جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

---

‫در اين پايان نامه که ترجمه و تحقيق کتاب "خصائص اميرالمؤمنين علي بن ابيطالب" تأليف احمد بن شعيب نسائي به زبان اردوست؛ ويژگي‌هاي امام اميرالمؤمنين علي( و فضايل آن حضرت با استناد به آيات قرآن و روايات نبوي، شرح و بررسي شده و دلايل امامت و حکومت بلافصل آن حضرت، با استفاده از شواهد و مستندات متعدد ارائه گرديده است. نويسنده نخست، به معرفي مؤلف کتاب و سپس به بحث در باره اهميت آگاهي از اوصاف و ويژگي‌هاي امام علي بن ابيطالب( پرداخته و در ادامه، به بحث درباره ويژگي‌هاي آن حضرت از زمان طفوليت تا زمان شهادت اشاره کرده است. وي امام علي( را نخستين مسلمان و نمازگزار همراه پيامبر اسلام(ص) دانسته و شخصيت آن حضرت را از لحاظ عبادي ستوده است. نويسنده، اميرالمؤمنين علي( را بنده‌اي عنوان کرده که از سوي خدا در سخت‌ترين امتحان‌ها و آزمون‌ها قرار گرفت و در تمام اين مراحل و در همه زواياي زندگي خويش اخلاص و عبوديت محض الهي را از خود نشان داد و از اين رهگذر نزديک‌ترين فرد به رسول خدا( شد؛ به طوري که پيامبر اسلام او را وارث خويش و نفس خود معرفي کرد و مکرراً مردم را بر محبت و اطاعت از امام علي( تشويق و ترغيب نمود. ازدواج امام علي( با حضرت فاطمه(، قرابت خاص امام علي( به رسول خدا(، حضور پررنگ امام علي( در همه جنگ‌ها و نقش سرنوشت‌ساز حضور آن حضرت در اين عرصه از مطالبي است که مؤلف به آن‌ها پرداخته است. نقش امام علي( درتدوين قرآن وتأويل آن و شرح حديث غدير و ده‌ها حديث ديگر نبوي در مدح و ستايش اميرالمؤمنين( که اثبات کننده امامت، ولايت، و خلافت آن حضرت مي‌باشد؛ از مندرجات ديگر کتاب مذکور مي‌باشد که با استناد به روايات شيعه و اهل سنت ارائه گرديده است.

زیبایی و زیباشناسی در شعر از زمان‌های بسیار دور مورد توجّه ادیبان و شاعران بوده است. از آن جایی که هر اثر ادبی در بنیان خود زیباست، می‌توان آن را از دیدگاه زیبایی شناسی بررسی کرد. زیبایی‌شناسی حوزه‌ی بسیار وسیعی را در برمی‌گیرد؛ صاحب‌نظران عواملی چون عاطفه، احساس، صور خیال و موسیقی مناسب و هماهنگ شعر را موجب زیباتر شدن آن می‌دانند اما در این میان نقشی چشمگیر برای صنایع بدیعی قائلند. اعراب از زمان جاهلیت در آوردن کلام فصیح و بلیغ توانا بوده‌اند و در اشعار خود از انواع گوناگون صنایع ادبی بهره می‌گرفتند. پس از اسلام و نزول قرآن مجید ، توجه به زیبایی کلام همچنان پا بر جا بود. در عصر ممالیک نیز، عمده‌ی اهتمام شاعران به پرورش آرایه‌های لفظی بود اما این امر شکلی افراطی به خود گرفته و توجه به معنا مورد غفلت قرار می‌گرفت. به هر روی صاحب‌نظران، نمایان‌ترین هنر شاعران این عصر را به کارگیری همین صنایع بدیعی می‌دانند. شاب الظریف نیز به عنوان یکی از سرایندگان برجسته‌ی این عصر، به شکل گسترده‌ای از صنایع لفظی و معنوی سود جسته است؛به طوری که بازی‌های زبانی با تکیه بر محسنات لفظی ‌نوعی تشخص سبکی برای وی ایجاد کرده است.

