محكم و متشابه | کتابخانه مجازی الفبا
کتابخانه مجازی الفبا،تولید و بازنشر کتب، مقالات، پایان نامه ها و نشریات علمی و تخصصی با موضوع کلام و عقاید اسلامی
کتابخانه مجازی الفبا،تولید و بازنشر کتب، مقالات، پایان نامه ها و نشریات علمی و تخصصی با موضوع کلام و عقاید اسلامی
کانال ارتباطی از طریق پست الکترونیک :
support@alefbalib.com
نام :
*
*
نام خانوادگی :
*
*
پست الکترونیک :
*
*
*
تلفن :
دورنگار :
آدرس :
بخش :
مدیریت کتابخانه
روابط عمومی
پشتیبانی و فنی
نظرات و پیشنهادات /شکایات
پیغام :
*
*
حروف تصویر :
*
*
ارسال
انصراف
از :
{0}
پست الکترونیک :
{1}
تلفن :
{2}
دورنگار :
{3}
Aaddress :
{4}
متن :
{5}
فارسی |
العربیه |
English
ورود
ثبت نام
در تلگرام به ما بپیوندید
پایگاه جامع و تخصصی کلام و عقاید و اندیشه دینی
جستجو بر اساس ...
همه موارد
عنوان
موضوع
پدید آور
جستجو در متن
: جستجو در الفبا
در گوگل
...جستجوی هوشمند
صفحه اصلی کتابخانه
پورتال جامع الفبا
مرور منابع
مرور الفبایی منابع
مرور کل منابع
مرور نوع منبع
آثار پر استناد
متون مرجع
مرور موضوعی
مرور نمودار درختی موضوعات
فهرست گزیده موضوعات
کلام اسلامی
امامت
توحید
نبوت
اسماء الهی
انسان شناسی
علم کلام
جبر و اختیار
خداشناسی
عدل الهی
فرق کلامی
معاد
علم نفس
وحی
براهین خدا شناسی
حیات اخروی
صفات الهی
معجزات
مسائل جدید کلامی
عقل و دین
زبان دین
عقل و ایمان
برهان تجربه دینی
علم و دین
تعلیم آموزه های دینی
معرفت شناسی
کثرت گرایی دینی
شرور(مسأله شر)
سایر موضوعات
اخلاق اسلامی
اخلاق دینی
تاریخ اسلام
تعلیم و تربیت
تفسیر قرآن
حدیث
دفاعیه، ردیه و پاسخ به شبهات
سیره ائمه اطهار علیهم السلام
شیعه-شناسی
عرفان
فلسفه اسلامی
مرور اشخاص
مرور پدیدآورندگان
مرور اعلام
مرور آثار مرتبط با شخصیت ها
فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی
مرور مجلات
مرور الفبایی مجلات
مرور کل مجلات
مرور وضعیت انتشار
مرور درجه علمی
مرور زبان اصلی
مرور محل نشر
مرور دوره انتشار
گالری
عکس
فیلم
صوت
متن
چندرسانه ای
جستجو
جستجوی هوشمند در الفبا
جستجو در سایر پایگاهها
جستجو در کتابخانه دیجیتالی تبیان
جستجو در کتابخانه دیجیتالی قائمیه
جستجو در کنسرسیوم محتوای ملی
کتابخانه مجازی ادبیات
کتابخانه مجازی حکمت عرفانی
کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران
کتابخانه تخصصی ادبیات
کتابخانه الکترونیکی شیعه
علم نت
کتابخانه شخصی
مدیریت علاقه مندیها
ارسال اثر
دانشنامه
راهنما
راهنما
محكم و متشابه
کتابخانه مجازی الفبا
کتابخانه مجازی الفبا
فارسی
کتاب الکترونیکی
میانگین امتیازات:
امتیاز شما :
تعداد امتیازات :
0
محكم و متشابه
ویرایش اثر
کلید واژه اصلی :
وحی شناسی
سوال:
دليل وجود آيات متشابه در قرآن چيست؟
پاسخ تفصیلی:
نخست، بايد به اين مقدمه ضرورى توجه كرد كه راه تفهيم و تفاهم در ميان انسانها، به كارگيرى الفاظ است اما گاهى براى بيان مفاهيم و پيامها، قالب الفاظ، كوتاه و تنگ است. لذا مىتوان گفت؛ عوامل تشابه عبارت است از:
1. بلنداى مفاهيم و معانى
آياتى مانند: وَسِعَ كُرْسِيُّهُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ «1»، وَ جَعَلْنا مِنَ الْماءِ كُلَّ شَيْءٍ حَيٍّ «2» داراى معانى گسترده و تفاسير متعدد هستند.
