جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مساله کمک به دیگران جهت نیکی و تقواپیشگی، ذیل عنوان «اعانه» یا زمینه سازی بر «بِر» و «تقوا» قرار می گیرد و در مقابل قاعده مصطلح «اعانه بر اثم» است. در مقاله حاضر بررسی ادله شرعی وظیفه مکلفان در خصوص یاری رسانی به دیگران جهت تسهیل اطاعت و فرمانبرداری آنها از دستور شرع، مد نظر است. تحلیل این موضوع، متضمن تاکید بر مسوولیت فرافردی افراد -در قبال شایستگی و تقوای دیگران، علاوه بر مطلوبیت تقواپیشگی ذاتی خود شخص- در جامعه دینی است. یکی از جهات مهم در بررسی موضوع تلاش برای استفاده از شیوه استنباط فقهی و در نتیجه بیان مسوولیت و تکلیف افراد در قبال التزام دیگران به شرع است. بر این اساس هر مسلمان علاوه بر تکالیف شخصی، نمی تواند درباره زمینه سازی برای رفتار شایسته و تقواپیشگی دیگران -که خیر و صلاح جامعه در آن است- بی تفاوت باشد.

قرآن کریم محور اصلی هدایت گری در اسلام است. از این رو، تعلیم قرآن به سایرین، به ویژه کودکان، مورد تاکید پیشوایان دین بوده است. در فضای عمومی جامعه، این امر متولیانی دارد، اما در فضای خانواده، چه کسی باید عهده دار تعلیم قرآن به بچه ها باشد؟ وظایف والدین در تعلیم قرآن به فرزندان و حدود و شرایط آن، مسائلی است که نوشتار حاضر با روش استنادی و تحلیلی (با تاکید بر روش شناسی استنباطی و فقهی) در صدد پاسخ به آن است. در این مسیر، پس از استناد به ادله عامی که شامل مساله تحقیق حاضر است و همچنین ادله خاص، می توان گفت که هر یک از والدین مسوولیتی ویژه به عنوان مستحب موکد و مضاعف دارند که قرآن را به فرزندانشان آموزش دهند. آموزش قرآن به فرزندان از حیث ابعاد، مستحب مولوی عینی نفسی توصلی تعیینی می باشد. این حکم علاوه بر تعلیم الفاظ، شامل آموزش مفاد و تفاسیر قرآن نیز می شود. البته این استحباب، در مورد «تعلیم الفاظ قرآن به اندازه واجبات نماز» به وجوب مبدل می گردد. مناسب است تعلیم قرآن قبل از همه آموزش ها آغاز گردد و آن هنگامی است که کودک به «سن تمییز» می رسد.

توده افراد در قضاوت های اخلاقی خود از ساز و کاری پیروی می کنند که تا حد زیادی با قواعدی که فیلسوفان اخلاق بیان می کنند متفاوت است، چیزی که ما آن را اخلاق عامیانه می نامیم. توده افراد هنگام قضاوت اخلاقی، بیش از همه به مقدورات اخلاقی انسان توجه دارند و از هیچ کس انتظار اخلاقی زیستن کامل را ندارند. توده افراد پیشاپیش مفروض می دارند که اخلاقی زیستن کامل مطلوبی است فراتر از مقدورات اخلاقی آدمی. این فرض ناگفته و نانوشته بنیاد کنش های اخلاقی توده افراد را تشکیل می دهد. در مقابل، به نظر می رسد نظام های اخلاقی برآمده از اندیشه فلاسفه اخلاق به طور پیشینی شکل گرفته اند و با درنظر داشتن یک انسان اخلاقی آرمانی، از انسان ها انتظار دارند که به چنان جایگاهی دست یابند. این پیش فرض به ارائه نظریه هایی در قلمرو فرااخلاق و اخلاق هنجاری منجر می شود که با تعیین معیارهای بسیار سخت گیرانه که با زیست عملی کمتر کسی مطابقت دارد، انسان ها را از زیستن در مطابقت کامل با چنان معیارهایی ناامید می سازند. به نظر می رسد که ضروری است فیلسوفان اخلاق مسیر خود را یکسره تغییر دهند و نظرورزی خود را در درجه نخست با عطف نظر به مقدورات اخلاقی انسان ها آغاز نمایند. در این مقاله نشان داده شده است که نظرورزی سهل گیرانه در قلمرو اخلاق سطح اخلاقی بودن کل جامعه را بیشتر افزایش می دهد تا نظرورزی های سخت گیرانه. بنیاد این تغییر رویکرد به اخلاق بر پیوندی استوار است که ضرورتا میان روانشناسی اخلاق و فلسفه اخلاق وجود دارد، پیوندی که با پیشرفت علوم، بیشتر مورد توجه و التفات فلاسفه اخلاق قرار می گیرد. البته این ایده ای است خام و اولیه که طبیعتا با ایرادات و خلاءهایی مواجه است.

غرض از نگارش نوشتار حاضر، مطالعه و بررسی جایگاه خواجه نصیرالدین طوسی در ظهور، رشد و بالندگی پارادایم های سه گانه فلسفه اسلامی یعنی مشاء، اشراق و حکمت متعالیه است؛ از این رو، ابتدا ضمن ارائه توضیحات مختصری درباره مفهوم واژه «پارادایم» و سه مکتب فلسفی مذکور، بر معنای مختار از این واژه استوار می شود و سپس نقش خواجه نصیر طوسی در تطور این سه پارادایم تحلیل خواهد شد. نگارنده بر این باور است که خواجه نصیر با اتخاذ رویکردی تعامل-محور، به رهیافتی جدید در فهم پارادایم ها نائل شده است. وی در زمره اندیشمندانی است که با ایجاد تعامل سازنده و ترابط اثربخش میان دو پارادایم مشاء و اشراق، زمینه ظهور پارادایم حکمت متعالیه را فراهم آوردند. این مساله، هم از حیث مفهوم سازی اصطلاح «حکمت متعالیه» و هم از لحاظ رهیافت معرفتی قابل تبیین است. تاثر نظام حکمت صدرایی از خواجه نصیر طوسی در مسائل مختلف نیز چشمگیر و قابل تامل است.

علی بن ابی طالب (ع) جدا از نسبت نزدیک خویشاوندی با رسول گرامی (ص)، فرزند معنوی و تربیت یافته واقعی مکتب آن بزرگوار به شمار می آید. از اوان کودکی تحت سرپرستی و کفالت حضرت محمد (ص) قرار گرفت و مورد علاقه بسیار آن حضرت بود.

از جمله مواردی که توجه نگارنده را در طول سالیان اشتغال به تفحص درباره اوضاع اجتماعی، سیاسی و فرهنگی گوشه هایی از خراسان بزرگ در قرون گذشته به خود جلب کرده، حضور و فعالیتهای آزادانه علویان در محدوده دو حکومت مقتدر آن عهد یعنی سامانیان و غزنویان است که خود ازحامیان سرسخت مذهب سنت و جماعت به شمار می آمدند.

مقاله حاضر مشتمل است بر مقدمای در تقسیم احادیث رسیده درخصوص مهدی(عج) و چهل حدیث و روایت ازامیرمومنان(ع) درباره مهدی آخرالزمان برابر نقل اهل تسنن، پیرامون موضوعات دوازده گانه زیر: