جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

زبان و زمان دو مقوله بسیار مهمّ و تأثیرگذار در حوزه ی معرفت دینی است. زبان دین از سویی بیانگر اهداف وباورهای گوناگون دین وشیوه ی خاص بکارگیری کلمات از سوی آورنده آن است واز سوی دیگر همه ی نمادهای دینی معنایشان را از کل زمینه ای که در آن بکار می روند، می گیرند و هر کدام ازآنها تداعی گر معنایی هستند که حتی در سنت واحد هم از دوره ای تا دوره ی دیگر تفاوت نمایان دارد. به عبارت دیگر می توان گفت گزاره های دینی بار معنایی زمان خود را دارند. تحقیق حاضر در پی آن است که چگونگی شناخت گزاره های دینی ومیزان تأثیرپذیری این شناخت از دو مقوله ی" زبان وزمان" را از نگاه "علّامه محمّد حسین طباطبایی" مورد بررسی قرار دهد. آنچه مدّ نظر است تبیین ملاک معنای نهفته ی عبارات والفاظ دینی ومتون مقدس به خصوص قرآن با نگرش زبانی وزمانی است. همچنین شناخت آن دسته از مبانی معرفت شناختی که محدوده ی برداشت ها ی متعدد ازمتون دینی را مشخص می کند و دستیابی به پاسخ هایی منطقی ومستند در جهت چگونگی پاسخگویی و شیوه ی انطباق قرآن کریم بر نیازهای متنوّع ومتغیّر انسان ها درعصر های گوناگون ، مورد توجه قرار گرفته است . اثبات ابدیّت و جاودانگی قرآن و پایان بخشیدن به دغدغه ی مؤمنان در خصوص هدایتگری مستمر این کتاب آسمانی در عصرخاتمیّت، از دیگر اهداف نگارنده در تدوین این اثر است. در این راستا تفسیر گرانسنگ "علّامه" بر قرآن ،المیزان فی تفسیر القرآن، مورد بررسی عمیق ودقیق قرار گرفت و با تعمّقی خاص در دیگر آثار ایشان ،مطالب وبیانات راهگشا در بحث حاضر استخراج واستنباط گردید.سپس با تأمل در آراء برخی اندیشمندان و صاحبنظران این امر ، دیدگاه "علّامه" در این خصوص بارز شده است .سرانجام نتیجه بدست آمده حاکی از این است که در منظر "علّامه" قرآن، به " لسان قوم" سخن گفته و الفاظ جدیدی برای معانی وضع نکرده است، بنابراین ادبیاتی رمز آلود ومعمّاگونه ندارد؛ بلکه همواره می توان به فهمی صائب وصواب از قرآن رسید . از سوی دیگر مخاطب اصلی این کتاب همه ی انسان ها هستند و گذشت زمان وقانون تحوّل وتکامل آن را کهنه نمی سازد؛ زیرا اساس این سنت لایتغیّر الهی بر خلاف قوانین اجتماعی ، بر توحید فطری است.

پژوهش حاضر از 4 بخش تشکیل یافته است . در بخش اول کلیاتی درباره تعریف و ماهیت آزادی و مفهوم آن، سیر تطور آن و نظرات اندیشمندان غربی و اسلامی ارائه می گردد. در بخش دوم، آزادی در حوزه فردی، ارتباط با آن با اراده و مسئولیت ، آزادی فردی در عرصه های مختلف از قبیل آزادی ایمان، اندیشه اسلامی مطرح می شود. در بخش سوم: آزادی در حوزه اجتماع و در انواع مختلف آن مانند آزادی بیان و آزادی افکار و تضارب آراء در جامعه، آزادی قانون و ارتباط آن با نظم و امنیت ، آزادی و عدالت اجتماعی، آزادی احزاب و گروههای سیاسی و حدود آزادی در جامعه مورد بررسی قرار می گیرد. در بخش چهارم: آزادی در حوزه حکومت طی سه فصل به بیان و ملاک آزادی حکومت ، مردن و نقشی که در تعیین حکومت کارگزاران آن و ارتباط با آنها دارند و حدود آزادی حکومت پرداخته می شود و در آخر نیز نتیجه گیری از پژوهش که در واقع بررسی نهایی موضوع مورد پژوهش است ، ارائه می شود.

