توان سابقه ، این بحث را از جنبه های فلسفی کلامی ، اخلاقی ، منطقی ، اصولی ، ادبی و حتی در مقدمه تاریخ ابن خلدون پیگیری نمود. این رساله تلاشی است که همراه با کنکاش در گذشته به منظور راهیابی به زمینه ها و سوابق تاریخی مبحث ادراکات اعتباری و نیز مطالعه و بررسی اجمالی مسائلی که پیرامون آن مطرح است.

تبیین دلایل مادّی نبودن نفس با بهره گیری از آیات و دلایل عقلی است. پژوهش حاضر در شش بخش تدوین شده است. بخش اول شامل، چیستی نفس، هوای نفس، چیستی تجرّد و مادیت و مبنای تقسیم ادلة تجرد نفس است. نویسنده در بخش دوم تا پنجم به بیان دلایل تجرد نفس پرداخته و انواع ادله را در چهار نوع دسته بندی کرده است. نوع اول: ادلة نقلی قرآنی که شامل آیات دال بر نحوه خلقت، مانند نفخ روح و...، آیات دال بر ویژگی های انسان در دنیا مانند رؤیا یا الهام بدی ها و خوبی ها به قلب بشر، آیات دالّ بر نحوة مرگ و آیات دالّ بر امور برزخی و پس از مرگ. نوع دوم: ادلة وجدانی و شهودی (عرفا) است. که رسیدن به شهود «نفس مجرد» در طی حرکت و در مرحله ای از مراحل سیر و سلوک انجام می پذیرد. نوع سوم: ادلة حسی و تجربی است که با توجه به ویژگی های جسمانی بدن، ده نوع از ادله یادآوری شده است مانند: نقش زمان و مکان، تغییر بدن، تعامل قوا، منفعل بودن جسم، که هر کدام به نوعی بر مجرد بودن نفس دلالت دارند. نوع چهارم: ادلة عقلی تجرد نفس است که شامل پانزده دلیل است مانند: ثبات نفس، درک دائمی خود، علم به ذات، استقلال، وحدت نفس، درک کلی مجرد.

این پژوهش از رهگذر ترجمه و تحقیق کتاب نزهة الناظر فی الجمع بین الاشباه و النظائر علاوه بر اینکه در پی معرفی این کتاب و نظرات فقهی آن است متضمن مقایسه آرای آن با نظرات امام خمینی نیر می باشد. نتیجه کلی : فقهای عظیم الشأن باچه دقت و ظرافت خاصی مسائل فقهی را مورد بررسی قرار داده و فتوی می دهند.‬

اهمّیت مسأله اصالت وجود بر کسی پوشیده نیست. همان طور که در بخش فایده این بحث خواهیم گفت، این موضوع در فلسفه، حکم سنگ زیربنای بسیاری از مسائل این علم را دارد که مقدار قابل توجّهی از غرض و فایده این علم با آن تأمین می شود.اگرچه بین فیلسوفان پس از حکیم ملاّصدرا کسی که طرفدار اصالت ماهیت باشد تقریباً یافت نمی شود; چنان که در بحث های آتی بدان خواهیم رسید، هنوز برداشت یک دست از اصالت وجود و تلقّی یکسان از این مسأله حاصل نشده است.بزرگانی چون استاد فرزانه، علاّمه مصباح یزدی معتقدند که پس از طرح اصالت وجود بوسیله ملاّصدرا لازم بود دسته بندی مجدّدی از مسائل فلسفی انجام گیرد و این کار تا به حال انجام نگرفته; به همین سبب، مباحثی چون بحث وجود کلّی طبیعی با این که بر تفکّر اصالت ماهیت مبتنی است، همچنان جای خود را بین مسائل فلسفی حفظ کرده است.از طرف دیگر، استاد ارجمند آقای فیّاضی عقیده دارد که در اصالت وجود صدرایی، «ماهیت» تحقّق عینی خود را از دست نداده; بلکه همدوش با «وجود» عینیت دارد و واقع عینی، در حقیقت هم مصداق وجود و هم مصداق ماهیت است و منظور از اعتباری بودن ماهیت آن طور که در کلمات ملاّصدرا مشاهده می شود، بر خلاف برداشت فیلسوفان پس ازمرحوم حاجی سبزواری به این طرف، ماهیت در حدّ ذات و مجزّا از وجود است; و گرنه ماهیت خارجی و موجود پس از جعل جاعل، امری عینی، و اسناد موجودیت به آن، اسناد «الی ما هو له» است; البتّه این نظریه، در فصل پایانی نوشته نقّادی خواهد شد; بنابراین، آرای این گونه در مسأله، بویژه اگر نظریه نزاع لفظی دانستن اختلاف اصالت وجودی ها و اصالت ماهیتی ها را هم در کنار این دو نظریه قرار دهیم، همه این مطلب را بیان می کند که این مسأله همچنان خواهان تحقیق بیشتر ومطالعه ای عمیق تر است. این رساله، در همین جهت نوشته شده است. ما در این رساله پس از ذکر مقدّمات مانند واژگان و تاریخچه و فایده بحث، اقوال در مسأله را برشمردیم و هم در قسمت اصالت ماهیت که فصل سوم این رساله را تشکیل می دهد، آرای عارفان درباره ممکنات را که به نوعی به اصالت ماهیت قائلند، در کنار کلمات فیلسوفان اصالت ماهوی مورد بحث قرار دادیم و ادلّه آن ها را طرح، سپس نقادی کردیم و هم در بخش اصالت وجود (فصل چهارم این رساله) کار را به همین نحو انجام دادیم; یعنی ابتدا نظر عارفان را در باب اصالت وجود که طرّاح اوّلیه آن بودند مورد بررسی و نقادی قرار دادیم; سپس اصالت وجود از دیدگاه فلسفی را با ذکر چند دلیل بر اثبات آن، و تفسیری که اخیراً یکی از فضلای حوزه علمیه قم، جناب آقای فیّاضی از اصالت وجود صدرایی ارائه کرده که مضمون آن، عینی دانستن ماهیت است، مطرح و ارزیابی کردیم. نویسنده این نوشتار، با اعتراف به اندک بودن بضاعت علمی خود، از نظریّات اصلاحی صاحب نظران و استادان محترم در این زمینه استقبال خواهد کرد.

