جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

باید اذعان کرد که مقام رفیع امام را کسی جز امام معصوم نمی‌تواند تبیین کند و زیارت جامعه کبیره، یکی از میراث های گران قدر دهمین پیشوای اهل بیت ، امام هادی (ع) است. یکی از محورهای مهم فعالیت های فرهنگی- سیاسی این امام بزرگوار، جهت تبیین جایگاه واقعی اهل بیت و گسترش مکتب تشیع بوده است. زیارت جامع کبیره، کوتاه اما می توان گفت کامل ترین متن امام شناسی است که به روشنی، مرزهای توحید، نبوت و امامت را مشخص کرده، آنها را توضیح می دهد و به دور از هر گونه غلو، جایگاه راستین اهل بیت را بیان می نماید. بنابراین، تبیین ویژگی های اهل بیت، درواقع، تشریح عینی قرآن در زندگی انسان است و «زیارت جامعه »، در حقیقت، تفسیر قرآن ناطق و انسان کامل است. امام هادی(ع) در زیارت جامعه کبیره، امامان معصوم(ع) را امامان هدایت، چراغ های تاریکی‌ها، نشانه‌های پرهیزکاری، صاحبان خرد، پناهگاه مردمان، نمونه های اعلای الهی و حجت‌های خدا بر اهل دنیا و آخرت، معرفی کرده است، همچنین آن‌ها را راههای شناخت خدا و مسکن های برکت خدا و معدن های حکمت خدا و نگهبانان سرّ پروردگار ، حاملان کتاب خدا و اوصیای پیامبر خدا (ص) دانسته است. آنان دعوت کنندگان به سوی خدا و راهنمایان به راه‌های خوشنودی خدا و استقرار یافتگان در فرمان پروردگار و کاملان در محبت خدا و مخلصان در توحید و آشکارکنندگان امر و نهی خدا و بندگان گرامی او هستند که هرگز بر خداوند در گفتار پیشی نگیرند. دراین تحقیق به دنبال تبین انگاره امام شناسی درزیارت جامعه کبیره هستیم که به سه صورت به بیان ویژگی های امام پرداخته است درمرحله اول به صورت خاص بیان شده یعنی با لفظ السلام علیک و در مرحله دوم ویژگیهای امام معصوم به صورت عام بیان شده و به صورت السلام عَلی آمده است و در مرحله سوم بیان ویژگیهایی است که به صورت شهادت بیان شده یعنی با لفظ (أشهَدُ أنّ) آمده است . و تمام این ویژگی ها به دنبال تبیین سیمای امام در زیارت جامعه کبیره می باشد. درانگاره امام شناسی درزیارت جامعه کبیره به دنبال پاسخ به سؤالاتی چون : چگونگی ورود به بیان ویژگی های امام درزیارت جامعه کبیره؟وهمچنین چگونگی ومعرفی امام ؟ و نیز تبیین افق فکری رسانه حاکم برانگاره امام شناسی با تآکید برمتن زیارت و همچنین به دنبال بیان ویژگی هایی که دربرخی زیارات دیگرمانند زیارت وارث وآل یاسین آمده ویابررسی ویژگی هایی که درزیارت جامعه به صورت کامل ترنسبت به زیارات دیگرآمده پرداخته است. در این زیارت گران‌سنگ امامان(ع) به عنوان نمایندگان خدا و برگزیدگان او و گنجینه‌ی دانش پروردگار و راه و نور و برهان روشن او، پیشوایان راهبر و راه یافته و معصوم و گرامی و مقرب و پرهیزکار و راستگو و زبده‌ای معرفی شده‌اند که فرمانبرداران خدا و قیام کنندگان به فرمان او و انجام‌دهندگان خواسته‌اش می‌باشند

کتاب «الثاقب فی المناقب» تأليف ابن حمزه از علماي قرن ششم است که به ذكر فضايل، مناقب، معجزات انبياء عليهم‌ السلام، رسول گرامي اسلام صلی الله علیه و آله، امیرالمومنین علیه‌ السلام، حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها، امام حسن علیه‌ السلام، امام حسين علیه‌ السلام و نه فرزند معصوم عليهم‌ السلام ايشان پرداخته است كه همگي بر اساس روايات در موضوعات مختلف دسته‌ بندي شده‌ اند. در روضات الجنات ذیل عنوان مؤلف ثاقب آمده، شرحی است که در تعریف کتاب نگاشته اند به این مضمون که: «الثاقب فی المناقب» کتابی است در باب خود بس ظریف و میان نظائرش ممتاز، جامع بسیاری از فضائل و معجزات غریبه پیغمبر اکرم و حضرت فاطمه زهرا و ائمه هدی سلام الله علیهم و چون این کتاب را محمدین ثلاثه متأخرین یعنی صاحب وافی و وسائل و بحار نداشته اند و از مطالب آن چیزی نقل نکرده اند، سزاوارست که ما کتاب خود روضات را از آن خالی نگذاریم و مقداری از مطالب عالیه آن را در اینجا بیاوریم.