در این رساله بیان چگونگی توجه مسلمانان به علوم طبیعی و جهانشناسی با توجه به تاکیدات قرآن و پیامبر و ائمه اطهار به کسب دانش و علم و کیفیت انتقال علوم عقلی اعم از فلسفه، طب ، کیمیا، ریاضیات ، هندسه، جغرافیا و زمین‌شناسی و غیره از یونان، روم، هند و ایران و سایر مراکز علمی جهان باستان به تمدن اسلامی می‌باشد. گرچه از دیرباز در این موضوع بصورت پراکنده و در موضوعات کلی مباحثی صورت گرفته و محققان بسیاری به کیفیت انتقال علوم به تمدن اسلامی اشاراتی داشته‌اند ولی اهمیت موضوع برای جامعه اسلامی، ما را بر آن داشت که شکوفائی دوران تمدن اسلامی را یادآور شده و راهی را که وارث اصلی آن در جهان علم و دانش اسلام است ، را به مسلمانان جهان گوشزد نمائیم . جنبش علمی ترجمه در طی دو قرن - دوم و سوم - به اوج خود رسید و در این دوره تاریخی، اکثر آثار علمی جهان باستان از گوشه و کنار در بغداد جمع‌آوری، و توسط مترجمان ماهر و با تبحر از زبانهای یونانی، سریانی، هندی و فارسی (پهلوی) به زبان عربی منتقل گردید و گامی بلند در جهت پیشرفت بشریت که در مرحله انزوا و سقوط قرار گرفته بود برداشته شد. از این رو علومی که می‌رفت با ضدیت مسیحیت قرون وسطی و قیصرهای رومی به انحطاط و انهدام کشیده شود در یک جهش با آگاهی مسلمانان و زمینه‌ای که در قلمرو اسلامی ایجاد شد، مجددا" حرکت و پویائی خود را بازیافته و در قالب اسلامی مورد توجه دانش پژوهان اروپائی در قرن شانزدهم و هفدهم میلادی قرار گرفت . چرا که بسیاری از متون دانشمندان مسلمان همچون آثار علمی ابوعلی‌سینا، فارابی، ابوریحان بیرونی و ابن رشد اندلسی و بسیاری دیگر از متفکران اسلامی در مراکز علمی و آموزش اروپای پس از قرون وسطی، تدریس شده و مورد توجه قرار گرفت . گرچه در این رساله به نتایج مثبت و منفی این جنبش علمی کمتر توجه شده ولی آثاری که این حرکت در قرون سوم و چهارم و پنجم هجری دربرداشت ، در پیشرفت تمدن مغرب زمین بخوبی مشهود است ، چرا که عصر رنسانس در غرب دنباله جنبش علمی ترجمه در قرن سوم هجری در تمدن اسلامی می‌باشد، و این حقیقتی انکارناپذیر است . این حرکت علمی که با انگیزه‌های اجتماعی، اعتقادی و در زمان و مکانی خاص واقع شد بیانگر واقعیتی است که بسیاری از مورخان شرقی و غربی تحت تاثیر استعمار فرهنگی در سرپوش گذاردن بر پیشرفتهای علمی مسلمین کمتر بدان توجه نموده‌اند. اسلام نه تنها از لحاظ زمان آخرین وحی دوره کنونی تاریخ است و به همین سبب وارث همه ادیان الهی گذشته است ، بلکه از لحاظ مکانی نیز اقالیم مرکزی عالم را سرزمین خود قرار داده . و به این طریق با مراکز مهم تمدنهای قبلی آسیا و دریای مدیترانه تماس مستقیم حاصل کرد و وارث ، علوم و فنون این تمدنها شد. این در گرو جاذبیت و معنویت دین اسلام بود که توانست به سرعت اندوخته‌های بشریت را در یک مکان جمع‌آوری نماید. اسکندریه، انطاکیه، رها، نصیبین حران، جندیشاپور وسایر مراکز علمی تمدنهای دریای مدیترانه و آسیا و خاورمیانه همه در قرن دوم و سوم - که جنبش علمی در آن واقع شد - جزء قلمرو اسلام درآمد، و به این نحو زمینه برای نشو و توسعه علوم عقلی در تمدن اسلامی فراهم آید. آغاز شکوفائی علوم در تمدن اسلامی همانا ترجمه متون علمی توسط مترجمان و مفسران و شارحان مسلمان، مسیحی، یهودی صائبی، اعم از عرب و غیر عرب در سایه اسلام بود. و رساله موجود بیانگر چگونگی این انتقال می‌باشد.