فی ضوء الأهداف المنظورة للأطروحة کان من اللازم أن نبدأ البحث بتحقیق تاریخی حول علم الکلام، یشمل ارهاصات النشأة و مراحل التطوّر، و الهدف من ذلک بیان موقع الإمام الصدر فی ضوء المسار التاریخی لعلم الکلام و اهمیته و بعد ذلک قمنا بقرإة شاملة للتراث الکلامی للشهید الصدر شمل أغلب کتبه العقائدیة و أمّا سائر معالجاته العقائدیة التی بثها فی باقی آثاره من قبیل کتاب إقتصادنا و مباحث الأصول فلم نتطرّق إلیها، باعتبارها تستلزم جهداَ مستقلاَ لا نستطیع التوافر علیه ضمن المدّة الزمنیة المحدّدة للإطروحة لکن قمنا بإدراج بحثه الکلامی حول الجبر و الإختیار و الذی جاء فی سیاق بحث الطلب و الإرادة و ضمن مباحث الدلیل اللفظی علی صورة ملحق تعمیماً للفائدة و تنبیهاً لوجود بحوث کلامیّة فی تقریرات دروس الخارج فی مادة علم الأصول.و قد إعتمدنا فی ذلک علی تقریرات أحد أبرز تلامذته ألا و هو سماحة آیة اللّه السیّد محمود الهاشمی و نشیر هنا إلی إنّ کتاب مباحث الأصول لسماحة آیة اللّه السیّد کاظم الحائری و الذی هو تقریرات استاذه الا مام الصدر هو الآخر یحتوی علی بحوث کلامیّة لابدّ من تتّبعها و إخراجها إلی النور بشکل مستقلّ.