این كتاب، كتاب مختصر و مفیدى است كه دربردارنده مباحث اصول دین و عمده مباحث كلامى است و از هشت فصل تشكیل شده است: فصل اول كه شامل هفت مبحث مى شود و درباره امور عامه است و داراى بحث‌ هایى مانند وجود و عدم، امكان و وجوب، قدم و حدوث مى باشد. فصل دوم كه آن هم هفت مبحث دارد و درباره جواهر و احكام آن‌ ها است. فصل سوم داراى بیست مبحث است و در مورد اعراض بحث مى كند. فصل چهارم، شانزده مبحث دارد و راجع به اثبات واجب الوجوب و بررسى صفات ثبوتى و سلبى حق تعالى است. فصل پنجم، هفت مبحث دارد و درباره عدل الهى است و شامل بحث‌ هاى مربوط به حسن و قبح عقلى، افعال عباد، تكلیف، لطف، آلام، ارزاق، آجار و اسعار مى باشد. فصل ششم درباره نبوت است و چهار مبحث دارد: لزوم بعثت انبیا، عصمت انبیا، اثبات نبوت حضرت محمد صلى الله علیه و آله و كرامات. فصل هفتم شامل چهار مبحث و راجع به امامت مى باشد و به بحث‌ هایى در مورد لزوم نصب امام، عصمت امام، اثبات امامت امیرالمؤمنین و سایر ائمه معصوم علیه السلام مى پردازد. و بالأخره فصل هشتم درباره معاد است و چهار بحث دارد و شامل مطالبى مانندِ حقیقت انسان، صحت عدم بر عالم، استحقاق ثواب و توبه است.
آغاز كتاب: بسمله ، الحمد لله المتوحد بالجلال المفترد بالكمال . انجام كتاب: إلي رحمة ربه رب العباد و شفاعة نبيه محمد و آله الأمجاد ]الذريعه 1/63 ، مكتبة العلامة الحلي ، سيد عبدالعزيز طباطبائي 25-26: ملي ، تهران 10/630 ؛ مجلس شورا 25/394 ؛ ملي 10/630 ؛ ايضاح المكنون 1/10؛ هدية العارفين 1/284؛ تاسيس الشيعه 398؛ معجم التراث الكلامي 1/100[

مذهب شیعه درطول تاریخ همواره در معرض اتهامات مخالفان بوده است. برخی از این اتهامات که موضوع این رساله است، اتهام شباهت شیعه به یهود در امامت و تحریف وحی ازسوی ابن‌تیمیه است. وی در کتاب منهاج السنه خود اتهاماتی به شیعیان وارد می‌کند که دو مورد آن عبارت‌اند از: 1ـ شیعه معتقد است که امامت در فرزندان علی است؛ همان گونه که یهود حکومت را از آن آل داود می‌داند؛ 2ـ از منظر شیعه قرآن تحریف شده است؛ همان طور که یهود معتقد است: تورات دچار تحریف شده است. [ اتهامات او باعث بدبینی سایر مسلمانان به مذهب شیعه و تفرقه بین مسلمانان شده است. نگارنده در این رساله برای پاسخ به دو اتهام ابن‌تیمیه اقدام به انتخاب این موضوع یعنی نقدی بر اتهامات ابن‌تیمیه در تشبیه شیعه به یهود در مسئله امامت و تحریف وحی کرده است تا با دلایل مشروح و مستند به اتهامات او پاسخ دهد.] در این نوشتار بیان شده که چون خداوند حکیم آگاه به مصالح بندگان خود است، فقط او امام را تعیین می‌کند. شیعیان هم بر اساس آیات و روایات معتقد به امامت از روش نصب الهی هستند ونیز تفاوت‌های مذهب شیعه با یهود در انتخاب امامت ذکر شده است واینکه انتخاب امامت در اعتقادات شیعه هیچگونه اقتباس از یهود نیست و شباهت به یهودیان و تقلید از آنها نیست؛ و در این رساله به اتهام دیگر ابن‌تیمیه که تحریف وحی است نیزپاسخ داده ‌شده است وبیان ‌شد که قریب به اتفاق علما و مردم عادی شیعه اعتقاد دارند که قرآن از تحریف محفوظ بوده و هیچ گونه تحریف به زیاد یا به کاسته‌شدن سوره یا آیه‌ای در قرآن راه پیدا نکرده است. در این رساله، احادیث امامان شیعه و دیدگاههایعلمای شیعه در رد اتهام به شیعه ذکر شده است و هر انسان منصفی با اندک مطالعه‌ای از عقاید شیعه در می‌یابد که شیعه قائل به مصونیت قرآن از تحریف است.

