چيستي و عواقب غيبت | کتابخانه مجازی الفبا

سلام غيبت شامل چه حرفهاي مي شود؟ لطفاتوضيح كامل بدهيد.

الف : مفهوم غيبت ‏غيبت چنان كه از اسمش پيدا است اين است كه در غياب كسى سخنى بگويند، منتها سخنى كه عيبى از عيوب او را فاش سازد، خواه اين عيب جسمانى باشد، يا اخلاقى، در اعمال او باشد يا در سخنش، و حتى در امورى كه مربوط به او است مانند لباس، خانه، همسر و فرزندان و مانند اينها.بنا بر اين اگر كسى صفات ظاهر و آشكار ديگرى را بيان كند غيبت نخواهد بود. مگر اينكه قصد مذمت و عيبجويى داشته باشد كه در اين صورت حرام است، مثل اينكه در مقام مذمت بگويد آن مرد نابينا، يا كوتاه قد، يا سياهرنگ يا كوسه! بنابر اين ذكر عيوب پنهانى شخص ،به هر قصد و نيتى كه باشد غيبت و حرام است، و ذكر عيوب آشكار اگر به قصد مذمت باشد آن نيز حرام است، خواه آن را در مفهوم غيبت وارد بدانيم يا نه.اينها همه در صورتى است كه اين صفات واقعا در طرف باشد، اما اگر صفتى اصلا وجود نداشته باشد داخل در عنوان تهمت خواهد بود كه گناه آن به مراتب شديدتر و سنگين‏تر است.- پيامبر (صلي الله عليه و آله و سلم) در تعريف غيبت مي فرمايند: «آن است كه ياد كني برادر خود را به چيزي كه او ناخوش آيد» معراج السعاده؛ ملا احمد نراقي، ص 447- در حديثى از امام صادق ع مى‏خوانيم:الغيبة ان تقول فى اخيك ما ستره اللَّه عليه، و اما الامر الظاهر فيه، مثل الحدة و العجلة، فلا، و البهتان ان تقول ما ليس فيه: غيبت آن است كه در باره برادرمسلمانت چيزى را بگويى كه خداوند پنهان داشته، واما چيزى كه ظاهراست مانند تندخويى وعجله، داخل در غيبت نيست، اما بهتان اين است كه چيزى را بگويى كه در او وجود ندارد(اصول كافى جلد 2 باب الغيبة و البهت حديث 7.»- روزي يكي از اصحاب به ديگري گفت: فلان شخص بسيار خواب است. حضرت فرمود: گوشت برادر خود را خوردي.- غيبت كردن منحصر به زبان نيست، بلكه هر نوعي كه نقصي از غير را بفهماند غيبت است، خواه به قول باشد، يا فعل، يا اشاره يا ايماء يا رمز يا نوشتن. - زني بر عايشه وارد شد چون بيرون رفت عايشه با دست خود اشاره كرد كه كوتاه است. حضرت فرمود: كه غيبت او را كردي. «فرقي نيست در حرمت غيبت، ميان كنايه و تصريح؛ بلكه بسا باشد كه كنايه بدتر است.»(مواردي كه به عنوان مثال ذكر شد تنها نمونه اي ازمصاديق غيبت است و براي آگاهي بيشترمي توانيد به كتب اخلاقي مراجعه كنيد.)ب)-امام صادق (ع) مى فرمايند كه ريشه غيبت ده گونه مى باشد كه ما به تعدادى از آن ها اشاره مى كنيم: 1. شفاى غضب 2. هميارى با ديگران؛ يعنى عده اى مشغول غيبت باشند و ما به هر دليلى آنان را كمك مى كنيم. 3. تهمت: اين مورد حداقل مى تواند دو معنا داشته باشد: يكم اين كه شخصى به ما تهمت زند و ما هم غيبت او را بكنيم؛ مثلا بگوييم:» اگر فلانى اين عيب و آن عيب را نداشت به ما تهمت نمى زد «. دوم: اين كه ما مى خواهيم به شخصى تهمت بزنيم، ولى اول با غيبت، جاده را صاف مى كنيم؛ مثلا مى گوييم:» فلانى چنين حرف زشتى را زد. اصلا او آدم بد زبان و كينه توزى است «. 4. سوئ ظن و بدگماني، 5. حسد و بدخواهي، 6. مسخره كردن (ميزان الحكمه، ج 7، ص 348، روايت 15229 )اما عواقب غيبت:الف )غيبت از بزرگترين گناهان است‏ ومجازات سنگيني داردسرمايه بزرگ انسان در زندگى ؛حيثيت و آبرو و شخصيت او است، و هر چيز آن را به خطر بيندازد مانند آن است كه جان او را به خطر انداخته باشد، بلكه گاه ترور شخصيت از ترور شخص مهمتر محسوب مى‏شود، و اينجااست كه گاه گناه آن ،از قتل نفس نيز سنگين‏تر است.