جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

آیت الله محمد تقی مصباح یزدی، متکلم و فیلسوفی متأله و از مشاهیر و نام‎آوران در عرصه علوم عقلی و نقلی است که از این دانش‎ها، در علم کلام استفاده کرده است. شیوه وی در مسایلی که اثبات نقل وحیانی مبتنی بر آنهاست روش عقلی، و در مسایلی که عقل توانایی درک آنها را ندارد، روش نقلی، و در دیگر مسایل، روش عقلی - نقلی است. ایشان از روش عقلی و فلسفی برای تأویل، تبیین و تفسیر آیات و روایات اعتقادی فراوان بهره برده و به آراء فلاسفه، متکلمان و عرفای اسلامی، فلاسفه و اندیشمندان غربی توجه کرده و نقد منصفانه و عالمانه کرده است.

حکمت متعالیه دارای مبانی انسان‌ شناختی خاصی است که پیش از ملاصدرا توجه کافی به آن نشده است. آرای فلسفی صدرا بعنوان ستون‌های اصلی حکمت متعالیه، بر مبانی جدید ومنحصر به ‌فردی استوار است که چشم انداز متفاوتی را پیش روی اندیشمندان می‌گشاید. طبق دیدگاه ملاصدرا، رابطه علم و عمل، یک رابطه طرفینی است؛ در حرکت صعودی از عمل به سمت علم، عمل و ملکات شأن إعدادی و مقدمی دارند، و در حرکت نزولی از علم به سمت عمل، عمل و ملکات، ثمره‌ی معرفت‌اند. این پژوهش با روش استنتاجی و با رویکرد توصیفی- تحلیلی به بررسی تأثیر مبانی انسان‌شناختی صدرا بر تحلیل او از رابطه عمل، ملکات و معرفت پرداخته است. این مبانی عبارتند از: جسمانیة الحدوث و روحانیة البقاء بودنِ نفس، اتحاد عقل و عاقل و معقول، حرکت تکاملی اشتدادی انسان و احدیت ذات انسان و داشتن هویت واحد در عین کثرت مراتب. با واکاوی این مبانی، تفسیری منطبق بر دیدگاه انسان ‌شناختی صدرا در مورد رابطه میان عمل، ملکات و معرفت ارائه می‌شود

نظام دانش مواجهه با فرقه‏ها؛ درباره نیازمندی به دانشی ترکیبی و انضمام یافته بر کلام اسلامی و در مقام دانش استراتژیک، با عنوان دانشی بینارشته‏ای بحث کرده است. این نوشتار با هدف نیازسنجی دانش مواجهه با فرقه‏ها، علم کلام مرسوم را مکفی در این مصاف ندانسته و در مقام اعلام نیاز به دانش استراتژیک در مواجهه با فرقه‏ها وارد شده است. به جهت اثبات این ادعا که علاوه بر علوم انتزاعی، به علوم انضمامی نیز نیاز داریم؛ مواجهه با فرقه‏ انحرافی را در سه مرحله «مقدماتی»، «مواجهه» و «پیامد سنجی» مورد مطالعه قرار داده و نقش هر کدام از دانش‏ها و روش‏های انضمامی را تعیین کرده است تا بر اساس آن، نتیجه مطلوب در مواجهه «هدایتی و کنترلی و مدیریتی» حاصل شود. آنچه در این پژوهش محقق گردید، روش دانش سنجی و تحلیل سوژه و تعیین روابط بین این دو است، که بر اساس پاسخگویی این علوم به سؤالات سوژه، نظام دانش مواجهه با فرقه‏ها ارزیابی می‏گردد.

در لسان متکلمان و اندیشمندان مسلمان، معجزه به عنوان امری با ظرفیت عظیم معرفتی شناخته می‌شوند که افزون بر کارویژه اصلی آن که اثبات صدق ادعای نبی است، در اثبات دیگر گزاره‌های دینی نیز دارای کارکردی معرفتی است. در این میان، دلالتگری معجزه در اثبات خداوند، آن هم به صورت بی‌واسطه نیز بر خلاف تصور بسیاری از محققان، در آثار اندیشمندان مسلمان مورد بحث و مداقه ویژه‌ای قرار گرفته و برخی از ایشان به گونه‌های مختلف به وجود چنین ظرفیت معرفتی در معجزه تأکید کرده‌اند. تحقیق پیش رو با تتبعی جامع در کلمات اندیشمندان مسلمان، به تبیین و بررسی رویکرد ایجابی ایشان در این بحث پرداخته و در نهایت به این نتیجه رسیده است که نمی‌توان برهان معجزه را به عنوان برهانی در عرض سایر براهین اثبات خداوند در نظر گرفت.

یکی از اتهامات تاریخی که از سده‌های نخستین تا کنون علیه شیعه مطرح شده است، مسئله «خان الامین» است. برخی منابع تاریخی و فرقه‌نگاری گفته‌اند که شیعیان یا دست‌کم گروهی از آنان به نام «غُرابیه»، عقیده دارند که جبرئیل در حق امیرالمؤمنین% خیانت کرده است و به جای اینکه وحی را به ایشان برساند، به پیامبر اکرم$ رسانده است. ناسازگاری این عقیده با فقه و عقاید شیعه و عدم ذکر چنین عقیده و یا فرقه‌ای در منابع فرقه‌نگاری و تاریخی شیعیان و منابع فرقه‌نگاری متقدم اهل سنت، بر اتهام‌بودگی این عقیده گواهی می‌دهند. این پژوهش به دنبال دستیابی به فرآیند انتساب این عقیده به شیعیان است. برای این منظور پس از بررسی پیشینه کاربست این اتهام، جریان‌ها و افرادی که در شکل گیری و گسترش این اتهام نقش داشته‌اند، مورد تدقیق قرار گرفته و سرمنشأ اصلی این اتهام، بنی امیه و برخی عالمان درباری مانند شَعبی (م 104ق) معرفی شده است.