هر یک از اضلاع سه گانه مثلث نظریه علمای ابرار، ارکان سه گانه نص، علم و عصمت را در باور به امامت ائمه اهل البیت ع تحت الشعاع قرار می دهد. القاء تطوّر شگرف در گزاره های باور تشیّع به امامت در طول تاریخ، مهمترین هدف این نظریه است. تردید در وجود نصّ بر امامت امامان اثناعشر، اکتسابی دانستن علم امام و انکار عصمت امامان در میان تشیّع اعتدالی و مورد تأیید ائمه اهل بیت ع در عصر حضور و انگاره غالیانه باور به این سه اصل در آن دوران، لبّ لباب این نظریه است و بر این اساس اعتقاد به امامت سیر تکاملی خویش را پیموده و در قرون چهارم و پنجم، شاکله امروزین را یافته و رفته رفته، فربه تر شده و از «علمای ابرار» به «ائمه معصومین» تغییر ماهیت یافته است. این تحقیق، به بررسی آرای و اندیشه های اعتقادی اصحاب اجماع امام باقر و امام صادق ع در مسأله امامت پرداخته و وجود باور به نص بر امامت اهل بیت ع، علم الهی و لدنیّ امامان و اعتقاد به عصمت ایشان در عصر حضور از دریچه نگرش ایشان مورد مداقه قرار گرفته و در سه فصل سامان یافته است. تأکید بر اصحاب اجماع و بررسی آرای ایشان از دو حیث اهمیت دارد. نخست آن که آنان مورد تأیید ائمه اهل بیت ع بوده اند و دست یابی به عقاید ایشان در امامت، تا حد زیادی کاشف تأیید عقیده صحیح در آن باب از سوی امامان:خواهد بود. دوم اینکه اصحاب اجماع به دلیل مقبولیت عمومی در جامعه، به خوبی شایستگی نمایندگی از طیف شیعیان عصر حضور را داشتند و بررسی آرای آن قابلیت تعمیم به عموم جامعه شیعی عصر حضور را خواهد داشت. به رغم تصور اندیشمندان معاصر، شیعیان عصر حضور به ویژه اصحاب اجماع امام باقر و امام صادق ع، بر وجود نصّ بر امامت از سوی خداوند و پیامبر اکرم ص و ائمه پیشین ع باور داشته و آن را بهترین دستاویز تمسّک و اطاعت از امامان می دانستند. اصحاب اجماع، علاوه بر باور به گستردگی علم ائمه ع، در عین باور به بشر بودن ایشان، آنان را محدَّث و دارای ارتباط با منبع علم الهی دانسته، علم ایشان را در حال افزایش می دانستند. اصحاب اجماع نیز مانند بسیاری از اصحاب امامان: در عصر حضور، بر عصمت ائمه ع از گناه، خطا و اشتباه باور داشته و استدلالات عقلی و نقلی اقامه می کردند و برای فهم و القاء عصمت، بر اساس آموخته های خویش از اهل بیت ع، به آیات متعددی از قرآن کریم استناد می کردند. ارکان سه گانه نص، علم و عصمت در باور به امامت ائمه اهل بیت ع در میان اصحاب اجماع امام باقر و امام صادق ع، استوار و پذیرفته شده بوده، عدم باور برخی از شیعیان به این ارکان، از تقصیر آنان در این مسأله حکایت دارد. بدون آن که شائبه غلو در اصحاب اجماع وجود داشته باشد، ایشان نمایندگی اعتقادی جامعه شیعی عصر حضور در اعتقاد به امامت را با رعایت این سه رکن داشته اند.