مسئله تأثیرپذیری ادبیات و احکام اسلامی از فرهنگ زمانه خود یکی از مسائل مهم در حوزه فلسفه و کلام است. فیلسوفان و متکلمان اسلامی و غربی دیدگاه‌های متفاوتی در این زمینه مطرح کرده‌اند. به طور کلی، درخصوص رابطه قرآن با فرهنگ زمان خود، دو دیدگاه مطرح است: الف- تاثیر‌پذیری کامل قرآن‌کریم از فرهنگ عصر نزول، ب- قبول عناصر مثبت فرهنگ آن زمان و طرد عناصر منفی‌اش. برخى معتقدند که قرآن کاملا تسلیم فرهنگ عصر نزول و صدر اسلام بوده است.با اندک مروری بر ایات قرآن، به روشنی می توان دید که فرهنگ عرب آن عصر وارد متن قرآن شده است. این تا حدودى شبیه نظریه‏اى است که در زمینه تاثیر فرهنگ زمانه بر تورات و انجیل گفته شده است. در مورد قرآن، برخى از نویسندگان این دیدگاه را کاملا پذیرفته‌اند و برخى دیگر با ذکر مثال‏هایى، تاثیرپذیرى را به‏طور گسترده طرح کرده، ولی با احتیاط از آن سخن‏گفته‏اند. در مقابل، برخی از اندیشمندان اسلامی معتقدند که قرآن عناصر مثبت فرهنگى عرب را که ریشه در ادیان ابراهیمى داشته، پذیرفته؛ آن‏ها را پیرایش کرده و تکامل بخشیده است. مثال آن در احکام حج و لعان است و همچنین قرآن، عناصر منفى و خرافات اعراب جاهلى را کنار گذاشته و با آن‏ها به مقابله برخواسته است یا اینکه نامى از آن‏ها نمى‏برد. در این پایان نامه به نقد و بررسی دیدگاه موافقان و مخالفان اثرپذیری قرآن در قالب ادبیات و احکام اسلامی از فرهنگ زمانه با تاکید بر نظام برده‌داری پرداخته شده است. بردگی و برده‌داری، یکی از فرهنگ های رایج صدر اسلام است که اسلام در زمان ظهورش ناگزیر به پذیرش مشروط و در صدد مواجهه و تغییر آن بوده است. از نظر اسلام بردگی همواره از مسائل مهم در حوزه تبیین اندیشه اسلامی و از مباحث مهم کلامی است که از جهات گوناگون فقهی، فکری و تاریخی قابل بررسی می باشد. تبیین علل و انگیزه پذیرش و لغو تدریجی بردگی در اسلام با مقایسه تطبیقی میان وضعیت بردگان در دوران جاهلیت و اسلام و بررسی اثر فعلی یا انفعالی آن بر احکام و آیات قرآنی، موضوعی است که به آن پرداخته خواهد شد. دیدگاه‌های متفاوتی در خصوص مواجهه اسلام با موضوع برده و برده‌داری مطرح شده است. برخی آن را به عنوان یک پدیده اجتماعی که اسلام میراث‌دار آن بوده است، پذیرفته اند و معتقدند که برده‌داری به عنوان فرهنگ رایج آن زمان بر برخی از ادبیات و احکام اسلامی تاثیر گذار بوده است و شان نزول بعضی از آیات را دالّ بر آن می دانند و اما برخی دیگر نظری متفاوت دارند و بر اثر انفعالی فرهنگ برده‌داری بر صدور احکام اسلامی معتقدند. به نظر می‌رسد که شان نزول برخی از آیات، ادبیات بکار رفته در قرآن و ادعیه و وجود احکام فقهی در باب بردگی در اسلام، نشان از تاثیر‌پذیری قرآن و احکام اسلامی از فرهنگ برده‌داری زمان خود دارد. در این پایان نامه قصد داریم که این تأثیرپذیری را نشان دهیم.

‫در ارتباط با سيرى كه در تدوين اين پژوهش دنبال خواهيم كرد، قابل ذكر است كه اين نوشتار مشتمل بر پنج فصل است. فصل اوّل با كليات موضوع، تعريف واژه‏ها وضرورت پژوهش واهداف آن آغاز مى‏شود. در فصل دوم، گونه‏هاى متعدد از روابط بهنجار (سالم) جوانان اعم از ارتباط جوان با خدا، جوان با خانواده وخويشان وجوان با دوستان وبا فرهيختگان مورد كنكاش قرار گرفته است. در فصل سوم اين نوشتار راه كارهاى دين در ايجاد روابط بهنجارِ غير همجنس در چارچوب حدود ارتباط واختلاف زن ومرد از منظر دين بررسى شده. ودر فصل چهارم، زمينه‏ها وچگونگى ارتباطهاى نابهنجار به تفصيل مورد تجزيه وتحليل قرار گرفته كه عمده مباحث اين نوشتار را به خود اختصاص داده است. در فصل پايانى راه كارهاى پيشگيرى ودرمان ناهنجارى در روابط پسران ودختران مد نظر قرار گرفته است. مطالب فوق گزارشى فشرده و مختصر از اجمال بحث ومدعاى اين نوشتار است تا با يارى پروردگار به تبيين و تشريح آنها بپردازيم.

