جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مسجد به عنوان اولین و مهم‌ترین پایگاه انس و الفت با حضرت حق و یگانه مرکز اداره جامعه اسلامی در نگاه دین شناخته شده است. رسول مکرم اسلام (ص) و امیرمومنان (ع) در دوران حکومت‏های خود این دیدگاه را به منصه ظهور رسانده و در مقام عمل به مسجد به عنوان یک محل حل و فصل امور در تمامی زمینه‏ های عبادی، سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و ... نگریسته ‏اند. آنچه که در راستای احیای این طرز نگاه به مسجد و استفاده در خور از ظرفیت‏ها و کارکردهای بی بدیل این نهاد مقدس در حال حاضر لازم است یافتن دیدگاه رهبران کنونی جامعه اسلامی و انتظارات ایشان از مسجد است.«مسجد طراز اسلامی» از دغدغه‏ های امام خامنه‏ ای (مد ظله) به عنوان پرچمدار حرکت جامعه اسلامی ما به سوی تمدن شکوفای اسلامی است. مستلزمات و کارکردهای متوقع از این مکان در زمینه‏ های عمران ظاهری و معنوی، عبودیت و معنویت، تربیت و دانش و سیاست و تدبیر در نظر ایشان اهمیت یافته است. در مقام کوشش برای بازگرداندن مساجد به سطح طراز اسلامی آنها لازم است ابتدا این کارکردهای متوقع در متون دینی پی‏ جویی شود و در وهله بعد در جهت نهادینه ‏سازی آنها در جامعه اسلامی تلاش گردد. همت پژوهش حاضر تلاش در جهت مستندسازی بیانات امام خامنه ‏ای (مد ظله) در خصوص «مسجد طراز اسلامی»، با استفاده از آیات و روایات و سیره عملی پیامبر گرامی اسلام (ص) و امیرمومنان (ع) در دوران حکومت نبوی و علوی است که موارد بهره‏ مندی از مسجد در آنها در زمینه ‏های محل عبادت، کانون هدایت و ذکر، جایگاه علم و دانش، مرکز فعالیت فرهنگی و اجتماعی، سنگر نظامی، محل حل و فصل دعاوی و مقر سیاست در این مقال مورد بحث و تحلیل قرار گرفته است.

---

این نوشتار در پی نقد و بررسی استنادات قرآنی و روایی آقای مهدی نصیری در کتاب اسلام و تجدد می باشد.ایشان که از مخالفین ارتباط و سازگاری اسلام با تجدد و مدرنیته می باشند در راستای اثبات ادعای خود،بانهایت جانب داری از پیشفرض ذهنی خود به آیات و روایاتی استناد کرده است. در این نوشتار ابتدا مبانی و اصول و روشهای صحیح تفسیر آیات و نقد روایات قید شده و آیات و روایات مورد استناد نصیری، با عرضه به این مبانی، در بوته آزمایش قرار گرفته تا میزان صحت و اعتبار مدعیات ایشان کشف شود. در پایان ابعاد مختلف دیدگاه نصیری آسیب شناسی شده است.

‫نويسنده در اين پاياننامه فارغ از رشته تحصيلى خود به تحقيق مديريت در آيات و روايات پرداخته است. مباحث اين پژوهش در هفت فصل با عناوين ذيل تنظيم شدهاند: تعريف و تاريخچه مديريت، ضرورت مديريت و رهبرى از نظر قرآن و حديث، تفاوت حكومت اسلامى با غيراسلامى، صفات مديران مسلمان، وظايف مديران مسلمان، معيارها و آفتهاى مديريت و رهبرى، اصول مديريت اسلامى و ابزارهاى مؤثر در آن.