تحولات علمی که بیشتر در گستره علوم تجربی رخ می نماید، یکی از شگفت انگیزترین عرصه های هنرنمایی انسان در ادراک زیبایی خلقت است و از آن شگقت تر، ثبات و شمولی است که در پس پرده خلقت بوده، تحول آفرینان در پی آن بدین تحولات نایل آمده اند. البته کلیت وضرورت در قوانین علمی که حاکی از ثبات و شمول حاکم بر قوانین طبیعت است، به سادگی فراچنگ شناخت عالم نمی آید. بنابراین سؤال از قوانین علمی و کلیت و ضرورت آن و منشا این دو از مسایل پیچیده و اساسی است که باید بدان پرداخت و در صورتی که این مسایل حل نگردد،عام پایه و مایه محکمی نمی یابد و الیته این رسالت بر دوش فلاسفه است که در باب مسایل معرفت شناختی و به طور خاص در باب علم شناسی فلسفی به کاوش از منشا و مکانیسم کلیت وضرورت یابی قوانین علمی بپردارند. باب کلیت و ضرورت در علوم طبیعی به روش کتابخانه ای جمع آوری شده، سپس با روش عقلی تحلیلی به بررسی و بعضا نقد موضوع پرداخته و در نهایت داوری مختصری در مورد مدعیات ایشان به عمل آمده است. بر اساس نظر علامه و کانت و برخلاف نظر دکارت و هیوم فرایند شناخت به نحو عام، محصول انفعال حسی و فعالیت ویژه ذهنی است و فرایند تولید علم طبیعی به نحو خاص علاوه بر نیاز به داده های حسی طبیعت، نیازمندفعالیت ویژه ذهنی در تولید احکام کلی و ضروری مقد م بر تجربه است؛ به گونه ای که علوم تجربی، کلیت و ضرورت خود را از یک سو و گسترش مرزهای این علوم را از سوی دیگر مدیون این فعالیت در تولید قضایای پیشینی است. البته نقطه افتراق ا ن دو مکتب را به اختصار می توان در مکانیسم تولید علم و در نتیجه مکانیسم کلیت و ضرورت یابی ذهن دانست. از آنجا که برخلاف فلسفه کانت، علامه متعرض فلسفه علوم به نحو خاص نگردیده است لذا نگارنده راتوفیقی دست داد تا به رغم بضاعت علمی اندک این راه را خود طی کند و اصول تفکر مکتب صدرایی را در معرفت شناسی نوصداریی علامه جستجو و آن را بسط داده و در امتداد آن به یک منطق اکتشاف علمی برای علوم تجربی دست یابید تا از این رهگذر بتواند امکان کلیت و ضرورت احکام تجربی را با این منطق محک زند ولی جالب آنکه عکس این مطلب به دست آمدچنانکه رهگذر این کاوش، خود، از بحث ضرورت بود که با توجه به دو نوع ضرورت مورد نظراین مکتب به نظام دو قطبی منطق اکتشاف علی رهنمون گردید.