الوهیت عیسی مسیح مهمترین مسأله آیین مسیحیت است در مسیحیت تفکر غالب مسیحیان اعتقاد به الوهیت عیسی مسیح است، و این اعتقاد در همه نحله های موجود مسیحیت یعنی خواه به آیین کاتولیک ایمان داشته باشد خواه به آیین پروتستان و خواه به آیین ارتدوکس، غلبه دارد. ازدیدگاه آنان اعتقاد به الوهیت عیسی مسیح به این معناست که ما در تثلیث، یک خدا را عبادت می کنیم و تثلیث در وحدت (به عبارت دیگر کثرت در وحدت و وحدت در کثرت). به نظر آنهااقانیم ثلاثه یعنی پدر، پسر و روح القدس مخلوق نیستند الوهیت پدر، پسر و روح القدس همه یکی است؛ یعنی در جلال هم شأن و در عظمت، مثل هم جاودانه اند. پدر، پسر و روح القدس فهم نپذیرند. به عقیده آنها همان طور که پدر خداست، پسر و روح القدس نیز خدایند، ولی آنها سه خدا نیستند. بلکه یک خدایند. به نظر آنها عیسی مسیح یک شخص است در کنار سه شخص دیگریعنی اقالیم ثلاثه در او تجلی کرده است. هر یکی از اقنومهای سه گانه - یعنی پدر، پسر وروح القدس - جداگانه و مستقل اند، یعنی سه شخص هستند نه یک شخص، پس تثلیث درمجموع سه شخص مستقل است. و می تواند این سه شخص مستقل در یک شخص جمع شود.پس به عقیده آنها عیسی مسیح یک جوهر است که هم خداست و هم پسر خداست و هم روح القدس. به عقیده مسیحیان هر کس به این اعتقاد ایمان نداشته باشد مومن نیست - یعنی کافراست - و از آیین مسیحیت خارج است. اما با آمدن اسلام، قرآن کریم این اعتقاد مسیحیان راانحراف از حق دانسته و عیسی مسیح را مخلوق خدا و فرستادة خدا برای قوم بنی اسرائیل معرفی می کند و می گوید که عیسی بن مریم مثل سایر انسانها غذا می خورد، می خوابید عبادت می کرد و...و پس کسی که غذا می خورد نیاز دارد به آن غذا، نیاز از امکان است و امکان برای خدا بودن معنی ندارد پس عیسی نمی تواند خدا باشد. و همچنین عبادت کردن عیسی (ع) مثال روشن و واضح برای رد الوهیت وی است

کشف و شهود به عنوان منبعی از منابع معرفتی، رابطه آنها با عقل تعاضد است و از نظر عرفا راه رسیدن به حاق واقع تنها علوم کشفی است. اما حکما، فاصله میان عقل و دل را تقلیل داده اند و به هم افق بودن آنها اذعان نموده و حتی راه دل را قوی تر دانسته اند. حقانیت و معرفت زایی کشف و شهود با ادله ی نقلی و عقلی قابل اثبات است و در واقع مراد از علمی که در قرآن مطلوب است، همان علوم کشفی است انسان دارای جایگاه ویژه ای در عرفان اسلامی می باشد و انسان با توجه به این که نفحه ی ربانی می باشد تمامی حقایق در قلب او نهفته است، به طوری که اگر موانع و حواجب از روی دل برداشته شود به حقایق هستی دست پیدا می کند. ولی مکاشفات عرفا به صورت مطلق واقع نما و دارای عصمت نیستند؛ اختلاف نظر آنها با هم دیگر شاهد این مدعا است لذا کشف و شهود هم، مثل بقیه ی منابع معرفتی، باید میزان و منطقی داشته باشد تا به وسیله ی آن، صحیح از سقیم تمیز داده شود. بزرگان از عرفا به این امر حیاتی توجه نموده و موازینی را به عنوان منطق کشف و شهود بنا نهاده اند. آنان سه میزان را به عنوان موازین سنجش مکاشفات و مشهودات معرفی نموده اند که عبارتند از «میزان عام» که عبارت است از قرآن و سنت و «میزان خاص» که عبارت است از مرشد کامل و سومی «عقل» است که عبارت از ملکه ای می باشد که بعد از تزکیه ی دل، از علوم عقلی و فلسفی حاصل می گردد. عرفا جهت اصرار بیشتر بر حفظ سالکان از حیرت و سردرگمی، به واردات و خواطر قلبی هم پرداخته اند و خواطر را به الهی، ملکی، نفسانی و شیطانی تقسیم نموده اند و موازین و شاخصهایی جهت تمیز آنها ذکر نموده اند و حتی بعضی از عرفا مثل ابن عربی، به صورت موردی هم به بعضی از کشف نماها اشاره نموده اند

