جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

معنای اینکه همه چیز دین، از حجاب و شعائر و ..، را رسمی و تحمیلی کرده‌ایم، اینست که جامعه دینی‌تر شده‌است؟! نه، امروز جامعهٔ ایران غیردینی‌تر از جامعهٔ پیش از انقلاب شده‌است ! 🔹(در الهیات «غیرسلبی»)، سطح امر قدسی چنان پله به پله نزول پیدا می‌کند که در نهایت «گشت ارشاد» خود را نمایندهٔ خدا در برابر خلق می‌نامد ! 🔸در شرایط دموکراسی چون رشد رذیلت و فضیلت‌ ممکن و آزاد است، به‌تعبیر فارابی، امکان رشد «فضیلت‌»های بزرگ هم هست ... 🔹باید به دنبال راهی بود که دین بجای آن‌که در برابر آزادی و عدالت و پیشرفت جامعه بایستد، خود پشتوانهٔ اخلاقی و گشایندهٔ این راه شود ...

منتقدان و مدافعان اخلاق اسلامی و آنهایی که فقط اخلاق اسلامی را شرح و توصیف می‌کنند، اغلب ادعا دارند که قرآن منبع هنجارهای رفتاری مسلمانان است. گرچه این مدعا در یک سطح انکارناپذیر است، اظهار آن به طور بی‌قیدوشرطی که از ظریف‌ترین و ممتازترین ویژگی‌های اخلاق قرآنی را مخدوش خواهد کرد، آن ویژگی این است که قرآن مکرراً تصریح می‌کند که آدمی باید مطابق هنجارهایی عمل کند که در قرآن مشخص نشده‌اند، یعنی آدمی باید به منابع دانش اخلاقی که جایی در بیرون از وحی قرار دارند متوسل شود. مقالۀ حاضر این مدعا را موجه خواهد ساخت، و سپس استلزامات این تصریح وحیانی بر متابعت از هنجارهای اخلاقی غیر‌وحیانی را بررسی خواهد کرد. چنین آموزه‌ای مقدمتاً سازگار با ویژگی‌های انسان‌شناسی و کیهان‌شناسی قرآنی به نظر می‌آید، که برای مثال، بر خلاف اکثر شکل‌های مسیحیت، تفاوت مطلق بین جهان آخرت و این جهان، و بین ماهیت انسان و استعداد انسان را از میان برمی‌دارد. برخی از پیامدهای این نظام اخلاقی برای اسلام شیعیِ امامی و اسلام سنی نیز مورد ملاحظه قرار خواهد گرفت.

این مقاله با تبیین هویت مفهومی عقل و تمایز آن از معنای علم، به مسألۀ کمال اخلاقی می‌پردازد که هدف اصلی در سیر تکاملی انسان است. هدف آن، تبیین ارتباط تکاملی عقل و اخلاق نسبت به یک­دیگر و برآیند تأثیرات این دو بر تکامل انسان از منظر دین، با تأکید بر روایات کتابغُرَرالْحِکَم است. در این پژوهش بنابر گفته‌های امام علی(ع)، به این رهیافت مهم خواهیم رسید که بین عقل و اخلاق، تلازم وجود دارد و اخلاق منهای عقل، ناقص است و عقل بدون اخلاق نیز نقش خود را به‌درستی ایفا نخواهد کرد. در این پژوهش، ابتدا تفاوت ماهوی و مفهومی عقل و علم طرح می‌شود؛ سپس تأثیرات متقابل تکاملی عقل و اخلاق بر هم­دیگر و سهم این دو در جهت حرکت تکاملی انسان بحث و بررسی خواهد شد.

درسگفتار فوق درباب نظام اخلاقی قرآن، انسان شناسی در قرآن، خیر و شر، خوف به بحث پرداخته است.

درس‌گفتار «اخلاق زبان در نهج البلاغه» در قالب سه جلسه توسط ابوالقاسم فنائی در کانون توحید لندن برگزار شده است. در ادامه می‌توانید صوت آن را دریافت کنید: استقلال زبان اخلاق از زبان دین یک نظریه زبان‌شناسانه درباره اوصاف اخلاقی یا کارکرد جملات اخلاقی است. بر اساس این نظریه، تعریف خوبی و بدی یا درستی و نادرستی اخلاقی بدون ارجاع به امر و نهی الهی امکان‌پذیر است. یعنی ما برای اینکه تصور و تصدیق کنیم که ظلم بد و عدالت خوب است، لازم نیست تصور و تصدیق کنیم که خدایی هست که عدالت را واجب و ظلم را حرام کرده است. این یک موضوع است. موضوع دیگر این است که زبان دین از نظر اخلاقی چه حکمی دارد: یعنی آیا تعبیراتی که در متون دینی داریم با ارزش‌های اخلاقی حاکم بر زبان سازگارند یا این ارزش‌ها را نقض می‌کنند؟ …