این رساله با تأکید بر دیدگاه علامه طباطبائی (ره)، درباره ماهیت، عوامل و نتایج نجات به مطالعه و تحقیق پرداخته، و سعی نموده است با نگاهی به آموزه نجات در مسیحیت و نقد و بررسی آن، بر غنای هر چه بیشتر بحث بیفزاید. مطمئناً نجات شناسی اسلامی نسبت به نجات شناسی مسیحی ماهیتی متفاوت دارد. در اسلام نجات به معنای رستگاری و نیل به کمال و سعادت حقیقی است و تنها در سایه ایمان و عمل شایسته حاصل می آید. در حالی که مسیحیت در ماهیت نجات، بر رهایی از گناه نخستین تأکید می کند، و این همان چیزی است که اسلام آن را بر نمی تابد؛ زیرا از منظر اسلامی، همه انسان ها با سرشتی پاک و فطرتی الهی به دنیا می آیند و با هدایت الهی و اختیار خود در رسیدن به هف آفرینش توانایند. کسانی که با تحقق بخشیدن به راهکارهای نجات، خویشتن را به ساحل رستگاری برسانند، در دنیا به حیات طیبه و در آخرت به بهشت الهی متنعم می شوند.

کتابنامه: ص. ۱۱۷-‎۱۱۹؛ همچنین بصورت زیرنویس // مباحث و مسائل اخلاقی از جمله موضوعاتی بوده که عالمان دینی در همه اعصار به آن پرداخته اند. با این همه مسائل راجع به اخلاق به ویژه فلسفه اخلاق سهم بسیار ناچیزی از میراث علمی اندیشمندان دینی گذشته را به خود اختصاص داده ا ست. و افرادی مانند علامه طباطبایی و شهید مطهری با وجود آنکه در رابطه با مسائل فلسفه اخلاق بحث نموده اند، موفق به تنظیم و تدوین آن نشده اند. ما در این رساله درصدد هستیم که مباحث و دیدگاه های این دو شخصیت بزرگ را به صورت منظم و مدون تبیین و بررسی نموده و در اختیار تشنگان اخلاق ناب محمدی قرار دهیم. ما در ابتدا به تعریف و تشریح مسائل فلسفه اخلاق پرداخته ایم و سپس مفاهیم و گزاره های اخلاقی و دیدگاه های علامه و استاد مطهری در این ارتباط و نظریه اعتباریات و رابطه ادارکات اعتباری با نسبی گرائی را بیان نموده ایم و راه حل هایی نیز برای برطرف نمودن شائبه نسبی گرایی از نظریه اعتباریات ارائه نموده ایم. در بخش معیارهای اخلاقی ابتدا به بیان نظریات مطرح شده در رابطه با آن و سپس به مکتب اخلاقی عامه با نام مکتب توحیدی اسلام و مکتب اخلاقی استاد مطهری با نام نظریه پرستش پرداخته ایم. و در انتها به مبحث رابطه دین و اخلاق پرداخته ایم و دیدگاه علامه طباطبایی و استاد مطهری را نیز در این ارتباط بیان نموده ایم.

این رساله ایده های اجتماعی علامه طباطبائی ( قدس سره) در المیزان را مورد بررسی قرار داده است. هدف از انتخاب این موضوع تبیین اندیشه های اسلامی در علوم اجتماعی می باشد. چرا که این بعد از دین محجور مانده است. نمی توان جامعه شناس یا فیلسوفی را یافت که با دقت نظر این مباحث را استخراج کرده باشد. این رساله می کوشد به عنوان کتابی مستقل حاوی اندیشه های عالمی مسلمان مطرح باشد. برای دست یابی به این هدف مباحث مرتبط با موضوع را در سه بخش تنظیم کرده و از آغاز خلقت تا ماهیت و رسالت نهادهای اجتماعی را کنکاش کردیم. دامنه ی رساله، تفسیر شریف المیزان است، اما برای داشتن تصویری روشن تر از مطالب مورد نیاز، منابع متعددی در علوم اجتماعی از اندیشمندان غربی و مسلمان مورد قرار گرفت، از آن جمله جامعه و تاریخ از دیدگاه قرآن، استاد مصباح یزدی، اقتصاد ما، آیت الله صدر، فلسفه ی تاریخ، شهید مطهری، جامعه شناسی، آنتونی گیدنز، قرارداد اجتماعی، ژان ژاک روسو و حقوق طبیعی و تاریخ، لئو اشتراوس که با دقت بازخوانی شده سر فصل های مورد نظر استخراج شد. شایان ذکر است این منابع دارای نقص هایی نیز می باشد، تئوری پردازان غربی اشاره ای با ایده های اسلام نکرده و اندیشمندان مسلمان نیز تمام جوانب مباحث را از دیدگاه اسلام مورد اهتمام قرار نداده اند. آنچه در این رساله ارائه می شود تبیین و تحلیل تئوری های متفکران غربی و تقریر ایده های علامه است در نهایت کشف می شود اسلام راهکارهایی برای سامان دادن اجتماع دارد. ثمره ی این رساله تمایزات شگرف ایدهای علامه با سایر تئوری پردازان می باشد. کلید واژه ها: ایده- اجتماع- ایده های اجتماعی- اصالت- سنت- نهاد- نهاد تعلیم و تربیت- نهاد خانواده- نهاد اقتصاد- نهاد حقوق- نهاد حکومت