اگوستین ، با ارائة نظریه ای دربارة اشراق الهی ، روشنایی ناشی از تجربة اشراقی خویش یا تحوّل اشراقی درونی ناشی از ایمان خود را به عنوان سرچشمة معرفت عقلی بشر، قرار داد . اگوستین ، حقیقت ویقین اصلی را در تجربة اشراقی ایمانی خویش یا درنور ناشی از ایمان مسیحی خویش مشاهده کرد وسپس به قلمرو معرفت عقلی بشر سرایت داد. لذا نورعقل بشر ، از نظر اگوستین ، انعکاسی از نور وحی وکاملاً فرع برآن است . حکم حقیقی وحقیقت راستین ، هردو ازآن خداست و به قلمرو وحی تعلق دارد و حکمی که از سوی عقل بشر صادر می شود وحقیقتی که درمی یابد ،هر دو عاریتی است . بنابراین اشراق و افاضة الهی مقدم بر فعالیت عقل بشر است . سخنان اگوستین درباره مسئله شناخت از منظر تجربة اشراقی ایمانی اوست و به همین دلیل است که اگوستین دوست دارد در معرفت شناسی خویش اصطلاح «نور» را به کار می برد و ازخدا به خورشید معقول یا نور معقول تعبیر می کند . این نور منشأ حقیقت وشناخت است وعقل ما برای شناخت حقیقت به کمک وفیض ودخالت نور الهی نیاز دارد. از نظر اگوستین نور ناشی از وحی مسیحی ، نوری معقول است که عقل بشر را منّور می سازد .نور ناشی از ایمان به کلمة الهی که خود منشأ حقایق (مُثُل) است،حقایق ازلی را برای عقل ما روشن می سازد. در تفکر اشراقی اگوستین،نفوذ عنصر عقلی افلاطونی ، هویداست، اما آنچه در ورای این عقل گرایی و منشأ آن قرار گرفته است،اشراق نور کلمه الهی است.اگوستین با قرار دادن مثل افلاطونی در نور کلمه الهی،هر حقیقتی را به وحی باز گرداند.حقایق ازلی و ابدی در اندیشه الهی هستند و از منبعی در ورای عقل، به عقل بشر اشراق می شوند. بدیهی است که در چنین تفکری، شناخت حقیقت با عقل محض، میسر نیست.زیرا خدا متعلق اندیشه نیست، بلکه شخص یا اراده ای است که خود را در وحی متجلّی ساخته است.او خود منشأ هر گونه شناختی است و بدون تابش نوری که از جانب او می آید، عقل قادر به شناخت حقیقت نیست . تلفیق حقیقت اشراقی ناشی از وحی وحقیقت عقلی و مبدأ (منشأ) قراردادن حقیقت اشراقی ناشی از وحی برای حقیقت عقلی، موجب شده است که نظریة «اشراق» معما گونه شود. درتفکر اشراقی اگوستین نورعقل بشر نوری عاریتی (انعکاسی) است،که ازجانب نورالهی، که فراتر از عقل بشر است ، برعقل انسانی می تابد و سبب می شود که حقایق کلی و ضروری برای عقل ما روشن شود. نورعقل الهی (نور کلمة الهی) نور مضیء است و نورعقل بشر،نوری انعکاسی که فقط پرتوهایی از آن نور را دریافت می کند. همة حقایق کلی و ضروری که عقل ما در می یابد بر اثرتابش و افاضةنور الهی است . بدین ترتیب ،خورشیدی را که اگوستین درمرکز جهان عقلی قرار داد و دررسالة دربارة تثلیث عنوان کرد که حقایق ازلی را برای عقل ما روشن می سازد همان نور کلمة الهی یا نورخدای وحی است و این معنای جمله ی اگوستین است که می گوید : «ایمان می آورم تا بفهمم.» علم از نظر او نوری است که از جانب خدا برعقل بشری می تابد وبدون فیض و اشراق ربانی تحقق ناپذیر است. درتفکر اگوستین «معرفت»، لطف و عطای الهی است ، اشراقی است که از بالا (ازجانب خدا ) می آید و بدون آن عقل بشر تهی است و نمی تواند به حقیقت شناخت حاصل کند. در این اندیشه، برای اینکه عقل بشر، حقیقت رابیابد باید به نور الهی منوّر گردد ونور ناشی از ایمان (نور کلمة الهی) ، عقل بشر را اشباع سازد.

هدف پژوهش : مباحث انسان کیست ؟ انسان کامل چه کسی است ؟ آیااین اندیشه درمیان مسلمانان برگرفته از مسیحیت می باشد؟ آیا مسیحیان این اندیشه رااز یونانیان به امانت گرفته اند؟ روش نمونه گیری : کتابخانه ای و برای رفع شبه و آشنایی بااصل آموزش و تعلیمات مسیحی با عزیزان مسیحی گفتگو و مصاحبه شد روش پژوهش : کتابخانه ای و مصاحبه ای ابزاراندازه گیری : نظریات قرآن - نهج البلاغه - عرفا مسلمان و کتاب مقدس و عرفای مسیحی طرح پژوهش : دراسلام و مسیحیت نتیجه کلی : در دین اسلام و خود قرآن مباحث بسیار گسترده و مهمی در باب انسان و انسان کامل وجود دارد که نیازی به تکیه بر اندیشه دیگر حوزه های تفکری نمی باشد و در دین مسیحیت سخن از انسان بصورت ((انسان کامل )) نیست بلکه بحث از خدایی است که انسان گشته انسان دراین اندیشه جایگاه ویژه والایی ندارد