این رساله که عنوان آن ساخت بنا بر قبور پیشوایان دین ، تولیت و مالکیت آن در فقه و حقوق موضوعه است ، دارای سه رکن اساسی می باشد . اصطلاح ساخت بنا بر قبور ، شامل هر نوع ساخت و ساز بر روی قبوراز جمله قبه ، بقعه ، ضریح ، مسجد و حتی به نظر برخی قرار دادن سنگ در اطراف قبر می باشد . اصطلاح تولیت به معنای حق سرپرستی و مدیریت مال وقفی و اصطلاح مالکیت به معنای رابطه ای اعتباری و عقلایی است که میان شخص حقیقی یا حقوقی با شیئ مادی یا امر معنوی برقرار می باشد.امروزه از طرف برخی مذاهب و افراد و عمدتا از سوی وهابیت سوال ها و چالشهایی در خصوص مشروعیت ساخت بنا بر قبور ائمه معصومین علیهم السلام و چگونگی انتفاع از آن و شمول ولایت حاکم اسلامی نسبت به مشاهد مشرفه و محدوده اختیارات متولی مطرح شده که ضروری است در محیط های علمی مثل حوزه و دانشگاه به آنها پاسخ داده شود . این رساله به روش توصیفی و تحلیلی تدوین شده و نتایج بدست آمده حاکی از آن است که در فقه امامیه ساخت بنا بر قبور پیشوایان دین و اولیاء و صالحان از شعائر دین بشمارمی رود و سیره عملی مسلمانان در طول تاریخ گویای این مسئله است . فقهای اهل سنت نیز معتقدند که ساخت بنا بر قبور انبیاء ،شهدا، صالحین و بزرگان دین به سبب احیای زیارت و تبرک از موارد نهی تنزیهی حکم کراهت خارج هستند .در نظر وهابیت که ساخت بنا بر قبور پیشوایان دین را حرام و بدعت می دانند ، مخالف صریح نظر قرآن می باشد . همچنین تولیت بقاع متبرکه و اوقاف عام که متولی خاص ندارند با حاکم و ولی مسلمین است و این متولی تنها گرداننده و اداره کننده موقوفه است و عنوان مالک نمی تواند داشته باشد و شخصیت حقوقی امام که همان حق امامت و ولایت از جانب خدا است ، مالک حرم است و این شخصیت حقوقی منافاتی با مالکیت امام ندارد .

‫اين پايان نامه ضمن تبيين وضعيت نظام بانکي و قوانين بانکداري کشور افغانستان، به بررسي کاستي‌هاي موجود در زمينه الگوي بانکداري اسلامي در اين نظام بانکي مي‌پردازد و پيشنهادهايي را دراين زمينه ارائه مي‌دهد. نويسنده در شش فصل به ابعاد اين موضوع پرداخته و الگوهاي مناسب بانکداري براي کشور افغانستان را با توجه به الگوهاي مطرح بانکداري اسلامي به ويژه بانکداري اسلامي بيان مي‌کند. وي در فصل اول ضمن تشريح اوضاع اقتصادي و اجتماعي افغانستان، تاريخچه وضعيت اقتصادي اين کشور را در دوران حکومت مختلف ارائه، و ويژگي‌هاي سياسي، اجتماعي، اقتصادي و مذهبي افغانستان را تبيين کرده است. در فصل دوم تاريخ و قوانين بانکداري افغانستان مورد بحث قرار گرفته و تأسيس بانک‌هاي مختلف در اين کشور و وضع قوانين بانکي در زمان گذشته در اين کشور همراه با اساسنامه‌هاي جديد و قديم بانک‌ها در اين کشور تجزيه و تحليل مي‌شود. نگارنده در فصل سوم از نوشتار خود به بررسي فقهي قانون فعلي بانکداري در افغانستان پرداخته و قانون بانکداري بانک مرکزي و سياست‌هاي مالي و پولي حاکم بر بانک‌هاي اين کشور را شرح داده است. در فصل چهارم مباني فقهي بانکداري بدون ربا از ديدگاه اماميه و حنفيه (مذهب غالب افغانستان) واکاوي شده و تحليلي از ربوي بودن معاملات بانکي در فقه اسلامي، ماهيت وکالت، شرکت، مضاربه، اجاره، حواله، صلح، فروش اقساطي و احکام بيع و امور مذکور در فقه مذهب حنفيه و چند حکم کاربردي بانکي در فقه اسلامي رايج در کشور افغانستان بيان مي‌گردد. در فصل پنجم الگوهاي بانکداري مطرح اسلامي در ايران‌مانند قرض‌الحسنه، تجهيز منابع و تخصيص آن، خدمات بانکي، ماهيت معاملات مختلف بانکي در ايران و چند کشور اسلامي همچون: پاکستان، اردن، سودان، اندونزي، مالزي و کويت با يکديگر مقايسه گرديده است. در فصل ششم نيز الگوي مناسب بانکداري و چند پيشنهاد براي اصلاح وضعيت بانکداري در اين کشور ارائه مي‌شود.