هدف پژوهش : بررسی و تطبیق آراآ دیوید هیوم و آیت ا...علامه طباطبائی در حوزه ادراکات حقیقی و اعتباری روش پژوهش : کتابخانه ای و از طریق بررسی آثار و آراآ و شروح طرح پژوهش : در ابتدا آراآ هر کدام از دو فیلسوف در آثار و شروح مورد بررسی قرار گرفت و سپس با هم منطبق گردید نتیجه کلی : هر چند طرح ایده های حسی و تجربه گرایانه در بدو امر از منظر هستی شناسی نوید دریافت علمی قطعی را می دهد. و فلاسفه غربی به استناد همین استدلالات نظریات خویش را به اثبات رسانده اند، اما معلوم گردید که اشراقات حکمت متعالیه راهنگشای معضلاتی است که فراراه بشر خسته از خرافات ادیان تحریف شده قرار گرفته است .

تدبر در قرآن به عنوان بهترین شیوه استفاده از کتاب آسمانی اسلام و برداشت از آیات الهی، روشی اصیل و ریشه دار در سنت معصومین(علیهم السلام) می باشد.امری همگانی و عمومی که انسان را در فهم و دستیابی حقایق قرآنی و ظهور آنها در زندگانی او مساعدت می نماید. متاسفانه علی رغم اهمیت و جایگاه تدبر در قرآن سالها بود که این امر کمتر مورد توجه و عنایت علمای اسلامی واقع شده بود تا اینکه فردی از سلاله پاک پیامبر (ص) اقدام به احیای این عمل نمود . علامه طباطبائی (ره) با الگو گرفتن از سبک تدبر معصومین (ع) در تفسیر گرانقدر المیزان احیاگر سبکی شد که در سالهای متمادی مورد توجه واقع شده بود. این تحقیق که در سه فصل تنظیم شده؛در پی آن است که با معرفی روشهای تدبری علامه طباطبایی(ره) به بررسی و تحلیل موضوع تدبر در قرآن از منظر او بپردازند. فصل اول با عنوان کلیات بررسی معانی لغوی و اصطلاحی واژه تدبر و دیگر واژگان نزدیک به آن و نیز به بررسی آراء و نظرات علمای امامیه و اهل سنت در مورد تدبر در قرآن و بیان تفاوت های دیدگاه علامه طباطبایی(ره) اختصاص دارد. فصل دوم پایان نامه پیرامون جایگاه و اهمیت تدبر در قرآن در منظر علامه طباطبایی(ره) است که در بر گیرنده مطالبی همچون شرایط و لوازم تدبر؛ موانع تدبر در قرآن و نتایج تدبر در قرآن می باشد. در فصل سوم که در واقع اصلی ترین بخش این تحقیق می باشد، نگارنده با اشاره به سه محور اساسی ، استفاده از آیات متناظر؛ اسفاده از سیاق آیات و کشف موضوعات خاص هر سوره به معرفی روشها و شیوه های تدبر در قرآن از دیدگاه علامه طباطبایی (ره) پرداخته است.