سودگروی که با نام‌های دیگری همچون فایده‌گرایی، مکتب اصالت فایده و همه‌گروی نیز شناخته می‌شود، یکی از رایج‌ترین نظریات هنجاری در فلسفه اخلاق است که با محور قرار دادن اصل سود، افعال را بر اساس نتایجی که برای بیشترین افراد به‌دنبال دارد، ارزش‌گذاری می‌کند. این نظریه از زمان ارائه نظام‌مندش توسط «جرمی بنتام» تاکنون، تقریرات، تعدیل‌ها، نقدها، مخالفان و موافقان فراوانی را به خود اختصاص داده است که بیشتر آنها در سنت فلسفی غرب و با نگاهی کلان و اجتماعی شکل گرفته است. ما در این تحقیق بر آن شدیم که این نظریه اخلاقی را در بعد رفتار فردی از منظر قرآن و عقل بررسی کنیم. در این راستا پس از تقریر و تبیینی جامع، مهم‌ترین اشکالات سودگروی مطرح شده و در آیینه آموزه‌های قرآنی سنجیده می‌شود. نتیجه آنکه اشکالات این نظریه با توجه به آیات قرآن، مانع از آن است که آن را نظریه معیار قرآنی در اخلاق فردی یا اخلاق خرد محسوب کنیم.

هدف از این پژوهش، تبیین جایگاه عقل در ارزش‌شناسی (حوزه اخلاق و زیبایی‌شناسی)، از منظر نهج‌البلاغه است. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی، با رویکرد استقرایی است. یافته‌های پژوهش بیانگر یک ارتباط دو سویه بین عقل و ارزش‌شناسی از منظر نهج‌البلاغه می باشد. از یک سو عقل مهم‌ترین ابزار در کشف ارزش‌های اخلاقی بوده و از سوی دیگر مکارم اخلاقی موجب عملکرد صحیح عقل هستند. همچنین زیبایی‌های‌ عالم خلقت شایسته تأمل بوده و تأمل در آنها، موجب نفوذ هارمونی موجود به ذهن و مایه شکوفایی فهم است. با این‌حال با توجه به محدودیت‌ها و خطاهای عقل، استفاده از تجربه و نقل به عنوان ابزارهای مکمل در ارزش‌شناسی توصیه شده و وحی الهی فصل‌الخطاب است. بر این اساس می‌توان گفت جایگاه عقل در ارزش‌شناسی یک جایگاه اعتدالی می باشد؛ لیکن با توجه به توقع خداوند از آدمی به میزان عقل اعطایی به او، تشخیص و داوری آن در ارزش‌شناسی معتبر و اتصاف به آنها برای محقق لازم است.

جلسه اول هدف درس حاضر؛ساختار مقالات پژوهشی کلاس؛مفهوم «نظام» در نظام اخلاقی اسلام؛اهمیت نگرش نظام مند به اخلاق اسلامی؛فواید و کاربردهای آشنایی با نظام اخلاقی اسلام؛لزوم تدوین نظام اخلاقی اسلام در عصر حاضر ———— جلسه دوم -‌ معرفی برخی منابع درباره نظام اخلاقی اسلام؛کمبود منبع جامع درباره نظام اخلاقی اسلام؛اهمیت و جایگاه اخلاق در منظومه اندیشه اسلامی؛ویژگی های یک نظام اخلاقی مطلوب؛پیشفرض های وجود نظام اخلاقی در اسلام؛تعریف «نظام اخلاقی اسلام» —————- جلسه سوم -‌وجوه اشتراک نظام اخلاقی اسلام با دیگر نظام های اخلاقی؛ ویژگی های نظام اخلاقی اسلام: ۱٫ جامعیت و شمول ————– جلسه چهارم ادامه ویژگی های نظام اخلاقی اسلام:. ۲٫خدامحوری،۳٫ قاعده مندی۴٫ توان توجیه اخلاقی۵٫ توجه به تفاوت انسان ها ۶٫ چند ساحتی بودن نظام ارزشی ————- جلسه پنجم ادامه ویژگی های نظام اخلاقی اسلام:۷٫ انسجام درونی۸٫ قابلیت تبیین عقلانی۹٫توجه به حسن فعلی و حسن فاعلی۱۰٫ مراتب داشتن ارزش ها۱۱٫ آخرت گرایی ——————- جلسه ششم چرا باید اهداف اخلاق را مشخص کرد؟؛چگونه میتوان اهداف اخلاق اسلامی را شناخت؟؛اهداف اخلاق در اسلام: – هدف غایی اخلاق در اسلام؛- اهداف کلان؛اهداف واسطه —————– جلسه هفتم نسبت اخلاق با علوم دیگر:نسبت اخلاق با فقه: معرفی منابعی درباره رابطه فقه و اخلاق؛شباهت ها و تفاوت های گزاره های فقهی و گزاره های اخلاقی؛ نسبت استدلال های فقهی با استدلال های اخلاقی. ————— جلسه هشتم – مبانی هستی شناختی وانسان شناختی اخلاق از دیدگاه اسلام ————– جلسه نهم – مبانی معرفت شناختی و ارزش شناختی اخلاق اسلامی؛نسبت اخلاق اندیشی و اخلاق پژوهی های ما با مسائل اخلاقی جامعه چه اندازه است؟