خلفا و فقهاي اهل سنت | کتابخانه مجازی الفبا

اگر اهل سنت خلفاي اول تا سوم( ابوبکر، عمر و عثمان) را امام خود مي دانند پس چرا شافعي، احمد بن حنبل، مالک بن انس و ابوحنيفه را ائمه اربعه خود مي نامند؟ به عبارت ديگر خلفاي اول تا سوم امامان اهل سنت اند يا امامان چهارگانه فقهي شان؟

ابتدا بايد دانست واژه امام، واژه اي است که به معاني گوناگون استعمال شده است. مثلاً به رهبر فقيد انقلاب، امام خميني (ره) اطلاق مي کنيم در حاليکه ايشان داراي مقام عصمت نيست يا به کسي که ديگران در نماز به او اقتدا کرده اند امام مي گوييم (امام جماعت) يا امام جمعه.
اين مطلب در مورد اهل سنت با تفاوت اندکي وجود دارد. چند نکته را بايد توجه داشت.
1 ـ اهل سنت بجز پيامبر هيچ کس را معصوم نمي دانند حتي عده اي از ايشان قائل به عصمت کامل پيامبر هم نيستند.
2 ـ هر کس نوعي پيشوائي و زعامت در جامعه داشته باشد (زعامت سياسي، زعامت ديني، زعامت علمي و ...) ايشان با کلمه امام از آن فرد ياد مي کنند پس امام از نظر آنها بمعناي عامش يعني زعيم بکار مي رود. مثلاً طبري که يک مورخ است به وي امام طبري مي گويند.
3 ـ از نظر علماء اهل سنت (اکثر قريب به اتفاق) خلفاي چهارگانه، خليفه بر حق رسول خدا محسوب مي شوند و حکومت آنها شرعي و ديني بوده است. بنابراين اهل سنت براي خلفاي چهارگانه زعامت سياسي و حکومتي قائلند. يعني نه آنها را معصوم مي دانند و نه منصوب از طرف پيامبر. در حاليکه از نظر علماء شيعه امامان دوازده گانه همگي معصوم هستند و به نص صريح از طرف پيامبر معرفي شده اند که در کتاب هاي دست اول اهل سنت به اين مطلب تصريح شده است.
4 ـ اهل سنت تا زمان امام صادق (ع) براي عمل به وظايف عبادي و شرعي به احاديث پراکنده اي که از رسول خدا نقل مي شد و علماء مشهور آن را نقل و تاييد مي کردند عمل مي نمودند اما از زمان امام صادق به بعد مرز عقيدتي بين شيعه و سني روشن تر شد و علماء اهل سنت بعداً 4 نفر از علماء خودشان ـ که از دنيا رفته بودند‌ ـ را به عنوان صاحب نظر در امور عبادي و فقهي معرفي نمودند. و باب اجتهاد را که تا آن زمان باز بود بستند. جالب توجه است که همين 4 امام که بعد از مرگشان، مردم هر گروه مقلد يکي از آنها گرديدند خود اهل اجتهاد و استنباط در مسائل شرعي نبودند و اصلاً کتاب هاي خود را به عنوان کتاب هاي اجتهادي تاليف ننمودند.
5 ـ هيچکدام از امامان چهارگانه فقهي اهل سنت (ابوحنيفه،مالک، احمدحنبل، شافعي) در زمان خود داعيه مذهب فقهي خاصي نداشتند به اين معنا که آنها درصد تشکيل فرقه مذهبي و داراي نظرات فقهي معين نبودند هر چند در مسائل شرعي فتوا میدادند اما در صدد تاسيس مسلک فقهي نبودند.
6 ـ اهل سنت از نظر فروعات ديني (يعني مسائل عملي و فقهي) تابع يکي از امامان چند گانه خود هستند اما در مسائل اعتقادي و اصولي دو گروه هستند. گروهي اشعري هستند و گروهي معتزلي.
7 ـ امامان فقهي اهل سنت در موارد بسياري محبت و ارادت خود را به اهل بيت خصوصاً نسبت به علي (ع) ابراز داشتند تا جائيکه مالک بخاطر فتوايش در حمايت از قيام سادات علوي تا زيانه خورد. از احمد حنبل در مورد افضل اصحاب پيامبر سوال شد جواب داد اول ابوبکر بعد عمر بعد عثمان. پرسيدند پس علي چه مي شود؟
جواب داد: از اصحاب پيامبر پرسيديد جواب دادم. چون علي جان پيامبر است نه از اصحاب او (الامام الصادق و المذاهب الاربعه ج 1 ص 232)و همه آنها مستقيم يا غير مستقيم از امام صادق کسب علم نموده اند.
توصيه مي شود کتاب اهل سنت واقعي تاليف دکتر تيجاني را مطالعه نماييد. توضيح اينکه دکتر تيجاني که در حال حاضر در قيد حيات است يکي از علماء اهل سنت بوده که بعد از تحقيقات زيادي شيعه شد و هم اکنون استاد يکي از دانشگاه هاي فرانسه است.
جهت آشنايي و مطالعه بيشتر به کتاب هايي که در مورد ملل و نحل تدوين شده مراجعه نماييد.
---------------------------------------
منابع :
1 ـ فرهنگ عقايد و مذاهب اسلامي ـ آيت الله جعفر سبحاني
2 ـ کتاب امامت و رهبري نوشته استاد مطهري
3 ـ کتاب الحقبه في تاريخ الاسلام دکتر عثمان خميس (مورخ وهابي)
4 ـ المحاضرات في الاالهيات ـ استاد جعفر سبحاني
5 ـ الامام الصادق و المذاهب الاربعه

پرسمان دانشجویی