دکتر علی شریعتی از شخصیت های تاثیر گذار در حوزه اندیشه در دهه های 40 و50 شمسی می باشد. ایشان با قلم شیوا و بیان حماسی در عرصه های مختلف دین نظریه پردازی کرده اند تا جایی که ایشان یکی از اقسام مکتوبات و سخنرانی های خود را "اسلامیات " نامیده است . در مباحث اسلامیات یکی از عرصه هایی که وی به صورت برجسته باب سخن را گشوده، مباحث راهنما شناسی (نبوت و امامت ) می باشد. شریعتی با رویکرد جامعه شناسانه و نگاه اجتماعی به دین در حوزه راهنما شناسی ورود نموده و تفسیرهایی خاصی از ماهیت نبوت و امامت ، ویژگی های پیامبران و امامان، کارکرد بعثت انبیاء و نصب امام ، مهدویت و...ارائه نموده اند. از آنجایی که باز خوانی و بررسی انتقادی اندیشه های اعتقادی شریعتی با بیان علمی و منصفانه مغفول مانده ، در این رساله بر آنیم تا اندیشه های راهنما شناسی ایشان را از منظر کلام امامیه و آیات و روایات به بوته نقد سپرده و ارزیابی نماییم تا بتوانیم اندیشه را با اندیشه تحلیل و نقادی نماییم و از سوی دیگر میزان تطابق آراء ایشان با نصوص دینی و اندیشه متکلمان امامیه سنجیده شود. .

رسول خدا  در احادیث فراوانی از جانشینان پس از خود سخن رانده‌ و برای معرفی آنان از واژگان مختلفی بهره جسته‌اند. کلمه «خلیفه» یکی از واژگان مورد اشاره در احادیث نبوی ثبت شده در کتاب‌های فریقین برای معرفی جانشینان ایشان است که به صورت مطلق بر خُلَفا تطبیق شده است. شناسایی جانشینان پیامبر  مبتنی بر شناخت ویژگی‌های جانشین است تا در نتیجه بتوان جانشینان حقیقی را از دیگر مدعیان خلافت جدا کرد. رابطه معنایی یک واژه با واژگان مرتبط آن شامل مترادف، متضاد، مشابه، اعم، اخص و دیگر موارد می‌شود. نگاشته حاضر به روایات مشتمل بر واژه خلیفه و مشابه‌های آن می‌پردازد. روایات دارای واژه خلیفه و مشابهاتش، هر چند توسط دانشمندان بررسی شده اما تاکنون همه این واژگان با استفاده از گونه‌های ارتباطات معنایی کلمات با یکدیگر بر مصادیق حقیقی خود تطبیق نشده است. واژگان مشابه خلیفه مانند «امام» در واقع، مقام‌های جانشینان رسول خدا  است. بررسی لغات مورد بحث از کتاب‌های معتبر اهل لغت مثل العین و معجم مقاییس اللّغه صورت می‌گیرد. واکاوی کلمات مورد اشاره، نتایج دیگری را نیز در مباحث «امامت» در بر دارد و آن این است که ویژگی‌های خلیفه را روشن می‌سازد. نتایجی که به طور مشخص، منصوص‌بودن خلیفه، عصمت، علم و افضلیت اوست؛ بنابراین، خلیفه مطلق پیامبر  دارای این ویژگی‌ها نیز هست. در نهایت با توجّه به مباحث لغوی و نتایج آن در فصل دوم و سوم و همچنین احادیث رسول خدا  در تعیین خلفای خود در فصل چهارم، امامان دوازده گانه شیعه  مصادیق جانشینان واقعی ایشان هستند.

«الردّ على شبهات الوهابيّة» نوشته غلامرضا كاردان، آن را به زبان عربى، در پاسخ به شبهات مطرح شده در يك كتاب، نگاشته است كه به گفتۀ وى اطلاعى از نويسنده و ناشر آن ندارد. همان گونه كه در مقدمۀ كتاب آمده است، ممانعت از انحراف و گمراهى عامۀ مردم و همچنين تقويت وحدت اسلامى و ازالۀ اختلافات از انگيزه‌ هاى او جهت تأليف كتاب بوده است. به عقيدۀ او بحث هاى علمى و ذكر ادله و براهين بر اساس تفاهم و برادرى در جهت وحدت اسلامى است. عنوان‌ بندى اين كتاب بر اساس موضوعات و شبهات مطرح شده از سوى اهل سنت مى‌ باشد و در 11 عنوان، عقائد شيعه را به اختصار بيان كرده است. با نگاهى به فهرست كتاب مشاهده مى‌ شود كه بر اساس ساختار سنتى مطالب تنظيم شده است و مباحث با ذكر يك عنوان از يكديگر تفكيك شده‌ اند. برخى از عناوين را نيز مى‌ توان در هم ادغام نمود.