‫پايان نامه حاضر به تشريح پيداييِ علم اصول فقه، روش‌هاي اصولي و مکتب‌هاي اصول فقه شيعه و اهل سنت مي‌پردازد و روند شکل‌گيري مباحث و اصطلاحات اصولي را تبيين مي‌کند. نويسنده در سه باب تاريخ علم اصول فقه و فراز و نشيب‌هاي آن را تا در آمدن آن به شکل کنوني بررسي کرده است. در باب اول مباحث مقدماتي علم اصول فقه، مانند تعريف علم اصول فقه، ويژگي‌هاي مسأله اصولي، تفاوت ميان قاعده اصولي با قاعده فقهي، مباحث علم اصول فقه، جايگاه علم اصول فقه در انديشه و علوم اسلامي، تعامل و ارتباط علم اصول فقه با ساير علوم اسلامي همچون: تفسير قرآن، روايات، فقه و قواعد فقهي، علم لغت و علم نحو و علم کلام و منطق مطرح گرديده و منابع استنباط در اصول فقه و معناي اخباري و اصولي (فرق ميان اخباريان و اصوليان) تبيين شده است. در باب دوم از اين تحقيق، تاريخچه علم اصول فقه و چگونگي پيدايي اين علم، اسباب و علل پيدايي آن، ديدگاه‌هاي متفاوت علماي مسلمان درباره اين علم، تدوين مباحث علم اصول فقه، تطوّر آن، روش ائمه مذاهب اربعه اهل سنت در علم اصول فقه و استفاده از آن در فقه و استدلال فقهي، روش زيديه و اماميه در کاربرد مسايل علم اصول فقه، تعداد اصول به کار گرفته شده استنباطي در علم اصول فقه و ديدگاه‌هاي شيعه و اهل سنت درباره اين علم و تدوين آن تبيين مي‌گردد. آن‌گاه اسباب و انگيزه‌هاي مربوط به پيدايي و شکل‌گيري و تدوين اين علم از لحاظ تاريخي بيان گرديده و عواملي همچون: دور شدن از عصر نص، دخالت سياست در تفسير از دين، ظهور مکتب‌هاي فقهي جديد در مدينه و عراق، عوامل اجتماعي و فرهنگي تدوين علم اصول فقه، موضع‌گيري ائمه معصومين از شکل‌گيري آن و حرکت فلسفي و کلامي و نهضت ترجمه، منعکس شده است. در باب سوم تدوين کتاب‌هاي اصولي در پنج قرن نخست هجري ـ از نخستين تأليفات ساده اصولي تا کتاب‌هاي پيچيده‌تر اصولي ـ بيان شده و آثار نگاشته شده در ادوار مختلف توسط مذهب شافعي، حنفيه و اماميه و ظهور نخستين اصطلاحات اصولي، تجزيه و تحليل تاريخي مي‌شود.