يكى از فلسفه‏هاى تحريم غيبت اين است كه اين سرمايه بزرگ بر باد نرود، و حرمت اشخاص در هم نشكند، و حيثيت آنها را لكه‏دار نسازد، و اين مطلبى است كه اسلام آن را با اهميت بسيار تلقى مى‏كند.و در حديث آمده است كه خداوند به موسى وحى فرستاد: من مات تائبا من الغيبة فهو آخر من يدخل الجنة، و من مات مصرا عليها فهو اول من يدخل النار!:كسى كه بميرد در حالى كه از غيبت توبه كرده باشد آخرين كسى است كه وارد بهشت مى‏شود و كسى كه بميرد در حالى كه اصرار بر آن داشته باشد اولين كسى است كه وارد دوزخ مى‏گردد! « المحجة البيضاء جلد 5 ص252 ».و نيز در حديثى از پيغمبر گرامى اسلام ص مى‏خوانيم:الغيبة اسرع فى دين الرجل المسلم من الأكلة فى جوفه!«اصول كافى جلد 2 باب الغيبة حديث » تاثير غيبت در دين مسلمان از خوره در جسم او سريعتر است!اين تشبيه نشان مى‏دهد كه غيبت همانند خوره كه گوشت تن را مى‏خوردو متلاشى مى‏كند به سرعت ايمان انسان را بر باد مى‏دهد، و با توجه به اينكه انگيزه‏هاى غيبت امورى همچون حسد، تكبر، بخل، كينه‏توزى، انحصار طلبى و مانند اين صفات زشت و نكوهيده است روشن مى‏شود كه چرا غيبت و از بين بردن آبرو و احترام مسلمانان از اين طريق اين چنين ايمان انسان را بر باد مى‏دهد (دقت كنيد).ذكر دو حديث ديگردر مذمت غيبت!:پيامبر (صلي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند: «كسي كه مرد مسلمي را غيبت كند ، روزه او باطل شود و وضوي او شكسته شود و روز قيامت بيايد در حالي كه از دهن او بويي بيرون مي آيد كه از بوي مردار گندش بيشتر است، اهل موقف در آزار مي آيند از آن... انس ابن مالك گويد: رسول خدا (صلي الله عليه و آله و سلم) فرمود: در شب معراج گذشتم به قومي كه روي هاي خود را با چنگال خويش خراش مي دادند. از جبرئيل پرسيدم اينان كيان اند؟ گفت اينها كساني هستند كه غيبت مردم را مي كردند» چهل حديث؛ امام خميني (رحمه الله عليه)، ص305روشن است كه عذرهاى عوامانه‏اى كه بعضى براى غيبت مى‏آورند مسموع نيست، مثلا گاهى غيبت كننده مى‏گويد اين غيبت نيست، بلكه صفت او است! در حالى كه اگر صفتش نباشد تهمت است نه غيبت.يا اين كه مى‏گويد: اين سخنى است كه در حضور او نيز مى‏گويم، در حالى كه گفتن آن پيش روى طرف نه تنها از گناه غيبت نمى‏كاهد بلكه به خاطر ايذاء، گناه سنگين‏ترى را به بار مى‏آورد.خلاصه اين كه اگر در اسلام غيبت به عنوان يكى از بزرگترين گناهان كبيره شمرده شده به خاطر آثار سوء فردى و اجتماعى آن است.آثار وعواقب فردي و اجتماعي غيبت.غيبت بد بينى مى‏آفريند، پيوندهاى اجتماعى را سست مى‏كند، سرمايه اعتماد را از بين مى‏برد، و پايه‏هاى تعاون و همكارى را متزلزل مى‏سازد.مى‏دانيم اسلام براى مساله وحدت و يكپارچگى جامعه اسلامى و انسجام و استحكام آن اهميت فوق العاده‏اى قائل شده است، هر چيز اين وحدت را تحكيم كند مورد علاقه اسلام است، و هر چيز آن را تضعيف نمايد منفور است، و غيبت يكى از عوامل مهم تضعيف است.از اينها گذشته غيبت بذر كينه و عداوت را در دلها مى‏پاشد، و گاه سرچشمه نزاعهاى خونين و قتل و كشتار مى‏گردد.در روايات اسلامى تعبيراتى بسيار تكان دهنده در اين زمينه ديده مى‏شود، كه نمونه‏اى از آن را ذيلا مى‏آوريم:- پيغمبر گرامى اسلام فرمود:ان الدرهم يصيبه الرجل من الربا اعظم عند اللَّه فى الخطيئة من ست و ثلاثين زنية، يزنيها الرجل! و اربى الربا عرض الرجل المسلم!