2. اشتراك لفظ
اشتراك لفظ مىتواند عامل ايجاد تشابه در آيات باشد؛ زيرا به سبب آن، كلام قابل حمل بر معناى غير مقصود مىشود.براى مثال در آيه:
وَ اذْكُرْ فِي الْكِتابِ إِبْراهِيمَ ... إِذْ قالَ لِأَبِيهِ يا أَبَتِ لِمَ تَعْبُدُ ما لا يَسْمَعُ وَ لا يُبْصِرُ وَ لا يُغْنِي عَنْكَ شَيْئاً «1».
واژه «اب» مشترك بين چند معنا، از جمله پدر، جد و عمو مىباشد.
اين اشتراك سبب تشابه آيه گرديده است، لذا برخى در فهم مراد آن دچار اشتباه شده و پدر حضرت ابراهيم را بتپرست و مشرك دانستهاند!
3. ايجاز
يكى از عوامل تشابه، ايجاز (مختصر گويى) در آيات است؛ براى نمونه در آيه: وَ جاءَ رَبُّكَ وَ الْمَلَكُ صَفًّا صَفًّا «2». بديهى است منظور از «آمدن پروردگار» حالت جسمى و مكانى نيست بلكه چه بسا منظور «آمدن فرمان پروردگار» باشد. «3» اما اين ايجاز و مختصرگويى ممكن است براى برخى «شبهه» ايجاد كند و مكان داشتن و محدود بودن خداوند را القا كند.
4. مباحثى جدلى
برخى از آيات- كه اكنون از متشابهات به شمار مىآيد- در آغاز متشابه نبوده و مسلمانان به دور از سابقه ذهنى گمراه كننده بلكه با خلوص نيت، با آن برخورد مىكردند. بدين لحاظ بهطور عموم معنا و مراد آن به خوبى درك مىشد و هيچگونه شبههاى ايجاد نمىگرديد. اما پس از به وجود آمدن مباحث جدلى و رايج شدن برخى از اصطلاحات به گونه ناپخته و نارس، بر چهره پارهاى از آيات، هالهاى از غبار ابهام نمودار شد.
براى مثال آيات وُجُوهٌ يَوْمَئِذٍ ناضِرَةٌ. إِلى رَبِّها ناظِرَةٌ «4» بر حسب استعمالات متعارف عرب، چشم داشتن به جايگاه بلند پروردگار را مىرساند، اما بعدها با بروز مباحث جدلى و تفسير به رأى، عدهاى آن را به معناى «رؤيت با چشم» گرفتند.
5. تعريض
«تعريض» از جمله فنون بلاغى است كه قرآن كريم آن را به كار گرفته و از اين راه، مطالب خود را غيرمستقيم، به مخاطبان خود القا كرده است. در تعريض، از امر، نهى، تهديد، تعجب و ... استفاده مىشود و در آن خطاب گوينده در ظاهر متوجه شخصى است و در واقع به غير او نظر دارد.
براى نمونه مىفرمايد: «اى پيامبر! اگر شرك آورى اعمالت حبط و نابود خواهد شد»؛ در اينجا خطاب به پيامبر صلى الله عليه و آله است؛ اما چه بسا منظور اصلى مردمان ديگر باشند.
از پنج عامل ياد شده، سبب اصلى تشابه در آيات، علو معانى و مفاهيم بلند قرآن است (عامل نخست)؛ زيرا از سويى لزوم ارايه معارف الهى بايسته است و از سوى ديگر كوتاهى لفظ و كوچكى قالب ارائه، بهطور طبيعى باعث بروز اين تشابه است.