خداوند در قرآن احکامی را برای اینکه انسان بتواند زندگیش را با معیارهای الهی بسازد فرستاده است. از طرف دیگر چون اسلام به فرقه‌های متعددی تقسیم شده است و صاحبان هر فرقه تفسیر متفاوتی از آیات ارائه داده‌اند، باعث بروز اختلافاتی در بین مسلمانان شده است. در این رساله سعی شده دو کتاب "احکام القرآن" تألیف جصاص متوفای قرن چهارم هجری قمری از بزرگان فقه حنفی و "کنزالعرفان فی فقه القرآن" تألیف فاضل مقداد متوفای قرن نهم هجری و از بزرگان فقه شیعه را در باب آیات الاحکام نکاح بررسی کنیم. ما در این رساله ‌دیدگاه‌های موجود در این دو کتاب را در دو فصل مورد بررسی قرار خواهیم داد. امیدوارم که روشن شدن نزدیکی نتایج به دست آمده توسط این دو عالم در این اثر کمکی در تقریب مذاهب اسلامی باشد.

‫اينپاياننامه با هدف بررسى نظرات مفسران و فقهاء درباره آيات ربا تدوين شده و شامل دو بخش است. در بخش اول نظرات مفسران با استفاده از تفاسير مجمعالبيان، تبيان، نمونه، تفسير كبير، روح المعانى و الميزان بيان شدهاست. در بخش دوم آراى فقهاء ضمن ترجمه بخش ربا از كتاب جواهرالكلام بررسى و بيان گرديدهاست. در اين بخش، نظرات فقهاى معاصر نيز بررسى شدهاست.

‫ضرورت اعتدال در امور سياسي و اجتماعي، دغدغه‌اي است که محقق را به نگارش اين پژوهش واداشته است. در اين راستا وي آموزه‌هاي دين اسلام را در اين زمينه شرح داده و ادعاهايي مبني بر اينکه دين اسلام دين سمحه و سهله است و از خشونت و افراط گرايي به دور است را مورد ارزيابي قرار داده است و در ادامه سعي کرده معيارهاي مدارا در دين اسلام را تبيين کند. نويسنده در چهار فصل معيار وسط بودن دين اسلام و رابطه بين وسط بودن و معتدل بودن دين اسلام با شريعت سمحه و سهله را بيان کرده است. فصل اول به تعريفي از وسطيت (معتدل بودن) دين اسلام، حکم و ادب از لحاظ لغوي و اصطلاحي مي‌پردازد و در ادامه اهميت و ضرورت اين مسأله در آموزه‌هاي اسلامي را تبيين مي‌کند. نويسنده رابطه بين وسطيت دين اسلام و شريعت سمحه و سهله بودن اين دين را در فصل دوم مورد بحث قرار داده و سپس مباني اين بحث و ادله شرعي آن و اشکالات وارد بر اين مسأله را تبيين مي‌نمايد. وي در فصل سوم، ادله قرآني، روايي و دليل استقرايي مبني بر اين که سلوک شارع مقدس سلوکي وسطيه و به دور از افراط و تفريط مي‌باشد را به صورت مشروح بيان مي‌کند. آن‌گاه آيات و روايات متعدد در اين موضوع را مورد شرح و تفسير قرار مي‌دهد. در فصل چهارم و پاياني اين نوشتار، نمونه‌هايي از وسطيت واعتدال در دين اسلام در سيره معصومين( و دستورات و احکام ديني آمده است، مانند اعتدال در نماز، انفاق، رعايت اعتدال در خوردن و آشاميدن، آداب راه رفتن، ميانه‌روي در محبت و دوستي، رعايت اعتدال در طلب کردن روزي دنيا و پرداختن به امور عبادي و اخروي. در همه اين امور توجه کردن به حد وسط چه در امور دنيوي و مادي و چه در مسايل معنوي و اخروي از دستورات اصلي دين اسلام ومشي پيامبر اسلام و اهل بيت معصوم آن حضرت دانسته شده و بر اين مسأله تأکيد گرديده است.

معرفت‌شناسی بخشی از فلسفه است که از امکان و روش‌های اکتساب معرفت و ماهیت و حدود و ثغور دانش بحث می‌کند. این پژوهش با عنوان "تبیین دیدگاه معرفت‌شناسی فایرابند و نقد دلالت‌های روش شناختی آن برای پژوهش‌های تربیتی بر اساس رئالیسم انتقادی پوپر" در پنج فصل سامان یافته است، این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی در آثار فایرابند به دنبال پاسخ به سوالات زیر بوده است، الف:ویژگی‌ها و مختصات معرفت‌شناسی فایرابند کدامند؟ ب: دلالت‌های رویکرد معرفت‌شناسی فایرابند برای روش‌شناسی پژوهش تربیتی کدامند؟ ج: بر اساس رئالیسم انتقادی پوپر چه نقدهایی بر دلالت‌های روش شناختی معرفت‌شناسی فایرابند وارد است؟ و در پایان پژوهش، پیرامون پاسخ سوالات فوق به بحث و نتیجه گیری پرداخته شده است