پژوهش «پایگاه اجتماعی زن در خانواده» با عنایت به مقایسه رویکرد اسلام و فمینیسم، به بررسی و تحلیل جایگاهی که به لحاظ اجتماعی زنان در خانواده و به دنبال آن در جامعه اشغال می‌کنند می‌پردازد و با توصیفی از وضعیت گذشته و کنونی آنان و ظلم‌ها و ستم‌هایی که در طول تاریخ بر آن‌ها روا شده، در صدد بررسی علل ظهور جنبش‌های جدید در زمینه دفاع از حقوق زنان می‌باشد، این‌که این جنبش‌های نوظهور و فعالیت‌های آن‌ها در چه زمینه‌هایی صورت گرفته و چه دستاوردها و پیامدهایی را برای زنان، خانواده و جامعه در پی داشته است. پژوهش حاضر با روش کیفی و رویکرد توصیفی ـ تحلیلی که حاصل مطالعات کتابخانه‌ای و فیش برداری از منابع موجود بوده است، به مقایسه پایگاه اجتماعی زن در خانواده، از دو منظر اسلام و فمینیسم پرداخته است و به این نتیجه رسیده است که گرچه فمینیسم در خاستگاه‌های اولیه خود، بعضاً نظریه‌ها و خواسته‌های قابل تأمل و قابل دفاعی داشته امّا به مرور زمان با ابزار انتقام از جنس مذکر با شیوه‌های ناکارآمد، تحقیر ویژگی‌ها و خصوصیات طبیعی زنان، انکار تفاوت‌های میان زن و مرد و در نظر گرفتن خانواده و نهاد ازدواج به عنوان عوامل بدبختی و ستم بر زنان در طول تاریخ، بیشتر تلاش خود را در جهت متزلزل ساختن بنیان‌های خانواده و نابودی کامل آن به کار بسته است. دین اسلام، با توجه به تفاوت‌ها و خصوصیات زن و مرد به حمایت از نهاد خانواده پرداخته و با تبیین جایگاه والا و انسانی برای زن در نقش‌های منحصر به فرد مادری و همسری، به تحکیم پایه‌های خانواده و به تبع آن جامعه می‌پردازد. اسلام، به عنوان مجموعه‌ای پیوسته و سیستماتیک که تمامی اجزا و قوانین موجود در آن با یکدیگر پیوستگی دارد در نظر گرفته می‌شود. سیستمی که هر یک از اجزای آن در ارتباط منطقی با سایر اجزا قابل تحلیل و بررسی می‌باشد. بررسی و تحلیل هر یک از اجزاء در خلاء و بدون در نظر گرفتن ارتباط آن با سایر اجزا ممکن است به نتایجی متفاوت از تحلیل نقش آن در ارتباط با کل سیستم منجر شود. براساس نگرش سیستمی، تمامی اجزای یک سیستم برای رسیدن به هدفی واحد، عمل می‌کنند و از آنجا که بنا بر جهان بینی اسلام، انسان جزئی از یک نظام هماهنگ و حکیمانه است لذا تفاوت‌های میان زن و مرد نیز که ناشی از این نظام هماهنگ است، نه تنها ستم آمیز نیست بلکه کاملاً حکیمانه است. بنابراین عناصر گوناگون در نظام حقوقی زن در اسلام مانند مهریه، نفقه، دیه، ارث و... که مورد انتقاد طرفداران حقوق زن می‌باشد، در درجه اول باید در نگرشی سیستمی در ارتباط با سایر اجزا تفسیر گردد و سپس در ارتباط با اهداف نظام خانواده، جامعه و غایت خلقت مورد بازبینی و بررسی و تحلیل قرار گیرد.