قرآن پيچيدهترين روابط و عوالم وجود را به كلام كشيده است و چون موضوع پيچيده و بسيار بلند است، كلمات در همين حد مىتوانند بيانگر آنها باشند. البته هيچ كلام غيرقابل فهمى در قرآن نيست و حتى آيات متشابه آن با رجوع به محكمات، قابل فهم است. از اين رو قرآن، آياتش را دوگونه دانسته است: محكمات و متشابهات.
هُوَ الَّذى انْزَلَ عَلَيْكَ الْكِتابَ مِنْهُ اياتٌ مُحْكَماتٌ هُنَّ امُّ الْكِتابِ
وَ اخَرُ مُتَشابِهاتُ «1».
آيات محكمات را آيات مادر مىنامد و آيات متشابه، چند مفهوم از آن قابل برداشت است كه براى كشف معناى اصلى آن، لازم است به آيات محكم ارجاع داده شوند.
معنى آيه متشابه اين نيست كه لغتى در آن است كه معنايش را نمىدانيم، بلكه آيه متشابه يعنى آيهاى كه مىشود آن را به چند گونه شبيه يكديگر توجيه كرد. بهطور مثال: در قرآن آياتى هست كه همه چيز را به مشيت الهى نسبت مىدهد و استثنا نمىكند.
قُلِ اللّهُمَّ مالِكَ الْمُلْكِ تُؤْتِي الْمُلْكَ مَنْ تَشاءُ وَ تَنْزِعُ الْمُلْكَ مِمَّنْ تَشاءُ وَ تُعِزُّ مَنْ تَشاءُ وَ تُذِلُّ مَنْ تَشاءُ بِيَدِكَ الْخَيْرُ انَّكَ عَلى كُلِّ شَيْءٍ قَديرٌ «2»؛ «مالك اساسى همه مُلكها و قدرتها تو هستى و به هر كه ملك بدهى تو مىدهى و از هر كه بخواهى تو مىگيرى و به هر كه مىخواهى عزت مىدهى، هر كه را بخواهى ذلت مىدهى، خير و صلاح در دست توست و تو بر همه چيز توانا هستى».
اين آيه از اين نظر متشابه است كه چندگونه ممكن است از آن برداشت شود.
يكى اينكه در مشيت الهى هيچ چيزى، شرط هيچ چيز نيست، كما اينكه بعضى همينطور نتيجهگيرى كرده و معتقدند؛ تمام شرايطى كه ما آنها را شرايط عزت مىناميم ممكن است؛ پيدا بشود ولى به دنبال آن به جاى عزت، ذلت بيايد و ممكن است تام شرايطى كه ما آنها را شرايط ذلت مىناميم حاصل شود اما پشتسر آن عزت بيايد! در سعادت دنيا وسعادت آخرتهيچ چيزى شرط هيچ چيز نيست چون همه چيز به مشيت الهى است! اين گروه را «اشاعره» مىنامند.
در حالى كه وقتى ما به آيات ديگر قرآن مراجعه مىكنيم، آنها آيات مادر مىشوند و اين آيه را تفسير مىكنند. بهطور مثال در آيه ديگر مىخوانيم:
انَّ اللهَ لا يُغَيِّرُ ما بِقَوْمٍ حَتّي يُغَيِّروا ما بِانْفُسِهِمْ «1»؛ «خدا آنچه را كه براى قومى هست از آنها نمىگيرد مگر آنچه را كه خودشان از خودشان بگيرند».
اينگونه آيات كه محكم هستند، آيه قبل را توضيح مىدهد و از حالت متشابه خارج مىسازد.
البته آنچه درباره آيات متشابه گفته شد متناسب با قدرت فهم افراد است اما براى راسخان در علم، چه بسا آيات متشابه مطرح نباشد و نزد آنان همگى آيات به روشنى قابل فهم باشد و جنبه آيات محكم را داشته باشد.
به همين جهت در اول سوره هود آمده است:
الر كِتابٌ أُحْكِمَتْ آياتُهُ ثُمَّ فُصِّلَتْ مِنْ لَدُنْ حَكِيمٍ خَبِيرٍ ... «2»؛ «الف، لام، راء. كتابى است كه آيات آن استحكام يافته، سپس از جانب حكيمى آگاه، به روشنى بيان شده است» «3».