درهمى كه انسان از ربا به دست مى‏آورد گناهش نزد خدا از سى و شش زنا بزرگتر است! و از هر ربا بالاتر آبروى مسلمان است! « المحجة البيضاء جلد 5 ص 253.».اين مقايسه به خاطر آن است كه زنا هر اندازه قبيح و زشت است جنبه حق اللَّه دارد، ولى رباخوارى، و از آن بدتر ريختن آبروى مردم از طريق غيبت، يا غير آن، جنبه حق الناس دارد.- در حديث ديگرى آمده است: روزى پيامبر ص با صداى بلند خطبه خواند و فرياد زد:يا معشر من آمن بلسانه و لم يؤمن بقلبه! لا تغتابوا المسلمين، و لا تتبعوا عوراتهم، فانه من تتبع عورة اخيه تتبع اللَّه عورته، و من تتبع اللَّه عورته يفضحه فى جوف بيته!؟اى گروهى كه به زبان ايمان آورده‏ايد و نه با قلب! غيبت مسلمانان نكنيد، و از عيوب پنهانى آنها جستجو ننمائيد، زيرا كسى كه در امور پنهانى برادر دينى خود جستجو كند خداوند اسرار او را فاش مى‏سازد، و در دل خانه‏اش رسوايش مى‏كند! « مدرك سابق صفحه 252».روايات در اين زمينه در منابع اسلامى بسيار زياد است كه با ذكر حديث ديگرى اين بحث را پايان مى‏دهيم امام صادق ع مى‏فرمايد:من روى على مؤمن رواية يريد بها شينه، و هدم مروته، ليسقط من اعين الناس، اخرجه اللَّه من ولايته الى ولاية الشيطان، فلا يقبله الشيطان!:كسى كه به منظور عيبجويى و آبروريزى مؤمنى سخنى نقل كند تا او را از نظر مردم بيندازد، خداوند او را از ولايت خودش بيرون كرده، به سوى ولايت شيطان مى‏فرستد، و اما شيطان هم او را نمى‏پذيرد! ( وسائل الشيعه جلد 8 باب 157 حديث 2 صفحه 608)تمام اين تاكيدات و عبارات تكان دهنده به خاطر اهميت فوق العاده‏اى است كه اسلام براى حفظ آبرو، و حيثيت اجتماعى مؤمنان قائل است، و نيز به خاطر تاثير مخربى است كه غيبت در وحدت جامعه، و اعتماد متقابل و پيوند دلها دارد، و از آن بدتر اينكه غيبت عاملى است براى دامن زدن به آتش كينه و عداوت و دشمنى و نفاق و اشاعه فحشاء در سطح اجتماع، چرا كه وقتى عيوب پنهانى مردم از طريق غيبت آشكار شود اهميت و عظمت گناه از ميان مى‏رود و آلودگى به آن آسان مى‏شود.درپايان بحث، خوب است كه وظيفه خودرا دربرابر شنيدن غيبت متذكرشويم : 1- در محيط گناه و معصيت وظيفه ما امر به معروف و نهي از منكر است و اين وظيفه هر مسلمان مومن است . 2- اگر در جايي كه ما حضور داريم گناهي صورت بگيرد بايد مراتب نهي از منكر را رعايت و اجرا نماييم . يعني بايد به فرد عاصي تذكر دهيم تا دست از گناهش بردارد و او را از گناهش منع كنيم. 3- در مورد شنيدن غيبت بايد غيبت كننده را از اين كار منع كنيم و تا حد ممكن از خوبي و نقاط قوت غيبت شونده بيان كنيم و اگر ممكن نشد بايد محل را ترك كنيم . 4- اگر به هر دليل نتوانستيد محلي را كه در آن گناهي مانند غيبت انجام مي شود ترك كنيد بايد به غيبت گوش ندهيد و سعي كنيد غيبت به گوشتان نرسد ولي اگر اتفاقا غيبت به گوشتان خورد مانعي ندارد زيرا ميان غيبت گوش دادن و تصادفا به گوش رسيدن غيبت تفاوت بسياري است . 5- شنيدن غيبت نيز مانند غيبت كردن حرام است, البته در صورتي كه انسان با ميل و اختيار به غيبت گوش كند. اين كار باعث تشويق غيبت كننده نيز مي شود.براى مطالعه بيشتر در اين زمينه به كتب زيرمراجعه كنيد : 1- معراج السعاده، مرحوم نراقى 2- قلب سليم، شهيد دستغيب 3- گناهان كبيره، شهيد دستغيب 4- چهل حديث حضرت امام (رحمه الله عليه ) 5- كتاب گناهان كبيره شهيد دستغيب

پرسمان دانشجویی