‫قرآن و احاديث اسلامي، به‌عنوان دو منبع مهم و اصلي انديشه و تمدن اسلامي، همواره در اولويت مطالعات و اتهامات مستشرقان بوده است. در اين زمينه، دايرة‌المعارف قرآن لايدن يکي از جديدترين و مهم‌ترين آثار قرآني مستشرقان است که از سال 1993 تا سال 2006 ميلادي در قالب 6 مجلد تدوين گرديده است. پژوهش حاضر مقاله "حديث و قرآن" را از اين مجموعه برگزيده و مورد ترجمه و نقد و بررسي قرار داده است. اين مقاله در حوزه علوم قرآني تدوين گرديده و مسائل مختلفي در آن مطرح شده است. مؤلف مقاله با طرح مسايلي مانند نسيان پيامبر اسلام(، بيماري ايشان، افسانه غرانيق، عدم تدوين قرآن در زمان حيات پيامبر، و مسأله تحريف قرآن، تلاش کرده تا اصالت وحي و قرآن را مورد تشکيک قرار دهد. او همچنين با مطرح کردن وقوع جعل گسترده در سند و متن روايات اسلامي، و نيز عدم اهتمام مسلمين به حديث و سنت پيامبر اسلام(، و در نتيجه پيدايش احاديث در زماني متأخر از دوران پيامبر و صحابه ايشان، قصد ايجاد تشکيک در اصالت تاريخي روايات اسلامي را دارد. البته کذب بودن اتهامات وارد شده بر شخصيت پيامبر اسلام(، و نيز غرض‌ورزي مستشرقان در اين زمينه، کاملاً آشکار است. همچنين حفظ کامل قرآن و مصونيت آن از تحريف، از ابتداي نزول تا امروز، همواره مورد اهتمام مسلمانان بوده و اين مسأله به صورت مستدل نيز مطرح شده است. در بحث احاديث اسلامي نيز، با تأکيد بر سيره و مکتب اهل بيت‌( مبني بر تداوم نقل و کتابت حديث از زمان پيامبر تا تشکيل جوامع روايي، شبهات مطرح شده مردود خواهد بود. در مجموع، اين پژوهش روشن مي‌سازد که يک پيش‌فرض نهفته در تحقيقات اکثر مستشرقان وجود دارد، که آن غيرالهي بودن دين اسلام، و معرفي پيامبر گرامي اسلام( به‌عنوان پديدآورنده قرآن، و نه به‌عنوان پيامبر خدا است.

‫بررسي جايگاه شخصيت حذيفه بن يمان عبسي، هم‌پيمان قبيله بني عبد الاشهل، از لابلاي کتب تاريخي، تراجم‌نگاري و جوامع روايي سني و شيعه، از آن‌روي اهميت دارد که در دوران حيات پيامبر اسلام(ص) از جايگاه مهمي برخوردار بوده، و به‌عنوان يکي از انصار در آغاز هجرت به‌همراه پدرش حسيل، به دين اسلام گرويده و در روز پيمان برادري، جنگ احد و خندق حضور داشته و در غزوه تبوک و ماجراي عقبه به اسامي منافقان شناخت پيدا کرده و به‌عنوان صاحب سرّ النبي( مشهور بوده است. بنا بر نقل کتب روايي شيعه، حذيفه در روز سقيفه از معترضين به خلافت ابوبکر بوده و در فتوحات و حوادث عصر خلفاي سه‌گانه نقش مهمي داشته است؛ او در برخي فتوحات، فرماندهي و سرپرستي سپاه مسلمانان را به‌عهده گرفته و به موفقيت‌ها و پيروزي‌هاي ارزشمندي رسيده است. در فتح شوشتر به‌عنوان فرمانده سپاه پيادگان، و در فتح آذربايجان به‌عنوان فاتح، و در نهاوند به‌عنوان فرمانده سپاه حضور داشت. او همچنين براي مدتي حاکم مدائن و ارمينيه بود. حذيفه بن يمان درباره فضيلت، شجاعت و برتري علي(ع) سخناني ايراد کرده و رواياتي را در اين مورد از پيامبر اسلام(ص) ذکر کرده است. بعد از رسيدن عهد و نامه امام علي(ع) به حذيفه، او مردم را جمع کرده و بعد از ايراد خطبه از حقانيت علي(ع) صحبت کرده و با آن حضرت بيعت مي‌کند. او به ياران و فرزندان خود در مورد علي(ع) توصيه‌هايي نموده و آن‌ها را به همراهي با آن حضرت تشويق کرده است. حذيفه از طرف علي(ع) به فرمانروايي مدائن تعيين شد و تا آخر عمر در اين مأموريت باقي ماند. از منظر کتب روايي، حذيفه فردي ثقه و مورد اطمينان بوده و به‌عنوان صحابي بزرگ پيامبر گرامي اسلام معرفي شده است. کتب رجالي شيعه او را از اصحاب خاص امام علي(ع) دانسته‌اند.