علاوه بر دلايل پيشين، مىتوان به دو فايده مهم ديگر درباره آيات متشابه اشاره كرد:
1. لزوم پيوند و ارتباط مردم با پيامبر صلى الله عليه و آله و امامان عليهم السلام: در قرآن مجيد مىخوانيم:
... وَ أَنْزَلْنا إِلَيْكَ الذِّكْرَ لِتُبَيِّنَ لِلنَّاسِ ما نُزِّلَ إِلَيْهِمْ وَ لَعَلَّهُمْ يَتَفَكَّرُونَ «4»؛ «... و اين قرآن را به سوى تو فرود آورديم، تا براى مردم آنچه را به سوى ايشان نازل شده است توضيح دهى، و اميد كه آنان بينديشند».
مسئوليت تبيين بسيارى از احكام و معارف توسط معصومان عليهم السلام، جايگاه مرجعيت علمى و معنوى آن رهبران آسمانى را تثبيت مىكند و مردمان مسير هدايت خود را به درستى پيدا خواهند كرد و با بهرهمندى از علم و عصمت اهلبيت عليهم السلام علاوه بر اينكه آيات متشابه براى آنان تبيين خواهد شد از محبت و مودّت آنان نيز بهرهمند خواهد شد و از نااهلان و مدعيان دروغين خلافت به دور خواهند ماند.
2. امتحان مردم؛ در قرآن مجيد مىخوانيم:
... فَأَمَّا الَّذِينَ فِي قُلُوبِهِمْ زَيْغٌ فَيَتَّبِعُونَ ما تَشابَهَ مِنْهُ ابْتِغاءَ الْفِتْنَةِ وَ ابْتِغاءَ تَأْوِيلِهِ وَ ما يَعْلَمُ تَأْوِيلَهُ إِلَّا اللَّهُ وَ الرَّاسِخُونَ فِي الْعِلْمِ يَقُولُونَ آمَنَّا بِهِ كُلٌّ مِنْ عِنْدِ رَبِّنا وَ ما يَذَّكَّرُ إِلَّا أُولُوا الْأَلْبابِ «1»؛ «... اما كسانى كه در دلهايشان انحراف است براى فتنهجويى و طلب تأويل آن [به دلخواه خود،] از متشابه آن پيروى مىكنند، با آنكه تأويلش را جز خدا و ريشهداران در دانش كسى نمىداند. [آنان كه] مىگويند: «ما بدان ايمان آورديم، همه [چه محكم و چه متشابه] از جانب پروردگار ماست»، و جز خردمندان كسى متذكر نمىشود».
به طور معمول در فراز و نشيبهاى زندگى، پايدارى و پايبندى مردمان آشكار مىشود. در عرصه انديشه و انتخاب راه و مسير نيز در هنگام ابهام و تشابه است كه پاكدلان از تاريكدلان بازشناخته مىشوند.
در مجموع وجود آيات متشابه در قرآن مجيد، دلايل و فوائد متعددى دارد كه به برخى از آنها به طور مختصر اشاره شد.
صاحب محتوی:
پرسمان دانشجویی
زبان :
فارسی
منبع اصلی :
http://www.maaref.porsemani.ir//content/%D9%85%D8%AD%D9%83%D9%85-%D9%88-%D9%85%D8%AA%D8%B4%D8%A7%D8%A8%D9%87%E2%80%8F
جنس منبع:
متن
پایگاه :
پایگاه پرسش و پاسخ های معارف سایت پرسمان
نوع منبع :
پرسش و پاسخ , کتابخانه عمومی
مخاطب :
بزرگسال
خروجی ها :
Mods
Doblin core
Marc xml
MarcIran xml
مشخصات کامل فراداده
مشخصات کامل اثر
منابع مرتبط :
ثبت نظر
ارسال
×
درخواست مدرک
کاربر گرامی : برای در خواست مدرک ابتدا باید وارد سایت شوید
چنانچه قبلا عضو سایت شدهاید
ورود به سایت
در غیر اینصورت
عضویت در سایت
را انتخاب نمایید
ورود به سایت
عضویت در سایت